Katalog

27 Kasun 1949 CUMHUJUYEl 1 .1, Düşünen makineler F EN D Ü N Y A S I N D A I İ ı ^ ( FİKİK HAYAT1 Yazan: Mustafa Namık tçinde çalkandığımız iktisadî ve siyasî vak'aların manasmı bütün »enişJiğil» kavrayabilecek vaziyette değüizBunun için millî ve milletlerarası bugünkü bencil şartların üstünde bir cephe almak zorundayız. Bu. tarafsız olan ilmin görüşüdür. Hâdiseleri toplayan, onlar arasmda benzeyiş ve bağlamş şartları kuran, cemiyet kanunlarma yükselmeyi deneyen, geçirdiği mazi ve yaşadığı hal ile aydmlatüğı istikbali gerçekleştirmek istiyen müsbet bilginin anlayışıdır. Siyaset ve iktisadda, talim ve terbiye hayatında, hattâ dil hareketir.de görünen aksaklıklar bu anlayış noktasınm tabiî mahsulleridir. Bir genc kız, şöyle diyordu: , Programlarımız yazar bozar tahtası oldu hocamMemleketin hakikî nüfus hareketlerini. ulaştınna şartlarmı, istihsal ve istihlâk yollarını, bunları gelijtirme çare'.ermi bilmiyoruz. Fakat endazeîiz propramlarımız vardır. Bir çok kEnunlarımız gibi bunlar da tercümedir. Blevcud bilgilerimiz gölşe bilgilerdir. Eflâtunun mağarasmda duvara ak£ed=n gelip geçici hayallerdir. Alâondığimızm farkmda değiliz. İçinde yaşadığ'.miz maddî ve manevi buhran bunun şahididir. Tabiatin bize bol bol verdiğini en pahalıya mal etmekte deha sahibiyiz. Dünkü pivasanv.z ve has müşterilerimiz nakli mekân ilmühaberi almaktadır. ) Tarihten Sahifeler Yazan: Haluk Y. Şehsüvaroğlu Günün zorlukları Ahmed Vefik Paşaya dair Satranç oymyan rohotlar ve sehiz saatlik haftzaya sahib elehtronîh beyin Bunctan kısa bir zaman önce A»erikada herkesi merak ve heyecan içinde bırakan bir kitab yayınlanmıştır. Kltabtn adı: «Düşünen makineler»; müellifi de: Prof. Norben Wiener. Prof. Wiener"e göre, büyük âlimler ve mütefenninler, gerek ikti8ad, gerek sanayi sahasında en çetin kafa işlerini gören ve en akıllıca plânlar kuran «Robot» admı verdikleri makineler imal etmekte imişler. Hattâ bu makineler, ilmî araştırmalar yapmağa, harb strateiisi gütmeğe bile kadirmis. Yani kısaca: Makineler bizim için düşünecek, tasarlyacak, hesablayacakmış. ~nsanm bu habere inanamıyacağı Ifeliyor. Fakat şimdiden elde edi>n bazı muvaffakıyotler bu «düjdnen makineler» in, bu fevkalbeser .Robot» lann günün birinds hakikat olacağma hemen hiç {üphe bırakmamaktadır. Nitekim, düşünen makinelerden bir tanesi, birinci sınıf oyuncular kadar ır.ükemmel satranc oynayan bir iıakine, bugün inşa halindedir. Bu makinelerin cedleri, radar sistsmi uzaktan idare edilen bomba ve uçaklar kıb kırk yaran hesab makineleri radyo, atom vesairedir. Şu halde «düşünen makineler» yani cSibernetifc.. yüzyılma doğru ilerliyoruz (Sibernetik = makinelerin çalışmasını kontrol ve idare etmeğe yarayan sistem ve preneip). düşünüp taşmdıktan sonra ta=ar beynini tekâmül ettirmek için âlimProf. Wiener, düşünme hassası ladığı işi maksada uygun şekilde ler ve mütefenninler, durup dinlenjmeden çalışıyorlar. Bu makinenin nın bugün kullamlan bazı makine tatbik eder. Düşünen makine, sadece netice' gelecekte insanhğın bir çok hayat lerde dahi mevcud clduğunu söylüyor ve en basit vâkıalar üzerine leri kaydetmekle kalmayıp bizzat' sahalarmda çok mühim bir rol oydikkalimizi çekiyor. Meselâ buhar harekete geçecek, binaenaleyh oır | nıyacağına kat'iyyen inanmaktadırkazanı regülâtörü: Kazanda fazla insanın yerine kaim olacaktır. Bü j lar. Bugün düşünen insanlar tarabuhar mı toplandı, regülâtör he tün bir fabrikayı, içinde hemen hiç fından murakabe edilen ve yapılan men durumu tesbit ediyor ve fazla bir insanın bulunmasına hacet kal bir çok işleri yakında «cansız robuhan emniyet valfından boşaîta madan, işletebilecek makine'.erin rak mahzuru vaktinde önlüyor. bile