Katalog

umhuri lO UI1CU VII SaVi: 0 ü 4 0 BTANBUt as. t\Ğ\LöGLXJ Telgraf ve mektub adresl: Cumhuriyet, tstanbul Posta kutusu: İstanbul No. 248 Telefon: Başmuharrir: 22366. Tahrir heyeti : 24298. İdaı* ve Matbaa klsmi 2429924290 ülMlâ 6 SON GECE Esad Mahmud JUhfcurt Güzide edibimizîflflBu^eşsiz romanı İNKILÂB Kffip^Vt tarafından tekrar tarjediAıiş İn 1942 tir. Fiatı 100 kunrfcaM 3te,. Nutkun akisleri "înönünün sözleri yalnız Türkiye için değil, bütün tarafsız devletler için bir ihtar teşkil etmektedir,, Berne 5 (a.a.) İsvlçre Telegraf ajansı, Reisicumhur Ismet înönünün nutku hakkında İsvlçre basuunın neşrettiği makalelerin aşağıdaki hulâsalarını vermektedir: Lausanne'da çıkan LJberal gazetelerln en mühimlerinden Gazette de Laus&nne diyor ld: Türklye iftihar duyamakta hakhdır. Zlra Cumhuriyet ideresi az sene içlnde çok şeyler başarmıştır. Türkiye, Sevres muahedesinin düşürdüğü hacil mevklden kendisini kurtarmış, kendilerini Avrupanm mandaterleri addedebilecek olan Yunanlılan Anadoludan kovmuj, zaferlerlni ve yeni mevkiini tamtmıştır. (Arkası Sahife 3, Sütun 5 te) Afrıka cephesinden resimler: İngiliz sahra bataryalan atef açıyor Vatandaş rolü Sıkıntıyı azaltmak için îyî neticelere varmak istiyorsak, biz de üzerimize düşen vazifeleri unutmamalıyız. övüşmiyen milletlere de sıkıntı veren şu harb yılları, bazı aydm kafalara kadar sokulan yanlış bir zihniyetin aramuda oldukça yer bulduğunn açığa vurdu. Sulh devrinin sakin günlerinde farkına varamadığımız bu zihniyet, bütün müşküllerin ilâcını hükumetten beklemek ve o çalışırken elini kolunu bağlayıp «İnşallah iyi olur!» diye karşıdan seyretmektir. Cumhur Reisimizin nutkunda işaret edildiği gibi, çekmekte olduğumuz sıkıntılarda bir çok unsurlarla biriikte bu sakat zihniyetin de bir rol oynadığmı unutmamalıyız. Cumhuriyet hükumetlcri, on dokuz senedir istisnasız hep balk hükumetleridir. Halkın iradesile işbaşına geçerler, halk için çclışırlar. Kendi iyiliği uğrunda bunca eser başaran bu hükumetlere halk candan bağlıdır. Ancak, halkla bukumet arasındaki bu bağın, sade j ü rckte beslenen bir sevgi ve sPygı duygusu olarak kalması yetmez; millet hayatında da kendini gostennesi, iş ve hateket haünde meydana çıkması lâzımdır. Ilele geçirmekte olduğumuz olağanüstü anlarda, yurddaşlar, kendilerini hükumetin fahrî birer unsuru sajmazlar da, gözlerine çarpan yolsuz ve uygunsuz hareketlere karşı «neme lâwm!» diye omuz silker, yahud da öz menfaatleri uğnında az çok ferdiyetçi bir zihniyet takımrlarsa, bundan çıkacak netice, halkın zararmdan başka ne olabilir? İtiraf edelim ki tnenıe lâzımcıhk. rihniyeti yalnız devlet mes'utfyetini yüklenmiş idare adamlannın kafasında değil, her kimin kafasında yaşarsa yaşasın cemiyet hesabına zararü bir zihniyettir. Herhangi bir cinayete şahid olan bir ferd, bunu devlete bildirmeğe mecburdur. Kanun böyle emreder. Elinde olmıyan sebeblerden dolayi, bir adamın başka bir adamı boğazladığım gören lâalettayin hir yurddaş, a r t * o andan itibaren istese de istemese de, âmme şahidliği vazifesini üzerine alacak ve devlet