Katalog

31 Mayıs 1938 CTJMHURİYET DEYNELMİLEL PORTRELER Lazaro Kardenas On iki yaşmda iken anasmı ve babasını kaybettikten sonra, girdibada yakalanmış bir yaprak gibi içine karıştığı hayatta yerden yere çarpilıp iki sene zarfmda, kafasını, yirmi seneye ancak sığan tecrübe hamulesile doldurmuş bir adam: Lazaro Kardenas: Onu, 1893 senesînde, Meksikanın garbmda kâin küçük bir şehir olan San Luis Potosi'de, çiftçilikle meşgul İs panyol bir baba ile yerli bir anadan dünyaya gelmiş olarak görüyoruz. Küçük Kardenas on iki yaşma henüz girdiği zaman babası, onu takiben de anası öldü. Çocuk, dilenci sürülerinin, ihtilâlcilerin ve haydudların dehşet saldıklan altüst bir memlekette, kimsesiz kalmışn. Babasının çiftliği satıldı, parası cenaze masrafMeksika Reisicumhuru Kardenas lannı karşıladı ve Kardenas sokak orta sında kaldı. Işte, hayat kasırgasmm onu Nazırlan veya sefirleri kendisile gö pençesine yakalayış» bu larihe tesadüf e rüşmek istedikleri zaman, onu Cumhur der. Riyaseti saraymda aramazlar; MeksikaBabasız, anasız ve yuvasız kalan ço dan günlerce uzak havahye kadar gidip cuk, kırlarda dolaşîrken bir dilenci sürü tarlalarda, yahud fabrikalarda bulurlar. Kardenas'ın, memleket işlerine tatbik sünün eline düşmüştü. Dilenciler onu kendi hesablarına çalıştırmağa başladılar. ettiği baş program ziraatçiliktir. Fakat, Bu serserilerin insafsız istisman, tam iki bu ziraatçiliğin esasmda, büyük arazi sasene, sıkı bir esarct halinde devam etti. hiblerinin mallarmı istimlâkten ibaret Kardenas'ı on dört yaşmda iken bu ha bir hedef tasavvur etmek doğru olmaz. Asıl gaye, îndien denilen yerlinin öcü ve yattan kurtaran bir Fransız olmuştur. Lazaro Kardenas'ı, önce bu Fransızın İspanyolun memleketten tardıdır. yanında mürettib çırağı olarak, üç sene Lazaro Kardenas, ötedenberi, volkasonra da birdenbire orduya iltihak edip nik arazisi gibi ateşin devlet reisleri yetiş1910 senesindeki cenub alayları isyanı tiren Meksika toprağının, taşkın kuvve na iştirak etmiş buluyoruz. tini memlekete en faydalı gördüğü sahaDilenci sürüsünün içinden kurtulduk da mebzulen sarfeden bir ihtilâlcisidir. tan üç sene gibi az bir zaman sonra onu Ancak, Meksika Rcisicumhurunun, bu atılgan ve cür'etkâr hareketlere giriş kendi muhiti içine kapanıp, münhasıran miş bulmamızm sebebi, akranları için ço bu muhiti teşkil edenler arasında yaşamacukluk devresi olan on dört yaşmda iken, sını bir hata; dünyayı dclaşıp, hayattaki bu delrkanlınm, acı ve sefil tecrübeler sa tecrübelerini doktrinler üzerinde yeni tecyesinde, yaşlı insan kafası taşımasıdır. rübelerle tezyid etmemesini bir noksan Ve bu acı tecrübe devresi, Kardenas'ın telâkki edenler vardır. Kütlelerin, oparbütün hayatında, izlerini muhafaza ermiş lör sesine, sinemaya, projektörlere daima tir. «evet» dediğini hesaba katmaz gibi görünen Kardenas, bir gün gelip, mukabil Kardenas, orduya dahil olur olmaz, dürüstlüğü, enerjisi, azimkârlığı sayesin bir ihtilâlle karşılaşacağını. son hâdiselerde, çabucak bir mafevk mevkii tutmağa den ders alarak anlamış bulunuyor. Zimuvaffak oldu. Enine boyuna, esmer, ra Meksika, bir gün sonra patlıyacak volparlak gözlü, sert tavırlı bir adam oldu kanın nereden fışkıracağmı tayin mümkün ğu için, arkadaşlan üzerinde büyük bir Imıyan bir diyardır. nüfuz icra etmeğe başladı. Maamafih, bugün, Meksika Cumhurîrticalen söyledigi sert ve ateşin nutuk reisi Kardenas, kanunu esasiye girecek larda, kanaatlerini kuvvetle ifade etmesi olan bir maddeyi bir kalemde yazarak ni, kendisini