Katalog

SAHÎFE DÖRT 13 Kasım 1968 CUMHTJRtYET TURK İDARI YÖZÖR; Şeyh Said îsyanının ve muhalefetin sonu.. bini aşkın nüfuslu Palu iiçcsi zaptedüir ve artan asî kuvve;ler 24 Şubat günü, Türkiye Cum huriyetinin Elâzığ şehntıi e'e geçirirler. Fethi Bey hüsümeH AnKara' da güç durumdadır ve 21 Şubat günü Mustafa Kemil Paş» nın dâvetı üzerine İstannul'dan Ankara'ya geien eski oasvekil İsmet Paşa, Halk PjrMsi Genei Başkan Yardımcı^ı rıf.ıîıyia olaylar üzerınde uyaımaia.'G" bulunmaktadır. Bdsvekil fe'hı Bey ise olayı öıiemsememekte, muhalif Terakkiprvtr fırka da hükumetin âsileıe Kjrş: tutumu nu tasvip etmekle Lıeraber, bu işin büyütülecek yönü olmadığına yönelmektedir. 2 Mart günü toplanan Halk Partisi Grupu. Fethi Bey hükumetinin tutumuna U e karşı 60 oyla gü4 vensizliğini be.ırtuıco, Isnıet Paşa'nın yeniden Basveki! olacağı anlaşılmıştı artık. * lık dergisinin yazarları da (Şevket Süreyya, Dr. Şefik Hüsnü, Prof. Sadrettin Celâl) çesit'.i cezalarla mahkum oluyorlardı. Inönü, Abdi İpekçi'ye. Serbest Fırka'nın kapatılmasmı şöyle anlatır: «Terakkiperver Fıcka'yı İstiklâl Mahkemesi kapattı. Şark fstiklâl Mahkemesi. Bu meselede rol oynıyan husus. Terakkiperver Fırkanın propasandasındaki duaneperestlik olmuştur. «Dini lazımiyeye riayetkârdır» denilivordu bir maddesinde. Bunu mü balâea ettiler. Koyanlann maUsatları haricine çıkılmışiır. Mübalâ^alı *>ir tefsir mümkündü; olmuştur..» Şeyh Said'in sonu ki av sürer. Şeyh Said isyanınının görünürdeki amacı, 'hilâfeti ve dini kurtarmaktır. Daha sonraki tahkıkat. bu işin arkasında İngilizlerin bulun duğunu ve bir Kürt Devleti kurularak, Musul Petrolleri için Türkiye'nin parçalanmasının plân landığını açıga çıkartacaktır. Ve Divarbakır îstiklâl Mahkeme,lerinin önüre çıkan isyancılardan 29'u idama mahkum edilecektir Şeyh Said ısyanının devrimleri körükleyici yönden fayda=ı olmuş, isyan sırasında büyük rolleri görülen tekkelerin, Şeyhlerin artık Cumhuriyet'te yeri olmadığı iyice anlaşılmıştır. 30 Kasım 1925 de çıkan bir kanunla Tekke ve zaviyeler kapatılacaktır. Şeyh Said isyanından alınmayan ders, toprak reformuna ilişkin olanırfır. Bir Doğulu derebeyi olan Şeyh Said'in ve çevresindekilerin yürüttüğü hareket, insan mülkfyet açısından yorumlanamâmıs ve bu günlere kadar kaian reform problemi. en uygun olduğu isyan sonrasında ele almamıstır. Ancak, Atatürk'ün tasarladığı diğer devrimler için ufuklar açıktır. Bir kaç olay dışında, Cumhurivet ilerler artık... I Şartları vardı Kasım 1924 de Ismet Paşa istifa etmiş ve Fethi Bey tarafından yeni kaine kurulmuştur. Mecliste Halk artisi, Terakkiperver Fırka taaftarlarınca eleştirilmekte, 2 ubat 1925 teki bütçe tenkidi en ert cümleleri taşımaktadır. İhılâlci bir rejimdeki siyasi çaşmaların sertliği ıçinde gelişir iskiler... Meselâ Kurtuluş Saaşındaki Kocaeli Grup Kuman anı Halit Paşa. bir siyasi tar şma sonunda, 9 Şubatta Mecs binasında tabancayla vurula aktır. 