Katalog

SSHrimlflU CÜMHUBİYET Tarihi Bahisler I Polise meydan okuyan kadınlar I 19. asırda Tiirk Ingiliz bahrî münasebetleri Yazan: Haluk Y. Şehsüvaroğln 16 asırda başhyan Tiırk İngi'iz siyasî münasebetleri büyuk bir dostluk an.ayışı ıçınde gelışmışti. 19 asırda bazı tarıhî hâdıseler ıki memleket arasındaki menfaat l e raberlığmi ıhlâl etmış, bılhassa hükumetlerı idare eden siyasilerin hataları bu münasebetleri dosti'tk çerçevesınden çıkararak hasmane bır şekle sokmuştu. 18 asnn son yıllannda Frar.sanın Mısır üzerıne yürümesi Osmanh imparatorluğunu İngıliz ve Ruslara yaklaştırmıs ve İngıliz donanması Tiirk karasularında fcir muttefık sıfatile dolaşmağa başıamıştı. Amiral Nelson'un Ebukır zaferi İngilterede olduğu kadar Türkivede büyük bır memnuniyetle karşıîanmış ve bu munasebetle III. Selim de Sadrıazama şu Hatb Hümavunu gondermişti: (Elhamdülil'âh hazzettım, inşallah cumlesi kahroMısır seferinde Napoleon'a karşı Türklerle bcraber dovuşen lur, İneiltere elçisine ifade oluna .) Amiral Siı Sidney Smith Ebukır zaferinden sonra Mısır üolmalarına rağmen Fransız sefıri 1829 da genc bir bahrıye yüzbazerıne yapılan harekâta karadan Sadrıazam ve Serdanekrem YuMif Sebastiani büyük gayretler sarfeae şısı olarak Turkıyede bulunan AZıya Paşa ve denizden komodor rek fikirleri kendi devleti lehine dolphus Slade, 1849 da Turk bahrıSıdney Smıth komutasındaki bir çevirmeğe çalışmış, asabî bir zat yesi muşavıri sıfatile ve Tuğamual olan İngıliz sefıri Sir Arbunthot ıse rutbesıle hizmetımize girmışti. Inpılız fılosu iştırak etmişti. Bahri meseleler İngilız muşa '.rIstanbulda ikı muttefik devle'm müsbet bir faalıyet gösteremetitn Akdenizdeki yardımlaşması şekil bır İngiliz gemisile İstanbuldan giz den başka İngilız sefırıle de göıüşüluyor ve yeni gemiler, siparişler leri hakkında sıvasî görüşmeler o lice aynlmıştı. Kısa bir zaman evvel Türk do hakkmda bazı mütalealar alınıyorluyor. bazı İngıliz subaylan <ta Turk ordu ve donanmasında vazı nanmasile aynı safta harbeden dost du. 1849 yılında İstanbuldaki İngifeler almıs bulunuyorlardı Av^a İngiltere donanması bu defa bir liz elçisi (nızamatı askerıyemız, İngılizler İstanbula askerl yard'm hasım vaziyetinde 19 şubat 1S07 kuvveı bahrıyemız ve Boğazlann olmak Ü7ere baa silâhlar ve mü tarihinde Çanakkaleden geçrrek tahkimine dair) bir rapor verm'^Istanbul önünde gorunmuş ve ^ıd ü (2). himmat da göndermişlerdi Napoleon'un Akkâ kalesi muha detli bir mukavemet karşısında 15Kırım harbinde ıki bahriye arasarasında Sır Sidney Smith ku teklerini yerine getıremeden payı sındaki münasebetler çok takvıye tahjtan ve büyuk bir zayıatla da mandasındaki bır İngilız filosu da edilmiş, bilhassa İngiliz teknisyenTurk kara ordusunun harekâtnı Çanakkaleden çıkıp gitmişti. leri İstanbul tersanesine yeni çelık Bunu takib eden aylarda İngil fabnkalan kazan ve makine imadesteklemişti. tere donanması Akdenizde Turkie lâthaneleri kazandırmışlardı. Bazı