Katalog

SABÖFE DÖRT 4 Şubat 1967 CUMHURÎYET UZAK KOMŞU RUSYADAN GEZİ NOTLARr 20 Sovyetlerd» gördüğüm, blr arada yopluca yaşamak sanatmı lnsanların pek iyi becerdikleridir. Bana sorarsanız 10 metre ka re içine yüz tane sovyet vatandaşını koyun! birbirleriyle didişmeden, oflamadan, puflamadan, surat asmadan rahat rahat yaşarlar. Sovyetlerde insanlar birbirlerinden sıkılmıyorlar. Herhalde uzun yıllar bu dar koşullar için de yaşamak onlara bu alışkanlığı verraiş. Şu daracık vagonda biraz sonra başlıyan cümbüşü seyrederken hep bunları düşündüm. Zira biraz sonra paketler açılarak sabah kahvaltısına başlandı. Radyolar bir yandan çalıyor, çocuklar koşuşuyor, yeniyor, içiliyor, iskambil oynanıyor, kitaplar gazeteler okunuyordu. Kimse kimseye gözünün üstünde kaşın var demiyordu. Çoluk, çocuk, genc, ihtiyar, hep bir arada eğleniyorlardı. Alttaki kanapede oturan ikl kadından biri kitap okuyor, öteki dinliyordu. Okuyan kadm, okumuyor, oynuyordu yüksek sesle adeta. Bir taat kadar sürdü bu kıraat. Dünya umurlannda değildi. Tren bilinen gürültüsü içinde koştukça koşuyordu. Biraz sonra tavanda gördüğüm Ferganah Mahmut'la tanıştık. Piyade neferiydi, Ferganalı Mahmut. Sovyetlerde askerler subaylar kadar fiyakalı gıyiniyorlar. Yüksek yakalı ince belli eeketler, ayaklannda uzun çizmeler. Ferganah Mahmut yıllık izninden dönüyor. Askerliği bitirdikten sonra okumaya devam edecek. Niyeti mühendis olmak. Ramazan ayında idik. Oruç tutuyor musunT diye sordum. Atam ruhsat vermiyor, askersin diyor... diye cevap verdi. Altımdaki yatakta yatan genç kadm mühendis Annel Andreyevna idi. Yüzüna ve haline bak sanız mühendis sanmazsınız. Orsk'tan Moskova yakınlannda bir dinlenme evine yıllık iznini geçirmek için gidiyormus. Mağaza tezgahtan Mariya lle de ta nıştık. Çiçekli elbisesiyle sevimli ve şişman bir kadm. Anna ise fabrikada çahyıyormuş. Mavi gözlü yaslı Bayan Fedorovna kızını görmeye gitmiş, ge ri dönüyor. Kızı bir madende teknik işlerde çalışıyormus Bayan Fedrovna'nın... Kızının kocası da mühendis imis. Bayan Fedrovna elli yaşında emekli olmuş. yedi çocuğu var. Biraz sonra iskambil çıkardılar, işaret ediyorlar: Gel oynıyalım. Bilmem ki kâğıt oyunu. Hemen bir küçük kız peyda oldu yanımda, bana yardım edecek. Oyunun adı «Durak. imiı. Hangi kâgıt eiime gelirse, onu atıyorum. Yenildim. Biraz sonra Andrey de yanımıza gelince, bir aoru yağmuru karşısında kaldım. Öncelikle Mühendiı Annel bir biri üstüne soruyor: Ahret suali ve kabir azabı. Biraz ötelerde votkalar açıldı, kafalar çekiliyor, birbirine saygısızlık eden yok, hele kadınlara gece gündüz yan gözle bakanı görmedim. O kadar tabii ki kadın hayatın içinde... Sorulardan sıkıldım ve Andrey'e : Ben biraz kestireceğim, dedim. Sovyetlerde insanlar s İLHAN SELÇUK Çıktım yatağıma, jözümü uydurabildığim kadar pencereye