makinesinde bir nizam unsuru olarak iş görecektir. Sulh zamanlannda ferdin devlet çerçevesi içindeki rolü düzenli ve sayılıdır. Böyle devirlerde zaten hükumet de sırtında düzenli ve ölçülü bir yuk taşır. Fakat, bütün dünyayı altüst eden büyük fırtına devirlerinde, bizi temsil eden bir halk hükumetine yapacağımiz bütün hizmetleri kanun çerçevesi içinde bir bir maddelere ayırmak imkânsızdır. Böyle günlerde sıkıntılann azalması, hükumetle beraber ferdlerin de millî mes'uÜyet yüküntt omuzlarında hissetmelerine bağlıdır. Mes'uliyet duygnsunu hükumetle beraber paylaşmak, taşıdığımız olağanüstü sıkıntüarı azaltacak en büyük unsurdur. Hiçbir kabahatimiz olmadığı halde, sırf gözlerimiz gördü diye; bir cinayet hâdisesinde nasü vazife aüyorsak, şahid olduğumuz bir ihtikâr hâdisesini de öylece, tıpkı kanun blzi zorluyormus gibi takib etmeğe mecbur değil miyiz? Halbuki iki yüdanberi meydana çıkarılan ihtikâr hâdiselerini hatırlarsak, bunlardan çok aznnn ferdî teşebbüsler sonunda takibe uğnyan hâdiselep olduğunu görürüz. Bu gibi vaziyetlerde, «ben yapmadım ya!» demenin kendimiz ve milletimiz içüı zararb bir düşünce olduğuna iyice inanmalıyız. Sıkıntıh anlarda, ferdlyetçilik duygusunu en az kadrosuna indirmeğe çalışmahyız. Herhangi bir maddeyi sahn alırken «nekadar çok alabilirtm?» diye değil, «nekadar az alabilirim?» diye düşünmeliyiz. Zaten az bulunan, yahud fiatı yükselen bir metaa karşı Jçhnizde uyanan tabiî fakat gayrişuurî ihtirası mullaka yenmeğe çalışmalıyız» Gelecek sene ne yapanm? Suali kafalarunızdan silinip atdmalıdır. Böyle anlarda gelecekten önce bugün bahis mevzuudur. Biz herhangi bir maddeye karşı yarınki ihtiyacımızı düşürürken birçok yurddaşlanmız nazannda ayni maddenm bugünkü lüzumunu hatırlamalıyız. Acayib bir yann korkusile evlerini tıka basa doldurmıyan bir azbk ohnasaydı, hayat pahalJığı bu badar artabilü miydi? Şa noktayi unutmıyalım ki, geçirdiğimiz günler bütün dünya için sıkıntıh günlerdir. Bu sıkıntıdan bizim üzerimize düşen payı hafifletmek için hükumet elinden gelenl süphesiz yapıyor ve yapacaktır. Fakat hissedilir neticelere varmak istiyorsak, biz de üzerimize düşen vazifeleri unutmamalıyız. *** ısır çölünde Mihver ricati devam ediyor Askerî vaziyet İstanbulun ekmek işini tanzimde ve plyasanın kontrolnnda cidden büyük hinunetleri görülen Valimiz Dr. Lutfi Kırdar Gtircistan askerî yolu kesildi Ladoga gölünden Leningrada malzeme götüren bir kafile imha olundu Berlin 5 (a.a) Ahnan ordulan umumî karargâhının tebllği: Kafkasyanın batısında piyadelerimiz düşmanm kuvvetli karşıhk taarruzlarını püskürttükten sonra düşman mevzilerine hücum etmişlerdir. Tuapse limanında savaş uçakları 5800 ton hacminde üç ticaret gemisini tahrib etmişlerdir * « t ' m e ı a f » «v tıçridan i t ^ o m u n takviye kıt'alarına hücum etmişlerdir. Alagie'r çevresinde kendisini anudane müdafaa etmekte olan düşmana karşı şiddetli savaş hücumlarj yapılmaktadır. Sovyetlerüı Kuma sahlllerile Terek arasındaki kıtaatı ve iaşe kamplan, keza Ejderhanın cenubunda bulunan trenleri Alman tayyareleri tarafından bombardıman