Katalog

1949 CÜMHURÎYET ( İktisadi Bahislcr ) Yaıaıı: Prof. Dr. Reiii Şükrö Suvla lî bütçe, müteakıb yıl zarfmda meydana gelmesi icab eden millî gelir miktarını, bundan tasarrufa ve istihlâke tahsis olunacak kısımları, tasarrufun ve dış krediler n yatırım mahallerini, tediye bilânçosunun muhtelif bölümlerıle yekununu evvelden tayin etmekte ve bunlarm tahakkuku için icab eden zecrî tedbirleri havi bulunmaktadır Şu halde Çekoslovakyada malî bütçe, millî bütçenin bir cüz'ünü teşkil etmektedir. Buna mukabiJ Sovyet Rusyada millî bütçe tanz m olunmamakta, yıllık devlet bütçesi beş senelik ekonomi plânmdan ayrı olarak hazırlanmaktadır. Millî iktisad bütçesinin lüzumu, faydası ve hangi makamlar tarafından ve ne tarzda hazırlanması gerektiği meselesi bugün gerek pratıkte, gerek akademik sahada çalısan iktisad ve msl'ıyecıleri pek yakından alâkadar etmekted r. Münakaşa mevzuu teşkil eden dığer bir nokta da millî bütçenin sadece geçmişı tasvir ve geleceği tahmine hizmet eden bir vpsika halmde mi, yoksa otoriter usullerle tahakkuk ettirilmesi icab eden bir müessese mahiyetinde mi ele alınacaeı cihetidir. Millî bütçe meselesının kesbettiği ehemmiyeti nazarı dıkkate alan Beynelmilel Maliye Ensttüsü geçen eylul içinde İsviçrenin Bâle şehrinde toplanan yıllık kongresinde, ruznamenin başına bu mevzuu almıştır. Toplantılarda devlet bütçesile millî ekonomi arasındaki bağlar derinlığine ve genişliğine tetkik ve münakaşa olunmuştur (1). Kongrede ekseriyet tarafından benimsenen noktai nazara göre millî iktisad bütçesinin tanzimi faydalı ve lüzumludur. Hükumet iktisadî hayatı tanzim ve muayyen yollara sevkederken alacağı tedbirleri ve bunlardan beklenen neticeleri millî iktisad bütçesi içinde görmeli ve gösterebilmelidir. Millî iktisadın tamamı hakkında kâfi bilgi edinilmeden ahnan tedbirlerin tahminlere uymıyan neticelerinden herkes müştekidir. Kongreye iştirak eden murahhaslardan bir kısmının kanaat'ne göre otoriter bir millî bütçe kollektivist rejimlerde belki yürüyebilir, fakat hususî teşebbüs sektörünün hâkim bulunduğu memleketlerde millî iktısad bütçesi tasvirî ve tahminî karakter taşıyan bir vesikadan ibaret kalmak zorundadır (2). Kaldı ki kollektivist rejimde bile istihsalin ve dış ticaretın seyrini değiştiren ve önlenenvyen hâdiseler miliî bütçedeki geleceğe aid rakamları bütün gayretlere rağmen altüst edebihr. M'llî iktisad bütçesinin tanziminde rastlanan büyük güçlük millî sermaye ve millî gelirin bütün teferrüatıle sıhhatlı bir surette hesabıdır. Bazı müellifler'n (meselâ tanmmış iktisadçı F. Perroux) «sosyal muhasebe», «milletin hesabları» gibi adlar verdikleri bu tabloları tesbit edıp her yıl yeni vaziyete göre yürütmenin ne kadar çetin çalışmalara vabeste bulunduğu herkesçe malumdur. Lüzumlu istatistikleri henüz tamamlıyamamış memleketlerde müşkülât daha çoktur. Avrupa devletlerinin Marshall plânı yardımile kalkınmaya ve aralarında iktisadî işbirliği tesisine çalıştıkları şu sıralarda millî iktisad bütçesinin tertib ve tanzimi birinci plânda ehemmiyet kazanmıştır. Pariste iktisadî işbirliği için girişilen çalışmalann her safhasında, aza devletler iktisadî bünyelerini belirten sıhhatli rakamlan ileri sürmek ve Millî bütçe meselesi Stalin bana cevab verdi: u Fazla ileri «6u hahraların Türkiyede neşri hakkı yalnız «CUMHURİYET» e aiddir 4 Türkiye, Iran ve Birleşmiş Milletler Kurumu gibi, günün en mühim meselelerine temas ederek, sözlerime devam ettim. Bugün dünyıdaki herhangi bir milletin veya nıilletler grupunun Sovyetler Birliğine karşı tecavüze geçmesi ihtimalini ciddiye alamayız, dedim. Amerika. ordusunu büyük