imali mümkün olacakmış. MoskovacJa 3 yıl Düşünen makinenin elektronik Sonra Termostat: Kaloriferde fazla hararet mi hasıl oldu, yani oda dimağı, insan dimağı gibi çahşmak mız lüzumundan fazla mı ısındı, tadır. Makinede Dİr valf veya bir insan eli değmeden boruyu ayar emniyet tertibatı mı bozuldu. eleklayan yalnız odur. Görülüyor KÎ tronik dimağ, imkân nisbetinde, bu makine cihazlan, insan dima erzatslar kullanmak suretile ârızağının gördüğü aynı işi görmekte yı bertaraf eder. (tkinci sahijeden devam) Bu düşünme cihazının da, haddir. Bu neviden daha bir çok migaller zikredilebilir. Fakat biz da dinden fazla çahştığı veya kendisi münist partisi veya Sovyet idaresi bulunmazsa ha geniş bir adım atarak uçaklar ne kudret ve kabiliyeti fevkinde is hakkında tenkidde da, uçan bomba ve raketlerde yeni tahmil edildiği takdirde, sinir bo kendisi için tehlike yoktur. Fakat icad edilen otomatik pilotları ele zukluğuna uğraması mümkündür. kazara bu çizgiden dışarı bir adım »laljm. Bu komplike makineler, Bu cihet de düşünülmüş, makineyi atacak olursa derhal tevkif olunormal kabiliyette bir insanın «hasta parça» yı çıkarmak suretile nur. Yalnus kendisi değil, bütün yppmsğa muktsdir olduğu bir çok tedavi etme imkânlan sağlanmıj aile efradı, hısım akrabası ve arkadaşlan, ahpablan da yakalanır. işleri yapmaktadır: Uçağı dört is ur. Tevkifler ekseriya geceleri yaDüşünen makine, bilfarz, muaytikamete sevkediyorlar, durduruyorlar, istenen hedefe varıyor, yen bir iş için muhtelif çalışma pılır ve öyle korkunc bir esrar habombaları salıveriyjr ve uçağı çıkış usullerine başvurmuş ve bunlardan vası içinde cereyın eder ki diployerine geri 'getiriyorlar. Otomatik birinin maksada en uygun oldu matik dokunulmazlığı olan yabanuçakssvar topu ise, daha güç va jjunu tesbit etmişse, ertesi sefer, cılar bile dehşet duyarlar. rifeler başarmaktadır: Burada kul aynen insanların yaptığuıı yapar, Moskovada dilden dile dolaşan lanılan «düşünen mskine», evvelâ yani en muvafık bulduğu usulle bir fıkra vardır. Bir aparümanın düşman uçağınm bulunduğu yeri işe başlar. Demek oluyor ki, düşü kapıcı geceyarısı kapı kapı araştırıyor, saniyen süratini tesbit nen makine, ctecrübe» lerden ders rak yangmı haber vereceği zaman ediyor salisen obüsün isabet elde almasını biliyor. şöyle seslenirmiş: etmek için ne zaman infilâk etme• Korkmayın, yoldaşîar. Birşey Bugüne kadar âlimler tarafından si lâzım geldigini hesablıyor; 4 nu tasarlanan, geliştirilen, kısmen de değil. Sadece, yangın var.» maralı fikir ameliyesi: Topu müna imal edilmiş bulunan «düşünen ma Kanunda yeri olan kanunsuzluklar sib vaziyete getiriyor; beşinci oto kineler» in eksik bir tarafı varsa, Sovyet ceza kanununun «siyasî matik hareket: Ateş ediyor. o da iyi bir hafıza kuvvetinden cürüm» hakkındaki bir maddesirs Satranç oynayan makinenin mahrum olmalarıdır. Çünkü bu ma göre, Sovyet hükumet makamlan plânlanndan anlaşıldığına göre, kineler, bir kaç istUna ile, mesele tarafından tasvib edilmiyen hermakine. her hamleyi kaydediyor leri ancak bir kaç dakika hafıza hangi bir harekett»n dolayı bir save müteakıb bütün hamleleri ön lannda tutabilmektedir. Maamafih, nık, MVD mahkemeleri tarafından, ceden bildirecek şekilde ayarlana bundan kısa bir zaman önce habar kapalı celsede ve zabıtları neşredilbihyor. Bu makine, icad ve imal verildiğine göre, bir İngiliz âlimi, miyecek olan bir soıgu yolile muedenler için sadace bir «oyuncak» binlerce şekilleri, meseleleri ve da hakeme edilebilir. tan ibaret d ^ l d i r . Bu ihtann ar ha bir çok şeyleri sekiz saat müdSovyet kanunlannda Batüılan dmda çok daha mühim gayeler detle hafızasmda tutabilen bir «fi şaşırtan iki nokta