Katalog

umhııriyet, 23 yaşına bastı. Fakat, bizim Cumhuriyeti^ miz filen 23 nisan 1920 de Büyük Millet Meclisinin açıhşile başlaBu mutlu günü yaşarken, Cumhurijnı? olduğuna göre, rejimin 25 inci yılı I içindeyiz demektir. Devlet mefhumu, tabiî hürriyeiin yet prensiplerini tasallutlardan koruBir yüzyılm yalnız dörtte biri içinde, tahdidini, ferdler arası münasebetlerin mak, bunların dejenere olmasma mey> Bu senenin CumPrensipleri müellifi Cumhuriyet rejimi neler yapmıştır? bir nizama bağlanmasmı ve herkesin dan v?rmem«k üzerinde de milletçe huriyet bayrammı, Mill'in içtimaî en Yapılan işlerin kıymetini, ehemmıyetini bir iktidara, bir emre tâbi olmasını za düşünmeli, mjlletçe titremeliyiz. Gözdişelerine oevab ver ve azametini, mutlakiyet, meşrutiyet va rurî kılar. Ancak, Kelsen'in dediği gi lerimizi yalnız kendimize değl, ayr.l Vapurla nakline kalkışılan hürriyet v« demokr»si davamızın çok meğe çalıştılar. I n cumhuriyet devirlerini yaşamış olan bi, »her n« kadar emre tâbi olmamız zamanda tarihe ve dışarıya eevirmeli400 ton odunun çekisi hararetli münakagilterede 26 temmuı bizim nesiUerimiz, yalnız Cumhuriyet lâzımsa da, ancak kendi emrimi^e tâbi yiz. Başka memleketlerde yapılan büşalara mevzu teç1945 seçiminin r e devrinl gören gene nesillerden çok daolmak istemekteyiz. Tabiî hürrıyet, iç yük inkılâblarm istihalesini ibret göz30 liraya geldi kil eyiediği bir sırada karşılıyoruz, Bir buna benzer siyasî haklardan hareket ticesi, bunu açıkça gösterdi. Fakat he ha iyi takdir ederler. Çünkü bİ7İer bu lerile müşahade etmeliyiz ve ders altimaî, yahud siyasî hürriyete ink'iâb devirleri yaşadık. Gencler ise, yalnız etmektedir. Siyaseten serbest olan kim malıyız. Zira ideal ile hakikat, prenŞehrin mahrukat işinde nâzım rolünü taraftan kendi içinıizde cumhuri>et, eden Stuart Mill, ferdiyetçiliğin felsefe men söyliyelim ki sosyalist Ingiltere, siple filiyat arasındaki bağlar pek kay oynaması lâzım gelen Mahrukat Ofi hürriyet, demokrasi konuşrna ve ya sini yapıyor. Bununla beraber zamanı amele fırkasmın zaferinden sonra «hür dinliyerek veya okuyarak yaruııyamase şüphesiz bir emre tâbidir. J.âkin yalak bilirler. bancı bir iradeye değil, mahza ken paktır, her zaman kontrol edilip ayar sinin hayrete değer bir hareketi alâka zışmaları uevam «derken öbür taraitan nın Avrupasmın nereye doğru gittiğini riyet» i, zannedildiği ve bazı gafıllerin Abdülhamidin keyfl idaresinin hâkim muhtelif dünya köşelerindeki müma de pek iyi sezmekte, bu gidişin hiç de beklediği gibi silip süpürecek havcketlanmazsa bir gün çözülebilir. darlar arasmda dedikoduîara sebeb oldi iradesine tâbidir» (1). olduğu istibdad ve mutlakiyet devrinsil dava ve hareketlerle alâkadar olu ferdiyete müteveccih olmadığını Meselâ 1789 Fransız inkılâbınm ide maktadır. Ofis Sinobda bulunan 400 ton lere girişmedi ve girşemezdi. Siyasl hürIşte cumhuriyetin hakikî mânası yude, Basra körfezinden Trablusgarbda karıki birkaç satır içinde toplanmış ali, ferdin saadeti idi. Bunu sağ;?rnak odununu İstanbula getirtmek üzere Us yor, inkılâbımızın siyasî cephesıni ha mektedir. Hattâ denebilir ki hakikî riyet hakkının ferdler tarafından isti Fizana, Yemenden Edirneye, Erzurumrice karşı aydmlatıcı faaliyetlerde bu şahsiyetinl «hürriyet> eserinde değil, mali bu neticeyi doğurdu ise, gene hürtır ve bugün halk mahza kendi ira için, insanın siyasî ve iktısadî hürri küdar vapurunu kiralarmştır. Halbuki dan IşkoHraya kadar uzanan o muazdesine tâbi olduğu günü kutlamaKta yeti prensipi ilân olunmuştu. iktısadî odunun vapurla nakli göriilmüş, işitil lunulmasuıı istiyoruz. Başmuharrirleri ferdi hürriyetlerden fedakârhk tavsiys riyet ve ferdiyet ahlâkının bize yükle zam Osmanlı İmparatorluğu, aciz, ıâf, mizden biri gecenlerde bir Amerikalı eden «İktisad Prensipleri» isimli kita diği vazifeler icabı, ona hürmet etmehürriyetin varlıklı zümreler tarafından mis bir şey değildir. Bu hususta eksedır. perişanhk, zulüm içinde yaşıyor, hayır ferdlerln, hattâ riyetle motörlü kayıklar kullanılmnk ile yaptığı konuşmayı hikâye ederken, bında daha iyi belirtiyor. Ferd fikri bir liyiz. Keza bu netice, mülkiyet ve çaEskiden <cülus> günleri