14 Şubatta ölen Halit Pa a'yla ilgili meclis içi ve dışı M Uir tartışmalar, siyasî tansıyonu arttıran diğer faktörlerdır. Ve 13 Şubat 1924 teki bir gazete haberi. Şeyh Said ile beraber olan 150 athnın jandarma takibinde bulundukiarını ve Genç vilâyetinde kaçtıklarını verecektir. Gerek isyana katılanların hayatlarına, gerekse Atalürk iktidannın ilk muhalefet partisinin istikbaline mâl ilacak buh ranın başlangıcıdır bu. kaıMlama töreui nan bazı kanun kaçaklarını, bir jandarma teğmeninin teslim almak istemesiyle başîayacaktır. Bu olayı fırsat biler. Şeyn Said, beraberindeki kanun karıklarını vermek bir yana, janrtarmay Ia ateş teatisine gidec^k ve «Hilâfeti geri getirmek» ulan »macına doğru silâh zoruvia vürüyecektir. Şeyh Said başlarda basiirılar kazanır. 13 Subattaki :!k müsademeden sonra, 20 Şubatta £0 lay, Ergani'nın Pıran köyündeki küçük bir iar.darma haydut düellosu ıle haşlayacak, sonunda bütün devrimleri ve Cumhuriyeti tehdit eder niteliğe bürünecektir. Şeyh Said İsyanına dayanan günlerde. yenilik hareketinin din ve ahlâkı tehdit fttiğini belirten konuşmalara Meclis kürsüsünde bile rastlanmastadır. 13 Şubat 1923 günü, isyan, Şeyh Said'in yanımla bulu 0I Disi Bond >î NUN UurTLuClKJi teÖMT"BOL E.TMBC Ismet Paşa, Utık.il MahkeImelerinin kuruiması ve :sIvan bölgesınd^ bir kolordunun harekete geçıv.imesi sartıy larıyala 4 Mart 1925 te taşvekâle te geçti. Bundan 4 gün sonra da, Şeyh Said isyanının sonu başlayacaktı. Elâğız dan Diyatbakır'a gelen âsiler, şehr. kuşatmı.ş fakat yenilerek serı çekılmek zorunda kalmışlaruı. P.olçî'i ye gelen yeni ordu birükleri âsileri gittikçe daralan bir a'.sn içinde kuşatıyor, eskıden Şeyh Said'i tutan asiretler ıse şimdi onlara karşı koyuyordu. 25 Şubatta kolayca ele ;pı,ırdikleri Elâzığa bile girememii'er, onlan silâhlı Elâzığlılar püskürtmüştü. Martın sonunda Cumhuriyet ordusunun girıstiği nihaî taarruz. 14 Nisan gecesi Şeyh Said ve avanesinın esir alınmasıyla başarıya t.;aşacaktı artık... Ismet Paşa'nın yeniden Başvekil olduğu şün kabul edilen «Takriri Sükun» kanununda ongörülen İstiklâl Mahkemeleri. o günden beri başlattığı faaliyetlne, artık isyanın liderlerini de yargılayarak devam edebilecekti. G. M. Kemal Pa^a. Ka.stamonu'claki tatihi nutkunu söyluror. YU 1925... 1925 de bir hükumet kararnamesiyle o da kapatıür. Bu konu hak kınria eleştiride bulunan Tanin gazetesi kapatılırken. Başyazarı Huseyın Cahıt. muebbet hapse mahkum ediliyor, soleu Aydın Y ARIN : Yeni ufuklara İstiklâl Mahkemeleri Îstiklâl Mahkemeleri, Şeyh Said ve suç ortaklarma gelene kadar pek çok iş yapmıştır. 