daha vardır ki kir rcbotu» imal etmiştir Ayrıca, poiu devleti için larurî birer esassaklı olduğu aşikârdır. tarafından makineye bir tır. Geçen Cihan Harbi esnasmd3 insan Bunlardan biri, 20 temmuz 1934 başanlan bir sürü dâhiyane teknik •code» vasıtasile enfoımssyon ve iş icadlar meysnında, mermilerin verme hususu da, daha kolay sağ te tatbik mevkiine konulan ceza kanununun 58 inci maddesinin mahreklerine mü'eallik o karışık lanmaktadır. çözecek elektronik diDüşünen makinenin elektronik 1 ici bendinin C fıkrasıdır. Bu fıkmağ» üzerinde de ilerlemeler kaydedilmiştir. Elde edilen bazı tec D i illur sesli, güzel yüzlü. kusurrübsler neticesinde «elektronik disuz vücudlü opera sanatkân mağ» ın aynen insan dimağı gibi Zinka Kunz Milano^, bütün Yugosdüşündüğü hayretle görülmüştür. lavyamn kendisile iftihar ettiği bir İşte bunun üzerinedir ki, bu riya kadındı. 1931 yılında NewYork ziyeci makinenin. ancak bir insan temsiller vermek tarafından başarılabilen bir çok, u z e r e ya bir sehattâ bilcümle fikir ameliyeleri *çin yahat yapmıştı. Diruhde ettiği rolde bilfiil kullanılabileceği netice lerde gösterdiği başan o kadar büsine varılmışü. Nitekim öyle de oldu. 194344 yılında Prof. Wiener t operası için angaje edildi ve bu ve mesai arkadaşlan, yakında bü ' andan itibaren hayatının mühim tü'n dünjayı ilgilendirecsk çok en ı bir kısmını yeni dünjada geçirteresan bir yenilik meydana geti' meğe mecbur oldu. Arada sırada receklerini anladılar. O zaman mü j mem'eketine de geliyor ve sanahendiîler. fizyoloğlar ve riyaziye1 tından hemşerilerinin de zevk duyciîer davet . edilerek Prinseton'da maktan mahrum kalmamalarını fevkalâde toplantı yap:ldı ve bu il j sağhyor, dışanda olduğu gibi vagö tanında da takdir'.er kazanıyor. almî mçvzu üzerinde uzun uzun gö kışlar yopluyorda. ri'^iildü. 19Î6 yılında. sırf askerî mahiNewYorkta bulunduğu sıralaryette nıeselelerden biraz başkaldır dan birinde vatauını orada temmak mümkün olunca, «düşünen sil etmek vazifesile mükeîlef Ge fından işgali üzerine Zinka, önce »skineler» in icad ve inkişafı üze neral İliç adında bir diplomatla Kahireye, oradan Londraya, en nihayet de gene Birleşik Amerikarındeki çahşmslar tekrar ehemmi tanıştı, sevişti ve evıendi. ya gitti. Orada Yugoslavyamn Dayetle ele alındı. Yeni icadlar hakMaceranın buraya kadar cereyan kında daha geniş bir halk kütle eden kısmmda hiç bir olağanüstü ğınısızlığının korunması hususunun sini tenvir etmek gayesile New lük yok... Yalnız, General Üiç'in sağlanması yolunda epeyce gayretYork İlim Akademisinde «Düşünen riyasî kanaatimn Troçki'ninkilere ler sarfetti. Harb sona erince dimakineler» in ink'şafına dair kon uygun, Stalin'inkilere muhalif ol ğer bir çok Yugoslav artistlerinin yabancı memlek?Ü2rde kaimak kaferr,n.«!ar verüdi. Bu konferanslar duğunu söylersek vaziyetin biraz rarını vermelerinin aksine olarak dan öğrenildieine göre. «düşünen nezaket ve ehemmiyet kesbettiği Zinka memleketine döndü. Bu ha,m?.kineler» in «kcntrol mekanizma fikri uyanabiîir. 3una da Zinka'nın reketi, hemen herkesin hayretini sı» ki böyle bir mekanizma insan sahneden tamamile çekilmiş ve bümucib oldu. Çünkü sanatkâr, hemdımağında da mevcuddur geniş tün vaktini aile 'ıayatına, davet şerilori arasında dışanda en koölçüde inkişaf ettirilebilecektir. lere, misafirlerini kabule hasretti lay angajman bulabilecek kendiMekanizma, bir çok işleri deruhte ğini de ilâve etmek lâzımdır. Böy siydi. ve ifa edecek dururr.da olacaktır. le olmakla beraber, Zinka da, zevArtist, bir taraftan Belgraddaki Makinenin kendisi üç kısımdan ci de temasta bulundukları muMilli Tiyatroda, diğer taraftan da müteşekkildir: hit içerisinde bu Fransızdır, bu