kutlanırdı. kötüye kullanılması yaşamıyor, sürünüyordu. Üç ayda bir tadır. Bu kayıklar Eahile yanaşmakta, Türk gencliğinin yarım asırdanberi hür tecrid değil midir? Hürriyet mefhumu lışma hürriyeti meselelerinde b a a tahŞimdi Türk halkı, bir tek kişinin kon, milletlerin felâketini doğurdu. Bugün bağiamak didlere yol açarsa buna da aynı sebeb nıemurlara ayhklarının yarısı veya hamuleleri kolaylıkla boşaltılmaktadır. riyet havası içinde nasıl terbiye edildı nu daima ferdiyet fikrine trolsuz bir iktidar sandalyasına oturu Fransa, yeni prensipler peşindedir. dörtte biri «ihsanı şahane» diye verilirğini anlatmış, hattâ bu gayeye hizmet doğru olmasa gerek. Bir millet !çinde den dolayı saygı göstermeğe mecburuz. Üsküdar vapuruna yükletiien ve toFaşizm ve nazizm hareketlerinin idegu gününü değiî, kendi gününü, kendi. Hudud boylarındaki askcrler, erzak di hâkimiyetini, kendi hürriyet ve ma ali, «umumun saadeti> idi; halbukî nuna 25, 26 lira gibi bir naviun verilen maksadile büyük İngilir tilozofu Stuart ferdin hürriyet feryadı olabilir. Fakat Bu hürmetle bu saygının yerinde olup çuvallarından kendilerine pantalon dibu «saadet» namma hüküm süren is bu odunlar limana gelmiş, fakat karaya Mill'in meşhur «hürriyeU eserini türk daha evvel bir milletin millet olarak, olmadığını, sırası gelince kullanılacak kerlerdi. suniyetini kutlamak için ayaktadır. çeye tercüme eylediğinl jlâve eyıe"iışü hürriyetsizlik rehberi olan başka mil seçim hakkı belirtecektir. HükumetleTarihin kaydettiği en mukaddes ve tibdad, «umumun felâketi> ni getirdi. çıkarılması için tekrar motöre ihtiy.ıç Vchham blr padişah, bir hafiye Te hasıl olmuştur. Bunun temini maksadile İkinci Dünya Harbinln Anglo Sak letlere karşı hürriyet feryadı daha e rin, polislerin, jandarmarların her türlü zaptiye ordusile memleketi idare eder, Komünizmin parolası «içtimaî ada«n haklı savaşlardan biri olan Istıklâl ı zaferile neticelendiği bir sırada hemmiyetlidir. Bu ikinci çeşid feıysdın müdahalelerinden uzak kalacak bir se hergiin sürii sürü aldığı jurnallar üzeMücadelesinin ve Türk inkılâbının ys let» tir. Fakat bunun şlmdiye kadar odunlar vapurda bekletilince bu deAnglo Sakson hürriyet telâkkisinı çck olduğu yerde birincisi ehemmiyetinden çim muayyen tarihî anlarda cereyan et rine kalbi hümayunlarına şüphe iras rattığı en büyük ve mutlu eser, hiç ki tatbikatı, gerek iç ve gerek dış ha fa da vapur eahibi daha fazla para isteiyi belirten bu meşhur filozofla karşı kaybedebilir. Keza bir millet içindeki tiği takdirde, hürriyetimizin garantisi edenleri, divanıharbı mahsuslarından şüphe yok ki, ileri ana yasasue, ileri yatta bu ideal yoldan heyhat! Ne ka meğe kalkmıştır. Neticede getirilen zümre ve tabakalara karşı ferdiıı kur ne az ve çok sahib bulunuyoruz demeK beraet kararı alsalar dahi, memleketin odunların çekisi idareye 25, 30 liraya laşmak faydalı olsa gerektir. müesseselerile büyük ve aziz bir vardar uzaktadır! tuluş isteği de ayrı bir mesele. Bu takmal olmuştur. Halbuki Ofis bunların lık halinde ayakta duran müstakil Üç yaşında yunancayı, sekiz yaşmda dirde o gibi ferdler, sırf ferd olarak tir. Şu ^aıtla ki bu seçımler neücesmde ücra köşelerine sürer dururdu. Hürm çekisini ancak 9, 10 liradan fazlaya satekseıiyet ürkaları, piutilerinin müca riyet, meşrutiyet gibi sözleri ağızlarma Türkiye Cumhuriyetidir. Ilk ve orta çağiarda hükfımet sls mamak mecburiyetindedir. Bu suretle lâtinceyi öğrenip Eflatun'ları v« Çiçe değil, bir zümre ve tabaka uzvu olarak dele edilmesi Jâzun «nelsi emmaıe» si alanlar Yemen çöllerinde Veyselkaranl Cumhuriyette esas, fazilet ve adalet temleri, monarşi, aristokrasi ve de astarı yüzünden hayli palıalıya gc!en te ron'ları aslından okuyan, dokuz yaşın gözönüne ahnırlar ve ferdliklerim kaytir; zira o, bütün millete, bütün hal mokrasi olmak üzere üçe bölünürdü. şebbüs, işten anlayanları hayrete dü da en meşhur riyaziyecilerle boy ülçü bederler. Nihayet bütün bu problem ne mağlub olarak kendılerine bu ek olmağa veya Bodurum zindanlarında ka dayanır ve dayanmalıdır; bu ol Macchiavelli (Makyavel) denberi bu şürmüştür. şecek kadar matematik meselelerini ler, dünya çapında