uydurdum... Beyazlık, beyazlık, beyazlık. Moskovaya yaklaşıyoruz. Gara girdik. Ibrahim Çamlı ila Rıfat Sultanbeyoğlu bizi karşıladılar. Andrey biz Kuybişef'ten hareket etmeden telgraf çekip hareketimizi haber verrais. O akşam Sovyet Sosyalist Gazeteciler Birliğinde bir yemek yiyecek ve ertesi sabahı Viyana üstünden Türkiyeye dönecektik. So^etlerde meydanlan çeşitli heykeller süslemek tedir, fakat bunların hepsinin sanat değerl iddiaym imkân yoktur. Devlet borçlan ödemek için durmadan vasıtalı vergilere zam yapıyor, yeniden yabancı devlet lere borçlarunaya çalışıyordu. Devlet bütçesi 1900 Ue 1913 arasında 1,7 milyar rubleden 3,4 milyara çıkmıs yani iki misli artmıştı. Monopoller ortaya çıkmış, sermaye temerküzü hızlanmıştı. Büj'ük bankalar, sermaye gnıpları memleket ilrtisadiyatını kontrol altına almışl&rdı. ni teşkil ediyordu. 1913 yüında askert masraflar Bütcenin yüzde 30*undan fazlasını kapsıyordu. Devlet borçlannın taksitleri, faizleri, polis, mankeme, hapishane ve rahipler için harcanan paralar artmaktaydı. Buna karşılık mill! eğitim için harcamalar artırüamıyordu. Çocukların genclerin dörtte üçU okula gidemiyordu. Bütün memlekette okuma yazma oranı yüzde 21 idi. Sanayi kuruluşu sayılan bUtün isyerlerinde çalışan işçi sayısı 2^82.100 idi. Rusya içiçe geçmiş çeşitli çelişmelerin ortasındaydı. Bir yunda ilkel yaşayış içindeki Çarlık sömürgeleri vardı. Ve Çaruk düzeni içinde sömürülüyorlardı. öta yanda Belçika,, Pransa, Ingiltere, Amerika gibi ülkeler sömürünün dış kanadını meydana getiriyorlardı. Rusyamn o çağdaki Avrupa ve Amerika karşısında durumu çok kötüydü. Ingilterenin nüfus başına milll geliri Rusj"adan 6 defa fazlaydı. Fransanın adam başına geliri Çarlık Rusyasının 4,5, Almanyanmki 4 katı idi. Birinci Dünya Savaşmdan önce Rusya elektrik üretiminde dünyada lS'inci, kömür lstihsâlinde 6'ncıydı. Amerika Rusyadan 11 misli fa» la demir ve çelik üretiyordu. Gene demir ve çelik Urethnl bakımından İngiltere Rusyadan 8 misli, Almanya 6 misli, Fr&nsa 4 misli daha önde idi. Rusyadaki sanayi İstihsalinin dörtte Uçünden fazlasını Moskova, Petersburg, ükrayna bölgeleri sağlamaktaydı. Öteki bölgeler gerl r» lliel blr durumda idiler. Rusya Birinci Dünya Savasına, bu manzarada girdi. Harp bu iktisadiyatı dahl bilabütün çökertti. Rus ordusu savaçt» 3.638.050 asker kaybetti. 11.899 subay öldü. 1917'de Petrogradda on gUruük un stoku kalmıştı. Et yoktu. 1917'den 1921'e kadar süren iç savaş durumu' büsbütün kötüleştirmişti. Uzak Doğudaki savaş isa 1922'ye kadar sürdü. Demek ki Rusya 1914'den 1922* j*e kadar tam sekiz yıl dalml bir harp içinde yaşamıştır. Bundan sonra kalkınma devri başlar. Geçmişteki Rusya Sovyet Rusj'anın bugünkü dunımunu deterlendirebilmek için devrim öncesi Rusyasının hangl noktada bulunduğunu bilmek gereklr. Acaba 1900 lerin Çarlık Rusyası iktisadl bakımdan hangi düzeyde idi ve o devrin Avrupasındakl yert neydi? Birinci Dünya Savaçına birkaç yıl kala Rusyada nUfusun yüz de 76'sı tarırnda ve yüzdfl îO"u sanayide idi. Bütün flıtilAl, lsyan, gıtrr hareketlerine rağmen yabancı sermaye hızla Rusyayaa yatırım yapıyordu. 