Zagreb operasmda muntazam olaa) Sinir sistemi: Enformasyon Almandır gibi fark gözetmiyorlar, rak temsiller vermeğe başladı. Aragerek üçlü ittifak dıplomatlarile, ları ve işleri alır. da Batı memlekstlerini ziyaret b) Dimağ: Neticeleri gözden ge gerekse Batıhlarla iyi münaseb^t edip oralarda da sesinin ve sanaümn temininden geri kalmıyorlardı. Saçirir, aynı zamanda bu neticelerin hayranlarını çoğaltmasına izin vedoğuraçağı yakm ve uzak bütün ray erkânile da arilcrı iyi idi. Bel riliyordu. Halbuki diğer Yugoslav tesirVri ve fonksiyonları tetkik gradda bulunduklan zaman bilhas artisüerinden hiç birine böyle bir edT her şeyi inceden inceye he ss Ana Kraliçe M^ria'nın iltifatına müsaade bağışlanmıyordu. mszhar oluyorlırdı. cablar. Belgradda ve Zagrebdeki temc) Hizmet mekanizması: Dimağm| Yugoslavyamn Almanlar tar« sillerini müteakıb kendisin» buket Stalin dediki: «Grev ne demek oluyor? Sizde polis yok mu? Artist Zinka Milanov, Mareşal Tito'nun sevgilisi ve Batılıların casusu mu idi? Toplayan: A, H. R. Koca Reşid Paşanm yetijtirArzınuzın en izbe, en verim*iz sanılan mıntakalannı, meselâ Arabis diği büyük devlet adamlanmıztanın veya İranm »z çok çöl sayılan dan birisi de Ahmed Vefik Pabölgelerini işletmek ve kıymetlen şadır. Sefir, Meclisi Mebujan Reisi, dirmek emelleri başgöstermiş ve büyük devletler arasında rekabetler Başvekil ve vali olarak bulunher cephede şiddetlenmiştir. Bu ge duğu vazifelerde ve diğer hizniş tahavvüller küçük ve büyük in metlerinde daima memleketsesan eemiyetlerini, fikirlerde inkı verliğini göstermiş, samimî kabotlar» deruhde «dacektir. Bu melâblar yaparak adeta meçhul bir naatlerini açıklamaktan hiç bir |»yanda İngüiz tanayii veya harb m* hedefe «jknefes giden koşucular vakit çekinmemişti. kinelerini düfünmekle kalmıyalım. durumuna getirmiştir. Artık madde Ayastofonos muahedesi förü§ I Çünkü fikir makineleri, ilm! «ra?fcuvvetinin yerd« ,suda, hav«da yü meleri sırasında Başvekâlette I tırmalar sahasınd* da yeni metodrüdüğünü, daha doğruju yürütül bulunuyordu. Muhacirlerle dolar bulacak ve önümüz» jrepyeni düğünü görüyoruz. lan İstanbul, iktisad! bir sıkmtı imkânlar açacaktır. Sırf riyaziyede, Hemen bütün insan zümrelerin içindeydi. Rus askerlerinin şehre nazarî fizik ve atom fiziğinde, asde müphem »urette, medeniyette girmesi tehlikesi de büyük bir tronomi ve astrofizikte fcöyle mailerliyenlerde açık cekild* olarak huzursuzluk ve gerginlik yaratkinelerle neler, neler keşfedilmez? derinden duyulmıj bir emniyet ınıştı. Bu sırada Padişahın vo Yukarıda verdiğimiz malumat, sizlik havası içinde yaşıyoruz. Yal hükumetin îstanbuldan ayrılma«düşünen makineler» ve «riyaziye nız ferdî ve mill! değil, bütün in sını düşünenler ve teklif edenler robotları» sahaamda hakikaten mey sanî muvazens borulmuftur. Fücir de vardı. Ahmed Vefik Paşa herdana getirilmiç, başarılmı» olanların hayatı pusulasını çaşırmışür. İş kese itimad ve kuvvet veren ancak bir kısmını ihtiva etmektebölümlerinin her biriıi istikametini şahsiyetı ve fikirlerile böyle bir dir Şu muhakkak ki msdeniyet, yabulamamışür. Bundan da ahlâkî panik havasının zuhuruna mâni kında, insanların bugün kolayca hayat üzerinde pek acı tesirler oldu. Muhacir meselesinin kısa kavrayamıyacağı bir terakkiye »akendini göstermektedir. İstanbü bir zamanda hallinde de dirayehid olaeaktır. gibi medenî ve büyük bir sehirde ti görüldü. suçların, manevî düjüklüklerin, Her şeye rağmen junu da unutAyastofonos muahedesinden mala, cana ve ırza tecavüzlerin mamalı ki, bu robotlar, insan dimasonra II. Abdülhamid, fikirlerin yakası açılmadık çe|idlerini görüğının gördi'ğü işlerden bir kısmını yoruz. Gazeteler başka vi'âyetlerin serbestçe