Katalog

SAHtFE DÖRT 2 Şubat 1967 CTJMHURÎYET İLHAN UZflK KOMŞU SELÇUK Kızıl elma ulküsOr Milliyet ve Din RUSYADAN GEZİ NOTLARr Bıündiği gibi Sovyetlerin Cum huriyetlerı Anayasalarma göre: Yurttaşlara vicdan hürriye ti sağlamak için Kilıse ve cami devietten ve okul kilise ve camıden aynlmıştır.. Her cemaatin aralannda toplıyacaklan paralarla yüruturler din işlerini.. Giderek camıin de kılisenin de zayıfladığı ve din duygulannm çozulduğü gorulmektedir. Ne var ki komünıst ulkelerde çeşıtli toplumlar bu ışlerı kendı meşreplerıne gore çozümlemıslerdır. Polonyada kılısenın komünıst partısı kadar ıtıbarı olduğunu çok yerde okudum. Ceza;, ir, Mısır gıbi sosyalist ulkelerde ıse tamamen tersine Islâm »osyalızmı vururlüğe kon makta, sosyalızmm temeüerinı Islâma dayandırmak ıçın çaba sa rf edılmektedır. Ramazanlarda oruç tutmak sosyalist devletin polıtikası olarak yürütulmektedır. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetlerınde ise gerçek ortadadır: Milliyet duygulan gıbi din duyguları da gıttı*çe çozultnek tedır. Komunist paıtısının ana pohtıkası da zaten bu vondedır. Kazakıstan'ın Alma Ata camıinde bu gerçeğı elle tutulurcasına gorduk. kadar kıt olduğunu daha iyi »nlıyor insan... Dümdüz arazi üatune cetvelle çekilmiş gibi caddeler birbirleriyle dikey olarak kesışiyorlar. Caddelerin ve sokakların kenarlarını ya Rus stilinde küçük evler, ya da buyuk ve yeni bloklar aüsluyor. Büyük bloklann alt katlan büyük mağazalar haline getirilmiş. 1854'de kurulmus bir şehir Alma Ata . Başlangıçta Rus askerleri Içın luzumlu sılâh ve malzemeyi depoladıklan bir kale imiş... 1867 yılı Alma Ata'jı 10 bın nufusla buluyor.. 192l'e kadar Cernıy kalesi denirmış buraya.. 1929 yılında Alma Ata ismı verılmış. 1905 yılında Vernıy'da 26 bın kişi yasıyor v e 15 at arabası bu lunuyor. llk otomobıl 1911'de ge hyor. 1928'de nufus 45 bin'e, 1933' te 168 bın'e çıkıyor. Şımdı 700 bin kişi yaşıyor Alma Ata'da. Şehirde sekiz otel var. En bvijuğu bizım kaldığımız Kazakıs tan oteli.. Yedi tiyatro, 40 büyuk ve 20 küçuk fabrika, bırkaç matbaa ve 13 kombina var. (Kombına birkaç fabrikayı bir araya tophyan grup) Alma Ata'da bir satif mağazasına gırdiğıniz zaman Bossa Nova ve Ye Ye muziğinin son orneklermi gençlerin dinledığı nı goruyorsunuz. Sokaklarda ve evlerde hayat, dunyanın otekı kdselennden farksız. Lokantalarında yeniyor, içiliyor, okulları an kovanı. Ne var ki yuz yıllık bir kentin tarihsizliği yeniliğine, yenihği isa tatsızlığma gerekçe olmuş. Evet. genellikle bir tatsızlık var bu kentte.. Aslında güzel bir şehir Alma Ata.. Hele ılk gorüşte insana çar pan bır güzelliği var. Ama zaman geçtıkçe bu guzellıgın bir eksıkhğıni sezıyor msan.. Âdeta ıçınde jaşanmamı? bir yenı ev gıbi Alma Ata.. Bır evi ev yapan, bır parça da yaşanmışlığıdır; her koşeyi suslıyen hatıraların, her jana smmış anıların kokusudur. Geçmişı olmıyan kentlerın guzelliğindeki yavanlık Alma Ata'da