Katalog

17 Ağustos 1939 CUMHTJRİYET Esassız iddialar Sümerbank ve Etibankın mesailerinde muvaffak olmadıklarını söyliyenler hiçbir delile istinad etmiyorlar Inönü manevralarda Hükumetin, Sümerbankla Etibankı birleştirmek isteJiği ve bu fikir etrafında tetkikat yaptığ'. malumdur. Geçenlerde, İktısad Vekili bu mevzu üzerinde gazetelere beyanatta bulunarak hükumetin tasavvur ve miilâhazalannı izah etti. Maksadın, sanayi ve maden işlerimizi daha tekâınül ettirmek olduğu aşikârdır. Böyle olmasına rağmen, daha iyiye doğru vapılmak istenilen bu yeni hamleyi, Sü merbankla Etibankın iyi işlemediği, rejimin sanayi ve maden faaliyetlerim'n muvaffak olmadığı manasına alanlar ve on beş senelik tecrübenin iyi netice vermediğini iddia edenler oldu. Aacaba böyle mi? Sümerbankla Etibank muvaffak olamamışlar mıdn? Bir defa şunu unutmamak lâzım gelir. Ra> seri Bez fabrikasının içinden gorunuş Bu iki müessese, asla 15 senelik değil nu söyliyerek Türkiyenin sanayıîeşıne hamlesi elbette ve yalnız himaye sistemidirler. Sümerbank 3 haziran 1933 tarihamlesinde gösterdığı bu muvaffakiyetı ne dayanır. Aksi takdirde, kapitülâsyonhinde kabul edi'.en bir kanunla kurulmuş, tebrik etmislerdır. Böyle bir tenkid ya ların başımıza Lelâ olduğu zamanlarda ve 1934 mayısının sonunda birinci 5 yılparken rasyonei ve yerinde kurulmam:ş kurulmasına teşebbüs edilen sanayi gibi, lık sanayi plânının tatbikına başlamışt;r. tır, diye bütün fabrikaları sıfıra indirmek Cumhuriyet rejitrinin kurduğu sanayi de Etibank ise 14 haziran 1935 tarıhinde doğru olmaz; hangi fabrıka rasyonel de ıflâs ederdı ve ş!mdi tek fabrikamız ol Millî Şef, Babaeski istasyonun^S kabul edilen 2805 numaralı kanunla kuğilse, hangi fabrlka münasebetsiz bir yar mazdı. rulmuştur ve bu yılın sonunda faaiiyete Evet, gümrük himayesini kaldırır de kuruimuşsa onu, isım zikrederek gösgeçmiştir. termek lâzımdır. O zaman alâkadarla sak dampıng yapan Japon sanayiı, tapon Demek ki bu iki müessese on beş dc rın, bu fabrikanın tamamıle yerinde ve mal çıkaran ÇekoŞlovak müesseseleri, ğil, birincısi 6, ıkıncisi 4 yaşındadır. Sütamamile rasyonel bir şekilde kurulduğu ersatz denılen sun'î ve uydurma maddemerbank, kurulusundan takriben bir sene nu kolayca ispat ettiklerini görürüz. Çün leri isliyen Alman fabrikalan, Türkiyeye sonra, kendisine tevdı edilen birinci beş kü, bunları kendi mes'uliyetleri altında bir sürü ucuz mal doldururlardı. Bız, senelik sanayi programını, beş sene zarkuranlar, bir münekkidin rasgele duvdu bunları ucuz ucuz ve bol bol kullanırdık fında asağı yukarı ikmale muvaffak olğu dedikodular: yazıvermesi gibi kolay ama hem mecnicket harice milyonlar muş, 20 buçuk milvorJuk sermayesini, 80 bir iş yapmamıslar, aylarca düşünmüsler, verir, hem de millî sanayi asla teessüs buçuk milyon lirava çıkarmıştır. B'd*ün çahşmışlar, etüdler yapmışlar, ve işi dı edemezdi. Bir harb çıkmca, gene, şe fabrikalar bittiğı zaman, bu işe konu'an şandan seyredenler.n akıllarma bıle gel kersiz, gömleksiz, kâğıdsız, çeliksiz ve sermaye 90 mıiyon lırayı bulacaktır. cniyen bırçok sebeblere dayanarak bu demırsiz