Katalog

Ba?tarafı I inri takijeie I ettirir. 22 ağusto» tarihli Türk notasınf 4üncü noktası hakkmda verüen tamam alman üç prensibi Montreux sözleşme J Ayni izahlar ve demeç parça'.an, yal | maktadır. Türk hükumeti burada, 1/.. j dikleri önemin alâmetleridir: Fakat âne vedar dörüst bir şekilde yerine getinniş ( da mavcud diğer bütün delillerin tek j layıa izahları da en büyük bir ilgi ile sinin tadili için derpiş edilen milletler ı nız Karadenizde kıyısı olan devietler, Çiçerin'in Lausanne konferansında r.a j mumzi devletleri bağlayıcı yegâ olduğu hakkmda en geniş izahları ver gayesi bu iptiiaî ve açık hakikati teyid incelemiştir. Bu hükumet, ehemmiyetj arası konferansta tartışma esası olarak tarafından bir Boğazlar rejimi kuruıma sıl şiddetli bir lisanla Boğazlardan ge j sika olan Montreux sözleşmesinin yerimişti. Sovyet şikâyetlerini mucib olan den ve Türk makamlarmın, bu husasta dikkat göziinden kaçraaması lâzımgelen kabul etmekie Türkiye, Büyük Britanya sı amacını güden Sovyet formülünün. çiş kontrolünün Türkiyenin elinden a ni tutamazlar. Diğer taraftan, Cumhubirkaç hileli geçiş vak'asının, haddi za az çok yetkili olabileoek her kaynağa bu noktamn tam bir surette anlaşıla ve Amerika hükumetleri, bir uzlaşma 24 eylul tarihli notada açıklanan kana lınması tasav^Tiruna itiraz ettiğini ve riyet hükumeti, kendisince bilindiğıne tında sözleçmenin tariflere, vasıflara ve başvurarak, Boğazlardan geçid istiyen büraesi için gösterilen nezaketten do zihniyeti ile hareket ederek Sovyet is atin tersine olarak, Boğazlarda menfa nasıl hakiı, olarak «Türkiyenin ege göre, Sovyet notasmın bahis mevzuu ettonajların hesabma müteallik ikinci gemilerin hakikî mahiyetini tesbit için layı Sovyet hükumetine teşekkür eder. teklerini daha geniş şekilde tatnün im atleri bahis mevzuu olup kıyılan bu menlik ve bağımsızlığmm açık bir ih tiği kararlarm, Montreux sözleşmesinin ekindeki eksikliklerden ileri geldiğini, ne derece şuurlu ve tedbirli bir dürüstBu izahlardan aniaşıldığma göre, Sov kânını nazarı itibara almağa muvafaka lunmıyan devletlerden hiçbirini tatmin lâli» diye tavsif ettiği bu fikre muha muhtemel tadili için, bir taraftan Türbu sebebden dolayı anılan ekin bugün iükle gayret sarfettiklerini vak'a ve mi yet hükumetinin fikrince, Boğazlar re etraişlerdir. Bu duruma göre, Türk hü eder görünmediğini de keza ispat eyle lefetini bildirdiğini hatırlatmaktan ken kiye, diğer taraftan da Potsdam'da temkü şartlara ve mâtalealara uydunılrr.ası Ballerle göslermekten başka bir şey de jiminin kunılması aşağıdaki sebebler kumetince, Sovyet notasında ileri sürü mektedir. disini alamamaktadır. Türkiye hüku sil edilmiş bulunan üç devletin herbiri lüzumunu gösterdiğini, mamafih, buna ğildir. Resmî yıHı&a müracaat, işte bu dolayısile münhasıran Türkiye ve Ka len delil, daha ziyade Sovj'et isteklerlAyni düşünceler ve ayni sonuçlar, meti, bugün Sovyetler Birliğinin ken arasmda. doğrudan doğruya konuşmarağmen Sovyet hükumeti, Montreux zaviyeden mütalea edilmelidir. Mecburî rsdenizde kıyısı buiunan diğer deviet r.in Boğazlar rejiminin tadili hususun tıpkı yukanda anılan beşinci madde disi için benirnsiyerek ileri sürduğü lar derpiş ettiğini tasrih eylemeği fayda başhca ilgili hükumetler tarafından 6Özleşmesinin tatbikatı hskkmda ştkâ durak ve falavuzlara müracaat keyfi lerin yetkisi dahilinde olmalıdır: şeklinde kaleme alınan ve Türkiye ije syru kontrol talebinin Türkiye tara daiı sayar. İmdi, Türk hükumetinin fiktam bir iyi niyetle karçıkndığmı belirtyet'er ileri sürebüecegine kani bulunu yetlerine gelince. bu tedbirlerin transit 1 Kapalı b:r deniz olmak itibarile meğe yaramaktadır, fakat bu delil, ayni güney Kafkasya cumhuriyetleri arasm fuıdan reddodilişini Sovyetelr Birliği rince Potsdam ionferansınm temenni yorsa, Türk hükumetinin, kendisine geçen gemilerin Boğazlarm giriş nokta Karadenizin özel bir duTumu vardrr. da 13 ekim 1921 tarihinde müı'akid nin kendi vakarile telifi gayrikabil say ettiği hazırlayıcı çalışmalar ilkönce Atevdi olunan sözleşmenin tatbikatının larmda bulunan ağlara düşmekten ko Bu sebebden Boğazlar, ancak Karade devletlerin ve Montroux sözleşmesinin andlaşma ile keza Türkiye ve Ukray masını idrak ve tasavvur edememekte merika Birleşik Devletleri ve Büyük mükemmflliğmi sağlamak için, ne ka rur.malarmdan başka bir maksadı bu nizde mahdud sayıda buiunan devlet diğer mumzilerinin, tadil usul ve mua na Sovyet So:ya!ist Cumhuriyeti ara dir. Halbuki, Curr.huriyet hükumetmin Britanya hükumetlerinin Ankaraya yapmelesinin, yalnız lehlerinde yapılmas dar iyi niyet ve doğrulukla gayret sar. lunmadığı aşikârdır. Bunlar, ahdî hülerin kıyılarına götüren bir deniz yolu düsüniilen tavizlerden büyük bir kazanç smda 21 ocak 1922 tarihinde mün'skid kar.aatinee, bahis mevzuu olan şcr bilâ mış oldukları tebüğler ve sonra da aynı ! feyîemiş oîduğunu. icabında VT hâkem kümler karşısmda, herhangi bir kontrol teşkil etmekte ve bu yüzden Cebelita elde edecek olan Karadeniz devletleri ar.dlaşmada mevcut b r madde hükmüne kis, Türkiyenin, bağırnsız bir devlet sı