bir sürade terhis etmektedir ki bu, bizim herhangi bir tecavüz niyetinde olmadığımıza kâfi bir delildir. Hattâ, halen mevcud olan' şüphe ve korku havası dağılacak olsa, silâhlan daha geniş ölçüde bırakmak isteriz. O zamana kadar Stalin başı haBütçenin ıktisad plânına uyfifçe yan tarafa dönük olarak durgun bir tarzda hazırlanması için makta devam etmişti, fakat ben memleket ekonomis.nin durumi) sozlerimin burasma geldiğim vakit ve seyri hakkında sarih malumaarasıra bana bir göz atmağa ve bir ta ihtıyac vardır. Millî sermaye şeye karşı alâkası uyandığı zaman ve millî gelirin müfredatım gosdaima yapüğı gibi, önündeki kâteren ve bunlarm istimal tarzığıda gene kırmızı bir boya kaleminı teferrüatile ve rakamlara le bir şeyler karalamağa başladı. dayanarak bildiren vesikaya haTekrar tekrar aynı şekilleri çizilen millî iktisad bütçesi (yahud yordu. Ben bunlan ortasmda soru sadece m:llî bütçe) adı verilmekişareti bulunan ve biçimsiz bir şetedir. Memleket iktisadıyatmın kilde çizilmiş kalblere benzettim. gereği gibi ihata edilip muay Rusyanın, Birleşmiş Milletier yen istıkamete sevki için mili Anayasasmdaki prensipleri destekbütçenin tanzim ve tertibi yalnız lemekte işbirJiği edeceğine dair faydalı değıl âdeta zaruridir. daha müsbet deliller istiyoruz, deAncak bu sayededir ki devlet dim. Gerek Başkan, gerek Dış İşleri rasyonel bir ekonomi politıkası Bakanı Byrnes sizin bir demecde takib edebilir ve memleket ikbulunduğunuz veya bir taahhüde tisadî kaynaklarının istimal targiriştiğiniz za.nan bu sözlerinizden zma muvaffakıyetle müdahaleaynlmıyııcağınıza ve taahhüdündze de bulunabılir. sadık kalacağırtza dair daima kanaat beslemişlerdir ve Başkan buBugün Amerika Birleşık devnu 6İze bildirmemi benden bilhassa letlerinde, İngilterede, Norveşte Jstedi. Amerikan milleti de hâdiseve Felemenkte hükumet yıllık lerin bu kanaati teyid edeceğini malî bütçe yanında meclise bir umuyor. de millî iktisad bütçesi sunmaktadır. Millî iktisad bütçesinde Fakat yaradılıştan sulhsever bir memleketın bütün iktisadî kaymület olduğumuza ve dünyı emnaklarının ve bunların kullanıl» niyeti hususunda derin bir arza beslediğimize bakarak bizim zsyıf dığı mahallerin gösterılmesinp bir millet olduğumuza veya mesuçahşılmaktadır. Bu suretle her liyetlerimizin mecbur ettiği zoriuknevi sermaye ve gelirlerle tasarlardan kaçınacağımıza hükmetmek ruf, yatırım ve ıstihlâk miktarAmerikan karakterini yanlış sıilaları, dış tediye bilânçosu vesaire mak olur. Amerikan milleti kuvStalin'in bütün Rusyayı doldnran hejkellerinden biri milll bütçe içinde yer almaktavetli bir devletin veya devlet grupdır. Malî bütçe iJe millî iktisad nun yanında vazife görmüş buluğunu işaret etti. Ona göre, bu nul^nnın bir dalga halinde yavaş yabütçesi arasmda türlü farklar vaj yaklaşan tecavüz hareketile tuk dostluğa yakışmaz bir hareket nuyorum. Milletlerarası işlerde ga bulunduğu aşikârdır. Malî bütyet uzak görüşe sahibdir; fakat oti; Sovyetler Birliğine karşı ihbarkarşılaşüğına kaoaat getirdiği gün, çe muayyen masrafların yapılmazide olduğu gibi gene mukabıl sız bir taarruzdu. «Birisi Rusyada nu hiç bir zaman bir harb kışkır masını ve belli varidatm tahsiharekets geçmtkte gecikmiyecek Amerika aleyhine böyle bir nutuk tıcısı olarak kabul edemem. Ful lini âmir bulunduğu halde mılll vermeğe kalkacak olsa Sovyet hü ton'da verdiği nutku müdafaa edetir kumeti buna müsaade etmezdi.» cek değilim. Fakat şunu söyliyebi iktisad bütçesinde garb deSöz sırası Stalin'de lirim ki bu nutuk gerek İngilte mokrasisinde umumiyetle otodedi. Sözlerimi bitirdiğim zaman kısa Konuşmamızın daha sonraki kıs rede, gerek Amerikada mevcud bir riter bir eda yoktur. Adı geçen bir fasıla sükutla geçti. memleketlerde millî bütçe daha mındaydı, Stalın'e herhangi bir endişeyi aksettirmektedir. Sonra Stalin: «Bitirdiniz m.?