kalırdık. Yerli malları bıraz daBankanın kurduğu ve ıslah edip mo fabrikaları tesis etmiş'erdir. Fabrika t<*k ha pahalı alıyoruz; fakat paramız memdern bir hale koyduğu sanayi meydandaniğinden biraz anlayan bir adam, bu lekette kalıyor. Bu, millî iktısad bakı dır. Pamuklu ve yünlü mensucat, Kâğıd fabrikaları gezdiği zaman rasyonel bir mından çok muhimdır. Dışandan alacave karton, Merınos, Sun'î ipek, Basma, ğımız ucuz mallar, sonunda, iktısadî tarzda kurulduklarm: pekâlâ görür. Kundura ve deıi. Sellüloz, Şeker, GülUfaktefek hatalar olmamıs mıdır? El bünyemiz için Kapatılmaz bir yara olur, yağı, Kükürt ve Demır ve çelik fabrikabette olmuştur; fakat, büsbütün acemi'i dışarıya akan paralanmız memleketi faları, birer endü^tri ve medeniyet abıdesi olarak basladığımız bir işte böyle hata kir düşürürdü. Nihayet biz bu zahirî halinde. AnadoUınun muhtelif yerlerinde ucuzluktan istifade etsek bile çocuklanlar, hatta daha büyükleri bu işte bizden yükselmektedır. Bunları, bes sene gibi kımız, fakir ve sefıl düser; memleket b;r çok kıdemli ve ileri memleketlerde fazlasa bir zamanda kendı sermayemiz ve kısmüstemelekeye dönerdi. Bugün beğenılsile görülmüstür. men kendi teknijimizle kurmak, sonra da mıyen fabrıkalanmız, bızi sınaî ve iktıBazı yanlıslıklar olması pek tabiidir. gene kendi sermayemiz, mühendislerımiz sadî ıstıklâlımıze kavuşturmaktadır. Biz Falıh Rıfkı Atayın bu mesele hakkında ve isçilerımizle işletmek, kabul etmek !âbıraz sıkıntı çekıyoruz ama yarın ço Ulus'ta çıkan yazısından aldığımız şu zımdır kı, tenkıdi kolay fakat yapması cuklarımız müreffeh yaşıyacaklardır. Bu, parcayı lutfen okuyunuz: Atatürk nesilleri için iftihar edilecek bir çok güç bir istir. «Bizim gibi, hamle ile iktısad ve saferagat ve fedakârlıktır. Bu gibi müesseseler, asla lâfla kırunaui hayatma giren. ve mazide bizden Babaeskide Cumhur Reîsimiz kıımandanlardan izuhat alıyor lamaz ve işletilemez. Yeni bir endübtri Millî fabrikaların hâlâ ecnebi fabri çok fazla tecrübeli bir devletin büyüklekurmak için yaln.z para da kâfi değildir; rinden biri demişli ki: «Siz de bizim şili kaları kadar ucuz mal çıkaramadıklan mühendıs ister, kimyager ister, usta ister. bir asırhk boşluğu birkaç senede ielâfi iddiasına gelince, bu, nekadar doğru ise işçi ister. Bunlar ise metnleketimizde, saetmeğc çahşıyoröiınuz. Siz de bizim çbi o kadar da tabudir. Ecnebi memleketle nayiine göre, va hiç yoktu, yahud da pek bazı ağır ziı/anlara uğrııjacaksınız. Fab rin sanayii, bizımki gibi yeni ve daha dün az vardı. Sonra, acele etmek lâzımdı; rika ıjıkacaksınız; isi'njcn makineleıi''izı, kurulmuş değildir. O memleketler en Türkıve sanayi itibarile çok geri kalınışşu Veya bu isabetsizlik ıjüzünden, tatil düstrileseli yıilar ve yıllar geçmiştir, batı. Çok acele etmek lâzım geldiğini beş edeceksiniz. Fakat bundan yılarsamz, zıları asırdidedir. Onlar, bu işin hem ussenelik plânın Ktmesile beraber, Avrupa muvaffakiııeUen dc ümid kesmev.iz lâ tası olmus, hem de sermayelerıni çoktan ve Türkıyenin bir harb tehlikesi karş.sinamorti etmislerdir. Japonyada işçiler bozım gelir!» da kalmış