Katalog

Benim niçiz vücudüm bir gün elbet toprak olacaktır. Fakat Türlriye Cumhuriyeti ilelebed payidar olacaktır. K. ATATÜRK 25 ıncı yıl Sayı : 8708 um uriyet KURUCUSU:YUNUS NADÎ Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet, İstanbul Posta kutusu îstanbul No 246 Telefonlar: Umumî Santral Numarası: 24298. Yazı Isleri: 24299. Matbaa. 24290 Milleta efendilik yoktur, hâdimlik vardır. Bu millete hizmet eden onun efendisi olur. K. ATATÜRK Çarşamba 10 Kasım 1943 I Bfiyük Matem Gttnumttz Türk milleti, Ebedî Şefi Atatürkten ayrılah bugün tam 10 sene oluyor, 10 yıl önce Onu bu sabah 9 u 5 geçe kaybetmiştik Onuncu taturkumuzu kaybedeli bugün tam on >ıl oluvor. On jıl, ne de çabuk geçmiş. Detnir iradeli. ha>at dolu bakıslarile onu daha dun akşam görmiiş gibiyiz. Milletin kalbinde yer tutan vatan evlâdlan için bu unutulma/lık, bu aramızda jaşayış, önuiıe kimsenin geçemiyeceği bir kaderdir. I Hayatta iken Atatürke yalnız bir defa bir sujkast tasansı hazırlanmıştı; ölümunden sonra onun hâtırasına kasdeden bir hayli bedbaht gördük. Maddi varlığı ile Atatürk birinci suykasta belki kurban gidebilirdi. Fakat on yıldanberi aramızda yaşıyan ma'şcrî huviveti içinde, Onu yenecek bir kudrct >er>üzune gelmemiştir. gelmesine de imkân >oktur. Çünkü Ataturku sevmi>enler. bu milleti sevmijenler veya anlamnanlardır. Millet. kendinden olmıjanlan \e kendini tammıyanları iter. onlarla kucaklaşmaz. Ruh vc kafa a\kırılışı \uzunden Ebcdi Şcfc diş bileyenlcr dc birer iki^er omur ] lerini tamamlama; a. otcki dun>a>a göçmeye mahkumdurlar. Atatürk sevgisi, birleştirici ^e >ol gosterici bir ışık jağmurıı halinde bu milleti daima aydınlatacaktır. Evet, maddi varlığı ile biz Onu henüc dün berabermışiz gibi görüyoruz. En aziz fıâtıraları bile yüreklerimizde eritmeje jeten on yılın silindiri o harikulâde varlığa dokunamadı. İçimizde Ona aid yeni yeni duygular peyda oluyor. Za j man zaman kalbimizi burkan acının gittikce hafiflediğini, yerini daha tatlı anışlara bıraktığını hissedi\oruz. Hattâ bazan hajret ediyoruz: Etimiz ve sinirlerimizle kavnaşmıs, âdeta damarlanmızda dolaşan bir Ataturkle beraberiz. Onun bizden sonra da ,\aşamaya devam edece~iııe, cocuklarımızın damarlarına da kan veren tılsımlı bir kaynak halinde nesilden nesle akıp gideceğine inamjomz. Acaba Ataturk se\gİMni anlayamıyan bahtsızlara ileride de raslanacak mı? Milleti şaşırtıp onun jolundan çevirmek iste>en bejinsizler yarın dj göriılecek mi? Buna hiç şuphemiz olmasm. Canlı uzvijetler gibi fikirler de >aşadıklan muddetre sa\asmak zorundadırlar Ataturk büUın bntrünü bir ulku ugıuna mucadele ile gecirdi. Onun adında sembolleşt^rdiğimiz ülkü bugun Turk gencliğinin elinderlir Bııçunüıı gencüği o kutlu emanete blunceje kadar bağlı kalacak ve onu Atasından teslim aldığı gibi kendinden sonrakilere bırakacaktır. Hırslılar. yolunu 1 şaşırmışlar ve milleti tanımıjanlar harckete geçmek isteriiler mi. her şeyden once biziııı ıılkumuze »aldırmak istejeceklerdir. Bu bir tabiat kanunudur ki. her > erde ve her cemiyette daima gorülegelir. Ölüye kızılnıaz. olüye karşı taarruza geçilmez. Ülku olaıak içimizde >aşadığı ve hep de jaşajacağı için Alatürk bu kanunun dışında kalamaz. Yüz yıl. belki iki yüz yıl sonra da ülkümıızü jıkmak iste\enler. ilk önce Atatürke dil uzatnıak. onu çürütmek isti>ecekleıdir. O zamanki