edilmiştir. (Arkası sahife S. sütnn 2 de) Mihver ordusunun ric'atı ve ihtimaller 1 Sekizinci İngiliz ordusu kumandanı General Montgomery / Belediy e piyasayı kontrol ediyor Valimizin riyasetindeki komisyon her gün toplanmakta ve seri kararlar vermektedir Valj ve Belediye Reisi Dr. Lutfi Kırdarın başkanlığmda Vall Muavini Ahmed Kınıktan, Belediye Reis Muavinlerinden, teftiş heyeti reislnden ve Belediye Iktısad Müdüründen mürekkeb komisyon, muntazam surette her akşam toplanarak piyasamn esaslı surette kontrolundan alınan haberleri ve Belediye müfettişlerinin kırk sekiz saat zarfında verecekleri raporları tetkık ederek bunlardan almacak neticelera göre icab eden tedbirleri azamî bir süratle kararlaştıracaklardır. Valimizin piyasayı kontrol hususunda gösterdiği bu serl ve şiddetli kararlardan çok müspet neticeler almrraktadır. Son iki ay zarfında kazalar harlc yalnız Belediye İktısad Müdürlüğü tarafmdan yapılmakta olan teftişler esnasında ihtikâr suçlan tespit ldilerek adliyeye verilenler şunlardır: Emlnönünde bakkaliye mağazası sahibi Baklacıoğlu fazla fiatla zeytinyağı satmaktan, Eftas Diyamandioğlu fazla fiatla peynir satışı, Bahkpazannda yağcı Eftas Diyamandioğlu fazla fiatla zeytinyağı satışı, Ünsel bakkaliyesi 80 kilo buğday saklamak, Beyoğlu Ünsel bakkaliyesi sahibi Mazarakis zincirleme suretile fiat tereffüüne sebeb olmak, Fahri Umur fatura hariei fiat farkı talebi, Adapazarh Mehmed Ali Çelikçi 120 kuruşa satması icab eden pirinci toptan 127 ye sattığından, Çemberlitaş Vezlrhan caddesi 29 da Kasım Civan pirinci olduğu halde satmamak suretıle arzdan imtina. Gedikpaşa Yeniçeriler caddesi Mehmed Ali ve ortağı Sıtkı 160 kuruşa pirinc satışı, Bahkpazannda yağcı Vasil fazla fiatla satış yapmaktan, İstiklâl caddesi No. 45 Dimitri Sari fazla fiatla satış yapmaktan, Kalyoncukolluğunda bakkal Pirotero fazla fiatla zeytinyağı satmaktan, İstanbul Lâ'.elide Lâleli pazarı fazla fiatla zeytinyağı satmaktan, Taşçılar caddesi Kemerli sokak No. 3 İbrahim Yağcıgil yüksek menşe faturası tanzim ettirmek, Yağiskele'i Kantarcı Lutfi sokak Rifat Sönmez yüksek menşe faturası tanzim ettirmek, Bahkpazannda zahireci Vasil Vasilyadis 50 çuval mercimeği mubayaa faturası olmadan satış yapmak, Enıinönünde bakkaliye mağazası sahibi Baklacıoğlu alış faturası İbraz etmemek ve 140 kuruşa satılması İcab eden peyniri 150 kuruştan satmak, Balıkpazarı No. 74 Aristidi Aposoğlu alış faturası ibraz etmemek ve 140 kuruşa satılması icab eden peyniri 150 kuruşa satmak, Gedikpaşa bakkal Ligor 140 kuruşa satılması icab eden peyniri 160 kuruşa satmak ve alış faturası ibraz etmemek, Beyoğlu Kalyoncukolluğu 17 numarada Artemis bakkaliyesi 140 kuruşa satılması icab eden peyniri 150 den satmak, İstiklâl caddesi Özen bakkaliye pazan 140 kuruşa satılması icab eden peyniri 150 ye satmak, Ayakapıda Abdülezelpaşa caddesinde 226'228 Mehmed Gencerin değirmeni Ofis unlanna muhteJif hububat unu karıştırmaktan, Uzuriköprü Balaban köyünde müstahsll Salih Balaban toptancı " İlya ve Beytullah yüksek fiatla pirinc satmak, Beyoğlu Firuzağa Defterdar yokuşunda No. 25 fırıncı Enserik fırmcı Reşid Şener fırıncı Papadoplu Ofisçe verilen unlan birbirine devretmek ve istiyerek noksan ekmek imaline yardım etmek. H. Emir Erkilet Tazan: Emekli Generat \ s ı r edilen düşman Takib İNGİLİZLERE GORE ~ .