> devleti veya devletler grupunu ne«Sonra, S o ^ e t hükumetl pekâlâ ziyade geçmişi tasvir ve gelediye sordu. den dolayı Sovyetler Birliği için bilir ki ingiltere ile aramızda müş ceği tahmıne yarıyan bir müş'ir « Evet,» dedim. bir tehlike olarak kabul ettiğini terek bir dil ve bir çok menfaat mahiyetini taşımakta ve memleBunun üzerine hemen cevab;na sordum. beraberliği gibi müteaddid bağlar ket ekonomisinin durum ve seybaşladı. Sakin ve hoş bir tavırla, « Churchill'den dolayı,> diye bulunmakla beraber bizim '<;tn rini belirtmeğe hizmet etmekuzun uzun konuştu. Sözlsrındeki cevab verdi. «Churchill Rusyaya bunlardan daha ev\rel gelen şey tedir. Malî bütçe ile millî iktiinsicam ve cevablarının uzunluğu karşı bir harb çıkarmağa çalışmış emniyet ve adalettir. Bu gaye »e sad bütçesinin mukayesesi âmbana şu kansati verdi: Ya ; .»yet ve 1919 da bir kısım arazimizi iş mesuliyet büyük drvletler kadar me ekononr.sile hususî ekonomikuvvetli bir hafızası ve dikkat ehemmiyetlerini gal hususunda Amerikayı kendisi küçük devletleri de şümulü dahili nin karşılıkh hassası vardı, yahud da Amerikan tayine ve bu arada âmme masne alır. Şayed son hâdiseler münale birleşmeğe ikna etmiştir. Son hükumetinin benim demecimle zamanlarda gene bu şekilde bir fa rebetile, Birlcşmiş Milletier gencl raflarile hususî istihlâk arasmortaya atacağı meseîeleri evvelden kurulunda ve Güvenlik Konseyin daki nisbetin tesbitine medar olaliyete girişmiş bulunuyor. tahmin etmiş ve cevabını buna de Amerika İngiltere ile aynı reyi maktadır. «Fakat, son bir kaç sene zarfıngöre hazırlamıştı. Amerikanın aleyverdiyse sebebi adaletin bunu icab daki hâdiselerin de gösterdiği gibi, hine bir takım mukabil itham'arda Totaliter ve kollektivist memettirmiş olmasıdır.» Rusya aptal değildir. Dostumuzu bulunuyordu ki bu arada Amerileketlerin bazılarındaki tatbikaSözlerimi iöyle Htirdim: düşmanımızdan ayırd etmesini bikanın İngiltere ile aynı safa geçip « Buraya kadar EÖylediklerini ta bakılacak olursa millî iktisad Sovyetler Birliğine karşı Kat'î bir liriz.» zin hepsi alâka ve cesaret verici bütçesi buralarda tasvirî mahiChurchill'i müdafaa cephe almış olduğunu da iddia edir, fkkat başlanglcda sorduğum yetini terkederek malî bütçeye « İngütere ile Amerikanın diyordu. ve bütün Amerikan milletinin zih benzemek ve otoriter bir kaRusyaya cephe almak .üzere işbirninde en mühlm yeri işgal ettiğini rakter iktisab etmek yolundaPetrol meselesi liği ettiklerîne sahiden inanıyor söylediğim suıle cevab teşkil et dır. Meselâ Çekoslovakyada milİran petrolu meselesindon uzun musunuz? » diye sordum. miyor. Sualim şuydu: Rusya daha uzadıya bahsetti ve tâ VTîailles Stalin: «Da» (Evet) diye cevab nereye kadar gidecek?» muahedesi zamönından o güne ka verdi. dar Sovyet İran münasebetlerinin Tatbik eden, icra «den; karar Stalin ba.ia doğru bakarak cevab « Gayet kat'î olarak söyliyebibir tarihçesini çizdi. İranın DuI det» daima daka Inrrr^Iidir. lirim ki,» dedim, «Hakikatte boyle verdi: miş Milletiere yaptığı $ikây.~1'n bir şey yok. Evvelâ, Mr. Churchill'i « Fazla îleri gitmiyeceğiz.» K. ATATÜRK müzakere edılmesi hususunda A iyi tanınm, çünkü Müttefik kurGelecek yazı: Türkiye hakkında merikanın ısrar edişini ve nnes?