Katalog

(Baştarafı 1 inci sahifede) membaı bulmaya da imkân vermektedir. Gerek umumî hizmetlerin selâmetle ifasında, gerek hazine itibannın muhafaza ve takviyesinde muvaffakiyet temin eden bu yolda devam etmiş bulunuyoruz. Geçen malî sene nihayetlerinde muhtelif mevzu ve matrahlarda ehemmiyetli nispette vergi tenzilâtı yapıldığı ve hiç vergi ihdas ve zammına gidilmedigi haide 1938 malî senesinde tahakkuk eden ve yeni bütçe tahminine esas olan rakam:n, cari sene bütçesine nazaran arzettiğim «11» milyon lira derecesindeki yiiksekliği bir taraftan memleket iktısadî hayatında görülen devamlı inkişafı ve diğer cihetten de malî mevzu ve esaslarda takib edilen ıslahatın tabiî neticeleri olduğunu ve her iki amilin de doğrudan doğruya büyük meclisin aüdığı isabetli kararlann mahsulü bulunduğunu tebarüz ettırmek benim için büyük bir vazifedir. Maliye Vekili dün Mecliste mühim beyanatta rek fevkalâde varidat membalarımızın azamî müsaadesini istimal etmiştir. Fevkalâde tahsisatın 17 milyon 321 bin lirası demiryolları inşaatına tefrik edilmiştir. bunun haricinde Sıvas Erzurum istikrazile aynca temin edilecek olan 4,5 milyon lira da buna tahsis edilecektir. Ticaret, ziraat, sanayi, maadin işleri mizin ve içtimaî hayatımızın inkişafında olduğu kadar memleket müdafaası imkânlarının tezyid ve takviyesine de birinci derecede âmil olan demiryollar inşaatı, muhtelif kanunlarla kabul guyurduğunuz taahhüd salâhiyetlerine müsteniden dizilmiş olan program dahilinde devam et mektedir. Halen üzerinde çalışılmakta olan hatlar, biri Sıvas Erzurum hattı, diğeri Diyarbakırdan başlıyarak ' Irak ve Iran hududlarına doğru giden hattır. Sıvas Erzurum hattmın Erzincana kadar olan kısmı geçen sene işletmeğe açılmıştır. Erzincanla Erzurum arasmdaki 213 kilometrelik son kısmın da inşaatı önümüzdeki sene bitecek ve Cumhuriyetin 16 ncı yıldönümünden evvel işlemeğe açılmış olacaktır. Fevkalâde tahsisatın «2,500,000» lirası Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü ile elektrik işleri etüd idaresi ihtiyaclanna, 1,5 milyon lirası muhacir iskân masraflanna, 1 milyon lirası da Ankara" Tıb fakültesi inşaat ve tahsisatına, «1,300,000» lirası geçen sene verilen bir milyon liraya ilâveten Lüleburgaz Edirne asfalt yoluna, üç yüz bin lirası Ankara genclık parkı inşaatına, yedi yüz bin lirası yaş ve kuru meyvaların ıslahına, 387,000 lirası maarif inşaatına, 1 milyon lirası ayrı bir ka nunla vermiş olduğumuz taahhüd salâhiyetine müsteniden, şarktan başlamak üzere ihtiyaca göre yaptınlmakta olan hükumet konaklarına, 2 milyon lirası Tunceli mmtakasında tatbik edilmekte olan ıslahat programı icabı olarak yapılan bilhassa yol e köprü gibi mühim nafıa hizmetlerine, '00,000 lirası da hava yolları devlet işetme idaresine tahsis edilmiştir. Adi bütçeden de ayrıc a 450,000 lira rardım görmekte olan bu hava yolları idaresinin dört yıllık bir programa başlamış olan muntazam mesaisi sayesinde elyevm seyrü sefere açılmış bulunan Ankara İzmir ve Ankara Adana hatlarına ilâveten Ankara Samsun ve Ankara Erzincan hatlarınm da önümüzdeki sene içinde açılması mukarrerdir. etmekte erbabından alınan diğer vergilerden ve gümrük vergilerile inhisarlar hasılatından ileri gelmektedir. Elimizde bulunan 1 1 Deniz ticaret işleri Almanyaya