1 2 Martta, İstanbul'cTaki muha'if gazeteler (Tevhidi Efkâr. Son Telgraf, İstiklâl), bir solcu organ (Aydınhk) ve bir gerici dergi (Sebilüreşat) kapatılmıştır. Sıra, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasına gelmiştir. 3 Haziran Tiffany Jones riFFANY JONES Rekiâmcüık: 4508/13807 Gariosmanpaşa İcra Mem. MENKUL SATIŞ İLÂNI 968/796 Bir borçtan dolayı mahcuz olup satümasına karar verilen aşağıda cins, miktar ve kıymetleri yazılı menkul mallar satışa çıkarılmıştır. Birinci açık arttırma 21 11/ 968 günü saat 12.00 12.30 da Halitpaşa caddesi No. 31/B de yapılacak o gün mahcuzlara teklif edilen bedel muhammen kıymetinin °o 75 ine istekli bulunmaz ve müşteri zühur etmezse ikinci açık arttırma 22/11/968 günü ayni saat ve ayni yerde peşin para ile en çok arttırana ihale edilecektir. Belediye rüsumu ve damga pulu alıcıya aittir. Taliplerin mahallinde vazifeli memurvımuza müracaatları ilân olunur. Muhammen Adedi Cinsi kıymeti 5.ÖOO.0O 1 Yerli 3 beygirlik motörüyle komple marangoz plânya maiinesi. (Basın: 7781 13794) ^ıTveresim: AYHAN BAŞOĞLU BU MUMPA glfe <5İZU" ET BUDIN KOPRUSU «Senin dediğin hiç de öyle değil, böyledir!» diye işin doğrusunu anlattıktan sonra; »Sen boğulmadan önce daha çok şey öğrenecek n * diye ekledi. Bir kez de Selim gemideki tayIjnm sayısma ait söz ederken Karakaş sinirlenerek, Denizde hiç sayı mı olur bre evlât!.. Dört gidersi/. iki dönersiniz, on gider, beş döner; kimi sefer o on gider. kimse dönmez. Bugün benim sıram, yaıın senin sıran ama denizciyiz ya, sefere kadar git'ık, bu kadar döndük diye düşünecek olursak koLJ deniz denizcisiz kalır. Eh yazık doğrusu, insanın ' cinine giden, şu Alyanak gibi ciğeri on para etıcz pezeveklerin boyunduruğu altında kalmaktır.» ricdi. Hep denizde ölümün gölgesi altında bulunan uoğu denizcinin gözünde paranın hemen hemen hiç nemi olmadığı için avansmış, mavansmış demezler cömert ellerle saçıp savururlardı. Alyanağm bir vurdum duymaz meşe odun^ yarması gibi dediğinde saplana kalmasına Selimin tepe! si attı. Ne yaptığımn farkmda olmayarak, kaldırıp çenesine bir yumruk kondurdu. Barut kesilen delikanlının elinden bir halt çıkacağıru anlayan görgu'ü Karakaş, gencin davranışını önlemek için ellerini alesta etti. Ama delikanlının tepkisi şimşek ke• 'ldi. Bu sefer Karakaş delikanlıyı böyle bir tepkiye ?orlayan Alyanağa, kızdı. Elleri hazır iken Alyanağın öteki yanağına bir tokat patlattı. Bu gibi olaylara ait deniz nizamları pek sertti. Çünkü Alyanak Pdtron olduktan başka bir de kaptandı. Her ne kadar Alyanak geminin başını kıçından, poıazı lodostan ayırt edemiyor idiyse de. resmi mürekkeple re?mi kâğıt üzerine kaptan diye yazılmıştı ya bir kez. • Artık ömür bojimca ırmak. göl ve deniz görmemiş cıha da kaptandı, vesseîâm. Kaptana baş kaldırmaksa pek ağır bir suç sayıbrdı. Gemide