konu hakkmda Türkiye ile Sovvetler heyeti önünde isbata âmade bulunduğu. gayesi taşıyamazda. o halde, bahis mevdayanan Sovyet iddiasmı red ıgın de fatile seref haysiyet ve hattâ mevcudi Biriiği arasında vukubulan nota teatirık ve Süveyş kanalı gibi evrensel ma nin değil, ayni zaroanda derpiş edilnu, acsk bir şekUde tebarüz ettirmişti. auu mesele ile de hiçbir rabıtaları yoksiie, bugün f:!en tamamlanmış bulunyctidir. hiyette olan deniz yollarından farkh bu mekte olan önemli toplantılar esnasnıda muteberdir. Bu sebeble vakıaların takdir ve tefsiri tur. Keza, gümrük makarr.larnîin tranmaktalır. Ouun için, Cumhuriyet hüku22 agustos tarihli notasında Türkiye lunmafctadır. Şu halde Boğazlar rejlmi sözünü duyurmaya ve menfaatlerini Sovyet notası, tezini desieklemek iS!n, j ™a^taaır. Unun için, Cumhuriyet iıuKüfaususunda iki tarafça alınan k«sin du sit geçen gemileri murakabe ettikleri nin kurulmasmda sahildar devletlerin korumaya yetkili bütün devletlerin de hükumeti, Bcğazlar rejiminin, Mon 1914 y:lmda Goeben ve Breslau A'nrın m etı, bu suretle yapılmış olan temaslarumiar dolayısüe Cumhuriyet Hüku iddiası da hiçbir esasa uayanmamaktaen fazla ilşili bulunmaîarı tabiîdlr. moşru menfaatleri dahilinde olarak a. treux sözleşmesinin çerçevesine ve der kruvaTÖrlerinin bo»azlrrdan geçi|ini ha ' » Türkiye Ue bahis mevzuu üç oev«neti diplomasi alanmda tartışmayı tü dır, zira, Montreux sözleşmesi hüküm2 Montreur konferansı, esasen sa çılıp muvaffakıyetle sona ermesirü »ör piş ettiği usule mugayir olarak yapıla trtataıaktadfr. Osmanlı hükumeti, ta l e t t e n terüirının Boğazlar meselesi karkenmiş saymakta fayda olacağmı dü. leri gefeğince, anılan murakabe lüçbir mek hususundaki hak ve ilgileriai or cak tadiline karşı koyan ahdî sebeb rafından saün alman bu iki gemiye ya Ş^mdaki durumlarını sarahatle ve yes h t l şünmekte ve Sovyet hükumeti dilerse zaman bir gümrük muayenesi mahiye hildar devletler lehine bir rüçhan rejiya leri beyan ve izaha çalışmıştı. 4 üncü tsdan kaldıramaz. t e r hakeme gitmeğe hazır bulunmaktadır. tini iktisab edemeyip, karakçılık teşeb mi .kurmustu. Ustelik, Sovyet tekliflekanaatinp, ç . .„ '.. , . nokta hakkmda Sovyet notasında ve pılan atıf, ne bahse konu meae'.e ile ,ne d e d i rderecede l açıklamış olduğu bükumeti, Hele, Boğazlardan geçişleri, sözleşme büslerini önl Montreıue söıleşmesinm B u ^ i ! i r i«»d«. T ü r ^ bükumeti, Sovyetlere Karadeniz devletleri . , , . .... ,, ' rının ılk uç noktasını tartısma esası rilmek nezaketi gösterilen tamrunlayı de MontreiK sözksmeslnta tatbikatile görüş teahükümlerinin ihlâli diye gösterilen Albir alâka göstermemekte ve daha ziyade, matuf bir ıntıyatî 1 , , . , , , .. j .. , . adına kcnuşmak yetkisi cı izahlar karşısmda Türkiye hükume. tisi uslüne devamin fjydalı ve uygun tnan layterlerine gelinee, bunlarm Tu tedbire inhısar eylemekte idi. Nihayet. kara sularma sîğman muharib ş o'arak kabul etmek suretı e d«, Turkıti de anılan notadaki yeni tefsirlere verilmemiştj» nada Alman kontrolü altındaki tezgâh transit geçen gemilerin kontrolü tedbirtarafsızlarca sa".aı alınıp alınrmvncağı olup olmudığı hujU;U:ıda şüphe göster , , . , , . , . , lerinin ınhısar eyl 3 Sırf hukuk bakırnmdan müta mütedair kendi görüş terzını açıklama keyfiyetile ilgili bür davletler hukuku mekten kendini alamamaktadır. Bu hülarda inşa edilmiş olduklarına dikkat tedbıre kuvvetlendirilmesini âkidj taraf. .. lardan istemediği .. . . , Türkıyeye ye. K?radenız devletlerı ıçm <eok daha lea edilince, 16 mart 1921 tarihlnde Mos yı vazife bilmişür. Bunun için, Türkihususunda ... . . . . ku'net tadil usulünün verimli bir şenazarını çekmek kâfidir. Bu sebeble mevzuu olarak görünmektedir. transit tariz de kabule şayan tedbır.. . . " . . r e kovada imzs'anan Türk Sovyet and ye hükumeti, bu notadaki Izahlarm, kilde harekete getirilmesi için zerrinin Karadenizde bulunmuş olmalan Ciim yapılan geçen gemilerin kontrolüdeğildir, , Oilc. . . ul. . . Keza, Karadcni?e kıyısı olmıyan bir , ^ kesın bir ruçhan rejımı»'..~Z~..~~ , . laşmasınm 5 inci maddesi bir taaahüd ayni konu üzerinde verilip bundan evtanıtruş bulunderecede hazırlanmış bulunduğu hüriyet Hükumetinin iradesile ilgtll de çünkü bu, bilhassa mumzi devletlerin j J111U »'"*^^ v"*' ^ • J^lü .^* velki notada mevcud olan izahlara ilâ kaç devletle birlikte RÛya Bognzlarda j Sovyet isteklerinin 4 ün., ! i,.j,, maktadır. jımı milletlerarası statusunun serbest ğildi. Eiğer taraftan bahis mevzuu ge. iki düşman zümreye ayrılmı? bulundu j sej'rüsefer esası dairesinde hazırlanma îfade eder. 3 Karad<?nizde kıyüarı buiunan meraGerçekte ise, îkî âkid taraf buntt baş vesi suretile mütalea edilmesLii Sovyet askerî tedbiler alındıŞma mütedair o cü ve 5 inci noktaları hakkında işbu miler Boğazlardan geçeebilmişlerse bu ğu bir harb esnasında, ne Montreux sını 16 mart 1921 Urihli TürkSovyet Sovyrt notasmda yapılan ima da nota üe 22 ağustos tarihli notada tasrih Karadeniz müteşeikil bir • Ifla yardımcı veya harb gemilerlne has Bözleşmesinin tHdili için derpiş edllıruş leketîer temsilcilerir.den