18871913 yıllannda Rusyaya akan yabancı sermaye 1.783 milyon rubleyi bulmuş safi kftrı 2^26 milyon rubleye yUkselmişti. Demek ki yapılan yatınm safi kâr 543 milyon ruble aşmış bulunuyordu. Yabancı devletlere ödenen borç taksit vs faizleri dış ticaret gelirini aşmaktaydı. Bankacılar egemenliği Banka serrnayelerinin yllzda 42'si yabancılann elindeydL Bankalann ve sanayicilerln yönetimi devletle içiçe idi. ÇarUğın siyasi yapısı sermaye gruplarının vasıtası haline geliyordu, Sermaye temerküzü hızla gelişiyor, memleket içten içe çöktugu halde kalkınma varmış gibi görünüyordu. Sanayi istihsalinin yüzde 65'1 istihlak maddesiydi. Dolayh ve dolaysız vergilerin yükünli çalışanlar ödüyordu. Sermayedar ,ticaret kumpan yalan, sanayi şirketlerinden alınan vergüer gelirlerin yüzde 8'i Alma Ata'da millî kıyafetlerle kutUnan 1 Mayıs bayramı YARIN: BUGÜNKÜ RUSYA Dişi Bond İSTANBUL Acılıs. DroKram Türküler eecidi (lt Konusma Türküler «ecidl f2) Köye haberler Türk halk m ü z i i l Haberler v e hava durumu Stüdvo G'den v e IsUnbulda buetin 0800 Hafif müzik 08.20 Pasadobleler 08 40 Pivano soloları 09.00 GünUmüz Sorunlarımıı 119.10 Sabah s a r k ı l a n 09.30 Tanaolar 09 45 Nurten İnnaD'tan türküler 10.00 Müzik kutusu 10 15 Bozkır rüzKârı lf! 25 Sühevlâ Kutbaydan »arkılar 10.40 Arkası varın 11.00 Kısa haberler 11.05 Sabak ltonaerl . .<> > ' • ' 11.45 Darvas ve aradaslan 13.00 Bu haftfc dinliyeaeklerinil 12.15 Divan sazı. bailama •• curadan orun havaları 13.30 Nadir Hilkat Culha v* A y l l Gürsesten sarkılar 13.00 Haberler. R. G. de bu*ün 13.20 Stüdvo G'den 13.30 Heklâm Droeramları 15.00 Mac nakli 1545 Genclik saati 16.00 Cumartesi konsert 16.25 Tulin Yakarçelikten sarkılar 16.45 Radvo dans orkestraları 17.15 Kısa haberler ve K. ilânlar 17.20 Yurdun sesi 17.50 Reklâm Droaramlırl 19 00 Haberler ve hava durumu 19 40 Kücük ilânlar 19.45 Stüdvo G'den 2000 Türküler eecidi 20.15 Sizin sectikleriniz 20.55 24 saatin olavlan. K. ilânlar 21 000 2 ovun 4 konuk 21.30 Türk sanat müziei konserl 22.r>0 Reklâm Droeramları 22.43 Kücük ilânlar 22.45 Haberler ve hava durumu 23.00 Genclerle basbasa 24.00 KaDanıs ISTANBfL IL RADYOSU 11.55 Acılıs ve Droeram 12.00 Sizin icin 12.30 Ö i l e konseri 13.00 Tatil roelodllerl 13J0 Koncerto laatl 14.00 Naooliten melodiler 14.15 Valsler ve colkalar 14.30 Caz müziK 15.00 Kücük konser 15.30 Gencîer icin 16.00 Cumartesi konsert 17.00 Cav saati 17.30 Karısık sololar 18 00 Ivi aksamlar 18 30 Sonat saati 19.00 Cesitli melodiler 19.30 Aksam konseri 