olcnası da ayrıca ispat eder. Biz ne fabrika yıktık, nc makine ial'd ğazı tokluğuna çalışmaktadır. Öyle ki Bu kadar çeşıdli bir tndüstriyi Türkiye eüik. Çiinkü bizim pişTnerrdş, iı/i düşanüJapon dampingine karşı bütün dünya engibi sermaye, sanavi, teknik ve işçi bakıdüstrileri tedbırler almağa mecbur ol liip tartılmamış le$ebbüsler için israf eJemından çok fakir olan bir memlekett: bu muşlar, kapılannı Japon mallarına ka cek servetimiz ıjoktu. Millı sây ve kudrckadar sür'atle başarmak hakikaten fevpatmışlardır. Bu yıllanmış, işin kurdu olte daha hususî bir kıumet vermeğe mecmuş ve sermayeîerini amorti etmiş fabrıkalâde güç bir iştir. Cumhuriyet Türki burduk.» kalarla bizim veni kurulmuş gene fabrtyesi bu bakımdan da iftihar edilecek ve Hakikaten, sanayi! cok ileri memlcketkalarımızı nasıl bir tutarız. En eskisi beş mucize sayılacak bir hamle yapmıştır. erde dahi bazı metruk fabrikalar görür senelik, bazılan ise daha dün açılmış oEğer, Sümerbank, beş sene içinde, bu ve sorarsın:z; aldığmız cevab sudur: lan fabrikalarımzdan kaşerlenmiş ecnebi hamleyi basarmasavdı, bugün de Büyüi « İs yürütulemedi. Fabrikayı KU fabrikalarının ucuzluaunu istemek, bir Harbde olduğu gibi, şekersiz, hâsâ huranlar iflâs ettıier.» çocuktan Çoban Mehmedin kuvvetıni zurunuzdan donsuz, kâğıdsız, paltosuz Yeni kurulan fabrikalanmızda, ras beklemek olur. Meselâ yeni kurulmuş ove bilhassa demır ve çeliksiz kalacaktiK. yonel tesis baLmından gittikce bir tekâ !an ve henüz rremlekette kâfi ham madBüyük Harbde, mermi yapmak için, vakmül olduğu, hepsini gezip görenlerin göz de bulamıyan Merinos fabrıkamızı asırtile inşa edilmış, fakat işletiletnemiş olan lerine ve zekâlarına carpan bir hakikattir. hk İngiliz yün ipliği fabrikalarile mukatopçu kıt'amız kibrit, mum, kâğıd, kıremid, şişe fabrikaDün harekât sahasına giden Her yeni fabrika, bir evvelkinden daha yes« caiz midir? larının makinelerini parçalamak ve bütün [Bastarafı 1 Ind sahifede] Millî Şefimizin harekât sahasındaki mekteblerinde hazırlanan hususî daire .. mütekâmildir. Çünkü tecrübe ve terakki demir parmakhklan sökmek lâzım gel Buna rağmen Yerli Mallar pazarîan, Yücel, ve Trakya Umumî Müfettişi teftişlerine bugün de devam etmesi ve lerinde geçiren Mareşal Fevzi Çakmak, vardır. mişti. Türkiye 1915 yazında bir düşman Kâzım Dirık, Millî Şefe iltihak etmiş akşam üzeri Edirneyi şereflendirmesi Orgeneral Fahreddin Altay ve diğer Bazı fabrikalar, ilk tahmin edıldiğin Büyük Millî Şefin emrini yerine getiredenizaltı gemisi tarafından torpillenen lerdir. çok muhtemeldir. yüksek kumandanlar dün sabah saat seden fazlaya mal olmuştur. Bu hesablan rek millî fabrikaların mamulâtından Gülcemal vapuoırun yarasını tamir edeİsmet İnönü, yemekten sonra, bir Edirne, sabırsızlıkla Büyük Şefe m kizde, otomobillerle Kırklareli mıntakayapanlar arasında ecnebi mütehassıslar köylüye çok ucuz giyim eşyası satmağa cek birkaç saç levhadan harbin sonuna, baslamıştır. Fsbrikalarımızın, bazı ecne müddet istirahat etmiş, tam saat 13 te, tizar etmektedir. Şehir, bayram günîeri sına hareket etmislerdir. Mareşal ve kuda bulunduğu