söyleneceği, bir takım ifa etmekte, hiç bir zaman insanın de aynı mahsulü verdiğini yazıyor mesuliyetlerin aranacağı Mebuyerini tutamamaktadır. Bu makineBöylece her yerde ruht kararsızlık san Meclisinin kapatılmasını isier de, nihayet insanın kendi dimaAhmed Vefik Pasa lar vardır. Endijeler çoğalmıştır. tedi. Ve bu arzusunun vükelâğının olgun bir mahsulü. bir nevi, Eski gelenekler devrilmiş, senele dan gelen bir mazbatayla ken yin edildigi Bursa Valiüğinde üg maddeye aksetmiş hayalidlr. Marin verdiği güzel itiyadlar bozul disine arzını uygun gördü. Vü sene kaldı. Babıâlice, icraaünda kine, sadece mucidinin önceden tamuştur. Mazinin bütün mlrasları kelâ heyetinin mazbatasmda görülen acayiblik üzerine valisarladığı, hesabladığı, kurduğu şeyi kıymet zelzelelesine uğramıstır. Mebusan Meclisinin kapatılma likten de azledildi. Bursada, şehtatbik ediyor. Meselâ hesab makiİlme, hâdiseler arasında hayallere İktisadî güçlükler bunu elle tutu sına bilhassa (böyle fevkalâde ri imar ile, adaleti ile ve bazan nesi, bizzat insandan daha seri, da kapılmıyarak gerçakten müşahedeha doğru hesablıyabiliyor. İşte onun ye ve bunun verdiği dersi ibretle lur bir hale getirmiştir. Son Fran ahval içinde müştereklerimiz o da halka garib ve ağır gelen hasız buhranı da Mtıda bunun ifa lan devletlerle cereyan etmekte reketlerile unutulmaz bir isim değeri de buradadır. almaya muhtac bıılunuyoruz. İlim, desidir. İngilterede siyasî çarpışbulunan muhaberat netayicinin bırakmıstı. Fikir robotları, ilmî. rasyonel fi asaleti itibarile tarafsızdır. İçinde maların başka manası yoktur. Da vakit ve zamanı gelmeksizin Orada bir tiyatro tesis etti ve kir âleminin şaheser bir buluşudur yaşadığımız şartlara ve hareket haha önce İtalyada bu durumdan Meclisi Umumiyeye arzı, âlemin Moliere'den çevirdiği piyesleri Bununla b^raber makinelerin t^şeb linde münasebetlere bağlıdu. Hiskendi payını almijtı. Rus mıntaka hiç bir tarafında caiz olmadığı) burada oynatması da büyük himbüslerimizde, araştırmalanı » 'da, lerimize kapılmadan fçlerin yürütüsından yalnız facialar işitiyoruz keyfij^eti mucib sebeb olarak metleri arasındadır. yalnız fikrî cepheden bize yardımı lüşüdür. Fırkalar üstünde millî ve Perde kspalıdır. gesteriliyordu. dokunscaktır. Hiç bir robot, yapısı milletlerarası Vir hayat oldııeunu, Ahmed Vefik Pa$a, gerek SulBu rr.azbatanın altında diğer tan Aziz ve gerekse Sultan Hane kadar ince, ne kadar mükerhmel bunun içte ve dışta zarurî münaseTaşan devlet bütçesini düzenleNazırlarla beraber Başvekil sı mid devirlerinde en fazla mazüolursa olsun, hayatımızın öbür cep betlere tebiat hâdise mek emelile yapılan son muamelehesine, ruhi ve hissî hayatımıza, leri gibi buna karşı gelinemiveceği ler, sağdan soldan ijitilen homur fatile Ahmed Vefik Paşanm da liyet hayatı yajıyan vezirlerden hele insan kaderine esasb şekilde ni, «cambaz baba» oyununa bunun danmaları bizde de son günlerde mühürü vardı. Muarızları, ken birisiydi. mües?ir olamaz. Makine dalma madisini Mebusan Meclisini kapaAbdülâziz devrinde gene matahammülü olmadığmı kabul etme biraz daha genişletmijtir. Din yokina^ kalacaktır. mış olmakla itham etmektedir zül bulunduğu bir sırada kendiliyiz. Bunlara ııymivarak her ha lunda şurada burada görülen bazı ler. Fakat Vefik Paşanm ve ar sini ziyaret eden Memduh Paşa (Weltwoch'den) çeviren: reketin bugün görmekte olduğu muvazenesiz tezahürler, veiev ki Mehmed Basir Fejzioğlu muz gibi maddi ve manevî zarar münferid olsun, Büyük Millet Mcc kadaşlarının mühürledikleri maz hatıralarını göyle nakletmektebatanın sonunda Mebusan Mec dir; (oturduğu ahşabdan mamul lar doğurdugunu ve doğuracağınl lisinin harimine girecek kadar