ıe may subayı sıfatile bir bakıma oStalin'le muhim bir münakaşa. nin geri bırakılmasma dair Gromiko'nun yaptığı teklife muarız Ekim ve kasım aylarında Avdavrsnıgını ..cı acı tenkid etti. Dünya petrol kaynaklarından Rus rupada bir hicrettır başlar. Fayanm daha fazla istifad? eunek kat bu, harbden sonra yersiz ihtiyacında bulunduğu noKtasında yurdsuz kalan insanların değil, ısrarla durdu ve Sovyet'er Birliği yuvası Allah tarafından yapılan petrcl imtiyazı elde etmek Lstadiği garib kuşların hicretıdir. Tabiazaman evvelâ İngilterenin, »onıa tin haşin elinden yediklerı silda Amerikanın bu hususta • üş • leyle yuvalarından dışarı uğrıkü'ât oıkardıklarını söyledi. yan bu zavallılar, kışı geçirmek « Petrol ve İran meselesinde jçin, kendılerine daha mülâyim bizim vazı/etimizi anlamıyjrsu iklimli memleketler ararlar. Fakat onların bıraktıkları yunuz» diyordu. 'Bizim ihtiyaciîniTi en fazla karşılsyan kaynak, Baku valar da boş kalmaz. Meselâ Orpetrol kuyularıdır. Halbuki ou ku ta Avrupa ve İngilteredeki kuşjular Irân hududuna yakın bir lar İspanyaya veya Afrikaya, noktada ve kolajca tehlikeye giı'e hattâ Cenubî Amerikaya hicret bilecek durumdadır. Beria (MVD ederlerken Skandinavya yarımŞefi) ve daha bszı kimselerin bana adasından kalkanlar da onların söylediklerirts göre kundakçılar yuvalarını bir mevsim için tu, hattâ yanında bir kvtu kibrit bu tarlar. lunan bir tek adam bize vahim Bu değiş tokuş her sene te kadar pek muntazam yolcular ozararlar verdirsbiliımiş. Onun için, kerrür eder ve anlaşılan, asırpetrol kaynaklarımızı tehlikeye lardanberi de devam edegelmek lan bu kanadlılar kalilesinin bazan mütereddid haller geçirdikdüşurmek .ıi/etinde değilız.» tedir. Onun için, meselâ İngil leri görülmektedir. Balkanları ilhak kolay değil terede kış ayları zarfında, yazın Meselâ bakıyorsunuz: tyi taStalin bundan sonra, Birleşmiş h.ç görünmiyen kuşlara rastla lim görmüş bir tabur gibi gayet Milletier Ana>asasım Rusyanın nır. Bunlar İsveç. Norveç, Dani muntazam bir halde şimalden desteklemekte oMuğunu tekrar le marka, hattâ Rusyadan galmiş doğru süzüle süzüle gelen bir ri sürdü ve Sovyetîerin Birleşmiş misafirlerdir. sürü birdenbire dağılıyor. KuşMilletier kuruîundaki faaliyetleri Orta Avrupa, Akdeniz kıyıları ların bir kısmı doğuya, bir kıshakkında Amerikan basınile dev ve Yakmdoğu memleketleri de mı batıya doğru istikamet alılet adamlarının tamamile yanlış yazla kış arasındaki bu aylarda yor. Bazısı gerisin geriye dönübir fikir verdiklerini iddia etti. aynı şekilde muhaceretlere sah yor, dığer bir kısmı yollarına Bundan sonr?. Rusyanın komşu ne olur. Kırlangıçlann, leylekle devam ederken birdenbire duhükumetler üzerinde hakimiyet rin kışa doğru cenub diyarları ruyor, arkadaşlarını bekliyor. kurmağa çalıştığına dair o!an itha na akına başladıkları, baharla Bir intizam nümunesi olan bu ma geçti ve Sovyetler Birliğinın beraber .âdeta sıcak günlerin Balkan millî'lerini ilhak etmek timsali halinde tekrar döndük muhacir kuşlar sürüsünün, ortasına bir taş atılmış gibi, birniyetinde olmadiğmı söyledi. Böy leri herkesçe malumdur. denbire dört bir tarafa dağılmas» alâkayla durah bazı âlimler, çok le bir niyeti olsa bile. bunun kolay Kuşların, bu gidiş geliş esna ve şaşkın bir hal alması insana mühim bir keşifte bulunmuşlarbir iş olmıyacağım, çünkü Balkan sında yollarını şaşırmayışları, he şaşkınlık kadar teessür de ver dır. Onlara göre, kuşların istimiüetlerinin millî bütünlüklerini men hemen aynı rotayı takıb et mektedir. Zira, oraya kadar hiç kametlerini şaşırmalarma sebeb muhafazayı azmetmiş bulundukmeleri ve hep bir arada seyahal şaşırmadan gelen ve yollarını olan şey, radar istasyonlandır. larını ilâve etti. edişleri ilmi hayretler içinde bı gayet iyi tayın etmiş bir halde Hakikaten, yapılan