halde, onlar da muhtelif 1919 a kadar mahrum kalmıştı. Bugün ayni zevat refakatinde olduğu halde, ma nin sevinci içindedır. mandanlar, geç vakte kadar, manevra esbabdan dolayı ya hesablannda bir bi fabrikalarının malları gibi çürük mı ise muazzam bir demir ve çelik fabrikamulât çıkarmadıklarmı ve asla çıkartnı nevra sahasına hareket etmistir. sahasında kalmışlardır. Edirnede miktar yanılmışiar, yahud da dünya pi sı, harb sanayiımiz de dahil olmak üzere, Reisicumhur, Babaeskide otomobili yasasında malzeme fiatlarının yükselmesi yacaklarını da unutmamalıdır. Avrupa Edirne 16 (a.a.) Cumhur Reisi Harekâtın en ehemmiyeli devresi, buhertürlü demir ve çelik ihtiyaclarımızm ne bineceği sırada, manevra kumandan gibi mücbir sebebler bu fazlalığı icab et bez fabrikalarının mallarile Bakırköy, Millî Şef İnönünün Edirneye gelecekleri gün başlamıs olacaktır. mühim bir kısmım temın edecek kudrettelanndan bazı zevatı kabul ederek, ken tirmistir ki bu da, Öyle muaz2am bir işte Kayseri gibi fabrikalarımızm malları ahaberi Edirne halkı tarafından büyük bir Muharebeler... dir. Yarın Allah göstermesin bir harb rasında sağlamlık itibarile bizimkiler !e dilerinden manevra hakkında izahat altabiî görülmek icab eder. sevincle karşılanmıştır. Ediıne 16 (a.a.) Bu sabah ma patlarsa, Karabük demir ve çelik fabrihine büvük fak olduğunu iftiharla gö mıstır. Esasen bir kısım fazla masraflar da, Edirne bu güzel vesile ile taklarla süs ne\ra sahasına giden Mareşal Fevzi Çakkalarını kurduğu için. Sümerbanka bü Millî Şefimiz, Babaeskiden Ed'.rne işin ortasında ihtiyacın artmasından ileri ruyoruz. tün millet ve ordu müteşekkir ve minnetistikametinde yola devam ederek, Ku lenmiş ve her taraf bayraklarımızla do mak ve yüksek kumanda heyeti huzu gelmiştir. Filvakı, memleket öyle bir in1936 senesi basında işe başlıyan Etitar olacaktır. leli ve Havzayı geçmiş ve Havzadan natılmıştır. Halk, şehir methali olan Ay runda başlıyan harekâtta kırmızı ve mavi kisaf göstermektedir ki yapılan bir fab bank da, rasge'diği bircok güçlükleri yedoğruca Kırklareli mıntakasına dahil ol şekadın semtine akın etmektedir. Bu taraflar mukabıl harekete geçmişlerdir. Fabrikalarımızın rasyonel bir şekilde rikanın plânlan hayli geniş tutulmasma nerek madenci'ık işlerimizi inkişafa dogmünasebetle yakın köylerden de birçok Kırklar eli mıntakasında kıtaat arasında mu«tur. kurulmadığı ve yerlerinın iyi intihab edıl rağmen daha bitmeden ihtiyaca kifajet ru götürmektedır. Henüz 3 yaşında olan Reisicumhur, Hasköy, Arpaç, Kükü köylülerimiz şehre gelmektedir. Manev başlıyan şiddetli muharebeler akşama mediği ise, uluorta söylenen ve ispat edi etmiyeceği anlasılmakta, tevsiler vap:l millî maden sanayiımizden Avrupa maler köylerine uğrıyarak, dün sabah fecir ra dolayısile şehir iki gecedenberi sabah kadar devam etmistir. Görünüse nazaran lemiyen bir iddıadan, bir dedikodudan ması icab etmektedi'. Meselâ Karabük dencilığile rekabet etmnesini istemek, nafdemir ve çelik fabrikalarının ihtiyaca kâ taları yıl addetmek gibi bir insafsızlık cie vakti başlıyan manevranın geçirdiği saf lara kadar