kaptana baş . kaldırmaktı bu. Karakaşla Selim çıktılar yargıcın önüne. Yargıç bir sürii sorular sordu. Selim habire cevaplandırdı. Sıra Karakaş'a geldi. Karakaş bir ceza giyeceklerini çoktan anlamıştı. Çok saf ve budala bir surat takınarak, «Efendim.» dedi, «Size anlatayım. Bu yanımdaki genc arkadaşın vuruşu adamın sancak yönüne kondu. Öyle ki, sancak yönü iskele yönüne kaydı. Ben gemiciyim. sancakla iskele arasında denge peydalamak için iskele yanını dürttüm. Işte o kadar. Eğer yaptığım bu suçsa cezama razıyım,> diye ekledi. Bunun üzerine her birine ikişer ay hapis cezq^ı kesildi. Bu arada Alyanaktan alacakları ücret de payla beraber güme gitti. Felekte bu da vardı dıve. Selimle Karakaş daracık deniz şiltelerini. ya Allah, diye sırtlayınca hapishane yolunu tuttular. Denizciler aralannda, karadaki tarla tokat sahiplerinden çok daha fazla, hem çok daha candan yardımlaşırlar. Çünkü denizci yaşamı, kara; cı yaşamından çok daha büyük tehlikelere açık tır. İki gemi fırtınada birbirine yardım zorundadır. Karaya bir kayık çekilecekse, kıyı kahvelerinde keyf sürenler, hemen bir el vermek üzere kayığın başına koşarlar. Oysaki tarlasını çapalamakta cok yortıldu diye, komşu tarlanın sahibi, gidip komşunun yarlasmı çapalamaz. Açhk tehlikesine gelince o karada da 'lenizde de birdir. Bodrumlu denizciler iki mahpuun yeygilerl sf.ğladılar. Bekir Dayıya gelince onu denizciler kendi evlerine götüresi olmuşlar. Ama Bekir Dajn olmaz demiş. Bekir dayının özlediği gibi yaradıhşla başbaşa kalabileceği topu topu iki yeT vardı. Biri Göktepede kayalarının içine, geniş odalar ayrılmış eski Halikarnas katakombian. Öbüril de Bodrum Kalesi yâni Sen Jan şövalyelerinin hisarı. Sultan Hamid zamanında korkunç bir siyasa; hapishane olarak kullanılan kale, ilk dünyi savaşmda, seksen şu kadar kez, topa tutula tutula ötesi berisi yıkılmıştı. Bekir Dayı kalenin denize bakan yüzünde, ta yüksekte tavanı basıkça bir taş odaya taşmdı. Jdanın bir yanında İngiliz kulesi yükseliyordu. Odanın kapısından da deniz. Stanköy adasının Aya ^uka burnuyla Kara ada göriinüyordu, ondan öte gözalaoildiğine engin. Denizciler Bekir Dayının yjyec^ini, içeceğini her gün sabah akşam götüriirlerdi. Bir sabah denizlerin emekliler emeklisi Kara Bekir Dayıyı taşında ölü buldular. Eaşı yastığa dayalıydı, artık görmeven gözleri denize bakıyordu. Onu kalenin yanındaki küçük mezarhğa bir zeytin ağacının yanına gömdüler. Selimle Karakaş, iki aylık çilelerint bitirdikten sonra, gene bir patron bulup eski sanatlanna döndüler. Böylece bir seferi bitirip bir sefere başladılar. Ama paracı patronlar canlarvna takket ti. Başka bir iş tutmayı düşündüler, ama yurtları denizden bir türlü vazgeçemiyorlardı. Kendi başlanna skafander dalgıçlıgı yapabilmek için çok rjaraya bakan