Katalog

8AHtFE DÖRT CUMHURİTET 22 ARALIK 1966 Mehmet BARLAS' Cumhuriyet 7 yaşmdaydı özü dönmliş, ağzından en galız kufurîer dokülen sakallı bır adam, aldığı yaralardan oturu yerde kıvranan genç subaya doğru ılerledi Sakallının elınde bır de bostan bıçağı vardı. İkı uç saniye sonra üstü başı kan içmde göreceğimiz bu sakalh, başını govdesinden ayıracağı genç eubayı keserken, Cumhuriyet devrımlerine yonelen en büyük fııll tecavüzlerden birıni, tarıhin yapTaklanna geçirmiş oluyordu G I 1930 yılı Aralığının 23 Uncü gılnu cereyan eden ve nesiller boyunca Menemendeki irtıca olayian adıyla lânetlenecek olan bu ayaklanmanın ıçyuzunü incelerken, gerek bır Ataturk gencinın devrıme olan inancının bazan ne kadar derın olabileceğıni goreceğız; gerekse çağdaş uygarlık düzeyme ulaşmakta en büyuk tehlikenin ce halet ve kara taassup olduğunu bir kere daha anlıyacağız. *** enemendeki ırtica olayı zaman zaman, sadece o bol' geye sıkışan bır hareket olarak. ele alınmıştır. Halbuki olay, koku İstanbuldakı Şeyh Esad'a kadar dayanan ve Manisanın kovlerıne ağını germiş bir Nakşibend! örgutunun eseridir. Bu orgut cehaletle ve sefaletle bır arada yaşıyan insanlan ığfal için gereken M Jjodarmalar arasında yargılanmasını bekliyen bır şeyh daha... Aynı ifaıie onun da yıiztnü kaplamış... her şeyi yaprruş; Manisanın bazı koylenne Nakşibendl tankatı adına camiler bile inşa ettirmıştır Cemalettın Saraçoğlu 1958 de gazetemıze» yazdığı bir incelemesınde merhum Pazlı GUIeç'e (es ki vahlerden) atfen, Atatürkün olayla ılgili olarak yaptığı bir konuşmayı şoyle venr: «Rahmetli Ata, Menemen 1syanından sonra Izmirde Türk Oea ğında devrin kalburustü gelen devrımci aydınlariyle yaptığı bır hasbıhalde kendilerinden sonıyor « Çocuklar, sizler de ferden ferda, yahut ktiçük, büyuk grııplar haltade kÖy kdy dolaşıp kov lulerimizi inkılâplanmız hakkında aydınlatmak lüzumumı hisvtmiyorsunuz Bakın ikı üç mürteci yobaz neler başarıyo^ar' Nazik bir görünüş altında çok şiddetli ve pek ağır bir ihtarı; yüzlerine vuran bu soru karşısında berıkiler saşırıyorlar; aiaüıyorlar. Nihayet içlerinden birisJ: ıkına sıkına şu cevabı bulabılı yor. « Paşam tahsısatımız jok kı» Makul gorunen bu revap uzerıne Ataturk'un gozleri ateş saç maya başhyor ve vıldırım gıbı «u susturucu mukabeleie buiunuvof « Koyleri dolasmak içın tahsı«atımız yokmuş?.. Bu tahsısat.n nereden ve nasıl sağlanabı leceğini Menemen mürtecılerınden, Laz İbrahım Hocadan, Nalıncı Hasan'dan, Manifaturacı Osman'dan, Sutçu Mehmet' ten oğrenin efendiler » * * * urtecileri cezalandıran mahkemede, ıddıanameyı okuyan Savcınm *u «ozlerı ıse, olajın başka bir 'onunu; devlet duzenı ıçınde kendüerıne y«r \erılıp maaş bağlanmış hocaların ıhanetıni ıvıce belirtıyor1 « . Dune kadar, hatta bugun bıle her bırısıne mans tah«ıs etmek, vaizlık, ıraamlık. hatıpüic tevcıh eylernek ve herbırırıe ılmı bir pâye vermek suretıyl* bunyesınde yaşatan \e rr.azının kırlılıklennı atarak millete ıyı bır ıstıkbâl hazırlayan genç Cumhuriyet hukumetıne karşı, bunlann hareketleri. te\cıh olunmus bir suıkastten başka bır şej deeıldır » M Menemen'deki irtica