tetkikler Churchill'in meşhur nutku rakan t'abiat mucizelerinden biilerliyen kuşların, birdenbire te kuşların, bozguna uğradıklan Stalin bundan sonra eski Ba* ridir. bakan Winston Churchill'in Ful Fakat son zamanlarda. kuşlar reddüde saplanmalarma esraren noktalarda radar tesisatı bulunbir kuvvetin sebeb olduğu duğunu göstermiştir. Oraya katon'da Demir Perdeye dair verdıg daki bu şaşmaz kanunun bazı dar büyük bir intizam içinde ve, nutuktan büyük bir iğbirar duydu değigiklikler gösterdiği, gimdiye aş kârdır. Bu hâdiseyi farkedip üzerinde. anlasüan, havadaki elektrik dal Londra, Ekim 294<» Devlet bütçesi vaktüe sadecç klâsik âmme hizmetlerinin başanlması ıçın gereksn masrafları ve bunlan karşılamak için bilhassa millî gelirden tarh ve tahsil olunacak meblâğları ihtiva ederdi. Fakat son otuz yıl içinde artan ve yayıltfn müdahalecihk ve devletçilik dolayısile mali bütçenın çerçevesı genışlemiş ve yekunu esk'.sile kıyas kabul etmiyecek mıktarlara varrrnştır. Bugünkü bütçeler klâsik âmme hizmetleri için girışıler» masraflardan başka ımar ve kali kınrna yatırımlarmı, sosyal yardım ve sıgorta gıderlerini, buhran ve içsizhkle mücadele yolunda harcanan meblâğları, devlet ışletmelerinin acıklarını kapatacak tahsisatı vesaıreyı ihtıva eden ve millî gehrın mühim kısmım çeken muazzam bir âmme müessesesi haline gelm'ştır Bütçe, bilhassa bugünkü halıle, devlet'n elmdeki en müessir ıktısad polıtıkası vasıtasıdır. Şehir Tiyatrosu komedi kısmında: Yazan: Lutfi Ay Tiyatro mevsimine bu yıl gerek kolaylıkla kabul ettirebilmek için, vurulan, hattâ çocuğun meçhul ba; eser, gerek temsil bakımından İngilterede geçirilmiştir. Müellifle basını bulmak hususunda rk sıK muvaffakıyetîe giren Şehir Tiyat ri bu yolda hareket etmeğe revke kendilerine yardım etmesi için bürosunun Komedi kısmı ne yazık ki den sebebleri izah için eserin t o tün aile ferdleri tarafından kendi» sine başvurulan o emektar «şak; sanatkârlarınm sıhhî durumları nusunu kısaca hulâsa edelim: bakımından bazı talihsizliklere uğYetişmiş, hattâ biri evlenmiş, vç hele çocuklardan piyes cıuh r r u i radı. Bundan evvel bizim Nemo oğlu olan bir aiienin evine bir se olan gencin yazdığı blr eserde n j Bankası'nm baş rolünü büyük bir pet içinde bir bebek bırakılır. Se almak üzere kendisile göru, jğa muvaffakryetîe oynayan değerlı petin içinde bir de mektub vardır. gelen meşhur aktris tipleri realikomedyenimiz Vasfi Rıza Zobu Bu mektubda çocuğun babası ta telerimize tamamile yabancı k a ı boğazmdan rahatsızlandı. Ök tem rafından bü^tidmek üzere bııa yor, Türk isimlerinin ve mahalU sillerden sonra eseri bir kaç ak kıldığı yazılmıştır. Ama çocuğun kisvelerinin alundaki AngloSak" şam aynayamadı. Tekrar rolı; h babfsı kimdir? Işte bütün pjyes son hüviyetlerini bize şiddetle duoynamağa başladıktan sonra da bıı sualin cevabmı vermsk. bu yuruyorlar. bir türlu geçmiyen bu rahatsızhk, muamma/ı (,özmek için yazüıraş Bunun dLg.rda esere «mlunacak kendisini o ezici rolu bir kaç &k gibıdir. Aiienin evli ve bekâr, de bir kusur da vakanın ikinci perdeşam için Muzaffer Aslana emanît likanlı çocuklarmdan tutun da o; nın sonlanna kadar pek ağır ileretmek mecburivetinde bırsktı. Ni tayaşlı ve dinc bir adam olan aile Ismeti, hemtn hemen yerinde sayhayet ay sonuna kadar sayısız ilâc reisine, hattâ emektar uşağa varm rr^sıd'r. Çocuğun babası o':nafc !ar ve turlu tedavilerle piyesi de caya kadar bütün erkekîer tek^r suçJe 1 ütün aile erkeklennin tekvam ettiren azız dostumuz, Ncmo teker şüphe altına girerler. Bun rar tekrar itham edilmeleri, tek« Bankası'nı, muşterilerinin bütun larm arası.