değil, muayyen seriyeti temin eden haik eikârı ile ade çile doldurmağa mahkum edilirlerdi. mazsa «cumhuriyet» olmaz. Bu kelime tefrik, «monarşi» ve «cumhuriyot» clhallerden, on iki yaşmda mejshur iktisad memleketler çapında meselelerden iba ta eoedi bir nıukavele yapmışçasına, Tan Elektrik, telefon ve otomobil gibi menin fransızcası «republique», lâtince mak üzere ikiye indi. Zamanımızda cı Ricardo ile iktısadî münakaşalara rettir. Hattâ ayru memlekette de muh rı tarafından idare için gönderihiüş bir dcnî vasıtalar yasaktı. Avrupalıların hasta adam dediklerl cres publica> dan geliyor ki, «herke bu son tefrikm de kıymeti kaîmadı: girişen Stuart Mill'in çeşidli «serleri telif tarihî snlarda ajTiı mütefekklrin zümi'e gibi hareket etmek hamakatine Osmanh İmparatorluğu ölmek, daha sin, umumun maİ!» demektir. içinde biri vardır ki hürriyet ve ferdi «hürrlyet» ve «ferdiyet» düşünceleri düşmesinler. Bu takdirde HoYoes'in Devlet şekli n« olursa olsun, rejimîer doğrusu Avrupa tarafından öldürülmek yet bahisleri esnasmda her alâkalı mu değişebilir. Nitekim «iktisad prensiple monarşiler için düşündüğü bir defaiik «Cumhur» kelimesi de «halk, ahali, artık, «demokrat» ve «totaliter» diye üzereydi. Hasta adamı kurtarmak ümiharrire desteklik yapar. 1859 da neşre ri» ni neşreden Mill ile «hürriyet1» i mukavelenin bir ikinci nümunesi karbüyük kalabahk> mânasına gelir; bu ayrıhyor. Meselâ bugün Ingiltercde şısında kalırız. Hakikî cumhunyetler dile 1908 de lıürriyet ilân ve meşrutiyet Memleketimizde muhtelif memleketler dilen bu eser, 1927 de Hüseyin Cahid itibarla .cumhuriyet», «halkın hüku monarşi olduğu halde, fiilî rejim, deçıkaran Mill sanki başka başka müte için ise bundan daha büyük bir tehlike iade edildi. den ıy;;7 yılındanberl çeşidll ithal maddemeti» dir. Böyle bir hükumette idare mokrat; Portekizde ise devlet ?ekli lerlnden ne mlktar ve ne kıymette İthalât tarafından dilimize nakledilmiştir. Her fekkirlerdir. Bu şırmga sayesinde, hasta adam cantasarlanamaz. edenler, âmmenin menfaatini daima ve cumhuriyet olduğu halde fiil! durum malı gettrildlğl, harb yıllarında bunların zaman için başvurulacak bir kaynak olanır gibi olmuştu. Fakat meşrutiyet de Acaba zamammız bu Mill'lerdfcn handaima gözönünde bulundurmak, hal «totaliter» dir, Hürriyet meselesinin bu İÇ şartları irticalar, isyanlar. harhler ve divsnıdeğlfen mlktar've kıymetlerile ha'.en her lan «hürriyet», dünyanuı v« bu arada kın nabzını elinden bırakmamak ve Türk idarecileri, Türk aydınlan, lthal maddeslnden ne kadar slparlş verll Türk haîk efkârının hürrlyet probiemi gisini benimsiyor? Bilhassa memleke yanında esash, fakat menfi bir dış şartı harbler devri oldu. Bahriye Nazırı Cekendi menfaatlerinin de halk menfaati ve bütün Türk milleti her cumhuriyet mlş oldugunn tesblt İçin Tlcaret Bakanlı üzerinde çok durduğu bir zamanda blr timiz bakımından hürriyetçi ve ferdi da vardır. Bu ?art, bir memleket yapı mal Paşanın söylediğine j[öre. «Aylık yetçi Mill'i mi, yoksa sosyalist zihniyetli sına dıştan tevcih edilen nüiuza karşı le beraber olduğunu hiç unutmamak bayrammı kutlarken bu misalleri göz ğınca verilen emlr üzerlne lthalâtçı ve lh kat daha ehemmiyet kazanmaktadır. vermek için Birinci Dünya Harbine rtcatçı blrllkJerl tarafından hazırlanan lsMill'i mi tanımağa ve tanıtmağa çaiışa kuvvetll bir reaksiyonda toplanıyor. Zamecburiyetindedirler. Cumhuriyet, iş önüne alarak düşünmeli, ferdin fânl tatlstlkler tamamlanmıştır. Izmlr ve Mersln girmiş» olan inıparatorluk, bu felâkctU Medenl haklarımızın topunu birden te bunun İçin fazilet ve adalet rejimi olduğunu unutmamah, her iürlü rr.en Ithalâtçı Blrllklerlnden de gönderllmlş olan kucaklayan ve bütün hürriyetlerin ba hm? Aynı mütefekkirin bu her iki ta manımız, «demokrasi» perdesi alünda devrcnin sonunda son nefesini verdi. «an» ı birbirinden kıymetlidir. bu neviden d'Ş tesirlerin maales?f modir. «Cumhura muhalefet kuvvei hata faat ve ihtiraslardan sıyrılıp bir nemalumatla blrleşttrllmiş olan bu lstatls çında gelen fikir hürriyeti Mill'e göre rih! Tarihe karışan Osmanlı saltanatı yetandır> sözü, müsbet mânada, hiç esfis muhasebesi yapmalı, Cumhuriye