ve Boğazlar re ka türlü uygulamış ve bu husus hükumetinden rica eder. Türkiyede artlaşılmamıştır. Çünkü bu edilmiş bulunan durumunu muhafaza taki irade'.erini tamamile nd bir şekil vasıflardan hlç bırini taşrmadıklarından buiunan usluü, ne de, bugün yeterslz konferansa tevdi etmek hususunda iki TürkSovyet müşterek savuuma telmihin taalKik et*iği olaylar her türîü etmokle beraber, Türk hükumeti, kendi dij»e ortaya atılan kontrol meselesinin âkid tarafın müta:bakatini tetkik eden de, iîk önce çok genişlemiş milletlerara llerl gelmlştir. sistemi imkânsızdır esastan Sridir ve bu sebeble ima tar hesabma. Montreux sözleşmesinin tası bir çerçeve dahilinde Boğazlar reji harb esnasında, bu formaliteye mütealKesildtğî iddîa olunan raporlar 5 inci maddesile dahi Türk hükumeti Boğazlarda bir Türk Sovyet müş tifma dısında kalmaktadır. dili müzakereler.ne başlamak için Sovml hakkmda Lausanne'da giriştlmiş o lik hükümlerin iyı'.eştirilmesi ihtrvacmı Ayni fikirler cüınlesinden olarak, Karadenizin özel durumunu tanı.Tiıştır. terek savunma sistemini ilüzam eden yetler Birliği, Amerika Birleşik DevletTürkiyenin temînati Bovyet notası, Montreuı sözleşrnesmin duymu? olabilecek âkid devletlerin hiç Bu madde hükmüne dayanan Sovyet no lan müzakereîere fiilen kntı'mak sureHle, ifade ej'lemlçlerdîr. Gerçi bu hu Sovyet notasmın 5 inci noktasma ge mevzu teşkil eylemediği 22 ağusfos tarihli notasında Türkiye leri, Büyük Britanya, Fransa ve anılan 84 üncü maddesi hükümleri gereğince bir isteğine tası, bu şekilde derpiş edilmlş buiunan cözleşmenin, Japonya haric diğer mumsustaki görüşmeler sırasmda Boğazla lince, Sovyet hükumeti, Türkiye hjkuBoğazlarda gemilerin seyrüseferini gös keyfiyetini hesaba katmamaktadrr. ve diğer memleketlerin menfaatierile rin kapalı kalması prenstbini hararet ve metinin, bu teklifin Türkiyenin eğe hükumeti, Sovyetler Birlipinin Karade zilerini toplıyscak olan bir konferansa teren raporlar vermek mecburiyetinde nizdeki güvenliŞinin en sağlam temiasla tearuz etmeksizin, Karadenizde sa belâgatla müdafaa etrni» olan Sovyet rr.enlik hakları ve guverJiğile telifi kaHükumetimizin Boğazları iştirake amade blunduğunu beyan eder. bulunan Türk hükumetinin, harb eshili olan memleketlerin haklı menfaat başdelegesı Mösyö Çiçerin «Bu deniı bil olmadığı düşüncesinde bulunduçu natır.m Boğazlarda. ba5ımsız bir devmüdafaadaki dürüstlüğü Bu nota, milletkrin bir barış geleoenasında, muharib devîetlere bu raporletin vakar ve egerr.enliJUe t€'üfi payrilerini karşıhyan tesviye usulünün, daha kıyılarmın güvenliğini müessir bir şe nu ve ilkönce Sovyet hükumetinin bu Daha evvel verilmiş buiunan izahlara ların tevdiıni kestiğine de işaret eylebir imtiyazîı stratejik vasiyet a ğine aid dileklerini tebeilür ettiren teşfazla vakit geçirmederL, tatbik mevküne kflde koruyacak karşılıklı şartlarm tes husustaki müsbet mülâhazalarını öğrenkatüan yukarıdaki bütün bu delilli açık»nektedir. konulması gereiktiğini beyan etmektedir. biti için bir konferans topîanmasmı Ka med«n bu sonuca vardığını mü;ahede ranmnsında olmayıp, aradaki münaseb kılâta coşkun saygı duyguları izhar eBu hususta llk önce şunu tebarüz «t lama Cumhuriyet hükumetinin Boğazbetlerde bir düzenlik eseri husııiüne dilmcden bitirilecek olsaydı hiç şüpheBu iddialara cevablanmıx radeniz devletlerine teklif> niyetinde ol eylemektedir. Böylece, esassız ve Sovtirmek !âzımdır ki bahis mevzuu repor. lardaki tarih! görevinin ifnsı hususunda yardım etmeyi harnretle istiyen, fa'rat siz ki eksik kalırdı. Cumhuriyet HüCumhuriyet hükumeti yukarıda hulâsa dugunu b'ldirmekten geri kalmamıştır. yetler Birliğinin vakarile teiifi gayri ların, 24 üncü madde hükümlerine göre göstermiş olduğu dürüstlük ve vyanıkmüvazi saliadaki gayret noksanından kumeti dostluk, hakkaniyet ve karşılıkedilen nok.taların gerektirdiği cevabları Bununla beraber bu proje konferansta kabil şüpheler göstermek suretile Türmuharib devletlere değil, Montreux lığı tej'id etnıektedir. O dürüstlük v« dolayı bu uğurdaîti çalışması maalesef h saygıya dayanan dünya düzeninin bazır bulunan delegasyonların hemen kiye hükumetinin, Sovyetler Birliğile BÖzleşmesini imzalıyarı devletlere ve uyanıklık sayesindedir ki Sovyetler Bir aşağıda açıklamağa müsaraat eyler: sektclere u"'ratı"an kuvvetli bir Türki desteği, canlı bir işbirliği hizmetinde 1 Sovyet hükumetininfikrince,ka hepsinin itirazları ile karşılasmışü. Bu karşılıklı itimada dayanan dostane ye ile güven verici münasebetlerin ye verimli müesseselerin temeli bulunan Milletier Cemiyeti umumî kâtiblifine liği, bütün harb süresrnce, Karadenizd*, konuda yapılan demeçlerden Sovyet gö münasebetleri yeniden kurmak yolunverllmesl gerekmektedir, Bunların tevdl Akdenizden gelebilecek her türlü Mih pah bir deniz olmak itibarile, Karade. niden kurulmssında bulunduğunu be Birleşmiş MLDetler teşkilâtmın istikbarüşünün diğer sahildar devletlerin gö daki ker.di sözlerile tam tezad halinde edilmemesi keyfiyetine gelince, Törk ver taarruzundan masun kalabilmiçtir. rizin, ilgisini sade onun sahildarı bulirttikten