sipariş edilmiş olan muhte yıllık tahsilât rakamları bu tahminlerimilif tipte ceman 29,500 tonluk 12 gemiden zin tahakkukunu ümid etmeğe müsaid bualtısı memleketimize gelmiş ve seferlere lunmaktadır. Gerçi son zamanda beynelbaşlamıştır. Diğer altısı önümüzdeki sene milel siyasî vaziyetin tevlid ettiği terediçinde gelecektir. Ayrıca yeniden bazı düd ve endişeler 10 uncu ve 11 inci aylagemilerin daha İngiltere tezgâhlanna si rm gümrük varidatı üzerine mahsus bir pariş edilmesi mukarrerdir. Bu suretle si tesir icra etmekten hâli kalmamış ise de pariş edilmiş ve edilecek gemilerin mec mayıs ayı tahsilâtının 15 gün içinde gemuu tonajı mevcud posta vapurlarımızm çen seneye nazaran üç yüz bin liraya yatonaj yekununun yüzde 80 nine tekabül km bir fazlalık kaydetmiş olması, bu tesirin muvakkat ve geçici olduğunu ve bu etmektedir. Bütün yeni vapurların ticaret filomuza vaziyet dolayısile tahminlerimiz üzerinde iltihakile kabotaj hizmetimizin âcil ihtiya herhangi bir tadil icrasına lüzum bulun cı tatmin edilmiş olacağı gibi deniz ticare madığını göstermişlir. salâh yardımı olacağmı ümid yiz. 23 Mayıs 1939 CUMHURİYET seneden seneye artmaktadır. Memleket mahsulâtının büyük bir kısmını kıymet lendiren ve müstahsile ehemmiyetli yardımlar temin eden İnhisarlarımızda de vamlı bir inkişaf müşahede edilmesi memnuniyete şayan bir neticedir. Vasıtalı vergiler Memleket sanayiini yakından alâka dar eden vasıtalı vergiler üzerindeki dikkatımız, sınaî hayatın bu yüzden ağır bir tazyıka maruz kalmamasmı temine matuf bulunmaktadır. Memleket sanayiının muhtac olduğu ve haricden ithale mecbur bulunduğu ham ve yarımamul maddeler üzerindeki gümrük resimleri asgarî hadde indirilmiş olduğu gibi yalnız teşviki sanayi kanunundan istifade eden müesseselere vermekte olan makine, alât ve edevat gümrük muafiyeti, bütün smaî teşebbüsler erbabının ve bilhassa küçük san'at ve hırfet sahiblerinın de istifadesini temin edecek yeni bir sısteme bağlanmıştır. Bunlar cüz'î bir miktarda gümrük resmine tâbi tutularak buna mukabil ithaiât muamele vergisinden tamamen istisna edilmiştir. Bu sistem dahilinde memleketin bütün sanayi erbabi muhtac olduklan makine alât ve edevatı ucuz bir surette tedarik edecek vaziyete getirilmiştir. Velhasıl vasıtasız vergılerımızde de hem mükelleflere kolayhk göstertnek, hem de devlet varidatını artırmak gayelerinin tahakkuku için mümkün olan hertürlü tedbirleri a'maktan fariğ olmamaktayız. ğim gibi bunlarm mühim bir kısmı esasen muhtelif kanunlarla verılmış taahhüd salâhiyetlerine müstenid programların tatbikına tahsis edilmektedir. Programların karşılıkları ise daha evvelden ve bahusus kanunlarında gösterilmiş veya hükumetçe takarrür ettirilmiştir. Binaenaleyh bu kredilerden büyük bir kısmını önümüzdeki senelerin bütçelerine ağırlık verecek yeni bir yük addetmek iun hiçbir sebeb yoktur. Taksit bedellerinın ıhracat mallarımızla ödenmesı esas olduğu da nazarı dikkate alınınca bu kredilerin memleketi muhtelif sahalarda bir an evvel teçhiz etmek gibi çok büyük faydalan olduğu noktasında tevakkufa mahal kalmaz. Herşeyden evvel millî müdafaa Bütçe projesinin ana hatlarını tahlile girişmeden evvel derhal arzedeyim ki, yeni sene bütçesinin en bariz vasfını, millî müdafaa hizmetlerinin azamî derecede düşünülmüş ve karşılanmış olması teşkil etmektedir. Filhakika bütçenin umumî yekununda geçen seneye nazaran fazIalık «11» milyon liradan ibaret olduğu halde millî müdafaa grupuna hükumetçe teklif edilen zam 1 1,5 milyon liradır. Görülüyor ki bütçe fazlası tamamen müdafaa hizmetlerine tahsis edildikten başka muhtelif daire bütçelerinden yapılan bazı tasarruflar da buna ilâve edilmiştir. (Bravo sesleri, alkışlar). Bütçe lâyihasının yüksek Meclise takdiminden sonra, yeni iki Vekâlet teşkili gibi bilâhare çıkan bir kısım ihtiyaclar için Bütçe encümenindeki müzakere sırasında hükumetçe teklif edilen bazı ilâveler muhterem encümenin aldığı izahat ve yaptığı tetkikat neticesinde kabul edilmekle beraber millî müdafaa grupu bütçelerine yapıldığını arzettiğim 11.5 milyon liralık zammm bir kısmımn gerek hizmetin mahiyeti, gerek bütçeye olan tesirinin muvakkat bulunması nazan dikkate ahnarak bundan üç milyon lirasının fevkalâde tahsisatla karşılanması daha uygun görülmüş ve bu suretle, bütçe projesinde bilhassa millî müdafaa grupuna yapılan zam tekliflerinin esas ve mahiyeti de değiştirilmeden yeni ihtiyaclann hükumetçe hazırlanan bütçe yekunu dahilinde karşılanması temin olunmuştur. timizin mühim surette inkişafı ve mallan Vergide prensipimiz mızın ihracı için ihtiyar edilmekte olan döVergi hususundaki prensipimiz, vergi viz sarfiyatında bir tasarruf da temin e lerimizi istihsali tazyik ve istihlâki tahdid decektir. etmiyecek nispette bulundurmaktır. Bu hususa azamî ıtina etmekteyiz. Tahakkuk Su işleri 1936 malî yılı sonlannda kabul buyur ve tahsil şeklillerinde daima mükellefler duğunuz 31 milyon liralık bir kanuna ıçın kolayhk temin edecek usulleri araş müsteniden sulama, kurutma ve ıslah ga tırmak, ve bu gayeyi istihsal edecek su yelerile memleketimizin hemen her tara rette ıslah ve tensik tedbirlerini almak fına şamil olarak başlamış olan beş yıllık başlıca üzerinde durduğumuz ehemmiyetbüyük su işleri programının tatbikı faali li mevzulardan birini teşkil etmektedir. Hedefimiz, devlet varidatını yeni vergi yetle devam etmektedir. lerle değıl, mevcud vergilerin ıslah ve teBütün havzalarda yapılacak su işlerine aid etüdlerin mühim bir kısmı tamamlan kemmül ettirilmesi, mükelleflere kolayhk mış ve inşaata geçilmiştir. Bu suretle iki ve sadelik temini suretile artırmaktır. yıl irmde inşaatına geçilmiş olanların tu Vergi nisbctlerinin bütçe imkânlarile tearı 18 milyon lira kadardır. Projeler ha lif edilmek suretile indirilmesi hususundazırlanarak ihale edilmiş veya edilmek ü ki mesaimize devam olunacaktır. Bu sene ^ere bulunanlar da 6,5 milyon liraya ba yüksek heyetınizin de malumu bulunan iğ olmaktadır. Böylece beş yıllık prog ahval ve şerait dolayısile birkaç senedenrama dahil işlerin beşte dördü iki sene beri devamlı olarak üzerinde yürüdüğüiçinde faaliyet sahasına intikal etmiş ola müz bu yolda yeniden herhangi bir tahfif yapmak imkânını elde edememiş olmakla caktır. beraber önümüzdeki senelerde bu mesaiUmumî hesablar arasında bir mizin daha müsaid neticeler vereceğine mukayese Bütçenin masraf kısmına ve bununla a şüphe etmiyorum. Muhtelif vergilerden âkadar muhtelif işlere aid maruzatıma yapmış olduğumuz tahfiflerin memnuni nihayet verirken büyük Meclise takdim e yete şayan neticelerini bu münasebetle dilmiş olan 1937 malî yılı hazine hesabı arzetmek isterim: Döviz vaziyetimiz Köylüden tayyare ianesi alınmıyacak Varidat hakkındaki maruzatıma nihayet verirken şu hâdiseyi de huzunınuzda arzetmeyi faydalı görmekteyim: Hükumet, bütce imkân'arı derecesinde vatandaşlar üzerindeki vergi yüklerinin t»hfifini düşündü?