ıda, geçici maceriian rır lekrar ayıu şüphelcre ve ihti« salonu hıncahınc doldurmağa başyüzünden, kendi kendilerinden maller'î dör.ülmesi seyırciyi sıkı» ladıkları günlerde. yani en büyük şüphe edenler, hattâ çocuğu *abul yor va vaka ancak Fofo ile tiyatro rağbete mazhar olduğu sırada, n:uartist' Svheylâmn ortaya çıkır.asınvakkaten afişten indirmek zurur. lenme radde.îrine gelenler dan ve bühassa Süheylânıa sebeb da kaldı. Vasfi Rıza Zobunun ve olursa da, müeüifler, ;ıer seferinde oldın'u kıpıckkodan soora bira? Tiyatro İdaresinin dsişundüfu gibi güzel buluşlarla bu ihtimallerin carlanıyoı hepsini boşa çıkar:r ve çocuğun eseri, kazandığı rağbeti dusürrne*** dcn ve dublörlerle ojmtmak gibi hakikî babasımn bulunmasını Artık biraz da eserin komedi perde kapanıncya kadar gecıktiryarım tedbirlerle temsil kalitesini meğe muvaffak olurlar. Nihayet bu kısmında nasıl oynandığından bahkavl>etmesine meydan afişten indirmek. Vasfi *îızamn babanın hiç umulmıyan birisi, aile sedebüiriz. Piyesi 6ahneye koyaa tam bir istirahat ve tedavi ile, ra ye büyük bir servet bırakması Mahmud Moralı bu işte umumihatsızhğı geçtikten sonra, ba ay beklenen seksenlik, büyükbaba ol yetle muvaffak olmuştur. Şahısları nihayetine doğru, tekrar temsile duğu anlaşılır. Büytkfcaba hizmeti hayli kalabalık, aksiyonu, hep aybaşlamak şüphesüz ki Tiyatro Jda ne bakan bir kadıncağızdan, eski ru daire içinda donmekle beraber, resi kadar sey'rti'er için de ha hastabakıcısmdan bu çocuğu mey hayh dolambaç olan ve zaman zadana getirmiştir. Eser böyle bir man vodvile, hattâ farsa kaçmakvırh ve faydalı olacaktır. sürpriıle ve bütün ihtimalleri iflâs tan geri kalmıyan eseri sahneye Bu arada Şehir Tiyatrosu Ko ettiren bir netice ile sona ermek koymak kolay değildir. Mahmud medi kısmı repertuarın eski eser tedir. Moralı, itinalı, hesablı bir mizanlerini tekrar otmektense Leyircılesenle bize zevkle seyredilen bir #** rine yeni bir eser sunmağı, haklı temsil hazırlamıştır. Bilhassa seçolarak, daha uygun bulmuş ve bu Realitelerim'.ze pek uymıyan bu tıği""ve gerçekleştirdiği güzel d e maksadla Maurrce Erndde.'le Amta güzel komediyi Hakkı Bigeç adın korlar için kendisini övmek isteHart'm yazdıkları Baby Haırıl da bir gene. ümid verici bir sahne rim. Mahmud aym zamanda eserin ton'un adaptasjyonu olan Bebek'i dilile adapte etmiştir. Fakat kana başrolünü, aile reisirü başarı il« sahneye kojımuştur. Bövlelikle atimce eseri adapte değil de, oldu oynuyor. Fakat, bazı sahnekrde. komedi repertuarımız hafıf, zarif, ğu gibi tercüme etscydi, çok daha o kadar çok bağırmasına; boğazını eğlenceli bir eser daha kazanmif, ivi ederdi. Çünkü Ankarada evle yormasına lüzrm olmadığını sanıkomedi kısmmm dovsmlı teyirci rine bir sepet içinde böylo bir ço yorum. leri de yeni bir eser seyretmek cuk bnakılmış yüksek bir aiienin Karısı Mükerrem Tonton rolün» yapacağı ilk iş, piyesteki gibi, çofırsatını bulmuşlardır. de Samiye Hünü göreceğimi ümid e« cuğun babası kimdir, diye biribir*** lerine girmek, çocuğu daha ilk an derken hig beklemediğim bir sanatUzun zamaıı Paris tiyatrclarında dan itibaren benimsemek değil, kârı, Şevkiyeyi görmek gerçek bir oynanmış olan ?3ebek cB.