büyük dalgıç ıcayığı, hava makinası, skafandar forması edinmeleri gerekirdi. Oysaki onlarda bu kadar para ne gezerdi? Hem patrona boyun eğme zorunda kalmamak, hem de sünger avlayabilmek için, anadan doğma çıplak dalgıçlıktan başka yapacaklan bir iş yoktu. Evet çıplak dalgıç formalı dalgıca karşüık çok daha az sünger çıkartabilirdi. Ama bir sünger seferinde patron, hiçbir zahmete katlanmadan v»tmiş seksen bin lira para sağlarken, dalgıçlarsa hem dalgıçlar formacı, pompacı, çengelcilere karşıhk en çok para alanlardı ancak sefer basına bin lira alırlardı. Karakaşla Selim, bir küçük sandal edinmek ve çıplak dalmakla daha çok para kazanacaklannı düşündüler. Külüstür küçük bir tekne edindiler, açüdılar denize. ETİBANK Köy Elektrifikasvonu Tesls Müdürlügünden 440 Adet Kabin Tipi A. G. Tevzi Tablosu İmâl ettirilecek Şartname ve resime eöre 440 adet kabin tipi A.G. Tevzi tablosu kapalı zarfla teklif alarak imal ettirilecektir. İhale ile ilgili şartname ve teklif isteme evrakı. 1 Etibank Köy Elektrifikasyomj T°sis Müdürlüğü Mithatpasa Caddesi No: 60/5 YENİSKHİK'ANKARA 2 Etibank Alım Satım Subesi Müdürlüâö Meşrutiyet Caddesi Asmalımescit No: 241 BEYOĞLU İSTANBCL 3 E.K.E.T Müdürlüğü Batı Anadolu Bpşmühendisliği Fevzipasa Bu'varı Etibank Subesi üstıi tZMİR. adreslerinden 50. TL. karşılıemds temin edilebiîir. Yeterlik belgesi müracaatlan. partrgmerie istpnilen belgelerle birlikte. 22'Kasım/lP68 tarih ve saat 17 00'ye kadar Müdiirlüfiîimîinin MithatDasa Cadrle?! No: 60^fi adresinde bulunan Muhaberat Servisinde hıılıındurulacaktır. Teklifler en eec 27 Kasım Iflf» Çarşamha günü saat 1700'ye kadar Müdürlügümüzün Mııhaherat Servi?ine verilmış olacaktır. Etibank lhalevi vapıp yapmamakta veva rii'ediSi firmava uygun gördiiSü miktarda fabln imsl pttirrppkte sprbe^ttir 'Basın: 27595 A. 15173 13785. • Istanbul Sağhk ve Sosyal Yardım Müdürlüğü SaUnalroa Komisyonu Başkanîı&ından: Asağıda cinsi, miktan, muhammen bedeli ve gedci teminatı ffösterilmis olan. Zeynep Kâmil Sağlık Koleji kız öğrencilerinin ihtiyacı etek ceket (tayyör) ile trençkot diktinlmesi işi 27/11/ 1968 çarşamba günü saat ll'de kapalı zarf usulüyle eksiltmeye çıkarılmıştır. Isteklilerin. câri seneve ait Ticaret Odası vesikasiyle. seçicî teminatlarını da içine koyacakları ve 2490 sayılı Kanun hükümlerine uy^un hazırhvacaklan kapalı zarflannı ihale saatinden en geç bir saat öncesine kadar Komisyon Baskanlıgma vermeleri lâzımdır Postada vaki olacak gecikmeler dikkate alınmaz. Bu işe ait şartnameler Istanbul, Ankara ve tzmir Sağlık Müdürlük'.erindedir. Muhammen Bedel İlk Teminatı Cinsi Miktan Tutan Lr. Krs. Etek • Ceket (Tayyör) 90 takım Trençkot 90 adet 8.550. 22.950. 641.25 1.721.25 1 W> srı 27323 13786) Ye k u n 31.500.Umumi yekı"ınun ilk temin»'' (Bssın: