Katalog

r Yarım Ay Yılbaşı sayısile yeni bir şekilde çıktı Bu sayıda: Hüseyin Cahid, Ercümenıî Ekrem, Yakub Kadri, Muazzez Tahsin, Rağıb Şevki Mükerrem Kâmil Su, İbrahim Hoyi vesaire... v.. 24 sayfa 15 kuruş 17 nci yıl sayı: 5890 umhuriyet ISTANBUL CAĞALOĞLU Telgraf ve mektub adresi: Cumhuriyet tstanbul Posta fcutusu: tstanbuL No. 246 Teiefon: Basmuharrir 22366. Tahriı heyeti: 24298. Idare ve matbaa kısmı: 24299 • 2429C r Muhtıralı ve haritalı ceb takvimi TAKVİMÎ RAGIB malubilgüer, Tertib eden: Mahmud Ragıb Uluğ 194 18 inci yıh En mükemmel, en do( matı, herkes için lâzım muhtıra vesai Cildli olarak fiab Salı 31 Birincikânun 1940 KANAAT K İ Roosevelt'in Nutku Sarahatle bir daha anlıyoruz ki Amerika bugiin için harbe fL len iştirak etmemekle beraber kendisini demokrasiler sınıfında olarak harbin içinde ve hatta tâ orta yerinde sayıyor! eni dunya buhranı çıktı çıkalı demokrasi devletleri safında mevki almıs olan şimalî Amenka Birleşik Devletleri Buyuk Cumbuıijeti Reisi Ruzvelt, bütün dünyaca sabırsızlıkla ve alâka ile beklenilcn nutkunu irad eylemiştir. Bellibaşlı parçaları bu nüshamızda okunacak olan bu nutuk, bugiin on altı ayını ikmal etraekte olan yeni harbin tarihinde bir donüra noktası sayılacak kadar biiyük bir ehemmiyeti haizdir. Arhk bu nutukla şunu anlıyoruz ki Amerika bu harbde demokrasi devletlerine sempati göstermekle kalmıjarak doğrudan doğruya harbin mukadderatile a l â k a d a r oluyor ve mihver devletlerinin bu hengâmede galib gelmemelcrini kendisine b i r g a y e Amerika Reisicumhuru M. Ruzvelt, hararetli bir hitabe irad ederken ittihaz etmiş bulunuyor. Diıne kadar ki ifadelerinde M. Ruzvelt'in sözleri belki kısmen kendi şahsî bislerinin ifadci gibi de telâkki olunabilirdi. Fakat Amerik&n tarihinde ilk defa vuku bulmuş bir hâdise olarak iiçiincii defa devlet reisliğine seçilmiş olduktan sonra şimdi artık M. Ruzvelt'in ağzile konuşan bütün şimalî Amerikadır, hatta şimalisi ve cenubisile bütün Amerikadır. Son yıllarda Amerika milletleri, şiınalî Amerikanın reisliği altmda Amerikan birliği fikrine doğu çok terakki ettiler. Bunu yeni harbe karşı Amerika noktai nazarının kuvvctini ifade edecek fazla bir safha olarak kaydediyoruz. Yoksa yeni dünya harbi muvacehesinde asıl mühim olan cihet, şimalî Amerikanın tutacağı hattı harekettedir ve işte yenidcn Cumhurreisliğine seçildikten sonra M. Ruzvelt bu hususta bütün bir salâhiyetle bütün şimalî Amerika büyük millet Nevyork 30 (a.a.) Ruzvelfin nutAnkara Radyo gazetesi, dün akve devletinin fikirlerine ve hislerine ter kunu tefsiren yazdığı bir makalede şam Ruzvelt'ln nutkunun mühım cüman olmuştur. Nevyork Herald Tribune gazetesi, şoyle kısımlannı hulâsa ederek aşağıdakı mutaleaları serdetmiştir: Yeni nutkunda şimalî Amerika Birle demektedir: ı Birleşik Amerika Devletleri Reisi, şik Devletleri Cumhurreisi kendi kendi«Bu nutuktan sonra, Amenkanın hangi cephede bulunduğu hakkınne sadık kalmakta devam etmekle bera rnillete asil bir hitabda bulunmuştur. Ruzvelt, bize izah ettiği buyıik gayeda artık şüphe kalmadığı gibi, Ameber büyük ehemmiyetli ve kat î mahiyetli rikanın, harbi kazanması için İngilyeni sozler soylemekten de hâü kalma lere erişmek için ittihaz edeceği her katere lehine her şeyi yapacağı da ınıştır. M. Ruzveltin kendi kendine sa rarda, bütün milleti kendisile beraber suphesiz bir mahiyet almı^tır. Cumdık kaldığı nokta yeni Avrupa harbinde bulacaktır.» hur Reisi Ruzvelt'ln nutkundan sonGazete başmuharrirlerinin nutuk hak demokrasilere müteveccih Amcrikan ra, Amerikanın haricî siyaseti şu alâkasının dün olduğu gibi bugün de, kındaki fikirlerini hulâsa eden Columbia suretle hulâsa edilebilir: yarın da mütemadiyen artıp gidecek yar radyosu muharriri bu sabah radyoda de1 İngilterenin zaferini temin dımlarda tecelli edeceğini ifade Ue iktifa miştir ki: için, her türlü maddî ve manevî « Şimdi, millet, müdafaa meydan ederek kendi memleketinin bu harbe yardımda bulunmak, f i l e n de iştirak eyleyip eylemiyeceği muharebesile karşı karşıya bulunmak2 Hiç bir tehdidle bu yardım fcahsine hiç temas etmemiş olmasıdır. Bu tadır.» politikasından vazgeçmemek, Nevyork Herald Tribune gazetesinin nunla beraber mihver devletlerinin bu [Arkası sahife 5, sütun 4 te] harbi k a z a n a m ı y a c a k l a r ı n a asker! mütehassısı binbaşı Eliot, Reisi[Arkası sahife 5 sütun 5 te] aid ifadelerin kafiyeti ve yardımlann ka>ıdsız ve şartsız olarak gittikçe daha nıuazzam şeldller alacağınm teyidi Amerikanın vaziyetindeki terakki merhalesinin çok ileri derecesini göstermeğe kâfidir. Bütün bu ifadelerden eğer lüzum ve zaruret görülürse silâh, malzeme ve fcredi yardımlannı Amerikanın filî müdahalesi dahi takib edebileceği manası satırlar arasında açıkça ve kolayhkla sezilmekte olduğuna elbet dikkat edilecektir. ROOSEVELT MİHVERE MEYDAN OKUYOR! «Ingiltereye elimizde bnlunan her şeyi vereceğiz» «Hiç bir tehdid bizi bu azmimizden döndüremez, Amerika demokrasilerin silâh deposu haline gelecektir» Millî Şefin ziyafetleri Dün bir kısım meb'uslar davet edildi Amerikalılar ANKARANIN müttehid bir kitle halinde! İNTIBALARI «İngilterenin harbi kazanması için Amerikanın her şeyi yapacağına şüphe kalmamıştır» «Mihver, mutlaka mağlub olacaktır» Vaşington 30 (a.a.) Röyter bildiriyor: Amerika Birleşik Devletleri Reisi Ruzvelt, dun akşam bütün Amerikan radyo'arile neşredilen nutkunu söylemiştir. Ruzvelt, bu ocakbaşı musahabesine şöyle başlamıştır: « Bu musahabe, demiştir, harb hakkında bir musahabe değil, fakat millî emniyt hakkında bir musahabedir. Çünkü reisinizin bütün hedefi, Amerikan istiklâlinin ve bu istiklâlin sizler için ve [Arkası sahife S sütun 1 de] Millî Şefımizin, geçen seneki resmi kabullerinden birinde alınmış fotoğraflarnıdan Bütün millet Reisicumhurla beraberdir Bir radyo diyor ki «şimdi Amerika, müdafaa meydan muharebesi ile karşı karşıyadır!» Ankara 30 (Telefonla) Cumhurreisimiz Ismet İnönü tarafından