aşılisinin (ahvali hazıra ve esbabı hane Rumelihisarının en yüksek artık bilmeliyiz. Hakikî ilim ve si n bir şekil ahnıştır. Hükumetin maruza mukteziyatından olmak burc ve barus tahtında aşı boyaset, hlslerimizin, ferdî çıkarları nihayet Ankarada bir ilâhiyat faüzere muvakkaten tatili) kaydı yalı yedi sekiz odayı mügtemil kültesi açtığını görüyoruz. Demek mızın dışmdadır. Alim önünde hazır vardı. idi. Bir gün gene oraya gittim. olduğu hayatın zaruretleri ile içine ki bir fikir ve bir ruh buhranı vardır. İktisad! zaruretler dinî düKendisini mütefekkir bir halda karr?tığı vak'alar hakkında tarafsız Vefik Paşanm bu (muvakkat) ş şünceler üzerinds de tepkileriıü buidum. Esbabını sorduğumda hükümde ve rnuhakemede bulunağ göstermiştir. Camılerde cemaatler kaydında samimi bulunduğuna görüyorsunuz ya, kale içinde ikabilmelidir. Ilmi kendimize zorla yaşüphe edilemezdi. Kendisi kanudüne nisbetle dolup taşmaktalır. met eylediğimden dolayı endilancı şahid yapmak sevdasmdan vaz Madde desteğini kaybedenler ma nu esasinin ilk müzakeresinde, şedeyim deyince, kâle harab dera der ki: geçmeliyiz. Türk içtimaî bünyesine naya sarılmaktadır. II. Abdülhamide yaranmak için ğil metindir, meraka mahal gö«Askerî hizmet efradından olup ve tarihinin akısına vâkıf olmıyan itiraza kalkışanlara (buna itiraz **# remem, cevabını verdim. Yok hududdan dışarı kaçan bir kimse bir Fransız politikacısınm »ehadeti etmek küfürdür) diye mukabele bunun yıkılacağını düşünmüyonin ailesi mensubları çocuklar milletlerarası değeri de olsa büNihayet çağdaş hayatın kendi etmişti. rum, Vükelâ Belgrad kalesini müstesna bu hıyanet su;unun ha yük bir mana taşımaz. Yabancıların hakkındaki görüşü bundan önceKırk sekiz saat süren ikinc! Sırblara bahşeyledi, şu kaleyi zırlığını veya ifasını herhangi bir naziklik icahı sözleri ilim bakımın kilerle taban tabana uymaz. HarbBaşvekâletinde ise Mebusan Mec şekilde kolaylaştırmış olduklan dan bir önem ifade etmez. lerin ve ardından gelen hâdiselerin lisi kapalı bulunmuş olmakla be dahi, satarlarsa acaba benim veya hâdiseyi bildikleri halde hüyurdum ne olacak, mülâhazasmBugün fırka dışında, fakat mem verdiği neticelerle bugünkü gene raber, mer'î saydığı anayasanın kumet makamlarma bildirmedikdan muztaribim, târizile Sadrâleket içinde müstakil görüş sahibi liğin kendi içinde duyduğu kuv Sadaret makamına tanıdığı hak!eri takdirde 5 reneden 10 seneye zam Âli Paşanın siyasî idaresine veto fazlaca ıtimaiı vardır. Göristemişti. kadar hürriyetten mahrumiyet ve fikir adamlarına muhtacız. Önümüz düğü vasıtalarla teknik sahadaki lardan faydalanmak taş attı da kahkaha ile güldü.) bütün mallarının musaderesi sure deki seçimlerde iki tarafın da liste icadlar şuuru çoğaltmışür. Artık Sarayın nüfuzunu çiğniyen bu (1). lerinde müstakil milletvakilleri nam onlar Tevfik Fikretin dediği gibi hareketile Padişahm gazabına tile cezalandırılır. Vefik Paşa, tahsilini Fransada uğrıyarak derhal azledilmiş ve sabır) «Hainin ailesinin diğer efradı zedler göstereceklerini zannediyo (İki büklüm bir inkıyadı ölümüne kadar artık hiç bir me yapmıştı. Lâtince, fransızca, italsuç işlendiği anda onunla beraber ruz. Dördüncü kuvvet, matbuat az değildir. Yırtıcı ve koparıcıdır. yanca, arabça, farsça lisanlarım Yaptıklan işleri mübalâğalandınr muriyete getirilmiyerek evinde ikamet etmekte veya maişetlerini çok bu yolu aydınlatmaktadır. mükemmelen okuyup yazar ve mazül yaşamıştı. * * * lar. Elde ettikleri maatteessüf ekondan temin etmekte iseler seçim çok iyi telâffuz ederdi. Rusça, İlk Başvekâletinden sonra tasik bilgilerin, yarım tahsillerin, haklarından mahrumiyete ve beş Onümüzde çalkanan, adeta fırtıalmanca, ingilizce