sonra, Türkiye tarafından ve line olan kuvvetli inancını bir kere daObjektif olan herktsin memnunlukla iunan devletlere inhisar ettiren özel bir rü^lerini hesaba katmaz gibi göründü bulunduğu notada ilâve olunmaktır. ha ifade etmek ister. Türk hükumeti, hükumetinin, bir taraftan, muhasımlağü anlaşılmaktadır. Hakikaten bu dev Sovyet hükumeti yaptığı teklifin uy rilen bu Hrinci derecede önem'j te.ni miHetlerarasında işbirliği lüzumunu ve rın harb gemilerinin ge;iş yasağı pren teslim eylecüği bu hakîkat, münferid durumu vardır. nattan başka, ayrıca, Sovyetler Birlivak'alar ve zahirî delillerle örtülemez. Bu tartışmaya, esasen Karadeniri açık letlerin temsilclleri Sovyetler Biriğine gulanmasınm yalnız Türkiyenin eğe bu işbjrliğini tedvir eden bir hukuk fiksipini gözönünde bulundurarak ve dâğ Bu halîikat. aynı zamanda, Sovyet no tir deniz sajrmakta birleşmiş görünen kendt adlanna söz söylemek hakkını menliğine en ufak bir zarar vermemekle ğinin Botrazladan tamamile ihtimal dışı rini her kese aşılamak ödevini üzerine devletin, taraftan da hiç bir tarafsız d tanımamıs, ve dünya barışmın idamesi kalmayıp hnttâ güven'.iŞinin pek mah bir tehlike halinde kendKrdn ve Tür alan ve mi'.letler topluluğunu tesani'd muhasamaların ddevamı müddetinee. tasma göre, Mihver devletlerine aid doktrinin r otoritesini kErıştırmaksızın, muhasamaarın m harb gemilerinin fioğazlardan sözde Türkiye h ıkumeti, Boğazlar hakkmda ile Karadeniz kıyıiarmdald topraklari sÛ3 dereccde artması suretile gerçek kiyerin üyesi bulundukları Birleşmiş ve birbirine bağlıhğ:n semereli bir geBcgazlara harb gemisi göndermeyi düMilletler tesküâtınırı müessirliğine de nın güvenliği hususundaki fikirlerinin lesebileceği mütaleasmda bulunmakta ^üvenmesi gercktiğini ilâve eylemekte işmesine doğru yönelten ve böylece uşünmiyeceğinl derpiş ederek, mumzi serbest geçişi dolayısile \"uku bulmuş Rusyanın da katılmasile bugüne kadar Sov>'et hükumetinin flkirlerinden esastr.umî bir istikrar ve refah sağlayarak devletlere ve Milletier CerrJyeti umumî kıtaat hareketlerine müteallik Sovyet ycpılmış olan milletlerarası mahiyetteki dır. idi. lı bir şekilde farklı oîduğunu ilâve etbüyük bir medeniyet eseri yaratacak kâübllğine verilecek yılhk rapor muh iddıasını da ortadan kaldırmak için kâ tütün tesviye farzlannîn, sshildar olan Türkiye hükumeti, ilkönce Sovyet hüSovyet hükumeti, notasında, bu atfı mişlerdir. Diğer taraftan, ayni demeçtrvasında, bu itibarla. en önernH bllgl fidır. FUhakika, nota, Mîhverin Boğaz ve olmıyan d?vletlerin geçiş serbestUkumetinin müsbet telkinlerinl öğren» hatırlattk*an sonra, 5 rumaralı teklifin olan bu devietler manzumesine en büyük ümidler gağlamaktadır. Türlciye lerin eksik olacağı mütaleasmda bulun lardan serbestçe faydalanmasrnın Sovyet Jine az veya çok sıkı bir surette tak ler Sovyet teklifinin Ud deniz arasıru meden bile, eğemenlik hakları ve güanılan teşkilâtm prensip ve amaçbrına Cumhuriyeti Hükumeti, büyük kuzey muş olduğuna işaret kafidir. Rapora hükumetim. öneır.li miktarda askerî yidler konulmı.smı ancak, genel men claki geçidin mir.etlerarası bir yol sayıl venliğile telifi kabil olmadıŞı mütalea: tamamile uygun olduğunu bevnn eyleması gerektiği hakkındaki devletler hukonulacak olan ücarî seyrüsefere müte kuvvetleri harb sahnesinin başhca böl faat gayesile, ddğer ilgili devletlerle uy smda bulunduğu beşinci nokktanın gö mc'ktedir. Türk hvkumet.i Sovyetler komşusu .le, iji niyet sahibi bütün milîet lere nimetler dağıtan milietlerarası işBİlik istatlstikler hususunda be, Türk gelerinden çekerek Karadeniz havalısl gunluk halinde oarak, Türkiyenin kendi kuku prensipinl nazarı itibara almadı. rüşülmesine muvafakat etmediği hak Birlipini, tabiî olarak, pek ziyade il birliğinin ışığı içinde, bu huzur alanmhükumeti, muhasamalar do'ayısile son nin savunmasına tahsis ettiğini beyan rızasile muvp.fakat ettiği, istisnalar şek Şmı ve konferans tarafından kabul edil kmdaki dü?üneeye iştirak edememek, t . , . ,„ gilendiren bir meselede Birîeşmiş Millinde kabul etmiş oiduğuna sadece işa diSİ takdirde. Sovyetler BirlJğine Kaderece azaîmış olan bu seyrtKefere aM bu tedir. Burada her şeydn önce, Türkiye letier teşkilâtmın önemini belirtirken, da buluşmayı kuvvetle ummaktadır. derece azaîm.ş olan ^ ^ T ü r k hükumetinin kanaretle iktifa eyler. Kapamanın istisnat radenizde istisnaî ve haksız olarak rü 24 eylul tarihli Sovyet "notasınm bir bügiler yaymlandığı . j bilgiler yayınlang takdirde. bunun • £ ^ h a . mahiyetidir ki bu aynı kaideyi Avrupa hanlı bir mevki bağışlamış bulunaca hükumetinin, kendilerile münasebette bilhassa andlaşmanm yeni milletlerara. v u k u bb uu l l aa nn ^ örneği Türk hükumeti taraftından Bümüttefik memleketkrin harb gayret^gözükbulunduğu yabancı devletlerin tejeb sı teşkilâtm. bundan böyle, emrine ves e b e b i âmme hukulîunun genel bir prensipi ha ğmı ve Boğazlarm harb geır.ilerine açık yük Britanya ve Amerfka Birleşik Devri üzerind*. mukabılınde herhangl bir olaylarmm line getirmek için 19 uncu yüzyılm or bulundurulmasmın en kuvvetli dendz büslerinl ilgi ve hayırhahlıkla karşıîa rilmi'j olan rr.illetlerarası kuvvetlerin te letleri HSkumetlerine tevdi olunmuşJ fayda sağlanmaksızın, ancak rrenfl bir memeKt Harb ba testri olacaSm. dü?