tlkler Cumhurlyet bayramından sonra Ba «mutedil bir surette vukua gelmek, ha Hürriyet ve her birimizde Tanrıdan gel da olduğu bir devirdir. Bu gibi teaivl^ri rine Türkiye Cıımhuriyen dünyaya kanlıga gönderllecektlr. Bütün bu tetklk miş unsurların filizlenmesine, ve mah yapan yabancı millet ve zümreler, te geldi. Cıımh'jriyetin çeyrek asırlık hakimiyen bir hikmettir. timizin, kendi prensiplerinden ayrıla ve hazırlıkların hedeflnl memleketimlze lisane münakaşa hududları tecavüz erak, özünü kaybetmiş bir kabuk veya 19 1*ı yılında yapılacak lthalâtlar her lt dilmemek şartile> kabul edilebi^r. İşte sullerinin ferdiyet kanalından insaniık sirlerin hedefi olan milletlerin «kara yatı içinde, mülıalâğasız bir asra dahl Adalet duygusunun tarih boyunca her lthal bir kaziye ki içinden çıkana aşkolsun. hazinesine devredilmesine hizmet edi gözleri» ni mi seviyolrar? SafdıHer ve ,'ığmıyacak kadar büyük hamleler yazaman içinde yaşatmış, bu duygu ile içi çürümüş bir ağaç halini almamasma hal&t maddesl için lüzumu kadar en büyük bir titizlikle djkkat «tmeli payı vcrllmesl teşkil etmektedlr. Tlcaret BLzzat İngiliz filozofu «Münakaşa hu yorlar. Öte taraftan hürriyetimiz'rı in meczublar için evet! Fakat kafa'an re pıldığını kimse inkâr edemez. Bütün şahlanmış olan milletleY asla sarsıhp Bnkan'.ığı, «lüzumu kadar lthalftt» esasını kişafı emniyet de istiyor. Eğer etrafıyıkılmamış ve adaletsizliideri yıkarak dir. Bu ise keyfilikten kaçmmak, ve ihracatımız nlsbetinde lthal&t esasına mu dudları> nın tayinindeki güçlüğe işa mızdaki dünya, hürriyetçi filo'zofuu fi alist bir tarih ve sosyoloji kültürü ile yapılan işlcri saymağa lüzum yoktur; beslenmiş olanlar, üzeri kadifeli olan bu yalnız şu dört büyük zaferi kaydetmek ret ediyor. Dünyada nekadar insan vardaima ileri ve üstün bir varîık göster samimî olmak ve kanuna saygı gös vazl olarak yürütmcktedlr. kirlerinl reel olarak gösterscydi her bt gibi dış tesir ve telkinlerin mah'yttine kafidir: termekle olur. mişlerdir. Türkler bunun en yeni miBunu temin etmek İçin lfllfl yılı ba?ın sa o kadar da «tecavüz etme ve edil rimizin ferdiyet sultanı ve hürriyet t Türkün vatanını ve devletin issallerinden birini vermiş;, iç ve dış Üç yıl önceki Cumhuriyet Bayramın dan İtibaren meri olmak Uzere İthalât me» telâkkisi vardır dersek yanlış ol kahramanı olma3i işten bile değildi. çok iyi vâkıftılar. Bu vukufa sahib buhaksızhk ve adaletsizlikler karşısında da, gene bu sütunlarda aynen dediğim mlktar llsüelerl hazırianacaktır. Blr nevl maz. Herkes, kendi fikir hürriyetinin İhtimal ki ferdleri böyle olan Dİr ce lunanlarm vazifesi, devlet adamlörı ka tiklâlini temin eden kurtııluş zaferi, kontenıantman usulü olan bu şekllle ev2 Memleket ve milleti ortaçağ h«ayağa kalkan Türk milleti, düşmsnı gibi: «Millî bünyemizde çok kök'ü velce kalayda görülen ve şlmdl anıpul ve tecavüze uğradığmı iddia eder. Gerçek miyet uzvî tesanüdile daha sağ'am bir dar halk yığmlarını, bühassa ruharında aşağılık duygusu bulunan bazı meczub vasından, değişiklikler yaptığı halde, inkılâb ruhundan ve manzarasınvatanından kovmuş, büyük tfr inkılâb çlvlde vukuuncîan korkulan buhranların ten bir tecavüz olduğunu nasıl b'leüm? bütün teşkil ederdi. Fakat ferdlerin zümreleri aydınlatmaktır. 1945 T dan kurtaran Atatürk inkılâbı zaferi, Bu hususta herşeyden önce mantıkî yapmış. hak, adalet ve hürriyet r>iza şeflerinin. basireti sayesinde en az kan tekerrllrüne meydan verilmlyecektlr, böyle bir olgunluktan uzakhğı ve dündeliüere sahibiz: «Bu tecavüzlerin en 3 Maddi ve manevî sahada Türk mı demek olan Cumhuriyet nizammı la başarılmıg olan Türk inkıiâbınm Çanakkale vapurunda bir kaza fenası sâisata tarzmda münakaşa yü yamızın emniyetsizliği bizi daha tetik si, böyle bir aydınlığa pek ziyade muh vatanını hakikaten Türk milletiniıı vakurmuştur. Işte biz bugün bu nizamı üzerine tirrerken, ideoloji ile gerçeği istifade bulunmağa sevketmekte, hürriyet'.n de, tac görünüyor. Her fırsattan Tophane rıhtımına yanaşmış duran Çabirbirinden güzelce ayırmak ve bunkutluyoruz. , .