var. Ve yasanmamış bir tarihın yarattığı butun problemler Kazakıstan toplumunda elle tutulacak gıbi goruluyor. Bu bakımdan Kazakistanla Turkiye arasında ilişkiler kurmak pek mümkün değildır. Bilindiği gibi Turkiyede Kıxıl Elma, ve Tnran ulkulerını daha da surdürmek isteyen çev reler vardır. Bu çevrelerin ıçmde Turan hikâyesinı bugünku ıç politikada yatırım gıbi kullanan küçük politikacılara raslanmaktadır. Kızıl Elma'nın romantizmine sailıkla kapılan romantikler de gorülmektedır Orta Asya Türklüğu konusunda gerçeklere oturmıyan speku lâsyon yapmak, bügısızlik ustune tasanlar yurutmek kolaydır Ama Orta Asyanm dunku ve bu gunkü gerçeklenyle bu tasarıların bir iliskisi yoktur. Anadolu Türklüğünun bugun anladığı mânâda bir mılli bağım sızlık şuurunu Orta Asyada ara mak boşuna gayrettır. Tarihın hıçbir çağında mıllet aşamasına varmamış, boy boy, aşxret aşıret yaşamış Orta Asya toplumları.. Daha once de belirttiğımız gıbi 1865 yılında 1950 kişilık bır Rus kuvveti 30 000 askeri bulunan Taşkenti teslım almıştır. 1868'de 3300 Rus askeri 60.000 kışıhk Buhara ordusunu yenerek 2 olü ve 38 yaralı pahasına Türkıstanın kalbi olan Semerkand sehri nı ele geçırmıştır. Ne demektir bu? Orta Asya toplumlannın millet olmak bılıncıne varmamış, bağımsız yaşamak için olmejı goze alacak toplum şuuruna erışmemış olmaları demektir. Bundan sonra zaman u n a n Çarlık eğemenlığme karsı cılız tepkıler görülmüştür. Sovyet ıktıdan Orta Asyayı aşıret hayatı ıçinde bulmuştur. Ve 1902'lerden bu yana ıse Or ta Asya halklarını saran kültur ve eğıtım, onları bambaşka bır duşunce düzeyine getırmıştır. Her boy ve her halk kendi ma halli kultürunu ışlemek ıçın a labıldığıne desteklenmış ve ba ğımsız bırakılmıştır özbekler, Turkmenler, Kazaklar, Kırgız lar bırbırınden ayrı çabalar ıçın de kendılerine özgıi renklen ara maktadırlar: Aynı renkte halkların rengın çesıtlı tonlarına gore parsellen mesi Sovyetlenn polıtikasıdır. Ve bu avnhklar ıdeolojı plat formunda bır tumluğe bır butunlemeye varmaktadır. Kazakıstan gıbi bır toplum, aşıret hayatmdan ve Çarlık somürgelığınden sonra Federe bır Cumhurıyet olmacın; kendı dılını ve kendı folklorunu aray,şın, kendı okullarını çoğaltmanm ozgurluğu ıçındedır. Bugun Kazaklara bizim anladığımız mâ nada bır mülî bağımsızlıktan soz açmak belki Japoncayı bılmıyen bır insana Japonca hitap etmek gibidir. ALMA ATA'DA KAZAKISTAN OTELİ len, Unıversıtelerı, vuksek okul ları, kutuphanelerı, eğıtımden geçmış halkıyla Yırmıncı Yuz>ı lın sanayi toplu.nu olmak durumundadır. Ne var ki bundan kırk yıl once aşıret hayatınm gerekleri çerçevesınde kalan Kazak dılının de kırk yıl ıçınde teknıkie bırlıkte gelışerek yeterli hale gelmesı ımkânsız gıbıdır. Kulturdekı bu boşluk nasıl doldurulacaktır' Benım ar.ladığım kadarıyla Rusçanın gore\ı başiıyor bu noktada.. Felsefe, bılım ve kultür alanmda yeterli vasıtayı ve malzemejı kendı kendısınde bu lamayan Sovyet