ünTnüştur. Bu yu*. ve «rf askerî plan uze.tad. talarına doğru Çar hükumeti tarafm devletinin lehine olacağı volundaki Sov maktan asla geri kalmad:ğ:m söyemek minatı altında bulunan her devletin gü tur. u sonunlu bulunduğu hük den Trnk hükumeti, raporu muntaza karak hukum vermek ica dan yapılan gayretleri izah eder. Yu yet delilinin, Karadenizin kapanmnsı iâzımdır. Bu münasebetle Türkiye hüİşbu notanın bir örneği, Montreux man hazTİamakl. ber.ber, bunun g ön. radenu h a v ^ m d e krtaat karıda açıfclanan görüşü desteklemek ü nm diğer sahidar devletleri en fazla ka kumeti, ilk defa olarak 1939 yılmda Sa mönü koyan prensip ve amaçlara mü sözleşınesini imza'ıyan devletlere (Jaracoğlu Molotov görüşmeleri sırasm tedair birinei maddesine işaret eyle derlmesini durdıınnaya karar vermlş gıdaki sebebler dolayısıle. zere, yalnız en yeni sözleşmelerden ör ra kuvvetlerine malik olacak deniz devponya hariç) ve Amerika Birleş'k Devtir Üstelik, 1941 yilı raporu için çubat Boğazlardaki Uvır ve hareketile hiçbir nek göstermij olmak için milletlerarası letinin. başka bir tâbirle, bizzat Sovyet' da ortaya atılan Boğazlarm Türkiye ve mek istemişti. Türk hükumeti, keza, letleri Hükume,tine gönderilmiştir. r irtibat arzetmemektedir: ler Birliğirdn arzusuna tâbi kılacağı Sovyet hükurr.etleri taraf'ndan müşte Bi leşmis MilletteT 3ndlaşmasının «teşendlaşmaların koyd'.ığu ve Babıalinin 1942 tarihinde, 1942 raporu için de şuüyeîerinin, rnilletlerarası mür>ase Bir Rus gazetesinin mânasız 1 Karadenizdeki Sovyet sahilleri sulh balinde bulunduğu müddctçe ya yolundaki mukabil delil kar=i£mda bü rek savunması meselesinin sonradan bat 1943 tarihinde kevfiyeti Milletier kaybettiğini Moskovada Türk temsilci.=ile bir sö Cemiyeti umumî kâtibliğile Montr«ux nin güvenüğine karşı hakikî tehdid, bu bancı devletlere Boğazlara gtrmeği da tün kuvvet ve değer.ni b^tlerinde gerek herhangi bir başka sualleri rüşmede keza Sovyetler Birliği hükuiözleşmesini tmzalıyan devletlerin bil. deniz kıyılarmm büyük bir Jasmınrn ima yasak etmiş olan eski Osmarui Im. meydana çıkarmıştrr. devletin toprak büti'mlüğüne veya sivas! Moskova, 20 (AP.) Türkiyenin Boğazlar rejimirjin tarzimi kadrcsu metince daha ağır bir şekilde e'e almglslne araemiştir. Muhasamalar 1945 te Alman orduları tarafından içgal edil paratorluğu kaidesinden aynlarak, aynı bağımsızlığına karşı gerekse Birleşmiş sona erdiği için, 19411944 senelerine mesinden, Rumen ve Bulgar filolarına zamanda Karadenizde de seyrüsefer ser hususunda Türkiye ve Rusyanın hare mış oîduğunu bilhassa hatırlatmak ister. Milletlerin amaçlarile telif edileTiiye Boğazlara dair Rusyaya verdiği ikir.ci cevabî nota hakkında Washington'dan müteallık yıllıi raporlar 29 ocak 1946 Almanlann el koymuş obnalarından ve bestliğini tazammun eyliyen, Boğazlar ket hatlarındaki ayrd dcğişikîik, ikinci Bu konu, pek doğru olarak, bir memoek herhan?i bir surette, tehdide veva Reuter'in yazdığı yazı üzerinde jıütalea tarihinde ilgili devletlere tevdi ve tevri Karadeniz limanlarına demiryolu ile ve dan serbest geçiş prensipini kabul et olarak, gösterdiği büyük meharetîe hü leketin bağımsız olması ve bağımsız kuvvet kullanılmasına başvurmaktan beyan eden «Pravda> muharriri David edimişür. Burada, Montreux söz'.eşme ya Tuna üzerinden gönderilmi} buiunan tniş buiunan Lausanne ve Montreux sör kumetinin görüşünü müdafaa edip hak kalması kendilerine gösterÜecek rlayetlı çıkartan seçkin Sovyet delegesi M. ten aynlmıyan hakîara dokunur ma kaçınmaları» hus\ıs',ındaki, pren^ip'ere Sazlavsky «Türkiye Üe Amerika diploBİni imzalıyan devletlerden hiçbirlnin Alman ve Italyan gemilerinin mevcudi leşmelerine müracaat kâfidir. Yukarıda anılan sözleşmelerin, serbestilik prensi Maksim Litvmov'un da iştirak ettiği hiyette sayıldığı içindlr ki Türkiyenin mütedair, ikinci rr.addesi gereğince üye matları arasında fevkalâde mahrem göTürk hükumetinin bu hareket tarzı yetinden ileri gelmekte idi. Sovyetler Birliği de dahfl olduğu halde 2 Karadeniz havalisine kıtaat tah pinde Karadenizde kıyısı buiunan dev uzun ve yorucu tartışmalaruı mahsulü muhalefetüe karşılaşmıştır. Heyeti n devletler tarafından altmî ve resmî su rjşmeler> in devam ettiğini ileri sür hakkmda asla itirazda bulunmamı? ol sisi, muhasamalar başlar başlamaz v« letler lehine yaptığı istisnalar, bugün olan ve Montreux rejimini kuran kon mumiyesile Boğazlar meselesi, keza, son '.