„ ., ederek bu vazifeyi ifaya çalışırkon mu tanı yapan, millî servet kaynaklarmdan nakkale vapurunda, blxl kadm, blrl erkek, rütmek, vakaları ve muhakemelnri orları çıplak olarak görebilmek lâzım iki klşlnln yaralanmaslle cetlcelenen bir tadan kalaUrmak, meselenin unsuri^rını ferdiyetin de «mutlaks vasıflarını fer hitimize «Türke ancak Türkten hayır sömürücü yabancıl^rın değil, bu yurfl sizleştirmektedir. Hele yığma aid aıesedır. Yurdumuzda ideal kanunlar koy kaza oîmuştur. yanlış bir surette arzetmek, muhalif dun sahibi Türklerin faydalanmasınl Bundan nn altı yıl önce. Türk inkıleler karşısmda, «en ka'.abalık sınıf geleceği» nl telkin etmeli, bu arada ma işini başarırken bunların güzel Vapurun ı numaralı ambarına verilen fikrin mahiyetini değiştirmektir (1).> Türke Türkten de hayır gelmesine en temin eden milliyetçilik laferi, lâbmdan bahsoden bir garb müellifi: tatbiki gerçeğini de hiçbir an gözden yük, vlncle yukarıya dojru kaldırıldığı GI Mantık tarihine «mantık sistemS isim lar» ın refahıru temin işi muvaccLesin gel ve gayriahlâkî amiller varsa bunla4 Diiııyayı yakıp yıkan Ddncl Cl«Bu memlekette vukua «ejen değişikuzak tutmamak ve bu alanda hiç birradaı kanca yerinden oycamıştır. Vlncln li muazzam bir eser armağan etmiş olan de bu iki ideal, şimdilik bazan arka rm tasfiyesine, Cumhuriyet Türkiyesi han Harbi felâketinden bizi masun bulikler şekle veya görünüşe aid basit plânda bile görünmektedir. Bununla çarpması netlceslnde lskele tarafındakl müsamahaya yer vermemek gerektir. nin bir ahlâk ve hukuk devleti o'ar^'c lunduran barış zaferi. ıslahattan ibaret deği'.dir; çöken yalnız ambar tahtaları ustünde oturan Cemlle, Stuart Mill, bu mantıkî ölçü yanında Kezalik, kanun koyucu içtimaî vic ambara düşmüştür. Bu hall gören Abdül muhaliflerle muvafıkları «hakik! ah beraber Şarkm katı, durgun cemiyet yükselmeslne bütün ku\vetimizle ;?lışsaltanat ve hilâfet değil, bütün kchr.e Bunlar, Cumhuriyet idaresinin dört hayatını tekrarlamak gibi bir ne'ice isdanm temayüllerini her zaman göz kerlm Islmll birlslj Ccmlleyl ambcrdan çı lâkhhk» bakımından da karşılaşşarktır» diyor (2). Gerçekten Türk ana zaferidir ve bugün yıldönümünü tendiği de zannedilmemelidir. Seçim malıvız. önünde tutmahdır. Eski ge!enekten karmak Ozere aşağıya lnerken onun da tırıyor: «Muhaliflerin ve fikirleriinkılâbı, millî bünyede o kadar kökiü kutladığmiız Cumhuriyet rejimi, bu dört hukukunun ferde verdiği, iki, döıt vecemiyet bünyesine zararh olan kısmm başına ambar tahtası çarpmıştır, Başından nin (1) Bk. Stuart Mi1.!: Hürriyet, H. Ca büyük zafer takınm altından alnı açık, kimler ve neler olduğunu defişiklikler yapmıştır ki, başka bir yaralanan Abdülkerlm'.e başmdan ve avaya altı senede bir bir an içinde ifa edi hid tercemesi 1927, Sf. 224. döküntüleri, şahsî menfaat entrikaları namuskârlığma sahib isek, müellifin on dört yıl evvel pek haklı gından yaralı Cemlle, Beyoğlu hastaneslne görmek haşı dik olarak şeref ve ihtişamla geçlen seçme hürriyeti, çok seyyal ve ve bunun doğurduğu propagandalar, götürülmüşlerdlr, tecavüze uğradığımızı da asla düşüneolarak dediği gibi: «geçmışin basia mektedir. dinamik olan içtimaî hayatın zaruretlebüyük inkılâblara musallat olan ke meyiz.> Ancak böyle bir insanlık içinde rından kendini tamamen kurtarmak isHiç bir rejijm, bütün tasavvur ve rini karşılayıcı kararlarm kaynakhğını Çek millî bayramı ve tstanbuldakî Millî Piyango bugün çekiliyor mirici kurdlardır. Bu sinsi kurdların her ferd, hürriyetine düşkün olduğu tiyen, en eski geleneklerini bünyesin" Çekler vadettikleıini yüzde yüz yapamaz. NiMilll Plvangonun >2!l ekim (1.15 çekllişl kadar başkalarmm da kendisi gibi hür daima yapacaktır. Fakat bu bir an içinezi'.mesi ve inkılâbın yüceltilmesi anden koparıp atan bu cumhuriyet, mutbugün saat 1J.rîu da Ankara Serglevlnde deki hürriyet, ferdin mutlak hürriyet Çskos?ovak milll bayramı münasebîtll? tekim büyük ve zengin devletlerln yılcak ideal hukukun, idealist kafa'ar ta yapılacaktır. riyet âşıkı olduğunu gözönüne alır ve lak bir otokrasiden doğan bu domoksahibi olduğu yolunda bir düşünceye dün sact 17./ÎO Ünyon Fransezde blr top lanraış rejimleri dahi yapamamışlaıdır. rafından ideal tatbiki ile olur» (4). lantl yapılmıştır, Toplantıda Çek başkon Örnek