20.15 Genclerin sevdiklerl 21.00 San soloları 21.30 Her ülkeden h*lk sarkıları 22 00 Hafif müzik 22.15 Gece konserl 23 00 Caz toolulukları 23.30 Sevilen melodiler 24 00 Diskotekten secmeler 0030 Hafif müzik 01.00 Proeram ve k i D a n u 06.25 (16.30 06.45 06.50 07.00 07.05 07.30 07.50 BULMACA aksi olan tarafı kapalı halden çıkar!» karşüıgı Iki sözlü bir emlr. YUKARIDAN AŞAĞIYA: 1 Romeo"mın Juliette'in evinin penceresinin altında çalıp söy lediği (aslmda olduğu gibi yazılmıştır). 2 Kızıl Sultan Abdülhamidin tahttan indirildikten sonra Selaniğe götürülüp kapatüdığı köskün adı. 3 İslâmın ilk dört halifesinden birinin adı, su içen kisiye dokunmadığı söylenllen zehirli hayvan. 4 Çocuklar da görülen tehlikeli boğaz hastalıklanndan birL 5 Herkes ve her yer ancak onun bilinmesl yolu Ue bulunabilir, bir cins pamuklu bez. 6 Kış ayakkabılarından, dağ kovuğu, bir sıfat takısı. 7 llgi duyulanlara karş» gösterüen, eskl 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Tiirif gruplarmdan birinin men subu. 8 Mahkeme huzurunda ancak şahit veya vesikalarlan kazanılabllinenler (çoğul). 9 «İnsanı yor DütOrO bnhnaranın karşıllğl iki S Ö Z halledilmis sekli mıyaa hizmet» TIFFANY JONES •^»G PİUA Vto'V V prrcıs«vuE C D< M M 8OLÖAN 1 Şair Nedim lam&runda g«zinti yeri «Kftgıthane» ye verilen isim (o devrin edebiyatında çok kullanılan karma bir söz). 2 Yüz sayısmın yarısı kadar Amerikan parası (iki söz). 3 Bir erkek adı, karaciterleri zayıf olanlara bu kapta ;apılan yemekler dokunur. 4 Başlıca besi maddelerimizden, bir harön okunuşu, tekrarlanınca kuvvetli gülüş sırasında çıkarılan seslerden olur. 5 «Yapmak istediği i? hakkındaki duşüncesi hoş ve güzel» mânasına iki söz. 6 Uzun kulaklı hayvana mahsus sesi çıkaran, bir emir. 7 Karpuz bu şekildeki bölUmler haline getirilerek yenilir, Hind Avrupa ırkı mensubu. 8 Birinci ve siftah. 9 «Bir kumaşın boy taraunm DÜNKÜ BULMACANIN HALLEDİLMİS SEKLİ NASF1. HALLEDİLECEK Yukarıdaki rakamlı bulmacada sadece 6 tane anahtar (ipucu) ve 6 tane sonuç vardır. Boş olan 12 karenin içine 1 den 9 a kadar uygun birer rakam koyarak ve toplama, çarpma, çıkartma, bölme işaretlerine dikkat ederek soldan sağa ve yukarıdan aşağıya bulmacada gösterilen sonuçlan bulunuz. Biraz vaktinizi aiır ama, boş vafctinizi hogça feçirmig olursunıu. ( *vi^ & 1 MU a 1 1 1 1 1 konu ve resim: AYHAN BAŞOĞLU flSK ve OLÜM 54 Margaret bu soruya karşılık vermedi: «Gel, Joe» dedi, cYürüye yürüye dönelim. Gene korudan geçmek istiyorum.» IV Hava testereyle yeni kesilmij kereste kokusuyla pek tathydı, bakışıkh yığılmı? tahtalardan meydana gelme uçuk sarı bir şehrin içinden yürüdüler. Bitmez tükenmez bir arap dizisi tahtaları taşıyor, tavuk yolu gibi deveboynu eğri bir kalasın üzerinden bir yük arabasından içeri küt! diye atıyorlardı, harabati giyinmiş bir beyaz