Cumhunyetleri Rusyanın zengin geçmışınden gelen mırası paylaşma>ı ister ıs temez kabul edıyorlar. Daha oncekı yazılanmızda gor duğumuz Sultan Galıevızm ba noktada zaten kendılığınden ıflâs etmektedır. Asya Musluman toplumlannın kendı kafalarına gore yorumlanmış bır Marksızm çabası toplumun yetersızhğı yu zünden yürüyemezdi. Bu yüzden Moskovaya çevnk bır sıyasi ve külturel yasayış ister istemez Orta Asyanm kade ri olmaktadır. Ne var ki, daha sonraları, iki bın yıllık bir kulturun mirasını ve çok ıstıraph bır tarıhî ma ceranın acılarını çekmiş olan Çın kendi mıUi değerlerıne oncelık tanıyan ve Moskovaya çev rık olmıyan bir komunızmı Mao' nun liderlığınde gerçekleştırme sını bıleceklerdır Asya Avrupaya boylece başkaldıracaktır. Daha once de vazdığım gıbi Kazakıstanda çoğu zaman benl sıkıntıya sokan sorularla karşılaştım. Bunlardan bıri de: Herkese doktor, her bastaya yatak bulunuyor mu? 1965'te Kazakıstanda 20 televiz yon istasyonu, 14 bın kütuphane, bu kıtaplarda 50 mılyon ki tap vardı. Ve bır Kazak her kutuphanede Sovyet ve Batı >azar larını Kazak dılinden ve Rusça dan okumak ımkânım buluyordu. Dığer ülkelerle kıyaslanırsa Kazakistanm doktor sayısı çok daha fazlaydı. 11 milyonluk Kazakıstanda 19 bın doktor hız metteydı. Demek kı yuvarlak hesap 500 kışiye bır doktor duşü yordu. Oysa Türkiyede durum çok kdtüydd. îstanbulda 635 ıti şiye bir doktor ve Anadoluda 9400 kışiye bır doktor düşüyordu. Kazakistanda 1800 hastaha ne ve poliklinık bulunmaktadtr. Turkiyede nufusun yüzde 6O'ı okuraa yazma bilmiyordu Butün bunlara rağmen Kazak lara anlatamadığım. anlatmak içm zaten teşebbuse bıle gırişmedığim bazı gerçeklerden ko nuşmak isterim. Türkiyede Kazakistanda olmı yan bir şey vardır. Kazakıstanda olmıyan. ama Turkiyede olan bu «şey» üstun de Türk aydınlan uzun uzun duşunmek zorundadırlar. Yasanmamış ve ödenmemiş bir tarih Bır goçebe halk kırk yılda sanayı toplumu düzeyine varıyor. Demek kı bır takım tarih aşamalarını yaşamadan atlıyor. Iste bu yasanmamış çağların eksıkhğı Orta Asya toplumların da ıster istemez kendisıni belli etmektedır. Yasanmamış ve odenmemıs bir tarihın yokluğudur Kazakıs tandaki eksıkliği yaratan. ötekı uluslann yüz jıllar boyu yaprak yaprak ıstıf ettıkleri tarihi maceradan geçmıyen toplumlar elbette tarihın kahnnı çekmiş olanlardan farklıdırlar. Kiiltür ve teknik Aşıret hayatmdan sanayi top lumuna sıçramanın «etırdiğı başlıca problemler eşit olmıyan toplumların aynı devlet verçeve sınde eşıtlık duzeyıne beraberce varmalarındakı tabıı zorluklardan doğuyor. Bugünkü Kazakıstan yukarıda anlattığımız gıbi ilim akademı Güzel ama tatsız Alma Ata şehnnı gezdikçe tarıh denen nesnenin burada ne Y A R IN : Kazakistan'a Allahaısmarladık Disi Bond MODESTY BLAISE BİTTİ l£l\ BıBı ) UÛPIVUTTll./ İUC BULMACA İSTANBUL P/VE TOtC&TI. IN06 25 06İ0 06 45 06 50 07 (Kl (17 05 07 30 07 45 07.50 08 00 08.20 08 40 09 00 0910 09 30 09 45 10 00 