Büyük Millet Meclisi azası şerefine verümekte olan ziyafet. lere devam edilmektedir. Bir kısım mebuslarımız bu akşam da Çankaya köşküne davet edilmişlerdir. Başvekilimiz doktor Refik Saydam da toplantıda bulunmuştur. Yarın akşam için de Büyük Millet Meclisi azasından diğer bir grup Çankaya köşküne davet edilmiftir, r Bilhassa ticaret Daha 40 milyon lira munzam tahsisat mahalleterine infiEâk bombaları atıldr kanunu Mecliste kabul edildi Ankara 30 (Telefonla) Millî müdafaa hızmetleri için daha kırk milyon lira munzam tahsisat verilmesine daır kanun lâyihası bu gün Meclis ruznamesine ahnarak kabul edildi. Aynı kanunla Orman umum müdürlüğü bütçesine yardım, pasif korunma masrafları, Gümrük muhafaza genel komutanlığı birlikleri masraflan ve muhtelif jandarma hizmetleri için de 3,400,000 liralık fevkalâde tahsisat kabul edilmiştir. sine tevfikan çıkarılacak hazine bonolarının azamî haddi de 100 milyon lira olarak tespit edilmiştir. Millî Müdafaa için Muhakeme edilen subay ve askerî memurlar Meclis encümenlerinden geçen bir lâyiha ile 1574 sayıh kanunun uçüncü maddesi değiştirilmektedir. Buna göre ihtilâs ve irtikâb suçlarmdan açığa çıkanlan subay ve askerî memurlarm açıkta bulundukları ve vazifelerinden veya adi ve şahsî suçlarmdan mevkuf olarak muhakeme altma ahnan subaylarla askerî memurların ve bi Londraya ağır bir taarruz Binlerce Habeş asisi > hududu Avlonya dün iki defa bombalandı Hazine boriolan 3344 sayılı kanunun üçüncü madde lumum gedikli erbaşlarla kıdemsiz çavuş, onbaşı ve eratın askerî cezaevlerinde mevkuf kaldıkları müddetçe yalnız er gibi iaşeleri temın olunur. Hakîarında men'i muhakeme veya beraet kararı verildiği veya haklarındaki takibat umumi af kanunile kaldırıldığı takdırde katolunan maaşları tutarının yarısı verilir ve mevkuf kaldıkları müddet zarfında iaşelerine sarfolunan para, tavın istihkakı olmıyanların bu alacaklarından kesilir. Bunlar mahkum oldukları takdirde mahkumiyetleri müddetince er gibi iaşe edilir. Başka hiç bir şey veriîmez. İngiliz avcı tayyareleri şiddetli hücumlarla, düşman hava filolarını dağıttılar Londra 30 (a.a ) İngiliz Hava ve Dahili Emniyet Nezaretlerinin tebliği: Londrada yangın çıkarmak maksadıle harket eden düşman dün gece Londra üzerine birçok bombalar atmıştır. Tanınmış birçok binalar ve bu meyanda Guildhall ile birçok kiliseler hasara uğramıştır. Saint Paul kilisesi bile tehlikeye maruz kalmışsa da civanndakl yanguılar vaktinde söndürülmügtür. [Arkası sahife 5 sütun 6 da] Yeni harb, bir Avrupa harbi olarak zuhur ettiği zamandan bugüne kadar ona kırşı Amerikan efkân büyük istihaleler geçirdi, ve bütün bu istihalelerde Amerifcan efkânnı demokrasileri kuvvetle tutnıak gayesine doğru azimle ve meharetle güttiren büyük şahsiyet bizzat M. Ruzvelt tir. Amerikan efkân bidayette demokrasilere taraftar olmakla beraber yeni Avrupa harbile herhangi bir şekilde alâkadar olmamak fikrinde ve kararında idi. Avrupadaki tehlikenin kendi