ü sırada haikın Tayyare Cemiyetine mahsulâtı arziyeden muayyen bir nispette vermekte olduğu ianelerin de müstahsil olan köylümüzün gelirine müessir o'makta bulunduğunu görmüş ve bunun köylümüzün kalkmması yolun^aki mesai ve gayelerim'ze uygun bulunmıyarak yani malî sene iptidasından itibaren bu ianenin tamamen bertaraf edilvermi«tir. Yeni ihtiyaclar Mevzuubahs yeni ihtiyaclar için yapılan zamların başlıcaları şunlardır: Aza adedinin artması ve Meclis binasınm inşaatı dolayısile Büyük Millet Meclisi bütçesine 500 küsur bin lira, yeni iki Vekâletin teskili dolayısile bu Vekâletler bütçelerine 900,000 lira, muhtelif mülhak bütçelere ve teşekküllere yapılacak yardımlarla devletin umumî bazı ihtiyacları karşıhğı olarak Maliye bütçesine 1 milyon 300 küsur bin lira. 1938 malî yılına nazaran önümüzdeki sene bütçesinde yapılan diğer değişiklikler, bir kısım bütçelerde tasarruf edilen mebaliğin dahilî emniyet ve asayiş ihtiyaclarına ve maarif, sıhhat, ziraat, nafıa hizmetleri gibi müsmir işlere tevzi edilmiş olmasından ibarettir. Arzettiğim tasarrufun bir kısmı ayni bütçe içinde bir hizmetten tenzil, diğer bir hizmete zam suretile icra edildiği cihetle zahiren görünmemektedir. Bu suretle görünen veya görünmiyen tasarrufların umumî yekunu 5 milyon lirayı mütecaviz olup bunun 1,5 milyonu maarif, 600,000 lirası sıhhat ve içtimaî muavenet, 600,000 lirası ziraat, 300,000 lirası nafıa hizmetlerine, 800,000 lirası emniyet ve jandarma bütçelerine ayrılmış, bakiyesi de bilhassa kabul buyurduğunuz bazı kanunlann icabı olarak muhtelif dairelerin zarurî üıtiyaclarına karşılık tutulmuştur. umumisile bir evvelki sene hesabı umumii arasında bir mukayese yapmayı da faydalı bulmaktayım. 1936 senesinde bütçeden ve fevkalâde membalardan 271 milyon lira tahsil ve 240 milyon lira tediye edilmiştir, ki aradaki fark 31 milyon liradan ibarettir. Bundan sene sonunda bütçe emanetine alınmak sureti!*» ertesi seneye borc olarak devredilen 20,2 milvon lira indirilirMemleketimizin esas anahatları tesis ve se hesab devresi 10,8 milvon liralık bir vasıtalarımız program dairesinde ikmal fazla ile kapanmış demektir. edildikçe mukavele ile mütekabilen bağlı 1937 senesinde gene bütçeden ve fevbulunduğumuz Avrupa hava yollarını kalâde membalardan 314.1 milyon lira arka ve cenuba ve buralardan çıkacak tahsil ve 287.4 milyon lira tediye edilmişyolcuları Avrupaya kendi vasıtalarımızla tir. Aradaki fark 26.7 milyon liradan inakletmek ve bu suretle gerek memleke baret olup bundan sene sonunda bütçe timizin gerek şark ve cenub memleketle emanetine alınmış olan 16 milyon lira rinin Avrupa hatlarile irtibatmı temin et tenzil edilirse hesab devresi 10.8 milyon mek imkânları elde edilecektir. liralık bir fazla ile kapanmıştır demek Varidat bütçesine aid maruzatıma geç oluyor ki 1937 tahsilâtı bir evvelki senemeden evvel, adi bütçede ve fevkalâde den 43.1 milyon lira ziyade, tediyatı da tahsisat