•ctte ahnrmş olan taahhüde atıfta bu mektedir. Sazlavsky mütaleasını: «ingiliz Aduğunu kaydetmek de faydahdır. Tür hele 1942 yılı ilkbaharmdan iübaren bu yürürlükte buiunan rejimln baa hfl feransa iki memleketin yetkili temsil carr.anlarda Ankara ve Moskova arasın lunmak ietemişti. cilerinin katılmalarında da görünmek da yapılan etraflı muhabeTe ile Türki Beşinci madde Türk ef;emenliğim merikan harcı ile Türk böreği» baş^ğı kiye hükumetini bu yolu tutmaya sev deniı kıyılan boyunc» y p yapılan Alman kümlerinin değiştirilmesi için yapılması kıyılan boyu düşünülen görşmelerden sahildar oljnı tedir. M. Iitvinov, konferansın son ge ye ve Sovyetler Birliğinin karşılıklı dukeden öıel mahiyette diğer blr mülâaltında toplamakta ve Boğazlar hakkınb i i l ihlâl etmektedir taarruzuna karşı kovmak rr.ecburiyetile yan devletlerin dışarıda bırakılmasjnı nel oturumunda elde edilen mükemmeî rumlannm esaslı bir incelenmesine konu haza da, bahis mevzuu yıllar zarfmda, Dışandan gelecek bir saldırıya karşı daki Potsdam kararlarma göre Türki izah edilir. Bu taarruz, muhtemel inki değil, fakat tadili, meselerin makul bir sonuçlardan dolayı memnurluğunu boş Karadenizde sahili buiunan devletlerin, ye ile. birisi Sovyetler Birliği olan üç olmakta devam eyîemiştir. Bu itibarla. »aflan bakınundan Türkryenia duydugu surette Tıalledilmesinde menfaati buiu yere izhar etmiş değildir. Konefransın her yılın 1 ocak ve 1 temmuz tarihlebüyük devlet arasında doğrudan doğruTürkiyeyi 5 inci noktayı aydmlatmak savunmak hakkını zarureti rinde Kar?.denizdeki filolarırun mecmu «ndi?enin v* Karadenit kıyılarını aL nan bütün devletlerin mütabakat ve kapanış oturumunda söz alarak dlnle için Sovyetler Birliğile dostça konuş s a u k ya görüşmeler yapılması lâzım ged' tonaimı Türk hükumetin» bildirmeleri mak roTunda kaldığı savunma tedblrl*. muvafaJcatine istinad ettirmek gereftti yiciiere çu heyex:anlı hitabda bu'ıunma malar yapmaktan kaçmmak töhmeti Busundaki mülâhazalar bir tarafa bıra ğini, halbuki brı görüşmelerin yapılmagerektlği hususunda Montr«ux BÖZÎ«Ş rinin d* sebeb ve menşeini teçkil et ğlni isbat eylemektedir. Bu genel yetki sı da keza boş yere olmamıstır: «Büyük altmda bulundurmak haksızdır. Boğaz kılırsa, Cumhuriyet hükumeti sükun ve dığmı söylemekte ve «Türkiye ile A çerçevesirıden aynlmak, bir devletin, an devletlerin emperyalist savaşlarıra iş lardan geçiş »erbestlıği prensipi her banşı iştiyakla istiyen bütün milletle merika diplomatları arasında masa almesinin 18 inci madd«sinin (b) fckra mistir. Bile konulan hükme •uymak tatemem*. Montretoc sSzleçmesinde yapılabi cak âkid taraflann muvafakatile bir söz tirak ve yeni toprak fütuhatının ger kesce kabul edilmiş kaidelere göre, rin ümidlerini San Francisco eserinden tında görüşmeler» den bahsetmekte ve leçmenin taahhüdlerinden kurtulabile çekleşmesi için Karadeniri bir üs ola guvenliğini ve ulkesinin savunması doğan güvenlik teminatlaıma bağladık şunları sormaktadır: l«rl keyfiyetidir. Halbukl bu mecburU leoek ntakul tadiller yet dolayısile bildirilmesi gereken raGerek bn notanın, gerek bunun ta ceği veya onun bazı hükümlerini değiş rak kullanmağa çalışan eski «nperyalist sağlamak hususunda sahildar devletin lan bir zamanda. yeni teşkilâü ve bah«Her seyden sarfınazar, Amerika nekamlar Türk hükumeti tarafandan ha. mamlamakta olduğu, 22 ağusto» tarihli tirebileceği hakkındaki devletler umu Rusyanın yerine bugün Karadenizin en haiz bulunduğu hakla stnırlanmış olup çettiği müşterek güvenlik teminatlarıBrlanacak yillık rapordaki bilgll«rln e notanın mütaleaaı, Karadeniz devletle ml hukukunun esas prensipinin inkâ büyuk kısmmı işgal eden, llk hareket hiç bir veçhile bu devletin varlığını nın mevcudıyetini hesa'ja katmıyan bir rededir? Boğazlar nerede? Biz doiar easını teşkil edecekti. Moskovanm harb rini makul v« muvafık bir şekUde tat rınd&n başka bir mana ifade edemez. Bu lerinden blri emperyalist emellerden koruma hak ve ödevini eksiltemez. Her teklifin bu teşkilâtrn amaclan ve pren diplomasisi ve doiar demokrasisi işitidevresl esnasmdaki bu itiran tamamen min için Montreux sözleşmesinde haki sebebden, rnünakaşa edilen nokta Türk tamamile Tazgeçmek olan v« o zaman hangi bir saldınya karşı kendini .koru siplerile nasü telif edilebileceğini anla yoruz. Belki, kıt'aların yeni taksimatile görünmeğe anlaşılabilir ve bundan dolayı Sovyet katen tadili gereken şeyin ne oîduğunu Boğazlanndan geçiş rejimine müteallik danberi değismez ve sistemll şekilde bir ma hakkı, jerefini bilen bağımsız bir aaakta zorluk çekmektedir. Keza, ken birlikte doiar coğrafyası olduğundan ve Montreux sözleşmesi de banş politikası güden, yaln« kendi gudi ülesinde gtivenlik kurmak için kom başhyacaktır.» (!) hükumetinden şikSyetçl obnak Türkl tayin yeter. Evvelâ, bugünkü şartlar devlet için hiç şüphesiz ki e^emenliMulıarrir, Türk cevabımn İngiliz şusunun güvenlik /e egemenliğini yok yenin asla hatrnna gelmetniştir. Türki ve teknft mütalealar hesaba katılarak, mumzi devletlere bu vesika hükümlerini venll*i d e P , fakat yakın ve usak büğinin en esaslı vasfıdır. Türkiye taraye hükumeti de, karşılık olarak, aynl 2 numaralı ek taddl edilm«lidir. Sonra, ancak âkid devletleri toplıyan bir mil tün komşuların güvenligi hakkmda da etmeği mubah sayan aym tekHfin, baş Amerikan noktai nazarım aksettirdiŞifmdan Boğazlarm müşterek aavunmadevre zarfmda yJhk raporlaruı gönde Montreux sözleşmestndeki Milletlar Ce letlerarası konferansta ve sözleşme met kıskanç davranan yeni bir Sovyet soskasının toprak bütünlüğüne ve siyasî ni ajıkça bildirmesinin, bu diplomatik sfının kabulü egemerıliğinin yabancı bir rilmesinin, yukarıda gösterilen sebeb miyetinin rolüne ve müdahalesine dair ninin derpiş ettiği usule uyarak değiştl yalist devlett vardır.