vatanı olan Amerikayı da tehdid etmekte olduğunu pek iyi takdir eden M. Ruzvelt hayret olunacak b i r s e b a t l a bu hakikati Amerikan efkân umumiyesine kabul ettirmek için on altı aydır çabşö. İşte bu çahşmalann neticesidir ki Amerikan efkân on altı aylık bir fasıladan sonra şimdi çok büyük bir tekâmül kaydermiş bulunuyor. Hatta bizzat M. Ruzvelt'in üçiincü defa olarak Amerika Cumhurreisliğine intihabı bile yeni Avrupa veya dünya harbine karşı Ameri 'S Atina 30 (a.a.) Yunan hükumeti nanuna beyanatta bulunmağa mezun şahsiyetin sdylediğine gore, geçen hafta \unanlilar tarafından işgal edılen sahil şehri Himaranın şimal ve şimali şarkisinde vuku bulan şiddetli muharebelerden sonra Yunan kıtaatı yeni bir ilerleme kaydederek üç köy daha zaptet mışlerdir. İleri hareketi 1666 râkımlı bir tepenm işgalinden sonra kabil olmuştur. italyanlar bu tepedeki mevzilerini tahkim etmiş bulunmakta idiler. Cephenin merkez kısnunda Himara nın şimaünde ateş hattına İtalyanlar yeni kuvvetler sokarak mahallî bir muSon hâdiseler karşısında çok büyük kabil taarruza geçmişlerse de bu hücum mes'uliyet yüklenmiş bulunan Fransa 'ar püskürtülmüştür. İtalyanlar ağır zaHarbiye Nazın General Hutzinger yiat venniştir. Daha çimalde de buna benzer hü r cumlar püskürtülmüş ve İtalyanlar yeni YUNUS NADÎ kuvvetler sokarak mahallî bir mukabil [Arkası sahife 5. sütun 4 te] taarruza geçmişlerse de bu hücumlar püskürtülmüştür. İtalyanlar ağır zayiat vermiştir. Daha şimalde de buna benzer hücumKahire 30 (a a.) İngiliz umumî ka lar püskürtülmüş ve İtalyanlar bu mınrargâhının tebliği: takada da ağır zayiata uğrarmşür. Trablusta Bardiada düşmanın topçu Şiddetlj soğuklar devam etmekta ise ateşi, dün, kendisine göz açtırmıyan Üstad Fazıl Ahmed Aykaçın nefis de bütün cephe boyunca Yunanlılar temütemadî ateşimize bir mukabele olşebbüsü ellerinde bulundurmaktadırlar. bir yılbaşı manzumesi, bu gün mak üzere biraz daha faaliyetli olmuş2 nci sahifemizdedir. [Arkası sahife 5 sütun 7 de] [Arkası sahife 5 sütun 5 te] Londra 30 (a.a.) Habeşistanda isyan genişlemekte ve İtalyanlar mütemadiyen yerlilerin çete harbile taciz edilmektedir. Daily TeJegraph gazetesinin hususî muhabirinin Nairobi'den gönderdiği bir telgrafa göre binlerce asi Habeş, Habeşistan hududuna civar mıntakalarda faaliyettedir. Yunan kıt'aları merüzerinde Italyan kez cephesinde bazı larla çarpışıyor köyler îşgal etti Kenya HARB YAZIYETI ingiliz havacılığı vaziyete hâkiıtt Almanlar harbin a. leyhlerine dönme . sini dahi göze alarak tngiltereyi istilâya teşebbüs ederlerse harbin çabuk bitmesine yol açılacaktır İngilterenin 1914 • 1918 harbinde yaptığı bazı hataları bu harbde asla tekrar etmek niyctinde olmadığı föriılüyor. Umumi harbde ALman denizaltı gemileri İnrilizleri çok fena bir vaziyete düşürmek uzere bulundukları bir devirde bile İngiliz hava kuvvetleri, burunlannm dibinde. Belçika sahilindeki Alman denizalU üslerini bombardıman etmiverek Fransız cephesinde