olarak ileri sürülüp duran hürrasi, tarihçi, filozoı ve ahiâkçı için Ikramlye kazanan numaralar Ankara almalıdır. Milletler, ferdlerine bu neviHerkesin malı olan cumhuriyetin fa radyosile bugün 22.15, yarın da 12,15 den bir fikir hürriyeti aşılamaziarsa yol açamaz. Kaldı dı iki, dört veya a!tı solosu M. Kovar ve Çek tebaası hazır buâdeta masal gibi görünen bir tecrübe senede blr kullanılan bu bir anlık hür lunmuştur. M, Kovar bu münasebetle blr riyet ve demokrasi kâbelerinde bile, ziîet ve adaîet rejimi olmasmm bir haberlerlnden sonra yayınlanacaktır, kendi çöküşlerlni hazırlarlar. Fik'.r hürmanzarası arzeder> (3). göz kamaştıran servet ve refahın yanınBu^ün, 12,"O dan sonra yurdumuzun riyetsizliğinin ve ferdiyetsizliğin ezeîî riyet de ne derece hürriyet sayılabilir? hîtabede buiunarak memleketln harb lçinmânası da işte budur. hiç blr tarafında bu çeklllşe aid bllet sa yurdu olan Çin, Mill'îin mütalealaruıa Zümre, sımf, tabaka menfaaMeri, ekse dekl durumunu lzah etmlş ve şlmdl bütün da, yürekler yakan ıstırab ve sefalet Garblılara önoe masal gibi, hayal Hıfzı Veldet tışı yapılmıyacaktır. riya başkalarına tağlanmalar, keııdimizi çeklerln blr kalkmma hareketi İçinde bir manzaraları görürsünüz. Öyle rejimler gibi görünen Türk inkılâbı bugün ef'.eştlkl^rlnl söylemlştlr. Toplantının sonunbir misal teşkil ediyor. Akıl ve hikmet propagandalara vermeler, nihayet da Çek Cumhur Başkanı Dr. Beneş'ln şere vardır ki halk kütlelerine tam bir 9ossane değil, gerçektir. Işte biz bugün, (1) Hans Kelsen, Demokrasi, mahiile mücehhez olan bu memlekefin teyal hak ve müsavat, yüzde yüz bürri•tnefsl emmare» elindeki esaretimiz ve tine kadeh kaldırılmıçtır. Ealtanat ve hilâfeti ve bütün batıl iti yeti, kıymeti (tercüme: Prof. E. MeBİR ÎKÎ SATIRLA rakki hareketi içinde yürüdüğü zanneyet, eşsiz bir adalet, görülmemiş bir mantıkî düşünme kabiliyetsizlikleriniz kadları kaldıran; millî hâkimiyeti ku nemencioğlu) (Istanbul 1938) S. 8. refah vadettiklcri halde, insanları bir * VEDIKULE Tramray caddeslndeı ka diiir: «Halbuki asla! Çinliler oldukları sadece blr mefhum olarak ele ald'ğımız ran; Türkün iç ve dış hayatmda* bü (2) Paul Gentizon, Mustapha Kemal yerde saymaktadırlar. Binlerce senesefalet ve zulüm cehennemi Içinde yakla kayma denemesl yapan Imralıorda hürriyeti küllemektedirler. yük değişiklikler yapan; Türk mille ou l'Orient en marche (Paris 1929) S. Arlfefendl Bokagmda 12 nurr.arada oturur denberi, kendilerini gördüğümüz halfırınlamaktadırlar. tine nefse güveni aşıhyarak onu Av 342. Istefanl, birden yere yuvarlanmış baş: dedirler. B«zı ıslahata nail olacak'arsa Bu bayram gününde maziye şöyle inBirinci ve ikinci dünya harblerı ararupa karşısında, son bir iki yüz yılm Akan çatı ve taraslarınızı, nem (3) Eugene Pittard, Le visage nou hızla raya çarpmıçtır, Ağır yaralanan çocuk bu, onîara hnricden gelecektir... Boyun sındaki Avrupa, safla bakınca, bu hakikati görmemek Mill'in nefret ettiği mahsulü olan aşağılık duygusıından veau de İa Turquie (Paris 1931, S. 25.Balıkll Eum hastaneslne kaldırılmıştır. kapan duvarlarınızı, su sızdıran nankörlük olur. Çok değil, yarım asırlık * AUNAVUDKOYUNDE Mumhane soka duruk eltında bulunan ferdiyet. ksr.di Çini Avrupaya naklettl. Rusyada, Alkurtaran Türk inkılâbını ve onun, büb'drumlannızı maziye bakıyoruz ve bu mabzdnin iki 25 (4) H. V. İnkılâblar ve hukuklar. ğmda 27 numaralı evde oturan Salâhaddln, varlığım muvaffakıyetle iddia etnıiye manyada ve İtalyada ferdiyetin ve hüryük eseri ve hepimizin malı olan 29 ve 30 ekim 1942 tarihli Cumhuriyet Ortaköyde Lldo bahçeslnd'en çıkarken ka cek olursa Avrupa, necibane mazisine yıllık parçalan arasındaki ölçülemez riyetin silindiği buhran devreleri adeta Türk Cumhuriyetini kutluyoruz. pı önünden geçen 2101 plâka eayılı oto ve salik olduğu hıristiyanlığa rağmen, farkı görüyoruz ve maziyl asla aramıeazetesi. Avrupanm Çinlileşmesinden başka bir mobll kendtslne çarpmıştır, Salâhaddlnin diçer bir Çin haline gelmeğe meyledeyoruz. Bilâkis istikbali büyük ümidle şey midir? Bazılarına göre «ırkî bir sol kolu kırılmıştır Taralı, Cerrahpaşa ile sıvarsanız bu derdlerden Izmirde loırulacak mensucat karşılıyoruz ve Cumhuriyeti llân ettiğî hastaneslne kaldırılmıştır, Şofor Aîi yaka cektir.» insiyak» olarak hürriyet ve ferdiyet kurtulursunuz. 