da, bir kereste yığımmn üzerine yan gelip uzanmış, tembel tembel tütün çiğneyerekten, onlan göz altında tutuyordu. Margaret'le Joe, daracık araba yolundan geçerlerken, adam onlara ilgiyle baktı. Ot bürümüş çelik demiryolundan karşıya geçtiler. Ağaçlar kereste alanını karartıyordu ama, yamacın eteğine gelinceye kadar arapların ya anlamsız kahkaha çığlıklan, ya da yanık bir perdeden türkü parçalan halinde yükselen sesleri onlara kadar geldi. atılan tahtalann ağır titreşimleri de ölçülü aralarla çınladı. Durgun ikindi korusunun büj'üsü altında, sessizce, gevşek bir toprak yamaçtan aşağı, kıvrıla kıvrıla giden dar bir yoldan indiler. Yamacın eteğinde bir kızılcık ağacı, beyazlar giyinmiş bir rahibe gibi, palmiyevari yassı dallannı koyu yeşiller arasında. dua eder gibi açrr.ıstı, Margaret, sessizliği bozarak: «Araplar bunları yakmak için kesiyoriar. çünkü kolay parçalanır» dedi. «Yazık, değil mi?» Joe, ilgisiz: «Kesiyorlar mı?» diye mınldandı. Ayaklarmın gidigidiveren yumuşacık. kumlu toprak yoldan suya vardılsr. Su girift hanımeli dalları ara?mdan kara kara akıyor, bent yolunu aşıp, mmldana mırıldana, bir başka geçitvermez koruya dalıyordu. Margaret durdu. Biraz eğilince, suya vuran başlarını, kısalmıs gövdelerini gördüler. Margaret: «Herkese de böyle acayip mi görünüyoruz acaba?» dedi. Sonra bir sıçrayışta karşıya atladı. «Gel, Jose.» Yol, koyu yeşilden gene gün ıjığına geçti. Gene kumluydu, yürümesi daha güçtü, insanı bitiriyordu. « Beni çekeceksin. Joe.» Elini tuttu. her adım atışmda topuklannm battığını, sinsice kajdığını göriiyordu çünkü. Onun dengesiz dağıtılmış ağırlığı Joe'nin yürüyüşünü ne daha da zorlaştınyordu. Kolunu kurtardı. elini onun sırtına yasladı. Margaret onun sağlam eline yaslanarak: «Bu daha iyi» dedi. Yol bir yamacın eteğinden dolanıyordu. Yamaç Wil!iam FAULKNER tan aşağı inen ağaçlan kıvrılan yolun yeşil boğazı, onlar geçtikten sonra karşıya atlamak üzere bekler gibi, durduruyordu. Güneş ağaçlar arasında, yanlamasına yağarken yağarken duruvermiş yağmur gibiydi; ileride de derenin yeşil yolunun döne döne yeniden yola yaklaştıgı yerden, genç seslerle bir de su sesi işitiyorlardı. Kaypak kumun içinde ağır ağır yüriiyorlardı. Ka lm yapraklardan bir perdenin ardından sesler daha yüksek gelmeye başladı. Margaret «Sus» der «jibı Joe"nin kolunu sıktı. Yolu bıraktılar. sözleri kams.ştıran, ışıltılı bir, altın verip altın aîma ahşverişinlak iki baş miskfareleri gibi suyu yelpazeler halinde fışkırtıyordu, üçüncü bir yüzücü de. dalmak üzere dengede, uçta duruyorau. Gövdesi eski k&ğıt rengindeydi, genç bir hayvanın gövdesi gibi güzel. Görünüre çıktılar. Joe Gilügan: «Merhaba, Albay!» dedi. Dalan adam çsbucacık bir, ürkek üıkek baktı. tutunmasuıı bırakarak taş gibi suya düştü. Öbür ikisi, şaşırmışlar. kalakalmışlar, burunlarmı