dinliyenleri teshir ederek sü bütün petrol madenlerinin devlete aidi rüklemesini biliyordu. Ve Lazaro Kar yetine karar vermek cür'etkârlığını göstedenas yirmi yaşmda, albay, sonra gene ren; ayni zamanda karşısındaki çok kuvral oldu. vetli muhalefet cereyariîe mücadeleden Cumrurreisi Kalles'in zamanında Me bir an geri kalmıyan; esasen cahili olduğu idiokan eyaleti valifi bulunan Kardenas, diplomasi yollarına kat'ıyyen rağbet et zıraat sahasmda cezrî bir ıslahat ya miyen ve rakiblerile uzlaşmağı düşünmipılmasını şiddetle müdafaaya girişmişti. yen ayni ateşin Kardenas'dır. Şehirden şehre dolaşarak fıkirlerini etraPetrol dünyasınm ifade ettiği muaz fa yayıyor, yaptığı propaganda ile halk zam sermaye kuvvetile uğraşmağı göze kütlelerini peşinde surüklüyordu. Men alacak kadar beynelmile! bir cür'et gössub olduğu millî partiye binlerce kişi teren Kardenas'ın, volkan kadar şiddetli dahıl oldu ve Kardenas, 1934 de eski de olsa, ihtilâllerle çarpışmakta muvafCumhurreisini mağlub ederek altı sene fakiyet kazanacağı kuvvetle ümid edilemüddetle, Birleşik Meksika devletleri bilir. Bugüne kadar birçok defa patla Cumhurreisliğine intihab olundu. mağa yeltenen yanardağlan vaktinde Kardenas, baş döndürücü bir hızla söndürmeğe muvaffak olan Kardenas, aştığı merhalelerin sonunda eriştiği bu bundan sonra da, her îndifa istidadmı yüksek mevkide acaba ne gibi icraat ya muvaffakiyetle körletecek kabiliyette bir pacaktı? İlk zamanlarda, düşmanlan, ik ihtilâl çocuğudur. tidar mevkiinin onun ihtilâlci hamlesini kıracağını iddia etmışlerdi. Fakat, o, bu düşmanlara parlak bir tekzible mukabele etti. Altı senelik bir plân tanzim etti, yepyeni kanunlar hazırladı. Büyük arazi sahiblerinin topraklan, devlet bonoları muIBaştarafı 1 inci sahifede] kabilinde istimlâk olundu. İspanyolca bir İzmir turistik yollarının inşa, mütemadi tek kelime okumasmı, yazmasını, konuştamir, ağaclama, bakım ve muhafaza masını bilmiyen 2,500,000 kızıl derilinin masraflarına tahsis edilecek fevkalâde tahsil etmesi için mektebler açıldı. gelirler şunlardır: (A) Vilâyet dahiYeni Cumhurreibi, yalnız bu tedbir lerle iktifa etmiyordu. Memleketi baştan lindeki yol mükelleflerinin yol vergisi başa imar etmek tasavvurundaydı. Bu se mükellefinine zammedilecek ikişer lira, beble, MeksikalJann manevî seviyesini (B) Vilâyet yolları tahsisatında u ıslah için geniş bir mücadele açtı. Likör mumî meclis karanle tayin edilen mik satışlarını şiddetli tahdidata tâbi tuttu ve tardan her yıl ayrılacak tahsisat, (C) bütün kumarhaneleri kapattı. Bugün, Vilâyet merkezinde ve banliyöde işliyen briç kulübleri bile kanunen yasaktır. Yal Devlet Demiryollarından gayri muayyen nız millî piyangoya müsaade edilmiştir. tarifeli kara ve deniz nakil vasıtalarınm Kardenas, ayni zamanda, kabare dan yolcu biletlerine, abonman defterlerine sözlerinin gece saat ondan sonra çalış ve tenzilâtlı pasolara beher sefer için malarım da yasak etmişti. Meksiko şeh zammolunacak 20 para ile vilâyet merKerinde gece hayatı saat on birden evvel zile vilâyete bağlı şehir ve kasabalar ve başlamadığma göre, bu yasak kat'î bir köyler arasında işliyen Devlet Demiryolmemnuiyet demekti. larından gayri muayyen tarifeli vesaiti Kardenas, kendi hususî hayatile, bü nakliye ücretlerine gidiş ve geliş için ayrı tün yurddaşlarına imtisal nümunesi teş ayn eklenecek birer kuruşla elde edile kil etmektedir. Mes'ud bir aile yuvası cek varidat. ( D ) İnşa ve ıslahı ikmal kurmuştur. Karısı, evinin haricinde na edilen yollardan