projesinde yer almıyan sanayi, 43.4 milyon lira fazladır ve hesab devresi maadin, deniz ticareti ve su işlerimıze da her ikisinde 10.8 milyon lira bir fazla ile ir de biraz maruzatta bulunacağım: kapanmıştır. Bu işlerin sarfını istilzam ettiği mebaNakid vaziyetimiz liğ, kısmen muhtelif kanunlarda mevcud Vezne ve banka mevcudlarile yoldaki salâhiyet ve mezuniyetlerin verdiği im paralardan mürekkeb olarak 1936 senekânlardan istifade suretile kısmen de İn sinden 1 haziran 1937 tarihine devrolugiliz ve Alman malzeme kredilerinden nan miktar 46.6 milyon lira idi. Sene nikarşılanacaktır. hayetinde bütçe emanetine alınmış oldu ' Hayvanlar vergisi Hayvanlar vergisi, bu seneni nelimizde bulunan kayıd neticelerine göre, vergiye âbi hayvan miktarlarının geçen seneye nazaran 1.565.670 aded artmış olduğu anlaşılmıştır. Geçen sene bu vergi üzerinden yapılmış olan tahfiften mütevellid akriben 2,600,000 lirayı mütecaviz varidat noksanının yüzde 56 si bu suretle iki sene içinde telâfi edilmiştir. Bilhassa bu varidat noksanlığından bir kısmının at, eşek, katırların vergiden tamamen istisna edılmesinden mütevellid bulunduğunu ve bu noksanlığın dahi, diğer hayvanların gösterdiği artışla telâfi edilmekte olduğu düşünülürse, bu vaziyetin bir kat daha memnuniyeti mucib olduğu kolaylıkla anlaşılır. Hayvanlar vergisi üzerinde devamlı şekilde yaDilmış olan tahfifler, memleketimizin mühim bir servet membaı olan hay vancılığm inkişafını temine çok yardım 1936 senesindenberı tatbik etmekte olduğumuz döviz bütçesi usulile, senelik varidat ve sarfiyatı gelir membalarına ve hizmet nevilerine göre icra vekilleri heyetince çerçevelenmekte olan döviz vaziyetimiz bu çerçeve dahilinde tanzim ve idare edilmektedir. Bu sayede dövizle yapılacak sarfiyatm gelir miktannı geçmemesine azamî derecede itina ediyoruz. Ancak geçen seneki maruzatımda da işaret ettiğim gibi, dünya silâhlanma yarışı içinde memleketimizin müdafaa vesaitini azamî nisbet ve sür'atle takviye ve ikmal için yapılacak döviz sarfiyatında hiç bir suretle kaçınılmaması lüzumunu hadisatın gün geçtikçe daha çok kuvvetle teyid ettiğini kat'î bir zaruret olarak kaydedeceğim. Bu zaruret haricinde döviz sarfiyatımızın ancak pek ciddî ve kaçınılmıyacak ihti yaclara hasredılmiş olmasına rağmen döviz vaziyetimizde ferahlık bulunduğunu maalesef arzedeceğim. Bununla beraber bir taraftan sanayi programlarının tatbi kinden beklediğimiz müsbet neticelerin tedricen elde edilmesi, diğer taraftan madenlerimizin ve bilhassa işletme tecrü beleri yapılmış olan Ergani bakır madenini önümüzdeki yıldan itibaren faaliyete geçmesi darlığı gün geçtikçe tadil ve tahfif etmekte çok müessir olacağını söyliye bilirim. Döviz vaziyetimizin icabı olarak impar/torluk borclarını yüzde yüz mal ile ö denmesi esası üzerinde yapılmakta olduğunu geçen sene arzetmiş olduğum mü zakereler neticelenmiş ve bu borcların tamamının mal ihracı suretile ödenmesine başlanılmıştır. Haricî borclanmız çin umumî bir esas olarak kabul ettiğimiz bu ödeme tarzı, ahiren Anadolu demiryolu ve Haydarpaşa şirketlerinin haricdeki aksiyon ve obligasyonu hâmillerine teşmil edilmiştir. Arazi tahrir netîcderi Sanayi işleri Fevkalâde tahsisat Bütçe projesinin masraf kısmına aid maruzatımı bitirmeden müsaadenizle, üç