ıby Kaolsa o'sa yetkilı makamlara te^di sürpriz oldu. Öğrendiğime göre, milton) müesllifleıinin adlarmm etmek olurdu. Denilecek ki o za Samiye hastalanmı?, yerine çıkmazannettirdiği ve oîzı > • vadö§larınman da piyesin ark?sı gelmez ve sl icab eden ve programda bu roda bu zanla yazdıkları gibi bir An bu komediyi sor.una kadar götür lün dublörü olarak ilân edilmiş oglo Sakson eseri değildir. Fserin mek mümkün clmazdı. Şüphesiz an Nevin Akkaya da, hiç prova aslı fransızca yazılmıştır, fakat öyledir, fakat eserin müellifleri de etmediğini ileriye sürerek, temsila vakası, sejirciye bu vakayı c'rha piyesin esas la:desini teşkil eden iştirak etmek istememiş. Bu vazitaleblerinin mucib sebeblerini bu vakıanın Fransız realitesine da yette bir kere olsun okumadığı bir izah ederken bu çeşid vesikala hi uymadığını düşünerek vakayı rolü oynamaktan çekinmemiş v» ra dayanmak zorunda kalmak İngilterede, muhafazakâr ve böyle bu suretle müesseseyi temsil vebir hâdisenin şujnıunu bile büyük rememek gibi bir vaziyetten kurtadırlar. bir haysıyet meselesi yapacak ka tarmı? olan Şevkiyeyi burada cidd! İktisadî kalkınmamızın plân dar mutaassıb bir aile muhitinde bir tenkide tâbi tutmak haksızlık laştırılmasında ve Avrupa Eko geçirtmişlerdir. Muhafazakâr aıleolur. Fakat bu gibi durumlaria, nomik İşbirliğindteki çahşmala lerin telâkkilerile güzel bir tezad dublör olarak vazife alan sanatrımızda millî iktisadımızın bün halinde gelişen vaka, o çerçeve, o kârların ne işe yaradıklarını soryesini ve seyrini belirten hesab sosyal kadro içinde elbette hatın maktan da kendimi alamıyorum. lara ne kadar rnuhtac olduğu sayılır bir hiciv payı da taşımaKBir rolün dublörü olmak, ciddî bir muzu Bâle'deki toplantılar ve tadır. Fakat iş adaptasyona gelince sanat topluluğunda çalışan hakikl silesile bir kere daha anlamış eser mantıkî ve psikolojik unsur bir sanatkâr için, hiç bir zaman kübulunuyoruz. lardan mahrum kahnakta, hattâ çümsenecek bir vazif« sayılmamaçocuğu kendine malederek aiie hdır. Kaldı ki bu usul böyle hasta(1) İsviçre Konfederasyonu nin gene ve bekâr oğullarından bi lık gibi anî ve mübrem vaziyetleri Reisi ve Maliye Bakanı M. Nobs' rini avlamağı düşünen Fofo gibi karşılamak için kormlrmıstıir. Şeun nutkile açılan ve Belçika eski hafifmeşreb bir kadının, bu deli' hir Tiyatrosunun dublörden yana Maliye Nazırı M. Max L. Gerard' kanlı ile olan macerasını aile için zaman zaman karşılaştığı bu gibi nam başkanlığmda çabşan kon de uİLOrt' meydana vurması, h ı hoş vaziyetleri önlemenin tek yolu, grede İstanbul Üniversitesinden yatımıza, itiyadlarımıza taban ta kanaatimce, asıl rol sahiblerile Ord. Prof. Neumark, doçent Or bana zıd vaziyetler yaratmaktadır. dublörlerini, hastalık hallerinin dıhan Dikmen ve bu yazının mu Sonra evin içinde beyaz önlüğü, ında da, munavebe ile temsile çıbeyaz başlığile dolaşan o nurse, harriri, Ankara Üniversitesinden yanında bütün aile sırlan açığa karmaktır. Devlet Tiyatrosunda tat de Prof. F. Hakkı Sur hazır bubik edılen ve çok faydası görülen lunmuşlardır. bu usulün Şehir Tiyatrosunu da (2) îngilterede son senelerde büyük bir müşkülden ve kötü sürbütçeler o kadar geniş ve müdaprizlerden kurtaracağını umarım. Donya yüsünde gürd haleci bir mahiyet almıştır ki bu Diğer rollerden, aiienin kâhyamemlekette malî bütçenin tedri her fey, kadmın eseridir. başısı vaziyetindeki baldız hanımı cen millî bütçeye doğru kaydıoynıyan Şaziye Moral, delikanlı çoK. ATATÜRK ğına hükmetmek yanlış telâkki cuklardan Enisle Şadi, Tontonu oyoJunamaz. nıyan Reşid Gürzap ve Reşid Baran, kıskanç gelin hanımı oynıyan Manş denizine düştükleri görül 'erihan Yanal, emektar uşsk romüştür. Radar istasyonları üze lünde Kadri Ögelman, hastabakıcl rinde yollarını şaşırıp saatlerce Jale rolünde de Gülustan Denia hemen hemen aynı nokta üstün canlı oyunlarile gerçekten muvafde mütemadiyen dönen kuşlar, fak oluyorlar. Fakat aiienin en hanihayet yorulup ve bitab kalıp şarı çocuğu olduğu anlaşılan piye3 denize dökülmekte ve suîar a muharriri Kaya Alp roîiinde gordüğümüz Haluk Sarıcı bozuk dikrasında kaynayıp gitmektedir. 