gencliğin vazifesi de, bugünkü gibi büyük ışığı sbndürmemeye gayret etmek onun parlaklığmdan bir zerre bile kaybolmasına me>dan ^erm«?mektir. Ülkümüz, ileıi medenijet ulkiısiidür. Atatürk, de\rinin şartları i^inde belli kalıblara başlanmış basit bir ıslahatçı değildi; tam tersine. bizi yosun tutmuş kalıblardan kıutaran bir önderdi. O. juzyılların utesine bakıyordu ve bilgi, cesaret ve hamle gibi müsbet değerlere güvenerek >olumuzda emniyetle yiırmebileceğimize inanıyordu. Turk milletinin bütün istidad ve kabilij. etleri nefsinde toplad>ğından şüphesi joktu. Ömrü boyunca harcadığı gajretlerin büyük bir kısmını yüzjıllar >adigârı bir yetersizlik duygusundan milleti kurtarmak, bizi kendi kendimize inandırmak uğruna göze almışb. Onu, hele bu tarafile uzak geleceklerde bile unutmamıza imkân NADİR NADİ Biltiio yurd bugün Onun aziz hatırasıni anıyor Üniversiteler, mektebler ve bütün Halkevlerinde törenler yapılacak, Demokratlar da toplanacaklar Bugun. Ebedi Şef Atatürkün ölumunün onuncu jıldonumudur Bu munasebetle Büyuk AtaturKun aziz hâtırası yurdun her tarahnda tdrenlerle anılacaktır Istanbulda hazırlanan proerama gore. Ataturkun ölum saatı olan 9 u î geçe şehrin muhtelıf semtlerinde calacak duduklerle vaUndaşlar saygı \e ihtıram vakfpsme davet edileceklerdir. İhtiram sükutu uç dak'ka surecek. bu sırada nakıl vasıtaları bulunduklan yerde levakkuf edecekî;rdir Ayrıca butün Halkevlerinde İstanbul Ünıversitesıle. Tekrnk Üniversitede ve okullarda birer toplantı tertıb edilmiştir. Toplirıtı salonunda. bir köşe Atatürk kdşesı olarak aynlacak Ataturkun resim ve bustu çirekicle donatılacaktır İhti'am sükutundan sonra, Ataturkun havatı, hızmetlerı ve başarıları hakkında konferanslar verılecek ve gençliğe hitabesi okunacaktır. Toplantmın sonunda, Atatürkün olümü dolayısıle İsmet Inonünün millete lıitaben neşretüği beyanname olcunacaktır. Üni\ ersitedeki tören Istanbul Ünıversite.'indeki tdren yeni konferans salonunda yapılacaktır. Törene Üniversıte RektSrü Ord Prof Sıddık Sami Onar, dekanlar, profesorler ve oğrencıler iştırak edeceklerdır Üç dakikalık ıhtiranı sükutundan sonra, Prof Zeki Zeren, Ataturkun hayatını anlatacak ve bundan sonra bir öğrencı tarafuıdan Atatürkün gençhğe hitabesi okunacak+ır. Bunu takıben gençler, toplu bir halde Gulhane Parkma giderek Ataturk anıtına çel«nkler koyacaklardu. ı Arkası Sa. 3, Sü. S te Atatürkün geıtcliğe hitabesi E> Türk gcncliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini. ilelebed muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve ütikbalinin >egâne temeli budur. Bu temel, senin, en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni. bu hazinenden. mahruııı ehnek istiyecek, dahiii ve haricı, bedhâhların olacaktır. Bir gün, istiklâl \e Cumhurijeti müdafaa mecbııriyetine düşersen. vazifeye atıhnak icin. içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmiyeceksin! Bu imkân \e şerait, çok namusaid bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve Cumhuriyetinc kastedecck duşmanlar bütün dünyada emsali gbrülmemiş bir galibiyetiıı mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın, bütün kaleleri zaptedilmiş, bütün tersanelerine girilmiş. bütün ordulan dağıtılıruş ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabiür. Bütün bu şeraitten daha elim ve daha vahim ohnak üzere, memleketin dahilinde. iktidara sahib olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet içinde bnlunabilirler. Hattâ bu iktidar sahibleri şahsî menfaatlerini. müstevlilerin siyasi emellerile tevhid edebiJirler. Millet, fakrü zaruret içinde harab ve bitab düşmüş olabilir. 