lfl 15 10 25 10 40 11 00 11.05 11.40 11^5 12 10 1215 12 30 32 45 13 (V) 13 20 13 30 14 00 15 55 16 00 16 2(1 16 40 16 55 17 10 17 15 17 20 17 25 17 50 19 00 19 40 19 45 20 00 20 35 20 55 21 00 22 00 22 43 22 45 23P0 24 00 Acılıs croeram Turkuler eeçıdi fll Konusma Turkuler «ecidi (2) Köve haberler Sabah melodıleri Haberler v e hava durumu Kucük ılânlar Studvo G'den v« Ilttnbuld» buffun Hafıf müzlk Mu2ikli ovunlardan Gıtar soloları Gunumuz Sorunltrımll Tulun Kormandan »arkılar Fransadan vankılar N Bavramdan turküler Muzık demetl Pratık bıleiler Muzaffer Bırtandan nrkılar Arkası varın Kısa haberler Sabah konseri Ooetet melodıleri Yusuf Gunseli orkeftran Kucuk ilânlar Saz eserlerı M Demırkıronduı sarkılar N CamhdaKdan türküler Haberler. R G. d e b u g u n S t u d v o G'den Reklâm Droerımlan Kaoanıs 123456789 BIBDEJJ BEJZNÜVEJZt»OÖ ç.ir'» mânasına ikı sözlü bir emlr. Ranmetli Hüseyın Cahit Yalçınm 9 Ziya ve parlaklık, bir soru ılk çıkardığı gazetenın adı. 7 takısı. «Buğday tozu karıştınp plşır ve g e t i r U YUKARIDAN AŞAĞITA: j2345*• • » «« v ü c u d e 1 thtıyacı olanlara yardım etme ışı (eskı terim). 2 Eskı ve Sanayi işlerinda değerlı şeyler (çogul). 3 «Yayve pratık hayatla kullanılan sılâhı ürlat!» karşıta da kullanılan lığı ikı sozlu bır emır, «ışten debir mçeşıt kımyasal a d d e ğıl ondan artar» dıye bir atalar 9 Dunyanın büsozu vardır. 4 «Çalışma kudretı ekleyen» anlamına ikl söz. yuk akar sula5 Oldukça fazla, «pek ziyade Dunkö bulmacanın rından bırl, nobuyük» mânasına ikı soz. 6 halledilmis sekU ta. Garth TIFFANY JONES U ^ c *> «+*** TıM . . . '^İ Ç^ j CEVIVOCPU Acılıs. Drogram 4 ses. 4 sazdan türkuler Minvatur muzik Saz eserleri Cocuk bahcesi Cocuk Ansıklopediıi Sorun cevaD verellm Kısa haberler Karma fasıl tooluluju Reklâm Droeramları Haberler ve hava durumu Kucuk ılânlar Radvo hafıf muzık orkestrası Gunumuzun melodılerl Istanbulun sesı 24 saatm olavları. K ll&nlar Radvo tıvatrosu Reklâm Droeramları Kucuk ilanlar Haberler ve hava durumu Caz severlerle basbasa KaDani"! IST4NBUL IL RADYOSU 16 55 Acılıs ve Droeram 17 00 Sızın ıcm 17 30 Kucuk konser 18 00 I M aksamlar 1S30 Senfonık muzık 19 00 Cesıtlı melodiler 19 3(1 Aksam konseri 2.1 15 Genclerle beraber 21 00 Klasık Batı muzıei dinlevıci ısteklerı 22 00 Cısan melodıleri 22 15 Gece konseri 23 00 Caz muzıgı 23 Vı Muzıkaller 24 00 Melodı dızısl 00 30 Hafıf muzık 01 00 Proeram ve kapanu + SOLDAN SAĞA: 1 Kızıl Çınde bu ihtiyar lıderin tarafını tutanlarla kultur devrımi aleyhınde çalışanlar arasında kanlı çarpışmalar oluyor. 2 Istanbuldakı buyük koprülerden bırınuı bulunduğu semtın ve o köprunün adı 3 Beygirın ustune sıçrayıp oturuş (ikı soz) 4 Bır çeşıt yemek yağı, reklâm ve bildiri vasıtası olarak kullanılır. 5 Çiftçılere verılecek emirlerden, Bırleşık Amenkamn oldürulen eskı Cumhurbaşkanı (adı soylendıgı gıbi yazılmıştır). 6 Kaba soz ve hareketlerıyle herkesın kalbını kırma huyuna sahip kışı, onlar geçer bız de ıhtiyajlanz. 