senedenberi fevkalâde tahsisatla ıdare edilmekte olan ve başta Millî Müdafaa olmak üzere Nafıa, Ziraat, İktısad, Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Vekâletlerinin fevkalâde mahiyeti haiz bulunan muayyen hizmetlerinin önümüzdeki senede ayni suretle fevkalâde menabiden elde edilecek karşılıklarla temini için ayrıca büyük meclise takdim etmiş olduğumuz kanun lâyihasının umumî hatları hakkında kısaca maruzatta bulunacağım. Umumî yekunu 58 milyon liraya baliğ olan fevkalâde tahsisatın en mühim kısmı Millî Müdafaaya aiddir. Filhakika demin arzettiğim veçhile, adi bütçede yapılan mühim zamdan Millî Müdafaa hizmetlerine fevkalâde tahsisattan ayrılan miktar 26 milyon 310 bin liradan ibarettir. hükumet, yüksek direktiflerinize tebaan, sulh ve emniyet gayelerimızin vasıta ve mesnedini teşkıl eden millî müdafaa ..izmetlerinin takviyesi için gerek adi ge Tahakkuk ettirilmesi Sümer Banka mevdu olan sanayi tesisatı yüksek meclisin direktiflerine göre hükumetin tanzim etmiş olduğu program dairesinde munta zaman ilerlemektedir. Bu program meyanından bilhassa memleketi smaî ve iktısadî hayatında büyük bir rol alacak olan tesis ve işletme sermayesi 45 milyon liralık bir masrafı istilzam eden Karabük demir ve çelik fabrikasınm önümüzdeki ağustos ayında işletmeye açılacağını ve Türk İngiliz ışbırliğinin bu büyük eserının başarılmış bulunduğunu kayıd ve işaret etmek isterim. Yapılan hesablara göre ilk beş senelik sanayi programmda dahil tesisatın tamamlanması takriben 1 1 7 milyon liraya mal olacağı anlaşılmaktadır. Bu tesisat için sarfı muhtelif kanunlarla mezuniyet verilen 57 milyon lira kanunlarında yazılı menabiden hazinece tamamile temin edilmiştir. Önümüzdeki seneden itıbaren programın tamamlanmasına muktazi sarfıyat için yeniden salâhiyet alınmasına lüzum görül müş ve buna aid kanun lâyihası yüksek Meclise takd;>Ti edilmiştir. Maden işleri Efibank tarafmdan idare edilmekte olan maden işletme idarelerimizde de tedricî terakki ve inkişaflar görülmektedir. iktısadî hayatımızda oldueu kadar döviz ihtiyaclarımızın tatmini bakımından da malî vaziyetimizle çok sıkı alâkası bulunan maden işletmelerimiz arasında önü mü^deki sene içinde Ergani bakır made ninde bekledisimiz istihsal miktannı eld edeceğimizi ve bunun döviz cephemizde ğunu arzettiğim 20,2 milyon lira ile fevkalâde tahsisat karşılıklarından ertesi seneye devredilen 13.1 milyon lira bundan tenzil edilirse 1937 senesine devredilen kabili istimal nakid mevcudu 8,3 milyon liradan ibaret kalır. 1937 malî yılından 938 haziranına devredilen vezne ve banka mebcudlarile yoldaki paralar ise 48.3 milyon liradır. Bundan bütçe emanetine alınmış olan 16 milyon ve fevkalâde tahsisat karşılıklarından ertesi seneye devredilen 16.1 milyon lira tenzil edilirse 1938 malî yılından müdevver kabili istimal nakid mevcudunun bir evvelki senenin 8.3 milyonuna karşı rıemen bir misli fazlasile 16.2 milyon liraya ç'ktığı görülür. Birkaç senedenberi hesab dev relerınin daima mühim fazlalarla kapan makta olması ve nakid vaziyetimizin bir evvelki seneye nazaran böyle iki mıslıne yakın bir fazla göstermesi münha?