7aman Atatürkün şu sözlerile Cumhurlfabrikasının uyandırdığı Gorülüyor ki fikir hurriyetinden ve duygularma malik olan AngloSaksonlanmıs, taklbata başlanmıştır. yet bayrammı kntluyoruz: * ŞEHRIMIZDE mlsaflr olan Bulgar Ek. endişeler lar, hemşerileri olan Milî'in «hürriyet» sarhı Ptefan dün sabah Fener külsesir.e Görürsünüz ncler olacak! Stiraerbank tarafından Izmlrde büyük mefkuresini kendi memleketlerinde. Kızılaym nurlu ışığı daima ağiaglderek orada yapılan pazar duasmda ha. bir mensucat fabrlkası kurulmakta oluşu, Avrupada ve bütün dünyada gerçekleşzır bulıınmuştur, Eksarh öî'.sden sonra Galata Mahmudiye Cad. No. 77 yanlan arar. lşçi darhğ^ olan Izmlrdekl fabrlkalar ve tirmeğe çahşırken kısmen de «iktisad Bulgar klll^cslnde zlyarct'kabul etmiştlr. Telefon: 41988. tteüm, loclrı tütün Işletme yerleri sahlb. lerlni fcir hayll endlşeye düşürm^ktcdlr. Şehrirnlzde bulunan bu lş yerleri sailbleri adam girmiş. öteki cumhuriyetler Sümerbankm büyük şehlrler yanmd» topMasa başmda oturan kukla, pürhidlu fibrlkalar vücude getirmekle yaptığı hadet sormuş: Bütün yurdda Cumhuriye:in yirmi tanm cezasmı bütün lş yrrlerlnln hep blr Siz kimsiniz? Burada ne işiniz ikinci yıldönümünü kutladığımız bugün Men çekecepinl İleri sürmektedlrler. var? bizim Cumhuriyet rejimimizle, bu reIzmlraekl pamuklu dokuma fabrikasının Beriki, sükunetle cevab vermiş: jimi bizden çok daha evvel ta'bik evevljce bazı fabrikalarm blr kısım tez Ben, yeni devlet reisiyim. eden memleketler arasındaki farklsrı gâhlarımn blr araya getlrllerek oldukça Bu kadar kat'î bir ifade karşısında, araştırmak akla geliyor. Geliyor ama, fcüçük blr fabrika halinde kurulması mueski uydurma başkan, evrak cüzdanıkarrer lken şlmdl ırıoo tezgâhlı ve ^(i.OOf.t bu işten vazgeçmeği daha akla uygun lğ kudretinde bir fabrlka hallnde olması buluyorum, siyasî muharrirlerin işi bu. mak lâzımdır. Amma, bu uydurma mil, bütün dünyanın tasdik ettiği bir gibi bir şeydir. Binalan öylrdir, hattâ nı koltuğuna kıstırıp kapıdan dışarı kararlaştırılmıştır. Böyle blr fabrlka üç eVarsmlar, bu ince işlere onlar baksın tevazua inanan olmaz. Bü'.ün mesele, hakikat. insanları öyledır. Tıpkı, büyüklere sıvışmaktan başka care bul^mamış. kible çalışırsa 15,000 e ka«ar lşçl lâzım Münasebeti var gibi Reldi de onun lar. Ben bu bahsin yanmdan şöyle memleketi kendisinden başka idare edeNerede bir cumhuriyet idaresi varsa, benzemek istiyen çocuklar gibi. Yanarun yerine gelmektcdlr Bu da 50.000 kadar nüfuslu cek kimse bulunmadığı kanaatinde ol orada, idare başma gelen en büyük sürtünüp geçeceğim. Işte, cumhuriyet idaresinin de, böy için şuracığa kaydedeyin dedim. Eski blr işçl allesine lhtiyac göstermektedlr. daha güzel bir yuva : duğuna dair etrafta yanhş, çirkin bir devlet adamı, yani cumhur reisi, mut le mukallidleri var. Sayısız eya':etle:e bir hikâye. Akrabarmzdan bir zat, Izmlrdekl fabrika'.ar^ üzüm ve lnclr Işleme Muhitin, cemiyetin, telâkkilerin yerlerl, tütün lmalâthaneleri esasen buintıba uyandırmamaktır. Namzed laka, halkın, şu veya bu bakımdan ayrılnuş Amerikada, bunun nümune yaşlı, titiz bir adam; sakin, ?ğır baslı, başkalıkları, her diyarda, her işte aygün kâfi lşçl bulamamakta oduğundan bu ama titiz işte. İki büyük .nerakı \aı: kaböyle düşünebilir. Fakat düşünmek beğendiği, takdir ettiği, sevdiği bir in leri pek çoktur. rı ayrı tezahürler gösterir; buna şüphe yeni fp.Mka çalışmağa başlaymca vazlyetin ranfil yetiştirmek bir, akşamları yiyebaşka, söylemek başka, öyle değil mi sandır. Bu insan, ya siyasî başarıları Rivayet ederler ki: Amerikanın, ya yok. Adı bütün dünyada ayni mânane olacağı alâkadarları düşündürmekt?dir. ya?» olan, ya dürüstlüğü ile, ya kahraman şimalinde, ya cenubunda, o pe"k kala ceği pilâvm şaheser denecek neviden Bunun hayatın ucuzlamasmı degU pahayı ifade eden ,cumhuriyet de yerine olması iki. lılaşmasmı lntac edecek blr ücret rekabeIşte bu, Fransadaki cumhuriyet te lığı ile tanman, hasılı, cemiyet içinde balık ve karışık eyaletlerden birinde, göre, türlü