harb gemtlerimizin İngilizre karşı hasmane hareketlere de '.nı 1876 ya kadar bu münasebetler leıle müşterek vazife almalan, etmiş ve kırk iki gemılık bır filo pek kuvvetli bır şekilde devam etTurk donanmasının Mısır sulaniıa ıle İskenderiyeyi ele geçirmıştı mişti. Bir çok İngiliz mütehassıs'ar gıtmesi, iki memleket bahriye'ıileri 19. asır münasebetlerinin en ouh Türk tersanelerinde vazifeler alarasmda iyi münasebetlerin kurulranlı hâdısesini Navarın muharbe mışlardı. Bır çok harb gemılerumz masına sebeb olmuştu. si teşkıl etmiş, bu limanda domn de bu yıllarda İngiltere tezgâhlaKaptaru Derya Kuçük Hüseyin mamız İngıliz, Fransız, Rus fılo'.an nnda yaptınlmıştı. Paşa kumandasındaki kuvvetleı n tarafından 20 ekim 1827 de batınl1877 harbinde Ruslann YeşılköIskenderiyenin istırdadına gönde mıştı. Bu vaka bir çok İngüiz, rılmesi bu münasebetlerin gelış Fransız mahfillerinde de teessurle ye kadar inmeleri netıcesınde l'ir mesıne sebeb olmuştu. Iskenderi karşılanmıjtı. Avam Kamarasında ingilız filosu da Boğazlardan geçeyenin geri alınması haberi üzerıne Navarinden (bu nâhoş hâdıse), rek İstanbul önlerinde gorülmaştü. Padisah, Hiıseyin Paşaya yazdığı (bu beklenilmiyen hâdise) dıye İngiltereye muzahir olmıyan İIbır Hattı Hümayunda (Paşanın, bahsedilmişti. Abdulhamıd o yıllarda Osmanlı ımaskerlerimizin ve İnsi'ız'erın 2dsparatorluğuna hayırhah bır sıyaset II Mahmud devrinin sonlarıpda terdikleri gayretlerden dolayı meltıtakıb ettiğini ıleri süren İngiltcrcdonanmamızın talım ve terb'ye nin bu hareketini (Rusya askjri nııniyetlerını beyan) ediyordu. sinde İngıliz usullerinin tatbık e Ayastafano6a kadar yaklaşUğı esKaptanı Derya Küçük Hüseyin dildiği gorülmektedır. Bılhassa Lu nada mücerred Istanbulda bulunan Paşa da Ebukır galibı Amiral Nclhar devrinin başlamasından sonra frenkleri muhafaza için donanmasıson'a 1218 yılında yazdığı bir mektersane ihtivaclan ekseriyetle İn nı Cebren Halici Dersaadete kadar tubda, iki memleket arasındaki tagiltere fabrıkalarından temin sdıli sokmağa kalkışmasından başka bir rıhî dostluktan bah=ederek şoyle teşebbüsü gorülmemiştır) meseledıyordu: (İngiltere devleti, Törki yordu. II Mahmud zamamnda wolker sile izah etmektedir (3). yenin bes yüz senelik eski dostu ve hakıki muhıbbidir. Son defa ;se isimli bır İngilız bahrıvehsi donanBu yıllarda donanmamızda muçasadık bir muttefiki olmuştu r. Iki mamız hizmetine alınmıştı. İstan vir olarak Hobart Paşa bulunuyardevlet arasındaki münasebetler i}i bula gelen ve padışahın bınmeMne du. 93 harbinden sonra donanma nıyetler üzerıne kurulmuştur ve tahsis edılen ılk buharlı gemi ce Halıce kapatılmış, talim ve ter'oıye dostlukları gunden güna artmakia Hilton Johffe adlı bır İngilız vapu durdurulmuştu. Yalnız tersane 'aodır. Bahusus siz dostumuza olin ruydu. rikalarında ve çarkçılık hizmetlesamımî ve hakikî ihlâs ve cvvelce Bu geminm süvarisi evvelce İn rinde bır kaç İngilız mütehassısı Ehukır