ıran yüksek Meclisin bütçe muvazenesine verdizi ehemmiyetin ve bütçe rakamlarınm tahmin ve tesbitinde gösterdıği isabetin tabiî bir neticesidir. Devlet maliyesinin sağlamlipını ve bu sayede umumî hizmetlerin sür'at ve emniyetle ifasmı teminde bu halin ne derecede müessir olduğunu izaha lüzum "örmüvorum. Varidat bütcesi1939 m alî yılı bütçemizin varidat kısmını 261 milyon lira olarak tahmin etmiş bulunmaktayız. 1938 yılınm 10 aylık tahsilât rakamlarına istinaden yapmış olduğumuz bu tahminin 1938 yılı varidat bütçesine nazaran 10.951.000 lira bir fazlalık göstermektedir. Bu fazlahğın mühim bir kısmı kazanc vergisile hizmet 1937 yılı sonunda bitirmiş oldu5ı<muz arazi tahrir neticelerinin önümüzdeki sene tatbik mevkiine konulması için lâzım ge'en tedbirlerm almmasım ehemmivetle takib eHik. Vilâyetlerimizin büvük bii kısmında itiraz tetkikleri bi';rilmiş ve tahrı'r netice'«"ri kat'ile«tirilmistir. Yeni malî yılbşî'ndan ıtıbaren versı«: bu tahrir neticelerine göre tah^kkuk ettirilpr'vecek ka^aUnn adedı nek azdır. Bu vesile ile 1935 malî vılı nihayetine kadar olan arazi versisi bakayas'nın terkini suretile vapı'an tasfiyenin vaziveti Kazanc vergisi ve diğerleri "slah b^kırnmdan e^ıemmive^'ni b''r k<*re Hayvan vergısınden sonra mühim üaha tebari'7 eHı'rmeyi yerirı^e bulurum. bir vatandaş kütlesini alâkadar eHazine vaziveti den kazanc vergilerirnizde de devamHazine vaziyetimiz bütçelerimizin, inlı bir artış müşahede edilmektedir. Yanı kışafile ahenktar olan sağlamlığını mukazan vergisi kanununun tatbikındanhafaza etmektedir. Hakikî ve samimi beri geçen beş senelik devre içinde bu manasında denk bütçenin tabiî bir netivergi hasılatının dört milyon liradan fazcesi olarak düzgün ödeme prensipine büla artmış olmasmda ış hacminde görülen yük bir taassubla bağlı kalmakta devam genişlemenin tesiri bulunmakla beraber ediyoruz. verginin dayandığı esasların memleketin Taahhüdlere sadakatin, tediyelerde iniktısadî bünyesile iyi bir şekilde imtizac etmiş olmasının ve muhtelif tarihlerde bu tizamın devlet maliyesinin itibarını kuvvetvergi üzerinde yapılan tahfiflerin de bü lendirmek ve bu sayede umumî hizmetyük bir hissesi bulunduğu muhakkaktır. leri en müsaid şerait altında ifaya imkân Ayni tezayüd hizmet erbabından alın veren rağbet ve rekabet temin etmek humakta olan vergilerde de daha bariz bir susundaki ehemmiyetini hiçbir zaman şekilde görülmektedir. Bu itibarla bu gözönünden kaçırmamaktayız. Devlet neticenin de kayda değer şayanı memnu tahvillerine ve hazine bonolanna gösterinıyet bir hâdise olduğunu arzetmek iste len ihmad gittikçe artmaktadır. Muhtelif kanunlarla vermiş olduğurim. muz müteaddid senelere şamil taahhüd Vasıtalı vergilerimize gelince, bu versalâhiyetlerine müsteniden gerek memlegilerımiz de ayni artma seyrini takıb etket müdafaa ve vesaitinin takviyesi, gemektedir. Evvelki sene petrol ve benzin rek nafıa, sanayi, maadin ve deniz ticaüzerinde yapılan yüzde 50 derecesindereti işlerimize müteallik tesisatın tamamki tahfiften sonra bu vergi hasılatmda lanması için tespit edilmiş olan programgörülen artış devamlı surette yükselmek!ar en müsaid şerait altında memlek^t te olduğu gıbı muamele vergisi de haikın dahil ve haricinden gelen geniş kredi te'kiştira ve istihlâk kabilıyetinin tezayüdü lifleri muvacehesinde büvük bir kolaylıknispetinde artmaktadır. 