7 «Onun kol ucu ıstedığı şe>T kav rar» anlamına ikı sozlü bir çekim. 8 «Kuçuk kaya parçası ele ge DÜNKC BULMACANIN §EKU NASI1 BAIXEDİLECEK? Tokandaki raluunü bulmacada tadece 6 tane anahtar (ipucu) ve 8 tane Mnuç rardu B09 olao 12 karenin içine I den 9 a tadaı ayguo birer rakam koyarak »e topüuna. çarpma. çıkartma. boime Ijareüerine dikka* ierefc (oldao sağa ve ynkandan aşagıya bulmacada gosterilen soDOçlan bolunıu. Binu vaktinizi alu ama, boj vaktinlzt bosça gt 1 İ 9 otursunuz. ÖŞKveÖLÜM ÖLÜ 52 Donald'ın oturmakta olduğu çalışma odasında. babası hanlharıl yarınkı vaazı yazıyordu. Dışarıda oğlesonrası uyuvordu. Şehır : Savaş Kahramanı Yurda Dondu .. Yuzu . Kızın şu George Farr denen çocukla gezmesı .. Kuçuk Robert Saunders : Yara izmı gormek ıstıyorum, okadar... Cecıly : îj'i bır kadın değılım ben artık. Aman, canım, nasıl olsa bır gun olacaktı... George Farr : Evet! Evet! KızOğlan kızdı! Ama, benlen bir daha gorusmeyecekse, demek kı bır başkası var. Vücudu başkasının kolları arasında. . Niye oyle? Niye oyle' Nedir istediğin? Soyle: Her seyi yaparım, her seyi .. Margaret Powers : Bir daha benı hıçbır şey costurmayacak mı? Hiçbir istek duymayacak mıyım? Hiçbır şey kımıldatmıyacak, costurmayacak mı benı, acıma duygusundan başka?. Joe Gılligan : Margaret, soyle bana, ne istiyorsun? Yapanm. Soyle Margaret .. Papaz yazıyordu: «Tanrı benim kılavuzum: Ben bır şey istemiyeceğım.. » Donald, Zaman'ı ancak kendisinden bir dun>ayı çekıp almakta olan bır şey olarak bildiği için, kaybetmeye pek aldırmıyor, pencereden dısarı, yesıl, kımıltısız yapraklara bakıyordu: Kımıltısız bulanıkhk. öğlesonrası gunbatısına doğru duslere dalmıstı Arap'ar katırlar .. En sonunda Joe Gılligan sessızhğı bozdu: « Sısko moruk kızın arabasını yollayacak oğlan gezsm dı\e .» Margaret Pouers buna hiçbır karşılık vermedı. III San Fransisco, Kal. 5 Nısan, 1919. Margaret'çiğım; E gene yurdumdayım bugun öğleden sonra geldım buraya. Annemden kurtulur kurtulmaz sana •vazmaya oturuyorum. Insanın yenyurdu pek guzel gorunuyor çok kisinin şisırdığı uek tehlıkelı bır ışten donup gelınce. Ne cansıkıcı sev, kızlarm bır havacı gorunce deli olmaları, bılmem sen hiç bılir misin' Tırende ikı kuçuk hanım vardı ra^tladım. E herneyse benım sapkamdakı şerıdı gorduler goz ettıler bana kıbar tabakadan kızlarmıs oyle dedıler ama ben enayi değılim, ne ise, ıyı kızlardı belkı de kıbar tabaka kızlarıydı Neyse telefon numaralanrı aldım. telefon edeceğım. Sırf şaka olsun dıye anhjor mu VVilliam FAULKNER sun benim için bir tek kadın var Margaret bilırisın. Hernevse onların ozel kompartmanlarır.da konusa gulüşe San Francısco'ya kadar geldık onun ıçın bu hafta onları bir arayacağım kızlan sözleştım ama arkadaşı için de bır arkadasımı getırmemı ıstiyor getırırım sanıyorum zavallıcıklar belki de savaş sırasında pek eğlenememişlerdır bır erkeğin sava? sırasında