oUyının sorumlulanndan ıkisi j.indarmalar arasında Şejh Hüsnü ve Hafız Nur'un yuzlerinde okunan üç şey var. Sefalet, nefret ve ce halet... Bu üç husus bütün irtica olaylannm ortttc karakteridir zaten... halk kıtle^inın hıkd' eine geçebılirız artık. Bu an'la, ısımlen pek bılınmeyen ikı devrım sehıdı. ikı Bekçı ıle genç Subay Kubılây'ı sa\gı ıle anarken. d. vrımler ıcin sıra^ıi'îa ferden neler yapılabıleceğını goreceğız Menemen'de 23 Aralık gunü me>dana gelen ola\lar geçmise nıanan bir rizgi içinde ineelendikleri zaman, bunlann o anda, fevri olarak patlak vermedikleri anlaşılır. Buırfinkü \e \arinki >azımııda olavın cere\an seklinı anlatırken, o kara çünun sadece iki hafta serisine davanan ecl smelere edz alacağız. Daha sonra daha reniş bır perspektif içindc, Naksibendilik faalhetleri çerçe\esınde rejime yönclmiş bir tehdıdin neler japtırabileceğini ele alacağız. damın evinde, 14 kisinin katıldıgı bir toplantı \apılıyor. Bu toplantıva katılanlardan ücö daha sonra 23 Aralık çünü öldürülecekler, onbiri ise idama mahkum olacaklardır. Toplantıda kararlastırılan şc>lerin başında, ileride cereyan edecek olavlara hazırlık olmak üzcre silâh temini için faaliyete geçilmesi vardır. Bnndan sonra olavın patlak verdirilecegi gflne kadar Menemen vakınlarındaki Pasa ko>unde «üslenmeje» karar verijorlar. Karara çöre Giritli Mehmet, Sütçü Mehmet, Samdan Mehmet ismindeki üç Mehmetler. Kâhja tsmail'in arabası ıle Pasa koyune hareket edı>orlar. Tola çıkmadan, Manısa'da üçu de bırer sılâh ediumek imkânına kavustnrulmuslardır. Paşa köMİnde bunlara bir Mehmet daha katılacak ve Rukıye adındaki bir yaşlı kadının evine verleşeceklerdir. Rukiye, Kâh\a tsmail'in analıgıdır. Paşa kövünde biriki gün kalan Mehmetlere, Manisa'daki toplantna katılanlardan dördfi daha iltihak ediyor ve sekiz kişilik kafile, yanlanna Kıtmir adındakı bir köpeği de alarak onbir saatlik bir yürüyüşten aonra Sümbüller köyflne gidiyorlar. * * * n evrim gnikastçıları, Sümbül** ler köyüne dotrn yola düşmeden önce, zaman caraan Manisa'ya gSnderdikleri adamlan vasıtanyla «nabız yoklaman» vapmıslar ve hükumetin tasarılanndan haberdar olnp olmadıfını anlamaya çalı^mışlardır. Bn «nahır yoklaması» daha lon raları da devam edeeek, snçlnlar harekete geçecekleri gün irin faaüyetlerinin en faıla dnynidntn tünü seçmeye dikkat edeceklerdlr. * * * umhuııyetımi' 7 >aşında\ken vukubulan bu ulay kadar cıddi olmasa oa aynı kok ten gelen baska olavlarn zıncırleme bır dızı halınde 43 vıl sonra bugun de devam e'tı^ı ınkar edılemez. Üç tanesınm makınalı tufek kursunl.ırıyia anında, otuzunun ıse asılarak cezalandırıldıkları bu murtecilerın ve bihnçsız şekılde ıçbırhğı yaptn C ••• 23 Aralık gununden tam 1 7 «ün önce (6 Aralık'ta) Manisada Tatlıcı Hüseyin adındaki a Y A RI N Olay patlak veriyor Dişi Bondl MODESTY BLAISE İ S T A N B U L MSE. 06 25 06 30 06 45 06 50 07 00 07 05 07 30 07 4î 07 50 07 00 08 M 08 40 08 55 09 00 09 10 00 30 09 45 09 50 10 00 10 15 10 25 10 4I> 11 00 11 05 11 45 12 00 12 10 12 15 12 30 12 45 13 00 13 30 13 30 14 00 Acılıs. Droeram Turkuler cccıdı ( H Konusma Turkuler «ecıdi (2ı Kove haberler Sabah melodileri Haberler v e H durumu Istanbulda bucun Stüdvo G'den Kucuk ıllVnlar Hafif muzik Muzsklı ovunlırdan Gitar soloları Kuctık ılanlar Gunumuz Sorunlarımız Istanbulun K U Cocuk bohcesı Sorun cevao verelun Cocuk korocu Muzık demeti PratUc bıİEiler tıykuler N, BULMACA İ 4 6 8 123456789 lan oteki uç tane ıle atı aramaya kalkışır 3 tdrarda bulunur fa1 234S678» kat kana kanşırsa hastalık yaratır, suçluların sorgu hâklmi önun de vermek zorunda bıüundukları 4 Bır sıfat takısı, «şunu filâna gotür1» mânasına bır emir 5 «duvar yapmaya mahsus içi boş kutu gıbı şeyleri ele geçir!» «ar şılıgı ıM sözlü bir emır. 6 Bır eksığı tamamianıa hareketı, soç UttnkO nulm menın sandıklara attıgı. 7 halledllmiı YedJgimbı ?«ylerden onu aiamazsak m«mnun olmayıı, bir barfin okunuşu. 8 Rutn ca bir sayı, insandata manevi varlık. 8 Bir zaman Darçasınm tersl. se ziş kudreti fazls SOLD4N S\Ğ\: 1 Totoda bu durumu sağ'.ayan en buyuk ikramıyeyı kazanır (ü^ soz). 2 Bır şeyı bfrtne u' zahp «al'>< derken 3 Tersı bır goz rengıdır, çevnhnce bir erkek adı olur. 4 Bır edatın kısaJtümışı, uyarmaç hareketı. 5 Hınd, Avrupa ırkı mensubu, «kalburdan geçınr» anlamına bır çekım. 6 Bıruu başka bıruım aleynıne kışkırtmak içın kullanılanlardan. tansıyonu yüksek olanlara yemfi^ n yasak edılenlerden. 7 Eırı doğurup kucaklarında büyutmus kadınlar (çoğul). bır harfın okunuşu 8 Bır kadın adı. 9 Araç eskı zamanla ilgısı olmıyan. YUKARIDAN AŞAĞIYA: 1 Bırinın vücudüne nıasa) yapmama 1 Bır sonı edatri'iı bır tane bu konu veresim:AYHAN BAŞOĞLU KULE Kısa haberier Sabah konseıı Ooeret melodılerl Yusuf Günselı orkestrası Kucıık ılinlar Saz eserleri A Karacandan sarkılar K C«mlıda4d»n turkuler Haberler. R C. bu(ün Stüdvo G den Reklâm Droeramları Kaoânıs • 15 55 Acılıs Drogram 16 0O Eâitim oroaramları 16 38 Kur'anı Kerım 16 44 Iftar vaktı 18 45 Saz eserleri 16 47 Kısa haberler 17 20 R hafıf muzık oıke^trası 17 35 Mulkıve Tooerden earkılar 17 30 Reklâm Diotramları 19 00 Haberler ve hava durumu 19 4i1 Stüdvo G'den 19.55 Kucuk ılanlar 20 00 (;unumu7iır. melodı'pı l 20 35 Incı Cavırlıdan sarkılar 20 5ö 24 saaun olavtaıı 2101) Radvo tıvatroau 22 00 Reklâm Droeramları 32.43 Kücuk llinUr 22 45 Haberler ve hava durumj 23 00 Caz sevenlerle basbasa 24 00 Kaoanıs ISTAVBLL IL RADYOSU 16.55 Acılıs ve oroeram 17.00 Siıın ıcın 17 30 Kuçuk konser 18 00 Ivı aksamlar İS 30 Senlonık muzık 19 00 Cesitli melodıler (9 30 Aksam konMrı 20 İS Genclerle beraber 2100 Batı muzıâı d ısteklerl 22 00 Cıean melodileri 22 15 Gece konserı 23 00 Caz muzıeı 23 30 Muzıkaller 24 00 Melodl dızisi 00 30 Hafıf muzık 01 00 Proeram ve kaDanıl DUNKL BULMACANIN HALLEDİLMIŞ ŞEKU NAS1L HALLEDİLECEK? Yukandaki rakamlı butmacada » • • dece 6 tane anahtar (ipucn) ve 6 tane sonuc vardır Bos olan 12 kareıün içıne 1 den 9 a kadar uygun birer rakam koyarak ve toplaına çarpma. çıkarrma, bolme isaretlerine dikkat dereb soldafl sağ» ve yukarıdan aşağıya bulmacada eösterilen sonuçlan bulunnz. Biraz vaktinizi alır una, beg vaktinin hogça geı, mij olarsunuz. VVilliam FAULKNER W > Vühdei 6UITEK18 12 Gilligan