^ Konferansa iştiegemenliğiae saygı göstermek vecibesüe rr.esajın İngiliz Amerikan menşeli oldevletle paylaşılmasından başka, bir ler dolayısile durdurulroası keyflyetinin olan hükümler, yerlerini, dünya banfi reijilmek mecburiyetinl yüklediğinden. rak edm herkes buradan memnun bir nasıl telif edilebileceğini izab edeme duğur.u ve bir kopyasmın Türkiyeye mâna ifade edemez. 22 ağustos tarihli bundan böyle Sovyetler Birliği tarafın nı koruma görevinde, Birl«şmi» Mill«t Sovyet görüşünü devletler hukukunun halde •yrılacak ve memnun olmıyan mektedir. Bu itibarla Cumhuriyet hü gönderildiğini açığa çıkardığını söylenotasında Cumhuriyet hükumeti, Sovdan Karadenizdeki güvenl!Şîri« larar ler Teşkilâtmın koyduğu usul© bırak prensiplerile uzlastırmak güçtur. Hiç kimse kalmıyacaktır.> kumeti, 7 ağustos tarihli Sovyet notası mekte ve şöyle devam etmektedir: «ADoŞnıluğu nisbetinde reallst olan, yet hükumetine, Türk topraklarını, her nın 5inci noktasının Türkiyenin, ter merikan lisanının türkçeye tercüm°si getirdiği şeklind* telâkki ediînıiyec*ği malıdır. Nüıayet, Japonya âkid devlet şüphesiz Türkiye, Boğazlarda serbest seyTÜseferin, Karadenizde kıyısı buiu söyliyen hükumet için şeref teşkil eden hangi bir saldırıya karfi, jimdiye kadar kine imiân bulunrnıyan egemenük hak bağımsız diplomasinin esas şeklini teşnı umtnaktadır. ler listeslnden çıkanlmalı ve tadilli aaeBoğazlann kontroîımu guçleftlren tinde Amerika Birleşik Devletleri mura nan memleketier için gösterditi hayat! ve dinlemek fırsatına nail olanlann olduğu gibi, savunmak hususundaki ke ları ve hiçbir tahdide tahammülü okaı kil etmektedir. menfaati en basta takdir ve teslfan eden kulaklarında hâlâ çmlryan bu sözleri kl sin azmine dair, gereken bütün teminatı yan güvenliğile telifi gayrikabil bulunsebebler zj olarak bulunmahdır. Cumhuriyet hüYalruz şurası ehemmiyetlidir ki bu devlettir. Esasen bu sebebledir ki, bir Cumhuriyet hükumeti bunları hatıriat vermiş ve Türkiye üe Sovyetler BirliBundan sonra Sovyet notası, 22 ağus kumeti Montreux sözleşmesinin muh tadil konferansında kendisini temsil et makla zevk duyrnaktadır fazla olarak, ği arasında samirnî ve güven verici duğunu yeniden tekrarlamak mecburi tercüme Amerikan konusu Şunun bütün ir.oelemelerini yahud hakikati söytos tarihü Türk notasmda, Boğazlarm temel bir tadiltoi işte bu çerçeve içinde tirrneğl müşkulâtsus kabul etmiş bulun Montreux toplantısır.a önayak olan T3r münasebetlerin kurulması isteğini a yetindedir. Türkiye Montreırs'nün tadiline lemek lâzım gelirse bütün kabalıklarını kontrolünü güçleştiren sebebleri açıkla tasavvur etmektedir, ve Cumhuriyet hü maktadır. Fakat Türkiye aynı mesele kiye Cumhuriyeti hükumetile Sovyet çıkiamıştı: Ayni teminaü, yeniden teifade etmekı«dir.» mak için gösterilen diğer bazj delillerin kumeti, kendisine yapılan davetlere lca nin âdilâne bir surette tesviyesi husu hükumetinin, 1936 da, artık Boğazlar yid eylemekle bahtiyardır. Türkiye hühazırdır bir erasa müstenid olup olmadığusın betle, Boğazlardan geçışe mötedair hü sunda diğer devletlerin ilgilerini de takumeti, Karadenizdefci Sovyet kıyıiaTürk hükumeti, yukarıda uzun izahBaşbakanın beyanat: Londrada meselesinin halli için yalnız Karadeniz tartışmasına geçmektedir. Bilhassa, harb kümlerin tadili ile ödevli bir konfe nımamazlık edemez. Türkiye kendisinin devletlerine münhasır bir konferansın nmn 2100 kilometreyi bulan bir uzun lara dayanarak Montreux sözleşmesirun iyi karşılandı de'resir>de zarurt olarak oksik buiunan ransta kenddni temsil ettirmeğe muva bir Karadeniz devleti oîduğunu pek iyi toplanmasını 1921 de derpiş eyledikleri :ukta oîduğunu gözden kaçırmamakta, tadili için toplanacak bir konferansa işLondra 20 (a.a.) Boğazlar hususunh*rb filo^n resm! yılhklannın isbat fakatinl verdiyse, onun bu hareektinde, bilmektedir. Ancak o, bir Akdeniz memsıradaki durumda bulunmadıklarını is akat ayni dcnizdeki Türk kıyılannm tirak etmeği kabul eylemekle iyi niye da Başbakan Receb Pekerin «Daily edici mahiyetini reddetmektedir. Diğer sadece, Türkiyeniıı egemenlik haJdarını leketi oîduğunu da unutamaz. Çok nazik pat etmek meziyeünl de haizdir. Hiç da hemen hemen o kadar uzun oldgu ünin ve uzlaşma fikrmin maddî delilini Tel<?graph> gazetesinde çıkan beyanatı tsraftan. transit geçen gemilerin tâbi tu ve güvenlik icablarını genel menfaatile bir coğrafî durum dolayısile, Boğazlarm şüphesiz, devletler arasında bir anlaş nu unutmamaktadır. Şayed Boğaz'ann vermiş olduğuna kani bulunmaktadır. ve Rusyaya cevabî notamızın esaslan tu!..bileceği yegSne konirol şeklinin, telif edebilecek her teşebbüs karşısında dar alanının ayırdığı iki dünya arasrnmaya esas teşkil eden hü>ürriler, eski Karadenizde kıyısı olmıyan devletlere Cumhuriyet Hükurr.eti, kendi teklifle hakkmda İngiliz basınının verdiği masöz'eşmey" göre. sadece bir sıhhl kon takdire