eğlenebildiği gıbi. Ama ben onlarlan şaka ediyorum yalnız Margaret sakın kısksnma ben nasıl Teğmen Mahon'u kıskanmıyorsam. E annem beni dışarı çaya süruklüyor, beni vursunlar da gıtmeyeyım ama ayak direyor. Joe'ye selâm ederım. Sevgılerle Julian. *** Margaret Povrers'le Joe Gilligan Atlanta* dan gelen uzmanı istasyonda karşıladılar. Taksıde hekım Margaret'ı dikkatle dinledi. « Evet ama, hanımefendiciğim> diye direndi o bitirince, «ahlâka aykın bir davranışta bulunmamı ıstiyorsunuz siz benden.» « Evet ama, Doktor, hiç de meslek ahlakına aykın bir davranı? degildir babasını inanmak istediği biçımde inandırmak, oyle değil mi?» « Hayır, benim kendi ahlâkıma aykındır.. * öyleyse, siz bana »öyleyin, ben de babanna söyleyim.» € Evet, o olur. Yalnız, kusura bakmayın ama, siz onun nesi oluyorsunuz?» Margaret gözlerini adama dikerek: «Yakmda evleneceğiz» dedi. «Oho! O zaman oldu. Söz veriyorum babasmın yanmda onu tedirgin edecek bir şey söylemiyeceğim » Sozunu tuttu. öğle yemeğınden sonra. Margaret golgelik, sessız sondurmada oturu>ordu, oraja onun yanına gıtti. Margaret kasnağını yana koydu, hekim bir sandalye aldı, yaprak cıgarası düzgün yanıncaya kadar öfkeli öfkelı vektı Bırdenbire: «Ne bekliyorî» diye sordu. «Ne mı bekliyor?» Adam ona keskin karanlık bir şekilde baktı. «Tek bir umut yok, yani.» «Gdzlerı bakımından, öyle mı?» «Gözlen çoktan gitti gayılır. Kendisi için demek istiyorum.» «Bıhyorum. Bay Gılhgan da bundan ikı hafta once öyle söylemışti.» «Hmg . Bay Gılligan hekim mi?» «Hayır ama, bunu gorebilmek için hekim olmak istemez, övle değil mi?» «Pek istemez. Yalnız, Bay Gilligan oyle açıkça söjlemeklen çızmeden yukarı çıkmış bence.» (Devamı var) M a l l C O Ç O â l U konu ve resim: AYHAN BAŞOĞLU BEYAZGÜL AN KARA Acılıs Droeram Guna>dın Ko\ e haberler Sarkjlar ve ovun havaiarı Haberler ve ha\a durumu Sabah muzı£ı Ankarada bueun Kucuk ılânlar Her telden Kucuk ılânlar S Ozdensesten sarkı'.ar Gunumuz Sorunlarımıı Sabah konseri Kısa haberler v e K. İlanlar Arkası varın Hafıf muzık Sarkılar Turkuler ve ovun haval»rl Melodıden melodıve Cocuk bahcesi Operalardan secmeler OĞle muzıgi Kıbrıs saatı Kucuk ılânlar Yuksel KID ve Mustaf» Seyrandan sarkılar Haberler. R G de bucun Plaklar arasında Reklâm nroeramları Cocuk bahcesi Kemal Oncandan sarkılar Bueun ıcın sectıklenmız Kısa haberler ve K üânlar Sarkılar \ e ovun havaları Cesitlı muzık Sahh Uygundan turküler Hafif muzık Guler Gokselden sarkılar Bır bando calıvor Kısa haberler v e K. İlanlar Irce sazdan hıcaz fasll Din v e ahlâk sohbeti Saz eserlerı Reklâiı Droeramlan Haberler v e hava durumu Kuçuk ılânlar S Erorhandan turkuler Uvkudan once Sevım Derandan sarkılar Sılâhlı Kuvvetler saati Lâtın dnvasından muzlk 24 «îaatın oia\ları K ılanlar Neden bovle oldular' Turk muzıM ozel oroeramı T B M M . saati CeslUİ müzık Haberler ve h»va durumu Gece konseri Gece varısına doiru Proeram ve kaoanıs