6İyonu, yeknasak tonları ve pek Muhacir kuşların yazdan kışa basmakalıb hareketlerile çok aksıdoğru ve kıştan bahara karşı en yor ve eserin belki en sevimü olfazla katettikleri yollardan biri ması gereken bir tipini bize bir de Şimalî ve Cenubî Amerika türlü sevdiremiyor. Fofo roKinde parçalannı şakulî şekilde birbi Nezihe Becerikli belli ki rolime rine bağlıyan bir hat teşkil et lâyık olduğu ehemmiyeti vermemiş. mektedir. Şimalî Amerikanın Yoksa bu kabiliyetli sanat kârın Kutba en yakın kısımlarından bize çok canlı bir tip yaratması ırakalkan kuşlar kışın Cenubî A kânsız değildi. Meşhur aktris Sümerıkanın en nihaî noktalarma heylâ rolünde de Melâhat İçli b;ze kadar giderler ve yazın oradan ek garib, adeta konuşmasını, otıırup kalkmasını bile bilemiyen bir yoldan eski Fakat, buna mukabil onlarda kalkıp gene aynı ;anatkâr tdpi. daha doğrusu rnüsyerlerine dönerler. bir de yadırgama hissi vardır ^eddesi tanıtıyor. O ne çok el ve Son zamanlarda Amerikan hü rticud hareketi! Çocuk yurdu Bu olmasa belki hepsi hüzmelerden birini takib ederek başka kumetinin, memleketi âdeta bir müdürü rolünde Mehmed Ka' a<», başka istikametlere gidecekler radar ağı içine almak hususun büyük fcaba rolünde de Yaşar Özdir. Lâkin, bir taraftan sürünün da verdiği karar ve bu hususta eay her zamanki rahat oyrnlarını dağılmasmdan yani birlikle tatbikma başladığı program şim gösteriyorlar. Yalnız Yasarm rinin bozulmasmdan ileri gelen dilik belki kuşları değilse de kuş Noel babayı andıran sakah ile nıa şaşkınlık, diğer taraftan, aldık sevenleri düşündürmektedır. Zi •ajmı pek mübaiâğ.ilı bulduğum^ tarafından .şaret etmeliyim. ları elektrik dalgalarının gimdi ra, yollarr radarlar Netice olarak Be!>ek Şehir ye kadar alıştıklarından farkh tamamile kesildiği takdirde bu oluşu onlarda bir gaşkmlık hu zavallı kanadlı mahluklarm ar atrosunda, umumiyetle iyi tık muhaceret edemez olacakları nıyor. Yukarıda işaret ettijim ba sule getirmektedir. rollerde daha itinalı oynansa : Bunu dikkate alan âlimler, veya yorgunluktan, yahud so lesiz ki temsil daha büyük bir de ğuktan ölecekleri tahmM edilkuşların havadaki gizli elektrik ;er ıkazanaoaktır. Fakat şahıslar cereyanlarına uyarak ve bunlan mektedir. Bu suretle bir ihtima hayli kalabalık olan piyeslerd3 h e j " le göre, bu kuşlann nesli tükegerek irsî bir gekilde, gerek darolün mukemmel oynanmasına her ha evvelki tecrübelerile edin necektir. Fakat lyimser bir ih zaman imkân olmadığını gözötımal daha vardır ki bu da, dikleri alışkanlıkla tamyarak lünde tutarsak bu nc'iceyi tabl hicret ettiklerine kanaat getir kuşların, kendılerine başka bir ulmalıvız. hicret yolu bulacaklarıdır. O mişlerdir. takdirde, dünyanın bir çok yerRadarın, muhacir kuşlar üzelerinde yeni çeşid kuşlar görüBilelim ki millî benlicini bilrindeki bu hiç akla gelmedik telecek ve meselâ Amerikan kır miyen milletier, bafka milletlerin siri hakikaten kuş sevenleri mülangıçlan artık cenuba doğru fikândır. teessir edecek mahiyettedir. Zideğil, doğuya veya batıya doğru ra, yolları üzerinde radar tesisK. ATATÜRK gelip Akdenıze veya Hind Ok | lerine rasthyan bir çok kırlangıç yanusuna, göç edeceklerdir. sürülerinm Şimal Denizine ve TİYATRO TECESSUSLER Muhacır kuşlar radarlar yüzünden yollarını şaşırmaya başladılar l galarından aldıkları gizli talimat üzerine j'ollarını tayin ederek uçan kuşlar, birdenbire yeni elektrik dalgalarile karşılaşıyorlar. Malumdur ki radar tesislerinden elektrik dalgaları güneş hüzmesi gibi, merkezden muhıte dağılır. Kuşlar da aynen, o görünmez hüzmelerin istikametini takib etmektedirler.