önlerınde vukua gelen rnu giltere donanmasında ıV n<~i ksp bulunuyordu. harebede gösterdiğiniz hamiyet ve tanlık yapmış Kelly idı. Vapurnn Mefiutıyetın ilânından sonra ıvmerdhk kıyamete kadar unu.u'ur çarkçılan da İngilizlerdi. Kapton velâ Gambel Paşa, sonra da Vılhalierden değildir) (1). Kelly bir müddet bizim ılk vapur yams Paşa Osroanlı imparatorluğu 1798 de Rusyanın, Omanlı İmpa larımızın müdürlüğünü yapmıştı. bahnyesıni yeni esasiara gore haratorluğu hududlarını tecavüz ede Bu sıralarda Hanchet isimli bir İn zırlamak vazıfesinı uzerlerıne alrek Bender ve Hotini ışgal etmesi, giliz deniz albayı da Türk bahıi miflardı. Napole'on'a karsı muttefiki olan İn yesi hizmetine girmek istemiş, fagıltereyı müşkül bir vazıyete sok kat şartlarda uvuşulamamıştı. (1) İngiltere Deniz Müzesinde muştu. Sonradan islâmiyetı kabul eden muhafaza edılen mektubdan ıbaıeIngıltere Turkiyenin harbe gir ve Yaver ismini alan Wolker'e ı>a ler bugünkü dılimıze çevrilerek amemesine ve bir anlaşma zemıni şalık da tavsiye edilmiş ve kendısı lınmıştır. (2) Bafbakanhk arşivi Harıciye bulunmasına çalışmış, dığer taraf Mısırdaki donanmamızı İstanbula tan Babıâli de İngiltereyle, Fransa getirmeğe memur olmuftu. Bir 3058. yı aynı zamanda idare etmek gay müddet donanmanın yeni esasiara (3) Başbakanlık arşivi Yıldız kısgore talim ve terbıyesi Yaver Pa mı (Hâtıratı Seniyye) baglıklı notretinde bulunmuştu. lardan. Devlet ricalının ingiltere ile dost saya bırakılmıştı. Ankarada yapılan büyük geçid resmi provasmdan intıbalar Meşhur dişi otel fareleri Büyük otellerin odalarına bir oldular. Kızın elinde çaldığı paratakım hırsızlann nasıl dadanmı; ol nın bir kısmını ihtiva eden dıbi iki duğu herkesçe malumdur. Davetsiz katlı bir valız vardı. gelen bu misafirlere otel faresi isYvonne bilâhare milletlerarası mi verilir. bır şohrete sahib oldu. Fakat bu işleri becerenler sade er Madridde Amerikah bir milyarkekler değildir. Bunların aıasında derın karısından kıymeti elli bin dişi fareler de var. Hattâ bdhassa dolar tahmın edılen mücevherat bu kabil şerirleri yakalamakia mu çaidı. kellef Amerikan poljslerine ınanLondrada Kübah bir çiftlik samak icab ederse dişi otel iareleri hıbinden otuz bin lira ile bir çok pırlenta aşırdı. ötekılerden de zorludur. Fenası ve garıbi de şu ki, Ame Parıste gırdıği bir otelde Kanarikan polısınin beyanatına göre, dalı zengin bir kadının parasını yükadın otel hırsızlarmı yakalamak rüturken kadın uyanır, zile basar erkekleri yakalamaktan çok daha aynı zamanda hırsızm üstüne bir zormuş. Gazetelerde bunlara dair kaç el ateş eder fakat vuramaz. Bu vak'adan sonra Yvonne'ın izi havadislerın daha nadır olarak neşredılmesi bundan ilerı gelıyormuş. kayboldu. Emma Larkens isimli Alman ve Geçen dünya harbinden evvel Kalifomiya polıs makamlan henuz Desja Tewiski isminde Polonyalı 19 yaşlannda bulunan Vıoletta kadınlar da Alman polısine bır hay Persynghan ısminde bır kızı yaka li ış