ikinci derccedeki hedefler üzerinde faaliyetleF Arkası sahife 5 sütun 4 te] Bardia önünde hazırlıklar Asker Kardeşlerimize Kahir topçu ateşi arkasında kıt'aların yığılmasına devam ediliyor Almanya Fransadan tıeler istiyor? Akdeniz limanları, harb filosu şimalî Afrika üsleri Almanlara verilmeli imiş Evvelki gece, en ziyade gayriaskerî mıntaka ve müesseseleri ağır bir taarruza uğrayan Londranın bir gece manzarası Habeş eeteleri, silâh elde, bir savlet esnasında.» Londra 30 (a.a.) Times gazetesi «Fransız muamması» başlığı altında neşrettiği bugünku başmakalesinde diyor ki: Hitler'in tahmil etmek istediği j'eni bakaretlere karşı kendini müdafaa etmek hususunda Fransanm sarfettiği gayret, İngiltere tarafuıdan anlayışla takib edilmektedir. Hitler'in şimdi Fransadan en çok istediği Akdeniz limanları, Fransız filosu nun bakiyye cüzütamları ve herşeyden evvel şimalî Afrikada üsler olduğu muhakkaktır. Ahnanlar mütarekenamede bunları ihmal etmişlerdi. Çünkü Mussolini'nin Akdenizde bu vazifeyi üstüne almak ve başarmak kabiliyetinde olduğunu zannediyorlardı. Şimdi Hitler «Fransa ile işbirliğini» vesile edinerek bu meseleyi halletmeğe gayret etmektedir. Laval bu siyasetin aleti idi. Mareşal [Arkası sahife 5 sütun 7 de Birkaç sözfe Bir manzara: Bol ısıklı bir salondayız. İstanbulun ileri gelen bellibaşlı muharrir ve gazetecileri, bir sofra etrafuıa toplanmış, yiyor, içiyor ve sohbet ediyoruz. Görüş zaviyeleri arasında mükemmel bir ahenk var. Hatta hususî zevkler bile birbirine son derece yakın ve uygun. Yazılarınızı severek okurum. Gazetede imzanızı görmezsem o gün keyfim kaçar. Tarzında iltifatlar, sofranın bir başından öbür başına doğru iç gıcıklayıcı ufak dalgalar halinde akıp gidiyor. Sarmaş dolaşız. Başka bir manzara: Yalnızım. Önümdeki gazetclere göz gezdiriyorum. Ne o? Arabsaçı halinde hepsî birbirine girmişler. Bir kavş;a. bir kıyamet ki sormayın. Sütun sütun kü İki manzara arasında bir tezad fürler, sahifeler dolusn ithamiar. .Sen dünjanin en fena adamısın, bcn en vatanperver bir insanım!. iddiası etrafuıda bir çocuğa bile yakışmıyacak düsüncelerle beraber ayıb ve çirldn bir sürü tabirler. Bu iki manzarayı birbirile karsılaştırdığım zaman bir türlü işin içinden cıkmak kabil olmııyor. Acaba evvelki akşam başun fazla mı dönüyordu? Yoksa bu sabah, uyku sersemligile yazüan ters mi anlıyorum? Bunlardan hiç birine imkân bulunmadığına göre «herhalde bizim arkadaşiara bir hal oldu, bugiînlerde sınirleıi bozuldu» diyorum. İki manzara arasındaki bu mantıksız zıddiyeti başka türlü bibnem izah etmek kabil midir? Eğer bu muharrir ve gazeteciler hususî meclislerde kavga edip de efkân umumiye karşısmda mazbut bir tavır alsaiardı bunda hir dereceye kadar şaşılacaP'bir şey olmıyabilirdi. Fakat bunıyn tamamon tersini yaparak memleket m^faatleri uğrunda kullanılması bir bo'rc olan sütıın)an hususî kavgalara ayırmak (en hafif tabiri kullanıyoruny. bir Ttabahattir. Hele bu sırada. M," .' ' N.