değer blr milletierarası işbirliği j da irtibatı sağlamakla görevîenmiş olan taEhhüdlerin yerine geçecek olan ve u ^apalı^utulması prensipi , ki bu had rinin doğurduğu düşüncelerin Sovyet lumat Londrada çok iyi bir tesir bı troia irJıisar ettiği keyfiyetin* dayanan ühniyetinin tezahüründen başka bir şey Türkiye. bu durumun, etrafını çeviren sulü dairesinde imzalarup tasdik edi'en di zatmda Sovyetler Birliğinin güvenli hükumeti tarafından da aynı objektif rakmış ve Türlîiyenin değişmez, metin Türk deliüne karşılık olarak Sovyet no gurmemek gerektir Bu sebeble, ve yu iki denize karşı, kendisine yüklediği öS^eni hükümkTİ taşıyan daha sonraki bir ği için çok değerli bir tenünat teşkil et görüş ve hayırhahlikla incelenmesini ta ve dilrüst slyasetinin dürüst tezahürleri tası Türk hükumettnce Boğazlarda ko karıda anılan iki notadaki izahlara ve devieri müdrik bulunmaktadır. Bu seiözleşmenin akdi günür.den itibaren yu mektedir Sovyet endişelerini çıderrne leb eder. nuia.n mecburî durak ve kılavuzlara muhakemeye dayanarak Cumhıuiyet beblerden ötürü Türk hükumeti, KaraNihayet, Türk hükumetine Potsdam diye karjılanmıştır. rürlükten kalkar. Boğazlar rejiminin ğe yetmiyorsa, bu devlet için Karademuraaat usullerile, transit geçen ge hükumeti, Monlreux sözleşmesirn ak deniz ve Boğazlar meselesini yalnız bu ize karşı bir saldınş halinde yapılacak kararlarını hesaba katmaksızın, yalnız tanziaıinde yetki çerçevesi de hassaterı mileıin Türb gumrük makamları tara deden devletlerden ve Amerika Birle denizde kıyısı buiunan devletleri ilgiiey, 15i, saldırılan önîeme yolurıda bu Montreux sozlevmesinin tadili usulünün bu mahiyettedir. Altıncı Noter Galib Bingöl fmdan murakabesinl hatırlatmaktadrr. şik Devletleriııin muvafakatile, sözleş lendiren bir mesele sayamaz, güne kadar insanlığin bulduğu en mü kabul şartlarma bağh kaldığı hakkmda Sovyetlerin tartışma konusy Nihayet nota, bütün bu kontrol tedbir mede tasrfh edilmiş buiunan tadil ishal çaresine, yani millf kuv yapılan Sovyet tarziae kısaca karşılık vefat etti lerinin heyetj mecmuası yetersiz sayıl tekJerinin bu devletleri toplıyan bir artık tarihî olmujtur •etlerle Birlemij MUletler tejkilâtınuı vermek İçin. bu hükumet ilkönce, iraTcessürle ö&rendiğimlze göre, tstaıi' rni5 olsa bile, Türk hükumetinin, harb îionferansta tatbik mevkiine konmasına Yukarıdaki izahlar ve demeç parça ıereden gelirse gesüı bütün saldırdarı desinin serbest bir tezahürü olarak gözKaradeniz devletlerine verilen bul 6 ncı Noterl Balib Blngöl dün sabah esnasında, âkid devletlere bu tedbirle herhangi bir güçlük çıkarmamak husulan, Moskova andlaşrtîasırnn beşinci önlemekle ödevli kuvvetlerinin müşte önünde tutmayı kabul ettiği bahis mevrüçhan beyln kanamasından an! olarak vefat maddesine dayanarak Sovyet notasınm rek savunmasına bırakmaktr. rin kuvvetlendirilmesi için hiçbir mü sundaki kararını tekrarlar. Fakat, bu tazuu kararlann, anılan konferansta tem etmiştir. Galib Bingöl, Hukuk mekte2 Türk hükumeti, Montreu* sözracaatte bulunmadığını ilâve eyleme&te dili, ikinci Cihan Harbi sırasında Bo letmesinin, sil edilmiş buîunan üç devletin görüşle blnden mezun olduktan sonra muh telif Boğazlara miitedRİr Lau ırtaya çıkardığı tartışma konusunun Lausanne'da Rus murahhası d ğazlar rejiminin sözde ihlâli yüzünden sanne sözieşmesinden de ıieri giderek, bugün ancak tarihî bir mahiyrti oîduğ l jiii öd üüd dir rini, Türkiyenin egemenUk hailan çer gazet^Jerde çaâışmış, malmüdürluğı' ne demişti? çevesi dahilinde, tadil konferansmı top yapmış, MilH Mücadelede Ankaraya ertTransit gecen gemilerin harb veya tl kendisine yükletilmek isteniien mev Karadenizde ' kıyısı bulunan devietler ğunu açıkça göstermektedır. Herhalde Bu mülâhazalar bir tarafa bırakılsa Inntıya çağırmak için zemini hazılnya derek muhtelif vazlfelerde bulunmuştu eaıet gemisi olarak syırdedilmesî htısu hum bir mes'uliyete dayanarak haklı Ifbine sarih bir rüçhan sistemi kovmuş yoıkarıda anılan hususlar. Sovyet hü Bunda asıl zorluğun sözleşmenin 11 cu ^östermeğe çahşan e^assız şikâvetleri olduğu husu^vında Sovyet hiikumetile :umetinin ileri sürdüğü tarihî de'.ilin. dahı, Türkiye hükumeti, Sovyetler Bir cak şekiJde ve sadece konuşma yolu ile, Cenazesı bugim ikindi namazmds mutabıktır. Amerika Birleşik Devtet. kendisinin müd.nfaa eylediği 'eze artk liğinin savunma hakkının, Türkiyede. telif teşebbüsünden başka bir gaye güt TcşviMye camlinden tnaralı ekindeki noksanlardan ileri gel kabul edemez. kaldınlacakur leri hükumeti tarafmdan ileri sürülen teme! teşkil eder mahiyette göriinmr bu memleketin egemenlik hakları hiçe mediğini belirtmek ister. İşbu kararlar, Kendlskıe rahmet dller, bederü allesine diğıni ifade Sopyet notn«irrlaki i^dîalsr Sopyet nofn«rrlaki diğini kuvvetle ifad^ etmiş bulun=n buluri'n sayılaralt, kullanılabilmesini anlıyama J bu devletlerin Boğazlar meselesine ver taziyeüerlmlzi mmara, Tünk hükumeti bunu, yeniden tebarüz 1 Türi; bükumeti, Sovjet notasuun ve sonradaıı Sovyet hükumetınce ele \ iğirıi isbat etme'ktedir. Sovyetlere Verdiğimiz CUMHURÎYET 21 Ekim 1946 f'