çıkarmışlardı. Bunjann ikisi lamışlardır. Bu kjz şık bir otelden de Berlinde çahşmakta idiler. Geceleri iş gören Larkens yüzüyirmi bin dolar kaldıiTnakla ıtharn nü daima mask^lerdi Bu kadın ediliyordu. bır kımyagerden ajdığı gayet teVioletta otelden gizli olarak çı sırlı uyuşturucu üâç sayesinde karken tutulmuş fakat üzerı aran kurbanlarmı uyutur ve rahat rahat dığı zaman bır şey bulunamamıştı. soyardı. Polıs kendisini şuphe alMuhakeme esnasında kız raasura tında bulıındurduğu halde bır turolduğunu o kadar buyuk bır hara lü yakalıyamıyordu. Ksdınm tevretle ıddıa etmiş ve kendıni o de kıfıni icap ettırecek delilleri bir rece ıyı mudjfaa eylemışti kı hâ turlu bir araya getiremiyordu. kım.er öelu yoksuzluğu yüzun^en Belki de Larkens daha uzun zakendini beraet ettırmek mecburıye man hırsızlıklarına devam edecektınde kalmijtılar. ti. Fakat gunun biıinde bir otomoHalbuki Amerıka adlî makamlan bil kazasında olup gitti. bu kızın en az ıki yuz kere curüm Esasen kadınm hırsızlıklannı büişlediğıne kanaat getırmiş bır hal tün çıplakhğıle meydana çıkaran de idı. Beraet kararı polısın izzeti da bu kaza oldu Larkens'ın cürüm nefsıne çok dokundıığundan ınti oıtağı kımyager 20 sene hapse mah kam almak için elınden gelenı yap kum edildi ve hapiste öldü. Bu amağa azmetti. dam icad ettığ; müthış uyuşturucu Violetta o andan itibaren durma ilâcın formulunu vermeden gitti. dan takib edıldi. Hırsız kızı suç üsTeviski tabir caizse seri halintünde yakalarrak için en şeytani de çalışıyor ve bir gece içinde aytertıbler kuruldu. Hattâ Kalıfomı ni otelin bütün odalanna girmeğe yalılar izzetinefıslenni de çığnıyerek muvaffak oluyordu. NewYork'tan namlı iki polıs haBu kadın o kadar çevik idi ki fiyesı getirttiler. canbazlara taş çıkartacak teşebbüs Bu gayretler boşa gitti. Hıç biri lerde bulunmaktan çekinmiyordu. netıce vermedi. Dişi otel faresi bir Otellere yağmur oluklanna tırman mak ve en ufak çıkıntılardan faydaha polisın tuzağına düşmedi. Violetta şündi Miami'de guzel bir dalanmak snretile girebiliyordu. villâda ömür sürmektedir. Son za Onun faaliyetine nihayet veren manlarda yapbğı bir açıklamaya de bir köpek oldu. Bir gece yine göre ölümünden bir ay sonra haya boyle girdiği bir otel odasında kartının bütün esrannı ihtiva edecek şısına çıkan bir köpek bacağına bir kitab basılacakmış. saldınr ve etine dişlerini geçüır. Bu kitabın Amerikada büyük bir Birden korkan kadın derfaal silâsükse yapacağma şimdiden mu hına davranarak köpeği öldürür fahakkak nazarile bakılabilir. Belki kat bu halde bile hayvan bacağuu de polis memurlan onu ilk okuya bır turlü bırakmaz. caklar arasında olacaklardır. Silâh sesine koşan otel personeli Meşhur dişi otel farelerinden bi kadmı yakalar. Lâkin Tewisky ri de Fransız Yvonne Charentel mahkemeye sevkedılmeden esradir. Bu kız Nis otellerinden bınnde rengız bir şekilde ortadan kaybooturan Prens Hoenlohe'den mü lur himce bır para aşırmakla mesleğe Bılâhara