elektriklerle tenvir edilmekte' b u m u harebeler daha uzun müddet deibarettir. Fabrikalarımızm hiçbiri, haları bizzat harita üzerinde tetkik eUİk ve halk geç vakitlere kadar eğlenmek vam edecektir. Diğer taraftan Edirnenin rasgele kurulmuş değildir. Hepsinin yer fi gelmiveceği, daha geçen sene anlasıl ğilse, b j gibi ışlerin yıldırım hızile inkiten sonra Süloğlu köyündeki askerî ka tedır. Büyük Millî Şefın ikametlerine şimali şarkî mıntakasındaki muharebe leri İktısad Vekâletinin, Erkânıharbiye mıstır. Pamuklu mensucat fabnkaiarı şafını istemekt, ki bu isteğin tahakkukurarççâha gitmiştır. nin, Heyeti Vekileniiı. uzun ve ciddî tet için de böyle olmus ve birkaç sene cvvel na en büyük mânı tekniktir. ler de inkisaf eylemektedır. Be!»diye daıresi tahsis olunmu^tur. Burada, basta Mareşal Fevzi Çakmak kiklerinden sonra intihab edilmiştir. Ba yapılan fabrikaların tevsii mecburi>eti Hulâsa, daha iyiye doğru gitmek için Bugünkü harekâtta kıt'alann gösterHarekât nasıl cereyan ediyor? olduğu halde, Trakyada büyük manevzılarının mevkilerinde, bizzat Ebedî Şef hasıl olmuştur. yapılmak istenilen yeni bir hamleyi, beş diği yüksek kı:dret ve kabiliyet bilhassa Trakya büyük askerî manevraları deraları idare etmekte buhınan yük=ek kuBu fabrikalann yasaması için yapılan senedir vapılanların kıymetsizliğın« bir Atatürk de, esaslı tetkikler yaptıktan manda heyetine mensub birçok zevat vam ediyor. Kuvveli birliklerin, tecem kayda şayandır. Bu harekâta iştirak eden sonra, isabet görmüstür. İlk bakısta veri gümrük himaye'erinin hayat pahalılığıra delil addederek başarılanları inkâr at toplanm:s!ardır. mü merkezlerinde büyük bir askerî faa hava kuvvetlerimizin uçuş, keşif ve sanin iyi seçilmedıği zannolunan bazı fab sebeb oldukları iddıasına gelince, havat mek asla doğru değildir. Türkiye Cumİsmet İnönü; Süloğlu köyünün kazi liyet gbze carpmaktadır. Piyade, topçu, ire gibi faaliyetleri her türlü takdirin rikalarda, daha ziyade, millî müdafaanın pahalılığının sebebleri bu kadar basif de huriyeti sanayi islerinde 5, maden işh nosunda bu zevatın iştirak ettiği oplan süvari kıt'aları, verilen emre tevfikan, fevkindedir. icabları düsünülmüstüt Fabrikaları Fürk ğildir, cok daha derindir. Bövle olmakU rinde 3 senede iftihara ve sevinmeğe detıya riyaset etmiş, ve Orgeneral Fah Muharebelerin devamı esnasında beraber, bu iddıayı hakikat dive kabul âer büvük inkisaflar terr«n etmistir ve yemuhtelif istikametlerde yürüyüşe geçe ve ecnebi mütehas=ıslat, en rasyonel se reddin Altay tarafından manevranın tarkillerde kurmuslardır Bu fabrikaları %t etsek dahi, başka türlü bir Türk sanavii ni hamle, bu inkisafı daha ileri götürmek rek manevra sahasında toplanmışlardır. Millî Şef Inönün de manevra sahasın: zı cereyanı hakkında harita üzerinde vezen ecnebiler bunlann dünyanın en ras kurmanın imkânı ola'ağını tasavvur et J gayesini takib etmektedir. Yeni hamlelor | Geceyi Edirne erkek ve kız muaîlim teşrif buyurmuşlardır. rilen izahatı dinlemiştir. mek çocukluk olur. Bir endüstrıksme istıyelim fakat nanköı olmıyalım. yonel ve en modern fabrikaları olduğu 1