^mm~• tkl tarafın verdifi haberler, batı Mısır çölünde Mihver ordusunun İngiliz taarruzu neticesi olarak Elalemeyn mevziinden bütun cephede geri gitmek zornııda kaldıgını göstermektedir. İngi Sahilde ceb içine alınan Mihver kuvvetleri tamamen imha edildi Kahire 5 (a.a.) Hususî tebliğde, Mihver kuvvetlerinin karışık bir halde ricat ettikleri bildiriliyor. 9000 den fazla Mihverci esir edilmiştir. Bunlar arasıııda General Rİtter Ford Thomas da vardır. General Ritter, Afrika koıu kumandanıdır. 260 tan fazla Mihver tankı tahrib veya iğtinam edilmiştir. En az 270 Mihver topu iğtinam veya tahrib edilmiştir. 300 den fazla Mihver uçağı düşürulmüş ve ayni miktarda uçak yerde tahrib edilmiştir. Müttefik deniz ve hava kuvvetleri 50.000 ton ticaret gemisi batırmışlar ve şimali Afılkada Mihver malzemesi taşıyan ayni tonajda gemıyi hasara uğratmışlardır. Hususî tebliğde, şu cümle ilâve ediliyor: 8 inci ordu llerlemeğe devam etmektedir. . '• Mihver kuvvetlerine göz açtırılmıyor Londra 5 (a a.) Mikverin denizde çok ağır zaylata uğramış olduğu ve Mısırda muharebe başhyalıdanberi Rommel'e hiçbir takviye kuvveti gönderilemediği beyan edılmektedir. Eommel ricat hareketine karar verir vermez Montgomery elindeki bütün uçaklan düşman kollarmın takibine saldıvmıştır. Bu işitilmemiş bir şey olmuştur. Uçak(Arkası uahife 3, sütnn 4 te) lizlere göre Mihver mudafaa cephesi bilhassa şimal kısmında esash surelte yanlmış ve Mıhverin ricati bir hezimet halini almıştır. Ayni haber kaynaklan, İngiliz zırhlı kolordusu pazartesi gunu Mihver cephesinde açılan gcdikten içeri girmiş, Mareşal Ronımel daha evvel muhtelif karşı taarruzlar ve sanlmış olan Mihver knvvetlerine yardım dolayısile dağilan zırhlı kuvvetlerini sur'atle toplıjamadığından zavıf kalmış, İngiliz ıırhlı hovvetlerinin buyuk kısmına yaptığı karşı taarruzda uıuv^ffak olamamış, çok üstün Ingiliı hava knvvetleri kendi rşjrhlı kuvveUerüe tesirli yardımda. bulun dukları halde Mihver tank teşekkullen uçakları tarafından lâyıkile desteklenememiş ve butün bu sebebler neticesinde Mihver ordusu mağlub olarak evvelâ şımalde ve sonra merkez ve cenubda rieate başlamıştır. İngilizlcrin Elalemcynin 27 kilometre batısında Seydi Abdürrahman istasyonnna kadar ilerlediklerini, Mihver sol kanadının bu mevkiin batısına gittiği, ayni zamanda Mihver tarafından terkolunan merkezde Der el Angar ve Menasıb ve cenubda Hemaymat tepelerinin 8 inci ordu kıt'aları tarafından işgal edildiklerini dünkü yazıda tespit etmiş(Arkası sahife 2, sütun 5 te) J MİHVERE GÖRE Mihver kuvvetleri Şiddetli bir mukavemetten sonra plân mucibmce yeni mevzilere çekildiler yade cüzutamlarımızla düşmanın mümasil kuvvetleri beyninde çok çetin va kanlı muharebeler olmuştur. Alman ve İtalyan kıtaatı fevkalâde şiddetli bir mukavemetten sonra akşama doğru batıdaki