1938 i yılı e>lul a / > YAZAN v lune lune sebeb sebeb ola: olacağını yının altıncı salı güaltıncı salı gü ' A „ . ),„„„ ., halbunun da nu her zaman yapü kı üzeceğıni dasuğım gıbı sabahleyın nen Buyuk Ata bu erkenden daireme Eskı Bejoglu Altıncı Noterı ve buna benzer dugiünıs, işlerımle uğsuncelerle yapılacak raşmağa başlamışüm. Telefon zili çalın kanunî muamelenin mahrem tutıılmasıdı. benım dairede olup olmadığım so nı emrettikleriru Umumî Kâtib bana rulduktan sonra Cumhur Reisligı U ayrıca haber vermişti Onun için samumi Kâübı Hasan Rıza (Soyak) m gd raya bir noterin geldiğını Umıunî K?.nışmek için daireye geleceğı haber ve tıble rahmetli doktor profesor N^^st rildi. Telefon eden de Kocaeli eskı m:' Omerden başka kimse bilmemişti £aletvekih rahmetlı Salâhaddin Yar^ı ıdi ray memurlan ve müîtahdemleri Vila Aradan bir saat kadar geçti. Bay Hasan ışin farkma varmamışlardı. Dnkfor NeRıza daireye gelerek goruştuk. Cjmhuı şet Omerle beraber konsuJas\cn icin Reisi aziz Atamızın yazdığı bir vasıyet çağırılmış bir doktor gibi huzura ç:knamej'i bana tevdi edeceklerini, bunun ıramız kararlaştırılmış'ı. icin de saraya gelmemı emrettiklerım Saraja girtr.emiz soyledi. Saraym saat kulesı cihetındeki kapıSaraya gidiş sından girdik. Muayede sa'onunuo Aldığım bu emir üzerine Umumî Kâ methalını geçtık. Dolmabahçe sar^'inı üble beraber Dolmabahçe sarayma pit ve Muayede salonvnu Atatürkün Mıllî tik. Şurasuıı kaydetmek lâzım gelir ki Mücadeleden sonra Istanbula binnci vasiyetname tanzimi haberi halk arasm defa geldiklerı zaman yar.i 1 t e r n u ı da şaji olursa bu hal Atatürkıin fa7İa 1927 tarıhinde yapıîajı merasim su"asın« Si 2, Su ! de . hasta olduğuna dair bir kanaat husu bana nasıl vermişti? İsmail Kunter Atatürk sağ iken "Büyük,, tü. 10 yılın mesafesinden bakılmca "Büyükler Büyüğü,, dür. Bu ölünün ne kadar büyük olduğunu, Atatürkün kendi bile hayattayken kavrayamamıştı. Bir gün sofrada iken «Arkadaşlarımdan tek bir dileğim var: Ben öldükten sonra beni millete unutturmasınlar. O kadar sevdiğim milletin beni unutması ruhum için en acı bir azab olur» demiş. Atatürk, sen yalnız ebediyetin sinesinde değilsin, p kadar sevdiğin milletinin sana ördüğü nurlu halenin de içindesin. Atatürkün adamları ile bir görüşme Aşçısı anlatıyor: «Bir gün mutfağa geldi, Mehmed Usta, ben yol yapan amele ile beraber yemek yedim, adamların soğanlannı bitirdim, sen onlara bir şeyler hazırla da götür, dedi» <. Yazan: İsmail Habib Seviik Bes bini bir kaç yüz metre aşan lıaşrretlı endamıle Buyük Ağn, ,/alnız Turkıvemızın değıl, tâ Atlas Ok\anusuna kadar Avrupası ve Afrıkasıle bütım karaların da dağlar başbuğudur Oyleyken ona Iğdır ova^ında jakmdan bagıhnca, Ağrı ile ova arasına gıren Çılh sırtları yuzunden, o dağlar dağı gunduzleıi ustü bejaz \e altı mor bir Sevr vazosu gibi. akşamları da goke asılmış ve henuz ışığı \akılmamış suslu bir fanus gıbı hanım hanımcık gorunur. Iğdır ovasından giddirken, ınsan elıle yontulmuş heyulâî bir ehramı andıran «Toklusıvrisi» ni Ağrı ile avnı boyda sanırsın. Fakat Ağrıya