şekillerde belirtilerle ortaya tine dayanacağı da muiakkak addedilmekYıllardanberi evde çahşan emektar lâkkisini hayli veciz şekilde anlatan seçkin bir insandır. «Cumhuriyet fazi bir gün, cumhur reisi seçimi yapılmış. çıkıyor. Fransada cumhuriyetin mânatedir sı başka, Amerikada başka, bizde baş bir mütalea: Yalnız, hemen ilâve ede lettir» sözü, fazla müta'.eaya yer bıOralarda cumhur reisl nasıl seçilir, az aşçısı, sılaya gitmiş, yerine bir yabancı çok malumdur. Propagar.da'lar, duvar aşçı getirmişler. Sormuş: kadır. Meselâ bir Fransız muharriri ybn, evvelki güne aid. Dün, biraz rakmıyan büyük bir vecize.. Evlâd, sen pilâv pişirmesini bilir çekişmeler. Bu sütunun hedefi d«, benlm mak ilânları, nutuklar, hattâ cumhur reisi intihabını şöyle tarif daha başkaydı. Hele bugün, Fransamisin? da, cumhuriyet, bilmem ki var denlle sadım da ders vermek değil. Onun i kavgalar filân. ediyor: B U G Ü N çin, cumhuriyet ve cumhuriyet idareDerken, bu seçim mücadelesinin, Is Sayenizde biliyorum efendim. Bir cumhur reisi namzedini sorguya bilir mi? , Cumhuriyet Bayramı şerefine Ama ben merakhyım, pilâv ne ezik leri hakkmda mütalealar yüratmeğe, panyolumtrak Amerikanvarî terkiblerçekerseniz, yani, cumhur reisüğine Amerika malum. Türlü politika onamzedliğini koydunuz mu, koymadı yunlarma, türlü mücad ^e'.ere, ağız teferrüata girişmeğe kalkmnyıp bir tek le karışık isimli acayib kimse'.erin e olacak, ne diri. Tencereyi kafana gematinelerden itibaren çiririm ha! S İ N E M A S I N D A nız mı? diye sorarsanız, önce, sualini dalaşlarına, sensin, bensin patırdılsrı hikâyecik anlatmakla iktifa etsem daha seri olması, bakımından verdiği garib Sen merak etme beyim. Ben bir En nefis müzik ve şarkılarla, göz kamaştırıcı muhteşem netice, o eyaletin cumhur başkanlığızi hayretle karşılar. Sonra, ne müna na rağmen, sonunda, Beyaz Sarayın İyi olur zannediyorum. pilâv pişireyim de sen gör. sahnelerle süslü yeni bir şaheser Bazı küçük memleketler vardır ki, na bir zıpçıktıyı getirmiş. sebet efendim! Namzedliğimi filân koy muazzam salonlarmda bir de bakıyorPişirmiş. Pişirmiş ama, akşamına, oruc madım. Hem, cumhur reisliğini dü sunuz, güler yüzlü, tath söz'.ü, temiz her şeyin taklidini yapmaktan hoş'aAma, her şey ashna rücu eder kaişünmüş bile değilim» der. Cumhur re özlü, çelebi bir adam, oturuyor. Ame nırlar. Yahud, belki de aslını becere desi gereğince, bir mukabil ihtilâl, keyfi, tencereyi de kafasına külâh gibi isliği mevkiine kendisini namzed say rika tarihinde, cumhur reisi seçilsin de, medikleri için, benzerile iktifa etmek şehir sokaklarmda kanla gövdeyi bir giymiş. ( T A B İ Î R E N K L İ ) Baş rollerde : Ertesi sabah hakiını ahp giderken, mağı saygısızlık telâkki etmektedir. bütün memleketin her dakika boynu zaruretindedirler de, onun için böyle birine karıştırmca, işin rengi değişmiş, kalfaya şöyle derd yanmış: Amma, şayed, samimiyetine, vatanse na sarılıp şapur şupur öpmekten ken olur. uydurma cumhur reisi, iki gün sonra, Kalfa hanım, ben sana dün dedimdi verliğine, vazife hissine, memleket duy dini zor zaptedebileceği bir efendi Caddeleri vardır, msselâ; NeWYork çalışma odasında otururken, kapı bir ya, sen inanmadın yoksa. Mutfak tagusuna filân müracaat ederlerse, o za adam o mevkie gelmesin, görülmüş şey ta bir büyük cadcienin tıpkısıdır anja, denbire açılmış içeriye. nişanh, s ı r kunyeleri zaten ayağıma uymadıydı! man, mesele başkalaşır. Demokrasi r e d?ğildir. bir baba ile oğu'un birbirine benze malı, apiletlerle süslü bir büyiik ünijimiade, her §eyden. evvel fedakâr plj[ Bir kaide var. Bütün dünyaya §a mesi gibi, küçüğü, büyüğünün tohumu forma giymi) olan, tanunadığı Y. Sehir Hâdiseler Düşünceler Cunflıuriyetin manası haberleri Cumhuriyet Türkiyesiıt 22nci yıldönümünde I Yagan: Prof. Dr. Hıfzı Veldet CUMHURtYTT HEM NALINA MIHINA Cumhuriyetin zaferleri J Mahrukat Ofisinin hayret uyandıran bir hareketi hürriyet (ikrinin tekânıülü "•>" ' Yazan : Prof . »^^^•'»• Ziyaeddin Fahri Fmdtkoğlu 1946 yılında yapacağımız ithalât için hazırlıklar C A ENULZER ENULZER ÂSFALT EVİ GÜVEN S i g or t a MF.LEK T A T L I R V Y A B E T T Y G R A B L E Gesar ROMERO Georges MONTGOMERY i