'a tafVıik edi!ebilem°ktedir. Şeker istihlâk vergisinde yapılan ten16 milyonluk Jngiliz kredisi zilâtın neticeleri yüksek heyetinizce de Geçen seneki maruzatım arasında te malumdur. Dört sene evvel memleketi etmiş olduğum 16 miK'on sterlinmiz en az şeker istihlâk eden memleket ma=! lik Inqiliz kredisi Büyük Mec'isçe tasler arasında bulunmakta iken bugün oldukça mühim bir istihlâk kabiliyeti ikti dik edilmiş ve tatbikatına geçilmiş bulunsab etmiştir. Dört sene gibi kısa bir za maktadır. Bunu takiben Almanların teklif etmis manda şeker istihlâkimiz 55 bin tondan olduğu yüz elli milyon marklık krediy110 bin tona kadar yükselmiş, yani istihlâk yüzde yüz nispetinde artmıştır. Dam aid müzakereler de seri bir anlaşma ile ga resminde geçen sene yaptığımız ehem netice'enmiş ve bu husustaki kanun lâyimiyetli tahfife rağmen bu resim hasıla hası da a^iren vük=ek ta'v^'nize iktiran tında tahfifle mütenasib bir noksanlıkla etmiştir. B'lvesile şu ciheti de arzedevim karşılaşılmamıştır. Önümüzdeki senelerde ki, bu kredi anlaşma'arını eski telâkki ve bu noksanlığın tamamen telâfisinden baş tatbik tarzına göre bir istikraz mahiyetinka resim hasılatının tezayüdünü kuvvetle de görmemek lâzım gelir. Pu'ilar malümid etmekteyiz. inhisarlar hasılatı da zeme kredisidir. Biraz evvel işaret etti Haricî ticaretimiz Geçen seneye kadar aktif vaziyette bulunan haricî ticaretimiz 1938 yılında ufak bir farkla oasif vaziyete geçmiş bulunmaktadır. Filhakika ticaret muvazenemiz 1936 da 25.200,000 küsur lira, 1937 de 23,600,000 küsur lira ihracat fazlasile kaoanmıs iken 1938 yılında bu muvazene 4.890,000 liralık bir ithaiât faz'asile kapanmıştır. Ancak geçen senelere nazaran fazla ithal olunan eşya, makine, ziraat alâtı ve edevatı, kara ve deniz nakil vasıtaları demir ve çelik ve mamul leri gibi memleketin muhtelif sahalarda teçhizine müteallik maddelerden ibaret olduğu ve istihlâk eşyasında fazlalık bumadığı cihetle bu vaziyet memleket iktısadiyatı için endişe edilecek mahiyette değildir. Maamafıh haricî ticaretimizin seyri ehemmiyetle takib edilmekte ve bilhassa döviz sahasındaki menfi tesirleri mütalea edilerek icab eden tedbirler alınmaktadır. Milli para Mülî paramızm, senelerdenberi muhafaza olunan filî istikrarı devam etmektedir. Geçen seneki maruzatımda borsa harici almıp satılan Türk altmını yersiz olarak tedricî bir tereffüe meyletmesinin tevlid ettiği zararlara işaret ederek bu hususta bazı tedbirler alındığını ve bu sayede altm ahm satımınm dünya fiatlarına na zaran normal hadler üzerinde tesbit edilmiş olduğunu söylemiştim. Çok hassas olan bu mevzu muhtelif sebebler ve bilhassa siya?î havaların tesirleri altında gene gayritabiî muvazenesizliğe doğru gitmekte olduğunu müşahedemizle anlamış bulunuyoruz. Bunun için zamanın ilcaatına daha uygun yeni tedbir ve kararlann alınmak üzere bulunduğunu arzederim. Gümüş ve nikel para Muhtelif kanunlarla tedavüle çıkarıl masına mezuniyet verdiğiniz, gümüş pa radan 21 milyonu basılarak tedavüle çıkarılmıştır. Azamî haddi olan 25 milyon ııra, önümüzdeki sene ikmal olunacaktır. F ki nikel ve bronz paraların tedavülden kaldırılacak yerlerine yenilerinin çılc 'T.<<:ina bu yıl da devam edilmiş ve 25, 15, 5, 2,5 ve 1 kuruşluklar tamamen yenilerile değiştin'lmiştir. Halen piyasada kalmıs olan 20, 10 paralıklarır (Devamı 9 uncu sahijede\