bir de Aras vadısini geçip Kars yaylasına kavuşmak için p^slı >okuşunu tırmanırken, araya gıren 170 kilometrelık mesaieden bakmaü. Bir vayanın on gunde adımlıyabileceğı bir mesafe. O zaman, Iğdır ovasında Ağrı ile boy olçuşen o heyulâi Toklusıvrısının za\allı bir kamış kadar küçülduğu goruluı Dığer bütun dağlar oıtadan sıhneıek valnız Agrı tekbaşına pokü dolduıoıp butun ufku kaplıvan bir heybttler heybetı olmuştur. O zaman arlarız kı mesafe herşejın hakkını \eriyor. Dağlaıın hakkını mekânın mesafesi verıvorsa buyuk adamlarm sahıcı kı\ metlerı de zamanın mesafesıle beilı olur. Hayatlarında Ağrı ile boy olçuşur sanılan nice Toklusivrisınin, araya giren zaman mesafesinden sonra za\allı bırer kamış halinde kuçuldükleunı «oruruz. «Hiçı lerı oğutup unuttuıan olumun hep> lerı daha büyatup dırılten bir keramet taraiı var. Ataturk hayatta\ken .Büyük» tü. On güiuük mesafeden bakılan Ağıının «dağlar diğı> oluşu gibi on yılın mesafesinden bakılan O da «Buyukler buyuğu» nur. Onun hayattayken ne kadar bü.vuk olduğunu yalnız bız değıl; dunya âlem tasdık etmişti. En yaman bir a.ker, en fedakâr bir kahraman, en uzun göruşlü bir onder. en geniş çaplı bir devlet kurucusu . Onun bu vasıflannı rpnk sahalarında Onunla çarpışan duşmanlar bile kabul ettıler. Ingılizlerın en şerefli mvizelerme Ataturkun bustunu Onun daha sağhğmda koyduklannı, eğer u nuttuksa, hatırlamamız gerektir. Kjymeti hayattayken hakkile bilip meyip ölümunden sonra anlaşılanlara karşılık hayattayken birşey sanılıp öldukten «onra bir şey olmadığı meyda Arkası Sa. 2, Sü. 5 de jm. Arkatt Ş& 3t ŞjL i te Ey. Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen Türk istiklâl ve Cumhuriyetini Karşımda, uzun yıllar Buyük Ataturt kurtarmaktır. Muhtac olduğun kud kun pek yakınmda yaşamak alihıne mazhar olmuş ıkı kişi oturuyor. Bunret. damarlanndaki asil kanda, mevlardan biri, 1924 ten ıtibaren tam 14 cuddur. sene 7 ay Atanın yanında ahçıbaşı c!arak çalışan, eski Iran Şahı Mehmed Ali Şahın ahçısı Mehmed Yuceidır J'" Mehmed Yücel, şımdı Yataklı Vagonlarda çalışıyor. Ataturkten bahsederken gözleri doluyor ve geçmış zamanlan hasretle anıyor. Yazan: Falih Rıfla ATAY « Beyim, dedi, Allah gani gani rahmet eylesin! O, hakikaten başka adamdı. Onda kibir, azamet, füân yoktu' Hatıralarımı soruyorsunuz, anlatayım Yazan: Âdile AYDA kası benim için eşsiz bir hatıradır.» kaıs benim için eşsiz bir hatırada.» Ve Mehmed usta devam etti: € Çok alçakgonulluydu! Yuzlerce Yazan Abidin DAVER defa olmuştur. Mutfağm telefona çalardı. açınca Onun «Kimsın'» dıyen sesıni duyardım. «Mehmed usta» derdı «ben acıktım», <Pekı paşam> der, tele' Cumhurnet» okıı\ ucularının fonu kapardım. Biraz sonra da mutfağa Atatürkün ahçısı Mehmed Usta yazılan gelirdi. Bana çocuk gibi: Sigara ve kahvesini içer, «Sağol Meh€ Mehmed usta, çok acücüm, bana Meşhur bir İslim âliminin şuraakta bir şeyler hazırlayıver» diye med usta, iyice doydum. Allahaısmarla» adeta yalvanrdı. Yemeğini yedikten son dık» diyerek kalkar giderdi Atatürke aid düşünceleri Atatürk hiç bir seyahatine ben olmara da: « Eh, bakalım Mehmed usta, bir dan çıkmazdı, mütemadiyen < ahçıbaşı mı?» diye sordurur, ben hareket kahve y»p, bir de sigarandan ver!» derdi. " Arkan Sa. 4, Sü 4 de • Bagün « Birkaç hayal Bir balo hâtırası Atatürk ve deniz Atatürke aid hatıralar İç sahifelerinizde