yeni mevzilere çekilmişlerdir. Insan ve malzemece düşmanın uğradığı zayiat fazladır. Bizim zayiatımız da mühimdir. Mıhverin av uçaklan aded İtibarîle kendilerine faik olan düşman uçaklarile şiddetli muharebeler yapmışlardır. Son iki gün zarfındaki müteaddid muharabeler esnasında 26 düşman uçağı düf şürülmüştür. Bugünkü tebliğ Kahire 5 (a a.) Ortaşark tebliği: Dün sekizinci ordu bütün cephe boyunca ilerlemeğe devam etmiştir. Ce nubda düşman bazı münferid mevzilerde tutunmaktadır. Şimalde ilerlemekte olan kıtaatımız önünde çekilen tanklarla tanksavar topları arasında adeta bir perde vardır. 3'4 ikuıciteşnn gecesi büyük taarruzlarda bulunduktan sonra Müttefiklerin bombardımanı, bombardıman avcı ve avcı uçakları dün bütün gün düşmanı hırpalamağa devam etmlşler ve düşman sahil boyunca kaçmak mecburiyetinde kalmıştır. Düşmanm 3 uçağı tahrib edilmiştir. Gündüzün ceman 13 uçak tahrib ettık. Biz 14 uçak kaybettik. Amerika notları 2,000,000 kişilik hava ordusu yetiştiriliyor C Arkadaşimiz Abidin Daver bildiriyor j Rus merkez ordusu kumandanı General Zükof Alntanlar Vladikafkasa yüruyorlar Stalîngrada karşı yapılan hücumlar gene muvaffakiyetsîzliğe uğradı Moskova 5 (a.a) Sovyet geceyarısı tebliği: 4 ikinciteşrin gününde kuvvetîerimlz düşmanla Stalingrad çevresinde Tuapse'nin şimal doğusunda ve Nalçıkın cenub doğusunda çarpışmışlardır. Dığer cephelerde kayda değer hiç bir değişiklik yoktur. ' l ;v Berlin 5 (a.a.) Alman ordulan başkumandanlığının tebliği: Mısır muharebesi cephenin her tarafında devam etmektedir. Zırhlı Alman ve İtalyah ordusu düşmanm kütle halindeki hücumlarına karşı çok şiddetli bir mukavemet göstermektedirler. Muhtelif kesimlerde kıt'alarımız ikinci hatta hazırlanmış olan yeni mevzilere plân •mucibince çekilmişlerdir. Hava savaş kuvvetleri hiç durmadan İngilizlerin zırhlı teşkillerile topçu mevzilerine hücum etmişlerdir. Üç ve dört ikinciteşrinde Alman ve İtalyan av 'Uçakları şddetlj ve adeden üstün bir düşmana Çevrilen Mihver kuvvetieri karşı yapılan muharebelerde 30 uçak temizlendi düşürmüşlerdir. 4 uçağımız kayıbdır. D ü ş m a n zayiatı ağırdır Kahire 5 (a.a.) Bütün cephe boRoma 5 (a.a.) İtalyan tebliği: yunca 8 inci ordunun ileri hareketi deDün sabahın ilk saatlerinden gece vam etmektedir. Kıyıdaki düşman cebi, şimdi tamamile temizlenmiş bulunmak geç vakte kadar Elalemeyn ile Fuka arasındaki çöl mmtakasmda tank ve pitadır. Berlindeki mütalealar Berlin 5 (a a) Berlin askerî mah» fıllerinde bUdirUdiğıne göre Mısır cephesinin bazı kesimlerinde Alman Kalyan kıt'alarının evvelden hazırlanmış hatlar üzerme usulü dairesinds geri (Arkası sahife 3, sütnn 4 te) Muharebelerîn tafsHâtı Moskova 5 (a.a.) Rus geceyarısı tebliğine yapılan ek şöyle demektedlr: Stalingrad çevresinde Sovyetler şiddetli bir muharebe vermişlerdir. Bir çok kesimletde tanklar tarafından desAmerikada bulunan Türk gazetecileri, NewYorkta, meçhul asker abidesi önünde teklenen düşman piyadesinin yaptığı (Arkası sahife S, «tttnn 3 te) 2 nci sahife 7 n d süiunda) 1 Mısır cephesinde bir tank muharebesini gösterir resim