ve eski yusene Siberyanın ücra köşelerinde nalaşan, millî ve milletlerarası vak'a guya yaptıklan hizmetlerin kendiradan gelmektedir. Dahilde ve ha nancayı da okuyup yazardı. sandıklan kabiliyetlerin sürgüne mahkum edilirler.» lann bariz vasfı hâdiselerin el iş lerinde ricde yeni kuvvet muvazeneleri Paşanm mazüliyetlerle geçen cemiyet içinde, iktisadî işleri merRusyada «askerî hiamet efradı lemesinde akla hayret verecek sürhazırlanmaktadır. Dünyanın kolay siyasî hayatı yanmda çok feyizli kezlendiren devlet kapısmda fazattir. Geçen cihan harbi buna pek tabiri yalnız halen orduda vazife gözükmiyen huzuru buna bağlan bir ilmî ve edebî hayatı vardır. lasile karşılığını ararlar. Bu temagörenlere değü, hayatlarmın her büyük bir hız vermiş, ikincisi daha maktadır. Fakat bunu halen davet Mühim telif eserlerinden maada yül vakit vakit şiddetlere yol açhangi bir çağında askerlik etmiş ileri giderek, bunu baş döndürücü ettiği karışıklıklar ve ardı arası Fransız muharrirlerinden yaptımaktadır. Muvazeneli kurulmuş ve olan herkese teşmil olunur. Bu bir şekle sokmuşrur. Bunlar fcekkesilmiyen ihtilâflar, biri ötekini ğı tercümelerile de şöhret kamemleketin ihtiyacmı ifade eder bakımdan, yukarıki kanun hükmü, lenmedik bir anda önümüze çıkıtakib eden vetolar, bazan bizzat zanmıştı. fırkalar az çok buna gem vurabiçocuklar müstesna, hsrkese şamil vermiş düpedüz hâdiseler değildir. medeniyeti tehlikeye düşürecek îir. İleriyi görebilmek basiretinde Rumelihisarındaki evinde on dir. Bu suretle, milyonlarca Rusun Her birinin hayatî ve içtimaî, uzak korkunc ihtimalleri geçici bir kâolan iktidarlar bunun siddetifi ve derin sebebleri vardır. İlmin ver aileleri birer rehine halindedir. bus gibi zihne gedrmektedir. Dün beş bin cildlik zengin bir kütüpazBİtabilir. Ehliyetsiz idareler ve hane kurmuştu. Bütün günlerini Bu hükmün masum kimseleri diği bilgiler gittikçe çoğalmıştır. liyakatsiz hrkalar bilnuyerek bu ya şaşkm teraziye dönmüştür. Ü bu kütüphane içinde ilmî araşmid edelim ki Tevfik Fikretin detehdid eder mahiyeti bana pek Tatbikatın hududu genişlemiştir. nu körüklemis olur. tırmalarla geçirirdi. diği gibi: korkunc gelmektedir. Gene bu se İnsanlar arasmdaki münasebetler *** Fikren Avrupalı olan Vefik bebdendir ki, arkalarında karıla sıklaşmıştır. Şarktaki Türkiye, u(Bir genîşçe adım, Paşa, millî âdetlere, ananelere rıru ve çocuklannı bırakanların zak batıdaki Amerikanın komçusu Bu saydığımız sebebler nıhlarda Bir ailayış, ne diyorlardı pek de çok bağhydı. (Evinin bütün eşRusyadan kaçmış olmaları beni olmuştur. Bugün Amerikanın hudu kararsızhklar dogurmuştur. İktianlamadım) yası, kendisinin ve ailesi ferdledu Boğazlardan başlıyor denilebilir. sadî sahalarda, malî işîerde çeşıdli daima şüpheye sevkeder. Bizi bu bâdireden kurtarsın. Bu, insanlık bağmın son siyasî ve inip çıkışlar, milli varlığa ve mil Mületlere hakikî bir istiklâl, jn rinm elbiseleri umumiyetle Türk mamulâtmdandı. Hattâ çok sevGELECEK YAZI: Sovyet hüku dzesidir. Komünizm boyunduruğu .etleraraaı hayata ayak uyduramasanlığa huzur versin: diği kerimesi Avrupa tarzında meti, dışarıdaki bir kaç bin Rus ile hürriyet misakınm hudud nok yışlar, dünya piyasalinnHa. merkez (İnan Haluk, ezeli bir şifadır bir terlik almak için çok ısrar tan niçin korkuysr? I tasıdır. değiştirmişler, deprenmeler hep bualdanmak) gösterdiği halde, evime Türk mamulâtından başka bir şey gidour» adım takarak kendisinin remez, diyerek bu arzunun huAmerikalılar ve İngilizler hesabına sulüne mümanaat göstermişti.) çalışan bir casus olduğunu iddia (2). edecek kadar ileriye vardılar. Bu Kendisi dağınık ve gayrimunsözlerile Mareşalı Kominformdan tazam bir insandı. Hattâ çok ayıran ve Batılılara yaklaşüran fazla okuduğu için malumatını karıştırdığını söyliyenler de varZinka'dır, demek istiyorlardı. O arada Moskova radyosu büs dı. Bu âlim devlet adamına mıiabütün aksi yönden bir pıropagandaya sırları (ayaklı kütüphane) dibaşladı ve Madam Zinka Kunz Mi yorlardı. Ahmed Vefik Paşa, çok zeki, lanov'un casusluk suçile tevkif edilip hapisaneye aüldığı havadisini nüktedan, asabî ve sert bir zattı. Kendi karakterini olduğu kaverdi. Bu haberlere İtalya ve Fransadan gelen malumaü kaynak dar, devrini de ifade eden fıkolarak gösteriyordu. Acaba, Rusla ralarınm bazıları halkın hafızarı şaşırtmak için o şayiayı bizzat sında yaşamaktadır. Vefik Paşayı sevmiyenler araYugoslav İstihbarat Bürosu mu sında Namık Kemal de vardı. çıkarmıştı? Kemal Bey, Paşa hakkındaki fiNihayet. birbirine zıd acayib söy kirlerini Abdülhak Hâmide yazlentileri bizzat Zinka yalanlamak dığı bir mektubda çok şiddetli zorunma kaldı ve yabancı muha cümlelerle ifade etmektedir. (3). tafath bir çlçek sepetl gözüne birlere demecde bulunarak: Asabî olduğu zamanîar çok çarpü. Dikkat edince bunun üze Ben, ne Mareşal Tito'nun sev sert bir hal alan Paşa, itidal harine Mareşal Tito'nun kartmın iliş gilisiyim.. ne de siyasî müşaviri. lindeyken pek sevimli olurdu. tirilmiş olduğunu gördü. Devlet Başkanile çocukluktanberi Yüzünü (bir halâvet ve beşaşet) O günden itibaren halk arasında tanışırım. Onun için dostluğumuz kaplar, kendisjje görüşenleri Zinka ile Mareşal Tito arasında bu arkadaşhğın devamından başka (hem mütelezziz, hem müstefid) bir aşk macerası başladığı söylen bir mahiyet almamışür. Politika ile ederdi. Neşeli sohbeilerinde, mutisi çalkandı durdu. Gerçekten, de uğraşmayı pek sevmem. Yerim, hatablannm kahkahalarına niZinka'nın hallerinde ve tavırlann esasen sahnedir.. Zaten yakında A hayat olmaz. Herkesin gözlerinda da bir fevkalâdelik dikkate çar merikaya gidecek ve Metropolitan den yaşlar getirirdi. Kâh herkesle, kâh kendisile pıyordu. Meselâ, hemen her gün operasmda çabşmaya başlayacakavgalı olan ve sakin zamanlaöğleden sonra başka bir tuvaletle ğım. rmda kâinatı alaylı bir gözlükle ve o tuvaletin aynı renkte şık bir Dedi. Bütün bu hâdiseleri nakotomobille gezintiye çıkıyor, za leden Batılı gazeteler, Zinka hak seyreden bu âlim devlet adarm man zaman da otomobilin Mareşa kuıda iyi şahadette bulunuyorlar bir göğüs rahatsızlığına tutulmuş lın Bled'deki hususî ikametgâhının ve arkasından şu mütaleayı yürü ve 1890 yjlında Rumelihisarındaki evinde gözlerini sevdiği şeylekapısından içeriye girdiğine şahid tüyorlar: «Zinka Kunz Milânov'u re ve küstüğü insanlara ebediolanlar bulunuyordu. tanırız. O, ne casusluk yapacak, yen kapamıştı. Mareşalın, Kominformla arası ne de «Madam Pompadour» rolü açılıp Yugoslavyamn Batılılara te oynayacak bir kadıniır. O, yalnız (1) Memduh Paşa Esvatı sudur mayül ettiği hissolununca Maca sahneye âşık bir artisttir. İsnadla(2) Ziya Gökalp, Türkçülük Aktris Zinka Kunz Milânov evlendiğinin ilk aylarında kocası General ristandaki ve Rumanyadaki azılı rın hepsi komünist basın tarafından tarihi, Xeni Mecmua. komünist gazeteleri bu meseleyi uyduruhnuş iftiralardan ibarettir» (3) Bu uzun mektub için baİliç ve Yujoslavyanın Washington elçisile birlikte dillerine dolayarak Yugoslav devÖyledir, bu Bolşeviklerin on par kınız. Fevziye Abdullah Tansel ler, sepetler takdim edilmesi aşağı! Bir akşam, o zamana kadar aldığı let baçkaniTLa hücuma koyuldu maklannda on kara herkesin yühususî mektublarına göre, Nayukan bir gelenek halin* gelmisti. 1 sepetlerden daha güzel ve daha sa lar. Zinka'ya «Aarî Madam Pompa zust aıvamaya çahsıyorlar. Lnuk Kemai v e AbdüJhak>Sânad. Oltıvvi