da, içkililerin dıkkatiyle, aıkadaşını obur >atağa götürdü. sarhoşların o aşırı tetıkliğıyle, yatağın uzerıne bıraktı. Lowe dizlenni yukarı doğru çekerek, içmı çektı. onlara sırtını çevırdt. GıUıgan onun bacaklarına asılarak dolaklarını çozdu, pabuçlarını çıkardı, psbuçların'n her tekını ıki eüyîe tutup masanın üzerıne koydu. Bn. Pow.ers, Mahon'un yatağının ayak ucunda, uzun baldırmı sert demire dayayarak, yaslanmış duruyordu, Güligan işini bıtirinceye kadar öyle kal dı. En sonunda, Low.e, pabuçlanndan kurtulunca, içıni çekerekten, duvardan yana dondü. Bn. Powers: «Ne kadar sarhoşsun, Joe?« diye sordu. Çok değıl, han'fendi. Ne var? Teğmen bir şey mi istis'or''» Teğmen Dona!d Mahon uyuyordu. Assubay Lo«e da çabucacık uyudu. Bn. Powers «Ben senlen konuşmak istiyorum, Joe» dedi Sonra Gıllıgan'ın gdzlerıni ona diktığmi gorunce çabucak ekledı: «Dınleyebilir misın. yoksa yatmak zorunda mısm, sabah mı konuşalım''» Güligan, gozlerıni kısarak: «A, şimdi konuşabilirız» dedı. «Bayanlara yardımı severim ben» Bn. Poweıs birden kararını vererek: «Gel öyleyse benım ödaya> dedı. « Hayhay. Sışemi alayım, emrinize âmadeyım > Kadın odasına dondü. Gilligan şişesini anyordu Onun yanına gıttığmde baktı, battaniyeye bürurunuş, ellerini dızlerinde kenetlemiş, yatağının uzerınde oturuvor O da bir sandalye çekti. Bn. Powers, damdan duşer gıbı: «Kor olacak o, bılıyor musun, Joe?» dedı. Biraz sonra yüzü ınsan yuzü oldu Joe Gilligan bu yuzu gozunun onunde tutarak: «Dahasını da biliyorum> dedı. «Ölecek » « Olecek mı?» < Evet, efendim. Ben birinin yüzünden Slüra okudumsa, işte bu o> Gilligan burada birdenbire tajarak: «Allah belâsmı versin bu dünyanın'» dıye söylendı. Kadın: <Ş9Jf!> diye fısıldadı. Gı'ügan, çabucak: «Doğru, unuttum» dedi. Bn. Powers, ellerini battaniyeye sanh dirferinin iızerıne daha sıkı kenetleyerek, uyuşan govdesınin durumunu değıştirüi. Yatağın baş ucundaki tahtaya değdi. «Nije demir karyola yok'» diyordu içinden. 1 •Ni\e bu işler böyle" » dıyordu. «Demir karyolalar.. Niye ille bınni iç varlığına ortak almak istıyorsun? Niye o kimseler ölüyorlar'1 Niye sen gene başkalannı alıyorsun?. Benim ölumum boyle mi olacak: yıpratarak, kudurtarak? Yaradüıştan soğuk muyum ben, yoksa bütün duygu dağarcığımı tükettim de olup kimi jeyleri başkalan gibi duymuyor muyum? Dick, Dick... çırkinleşmis, ölmüî..» Gilligan sandalyesinde kasılmi} oruruyordu. GSrlerini kendini zorlajarak kıstyor, bu, kınlt yumurta gibı ıncecık gorme arajlarını kendınden uza ğa doğru kaydırıjorüu Işıklar bır çember, bır yörunge çevırıyor: Kadının iki yüzü var, iki yatak uzerınde oturuyor, dizlerınin uzerınde dört tane el kenetlemiş • Nıve ınsan pek mutlu, ya da pek mutsuz olamı voi' Hep bu ıkisinin so'uk bir karısımı. Sen kafsna \ursun ıstıyor^un. bıra venyorlar sana ya da su. Ne birı, ne öteki» Kadın kımıldadı, battaniyeye daha sıkı sıkı sarındı. Bır esintıde ilkyaz . llkyaz fısıltı<=ı, ama. odada buhar sıcakhğı kışı, ölmek üzere olan kışı ak!a getıriyor •Bır «ey ıçelım, Joe » Joe Gilligan, dikkatle. kırılacakmış gıbı, ka!ktı. inceden inceye hesaplayarak adım ata ata gitü