her işe sokan bu yabancılara şöyle bir bakalar; sonra. dalan adam yeniden suyun yüzünde görününce, insafsız bir alayla ona gü'.düler. Adarn, y.Ian bahğı gibi yüze yüze, karşıya geçfi. yukarıdan sarkan kıvmın altına sığınıp gözden uzak kaldı. Arkadsşları. söze dökülemiyen bir sevinç içinde, ona halâ kahkahaiarla gülüyorlardı. Msrgaret sesini bu yaygaranm üstüne çıkardı: « Gel, Joe, keyiflerini kaçırdık.» Gürültüyü arkada bıraktılar. Yeniden yola çıkmca. Margaret: «Yapmamalıydık bunu» dedi. «Zaval lı çocuğu alaydan öldürecekler şimdi. İnsarJar neden boyîe budala oluyor, Joe?» « Valla bilmem. Ama, öyle. Kimdi o biliyor mu sun?» « Yo. Kimdi?» « Kardeşi.» « Künin...» « Saunders'lerin oğlu.» « A, o mu? Zavallı çocuk, ııtandırdığıma üzül» düm.» E, gerçekten üzülürdü çocufun, o giderken, çabucacık giyinerek, arkasından ters ters baktığmı gör seydi. Oğlan, ağlamakh olmuş, «Ben sana gösteririm!» diye söyleniyordu. Yol iki ufak sırt ortasmdaki çukurdan kıvnla kıvrıla gidiyordu. Güneş daha ağaçlann tepesindeydi. Burada güneş almayan ulu çamlar vardı, yemyeşil sesiz bir gemi Bir ardıç kuşu ötüyordu. lkisi de bir tek adam gibi durdu, sırtın yukarısında günesin sönen parça parça ıçıklarma bakaraktan, kuşun dört nota üzerine sesini dinledüer. Margaret: «Gel oturalım, birer cigara içelim» dedi, (Uevamı var) deki s u v a doîru te T ; i ftP pi'Mler. Ke1141 ^ ; b ; ıiîrnuş ;s BEYAZGÜL A N K ARA 06.25 Acılıs. Droeram 06 30 Gunavdın (17.00 Köve haberler 07.05 Ali Senozan ve Müzeyyen YıldızdoKandan sarkılar 07.30 Haberler ve hava durumu 07.45 Sabah müziei 08 00 Ankarada bucün 08.10 Her telden 08.40 Kücük llanlar 08.45 Nivazi Yılmazdan türküler 09.00 Gimümüz Sorunlarımız 09.20 Sabah konaerl 09 35 Kısa haberler ve K. il&nlar 09.40 Arkası varın 10.00 Nermin Demircaydan sarkılar 10.20 Cesitli sololar lO.âfi Plâklar arasında 11.00 Türküler 11.15 Cocuk bahcesl 11 30 Konser saati 12 00 Öele müziei 1215 Kıbrıs saati 12.30 Fikret Kozinoglu ve Nevzat Güverden sarkılar 13 00 Haberler. R G. de bueün 13 20 KaviD mektuoları 1325 Kadınlar toplulueu 13.55 Haftanın oroeramı 14 00 Cocuk bahcesi 14.15 Reklâm Droeramları 15.15 Kısa haberler ve K. ilanlar 1520 I\luaz2ez Türüne'den türküler 15.35 Genclik saati 15.50 Gönül Akından (arkılar 16 10 Dilek kutusu 16 55 Kısa haberler ve K. ilânlar 17.00 Cocuk saati 17.40 Cocuk korosu 17.50 Reklâm Droeramları 19.00 Haberler ve hava durumu 19.40 Kücük ilânlar 19.45 Erkekler tODİuluiundan türküler 20.00 Uvkudan 6nce 20.05 Günerl Tecerden aarkılar 20.25 Müzik dünvası 21.C0 24 saatin olavlan. K. ilanlar 21.(15 14 soru bil«i varısması 21.35 Sanatcıraız ne iöylüvor 22.05 T.B.M.M. saati 22.25 Italvadan müzik (. 22.45 Haberler ve hava durumu ı 23.00 Sizin sectiklertnlz i 23.45 Gec« yarınna doiru { 24.00 Kaoams , KAJ21HA \ÇiH ÇfePEŞİU SUSZA