Tewisk'yi bir prensin girmişti. Fakat Amerıkah meslek kaçırdığı ve nıkâh ettiği coylendi daşlarından daha kısmetli olan fakat bu haberin doğruluğu veya Fransız poli«leri Yvonne'u bir kaç eğrıhğı hakkmda bir fikir edınmek gün içinde yakalamağa muvafiak hâlâ kabil olmuş değildir. Süvari alaymın sakeağı geçijror Piyade alaymın Hava alayı geçerken Küçük hıkâye İN Z E H i R i mihrtbın yanında duran büyük dayağı yersin ha» demekten de dUini odasına çağırarak kdi ki: bir vazoya takıidı. Bu unat e geri kalmadı. LınKaı'in bu teh Ben iki gunluk bir seyahaserinin üstüne hâkedilmıj bulu dıdleri her gün tekerrür ediyor te çıkıyorum. Sana şu dolabda nan ejderm gozleri pırlantadandi. du ama, rahib çocuğu suçüstü iki gün yetecek yıyecek bırakıKan vaıoyu daha yakmd^a tet yakalamağa muvaffak olamamış yorum. Dikkatli ol, hizmetine kik etmek için diz çöktü fakat tı. Halbuki çocuk terazinin bir devam et. birden arkasından bır ses yük kolunu kısaltmak suretıle nnu al Kan, efendisinin âdetlerinı bilseldi: datmanın çaresini çoktan bul diği için bırakılan yıyeceğm kendısine bır oğun dahi yeünıyece Bana bak, bu vazoya iyi dik muştu. kat et. Onu kırarsan kendini ölKan gene arka kapıdan eve gi ğini anladı müf bil. Haydi artık yeUr, ifine rerek eti teraziye yerleştirmiş ve LinKai devam etti: bak. «Akıllı, uslu hareket ed?ceğini artürdığı para ile aldığı yiyeceRahib LinKai bu sözleri söy ğin dudaklarmda bıraktığı izleri umuyorum. Yoksa ddndüğüm zaledıkten sonra geldiği gibi ço henüz silmişti ki ön kapıda bir man başına ne geleceğıni sen dükildi. Öyle ki Kan başım çevirip sesler duydu. Hemen anahter de şün. Sonra beni dinle: Evvelâ şu onu göremedi bile. Hğinden baktı. LinKai duaîarile tnihrabın yanındaki kıymetti vaYardımcı, efendisinüı ne kadar kansını hastalıktan kurtardığı bir zoya dikkat et, pıs ellerınıe onu kırma yoksa seni gebertirıtn. Bır fena ahlâklı olduğunu gün geç adamdan hediye almakta idi. tikçe daha iyi anlıyordu. Rahib Adamcağız gider gitmez Lin de sakın unutma, mıhrabm altınhiç bir şeyi gözünden kaçırmı Kai'in paketi açarak içinde guzel daki kutuda bulunan pastamr zeyor, yemekleri, mutfağı kontrol pastalar çıkarıp ucundan biraz hirlıdir. Yersen ölürsün. Haydi ediyor ve sofrada lokmalan ar yediğini ve geri kalan kısmmı mih artık ben gidiyorum s ka arkaya atıştırarak zavallı ço Tabın altına sakladtiğsffıı Rördü. Kan, içinden güldü ve elendicuğa bir iki kaşık yemek yemek Tabi! rahib. Kan'a hediyeden sine hayırlı yolculuklar temenni fırsatını cor veriyordu. hiç bahsetmedi. Kan da bir şey etti. Bunu »öylerken yalnıt kaldığı zaman kendine çekiceği ziVakıâ Kan sefalet içinde bu görmemiş gibi davrandı. yümüftü ama, ne de olsa yavaş Bununla beraber Kan aradjı yafeti düşünüyor ve gdz'.erı paryavaş bu zoraki açlığın tesirleri firada pastadan bir parça çal lıyordu. vüeudünde görülmeğe baghyordu. makta kusur etmedi. Ne ae ol Hakikaten de öyle oldu: Rahib Kan çok sabırlı idi. Günün birin sa çok ihtiyatlı davranmak mec henüz gitmişti ki Kan .