geçecek nakil vasıta diren görülür ve bütün hayatını, memlelanndan alınacak hususî bir seynisefer ket âdeti mucıbince, çocuklarına hasretresmi. Yüklü hayvan arabaları için bir miştir. Kardenas, içki ve tütün içmez, bir kuruş, binek otomobilleri için bir kuruş, keşiş hayatı geçırir. Sabalıleyin saat dörtotomobiller için 2 kuruş, kamyonlar için te uykudan kalkar, bir çeyrek saat yüzer ve at gezintisi yapar. Sonra, masasının 3 kuruş. tktısadî hareketler Otlakiye olan tarlalarımız HADİSELERİN RESİMLERİ i m PENCERESİNDEN o Gazetemize Bulvadin çiftçilerinden on emiyet hayatı, şüphe yok ki, iş bir imza ile gönderilen bir mektubda iç üzerine kurulmuştur. İşi az veya timaî ve iktısadî bir yaranm üstüne basılıişi bozuk olan beşeri cemiyetlerde ne düzen, ne ağız tadı bulunur. Nasıl yor ve şöyle deniliyor: «Kışın dondurucu ki işsiz adam ya bir gölge, yahud bir vuksoğuğu, yazın yakıcı sıcağı altında, çoluk tür ve iş sahiblerinin ya ayağını köstekçocuğumuzla, mükellef yol amelesinden ler, ya rahatmı incitir. daha zorlu bir çalışma ile emek vererek Türkler işin hayat mihveri olduğunu ektiğimiz ve yetişmelerini dört gözle bekbelki her milletten önce anlamışlar ve iş lediğimiz ekinler koyun ve keçi sürüleri kelimesi üzerinde uzun uzun işlemişlerdir, tarafından mahvolmaktadır. Tapu ile meselâ hangi dilde türkçenin kaydettiği bizlere aid olduklan sabit olan yerler ctşu darbımesellerin eşi vardır: lakiye olarak kullanıhyor...» İş anlatılıncıya kadar baş elden gider; Ilk nazarda, basit bir şikâyetname gibi iş ola asianım; iş içinde iş var; işin içinde görünen şu mektubun delâlet ettiği mana bit yeniği var; iş işten geçti; iş bitti, kavnekadar mühim... Bu mektuba, biraz dikga basıldı; iş bilmiyen adam oşt anlamıkat edilirse, üç beş keçinin veya başıboş yan köy itine benzer; işten artmaz dişten koyunun bir tarlaya girmesi hikâyesini deartar; iş amana binince kavga olmaz; işğil, memleket nüfusunun yüzde yetmiş beSofya Dört senedenberi ilk defa olarak Kral Boris Meclisi içtimaa sizlik kötülüğün babasıdır; işin yoksa şini teşkil eden köylümüzün, gene başlıca şahid, paran çoksa kefil ol; işin bilen, eşin kısmı olan müstahsil sınıfının elân halle davet etmiştir. Yukarıki resimde Bulgar Kralını Mecliste nutkunu söylerbilen, aşm bilen yoksul olmaz; bibnez işin dilememiş, birinci derdini okumak kabil ken görüyorsunuz. anasını uyku beller; iş başa düşünce gaydir. Mektubda yazıldığı gibi, bir sene büret dayıya düşer; işlendikçe ışılar; işliyen tün ümidini tarlaya bağhyan bir aile için anahtar pas tutmaz; bugünün i§ini yarına ekinin bir sürü tarafından mahvedilmesi koyma; kalan işe kar yağar. felâketini uzun uzadıya izaha lüzum yokİş, gene hangi dilde bizim dilimizde tur. Sabur ve çalışkan Türk çiftçisinin her olduğu kadar yüklü ve şümullü mana tazaman başına gelen bu vak'alar bir, bin şır?... İş türkçede amel, şugl, emir, masdeğil; on binlercedir. Fakat asıl mühim lahat, sây, cehd, vazife, hizmet, eser ve mesele, bunun memleketin iktısadî varlığı sun' gibi sekiz on arabca kelimenin tek, ve köylünün mevcudiyeti üzerindeki tahfakat onların hepsinden canh karşılığıdır, ribkâr tesiridir. îş eri diyince işbaşı, iş adamı, iş ehli olam lan anlarız. Fakat işin başı sözünden Milyonlarla ifade edilen mahsulün kofitnelerde önayak olanlara intikal ederiz. runması ve mahsulün akıbetinin herhangi İş güc terkibinde bir kaç satırla ifade şu veya bu çobanm vicdanî mes'uliyetine, olunacak kadar geniş mana vardır. Iş et' ınsafına bırakılmaması için lâzrnı