bır sürahiyle bardaklan aldı. Kadın da ufak bir ma sa>ı yanlanna çekti. Gilligan iki içki hazırladı. Bn Pmvers içtı, bardağını masanın üzerıne koydu Gıl'igan ona bir cıgara verip yaktı. ' • Pek pıs kohne bir dünya bu, Joe» T « H=ık ısınız Ölmeklen de iş bitmiyor • « Oimek mi°. « Onun hesabına söjlüyorum Işin kotusü JU ki belki de çabuk ölmıyecek • Joe Gilligan bardağını sonuna kadar diktl. « îcim gıdiyor ona. bilıyor musunuz. Memlekette yavuklusu var. Ikisinı de küçükken nişanlamış!ar, oğlan askere gitmeden. Kız onun yüzünü bu haJde gorünce ne yapacak biliyor musunuz?» Gilligan bunu gözlermi kadma dıkerek sormuştu En sonunda onun o ıki yuzü bir tek yuz oldu, saçı da gene kara. Ağzı bır yara izi gibıydi. « A, >o, Joe. Yapmaz bunu.» Bn. Powers doğrulup oturdu. Battaniye omuzlarından asağı kaydı, gozlerini Gilligan'a dikerek, tutup düzeltti. Güligan görünen şeylerin yörüngesini büyük bir çaba\la kırmaya çahşarak: «Gulünç etmeyın ken dınizi» dedi. «Kızın resmini gördüm. Ondan gelen son mektubu da » Bn. Powers, çabucak: «Bunlan sana göstermemiştir» dedi. « Orası öyle. Ben gördüm.» « Joe Eşyasını mı kanştırdın yoksa?» « Yahu, han'fendi, siz de. ben de ona yardım edeeek değil miyiz? Dıyelim ben hiç de kara kaplı kıtaba uygun olmıyan bir iş yaptım. Domuz gibi bıliyorsunuz ki ben ona yardım edebilirim... bir fakım olmazlann beni yolumdan alıkoyma'annı dınlemezsem. Hakh olduğumu da bilirsem beni yolumclan alıkoyacak ne bir olmaz vardır, ne de başka bir şey » Kadın ona ;öyle bir baktı, o daha da çabuk çabuk konuşmaya başladt: « Benim dediğim şu: Siz de. ben de onun için ne yapacağımızı biliyoruz; ama, siz şunu yapma, bunu yapma diye insanlara karışacak olursanız, yardım edemezsinız ona. Anlıyor musunuz?» «Peki ama, nerden biliyorsunuz kızın onu yüzüstü bırakacağmı'» ANKARA Acılıs. prosram Gunavdın Kove haberler Sarkılar Haberler v e hav» durumu Sabah mUzigi Ankara'da bueün. K. ilânlar Her telden Kucuk ilânlar A Rıza Koorülüleroilu'dan sarkılar Gunumuz Sorunlanmıı Sabah konserı Kısa haberler. K illnlar Arkası varın Eğıtım Radvoau (1) Melodiden melodıve Cocuk bacetı Operalardan secmeler Öele muzığı Kıbrıs saatl Kucuk ilânlar K. Oncan v e G Göluel'den sarkılar Haberier. H. G. bu«ün Plaklar arasında Reklâmlar Cocuk bahcesı N Tokatlıoelu dan sarkılar Bueün ıcin »ectıklerımız Kısa haberler. R. ilânlar Eeıtim Radvoju (IIİ Hafii muzık Gul Batu'dan tarkılar Iftar Droıramı Saz eserleri Kıta haberler. K Oânlar Ince saz Din v e ahlâk ıohb«ti Saz eserlerı Reklâmlar Haberler v e H. durumu Kucuk ilânlar S. Erorhan'dan türküler Uvkudan önce M Sevran'dan sarkılar Sılâhlı Kuv%'etler saati Litin dunyasından muzik 24 saatin olavları. K.llânlar Neden böyle oldular' T muzl&i ozel Droeramı T B KM saatl Cesitli müzık Haberler v e hava durumu G«ee konaerl Gece Tarınna doiru Procram v» kaoanıı 09.00 09 20 09 35 09 40 10.00 10 55 11 15 1130 12 00 12 15 1223 12.30 13 00 13.20 13.30 14 00 14 15 14 35 14 55 15 00 15 00 16 00 16 20 16 40 16 55 17 00 17 30 17 40 17 50 19 00 19 40 19 45 20 00 20 05 20 25 20.40 21.00 21.05 21.25 22.05 22.25 22.4S »00 33 45 24 00