•nthrabın de efendUi gibi aynı haklata sa buriyetinde idi. ÇünkU rahıbin yanma çöktü, kutuyu açtı ve hib olacağmı düşünerek susu isin farkına vardığı takdirde ken lerin bir hazla pastalan yemeğe yordu. disini iyice ıslatacağını bihyordu. başladı. Efendiıinin bulunmadıfı iki Bir sabah rahib delikanlıyı et Onun için Kan sabrediyor ve ealmağa gönderdi ve tartıda al meline muvaffak olmak için da gün zarfında delikanh mâbedi danmamaıını, kasabına fazia pa ha müsaid bir fınat beklıyordu. kat'iyen temizlemedı. Rahıbin elbiselerini giydi, çıkardı, günlük ra vermemesını tenbıh etırıeyi u*** nutmadı. «Sozlerımı dinl^mezsen Bir müddet tonra LinKai ken yaktı ve nihayet kafaıında kur Çeviren: M. Nur Kuçük Luhai beldesinin başlıea caddesımn nıhayetinde büyük bir mâbed ve içinde Buda'nın kocaman bir heykeli vardı. O gün m&bedde kimse yoktu. Çunkü buraya bakan rahib yan taraftaki evınde yardımcı olarak tuttuğu gence talimat vermekle meşguldü. Ona diyordu ki: Mâbedin ve benim evin t«mizliğmden başka su depofunu daima dolu bulundurmak, bahçeye bakmak, yollan •üpürmek ve kapınıa yanında halka günlük satmak ta sana aiddir. Buna mukabil ben de saoa dinimızin esrannı öğreteceğım. Fakat «unu iyi bil: Şayed tenbellik eder, gürültü yapar ve pisboğazhğını görürsem babanın ya nına dönersin ve orada kardeşlerin gıbi açlıktan geberirsin. Haydi bakalım şimdi mâbedi temızle. Kan derin bir reverans yaparak kapıya kadar geriledi ve çıkarken son bir defa iğildi. Odasında süpürgeyi ve faraşı buldu ve süpürmeğe başladı. Sonra düşünmeğe koyuldu: Mukaddcs taşm temizliği de aeaba onun vazifeleri meyanmda mıydı? Nihayet süpürgesini bir kensra bırakarak efendislne lâyic bazı isimler ve lâkablar bulmığa çaIıştı. Efendisınin pek kaoa bir adam olduğunu sezmişti. Böyle duşünürken fSıleri duğu plânı tatbika başladı. Öğleden sonra mâbede girdi, kıymetlı vazoyu aîdı, kapıya doğru ilerledi ve havaya kaldırarak jere fırlattı Vazo parça parça oldu. Akşama doğru seyahatmden avdet eden rahib. evvelâ Buda'iın dnüne gitti, dız çöktü ve dışanda geç'rdîği iki gun za~fmda kendini her türlü kazadan koruduğu içm ılâha duı etti Fakat mihrabın yanına gidisinde bir sebeb daha vardı: Pastalarm yerinde olup olmadığını kontrol etmek' Vazonun yerde <=erıli duran parçalarmı o sırada görliı Zavallmın akh başından gitti ve duayı fılânı yarıda bırakarak hemen Kan'ı bulmak üzere eve koştu. Kan yerde, pasta kutusunun yanında yatıyordu. Kutu bomboftu. Rahib bağırmağa başladı: Hayvan herıf, dedı, le yaptınT Kan, istifini bozmadı: Affedersiniz efendim, diye cevab verdi, vazoyu temizlerken kırdım. Gözünüze görünmemek İçin de zehirli pastalan yedım. »Siz gelmeden öleceğimi ümid ediyordum ama anlaşılan bu zehirin tesiri bir parça ağır Halbuki ben hemen 8'm*k için de pastalann hepsini yemıştim » Geçid resminde ueaksavar toplan Gtçid fwmi provactnda ku izcilerimiz