olan inmek, işe bakmak, işine bakmak, işi bitzıbatî tedbirlerin alınması lâzımdır. Va mek ve iş bitirmek, iş yapmak ve iş gortandaşın meskeni gibi mahsulünü de komek gibi tabirler hakikî ve mecazî olaraK rumak mecburiyetindeyiz. muhtelif mefhumlar taşır. Tembellerin F.G. dilimizde bir vasfı da «iş kaçkını» dir. Bükreş Romanyanın meşhur «Demir muhafızlar > teşkilâtı reisi İşten birçok da kelimejer çıkarmışız. Kodreanu'nun muhakemesinde maznunun vekili müdafaada bulunuyor. Meselâ Sürurinin: «Hâlâ bizim mahalMalum olduğu üzere Kordreanu bu muhakemenin sonunda 10 sene hapse lenin işlek sokağı var Kamburu, körü, mahkum olmuştur. sağırı, lengi, solağı var» beytinde görül Büyük af projesinîn esasları [Baştaraft 1 inci sahifedei Bu cürümler, devletin arsıulusal şahsiyetine karşı işlenmiş olan cürümleri devlet kuvvetleri aleyhindeki suçları, ecnebi devetlerle bunların reisi ve elçileri aleyhinde işlenmiş suçları ve müşterek hükümleri ihtıva etmektedir ki, ceza knnununun 125 mcı maddesınden ıtıbaren 167 nci (dahıl) maddesine kadar olan 4 fash kaplamaktadır. Bu cürümlerin maznunları hakkmda takibat yapılmıyacaktır. Takib edilenler için de âmme hukuku davasının sukutuna karar verilecektir. Bu cürümlerle mahkum olanların cezaları infaz edilmi yecektir. Bu cürümlerin maznun ve mahkumları hakkındaki af da bütün hukukî ve fer'î neticelere şdinil olacaktır. 3 Ancak, yukarıda bildirdiğim hükümlerden istifade edenler hakkında memurin ve hâkimler kanunile bunlara müzeyyel kanunlara ve sair hususî ka nunlara göre yapılmış olan bütün inzibatî muamelelere affın şumulü olmıyacaktır. 4 iki numaralı bendde hulâsa ettiğim cürümleri Meclisçe tesbit edilecek bir tarıhten sonra işlemiş bulunanlar, bittabi bu kanunun hükmünden istifade edemiyeceklerdir. 5 Gene bu af projesile, Lozan muahedesine bağlı umumî protokolda istih daf edilen 150 şah's da affolunmaktadır. Şu kadar ki, bu şahsiyetler lâyiha kanunlaşarak mer'iyete gireceği tarihten itibaren 8 sene müddetle maaşlı veya ücretli olarak âmme hizmetlerinde kullanılamıyacaklardır. 6 Birinci ve beşinci bendlerde bildirdiğim mahiyetteki aftan faydalanan şahıslar hakkında 2 mart 1331 tarihli kanunun beşinci maddesinin hükmü tatbik olunabilecektir. 7 Gene bu af projesi 25 eylul 1339 tarih ve 347 numaralı ve 26 mayıs 1926 tarih ve 824 numaralı kanunlara göre teşekkül etmiş olan heyeti mahsusalarca haklarında bir daha devlet hizmetlerinde istihdam edilmemelerine karar verilen şahısların ve 24 mayıs 1928 tarih ve 1289 numaralı kanunla Ali Karar Heyeti ve 26 teşrinievvel 1935 tarih ve 2830 numaralı kanunun 12 nci maddesi mucibince Devlet Şurası mülkiye dairesince tetkik ve tasdik edilenler de dahil olmak üzere cezalan affetmektedir. Dün de bildirdiğim gibi, Meclisin yaz tatilinden evvel çıkacağı anlaşılan bu kanun, neşri tarihinden muteber olacaktır. Bu aftan istifade edecek 150 liklerden hayatta olanlar şimdi muhtelif memleketlerde bulunmaktadırlar. Bunlardan Refik Halid, Celâdet Âli Halebde, filozof Rıza Tevfik Erdün taraflarında, Sabri Hoca Romanyada, Çopur Hakkı, Tüfekçi Yakub, Köylü Refet Yunanistanda, Refi Cevad Fransada bulunmaktadırlar. Bu yüksek atıfet eseri Türk milletinin büyüklüğü ve şanından olmakla beraber bu bahiste tarihe karşı son sözü Büyük Millet Meclisi kararı teşkil edecektir. düğü gibi bir işlek kelimesi var ki onu: Düştü damanı düe Trtr şereri şurüfken Aşk ahengeri zinciri cünun işler iken Veya: Cânıma işledi gittl bu ferahnâk, hava Siz sükut etseniz amma yine var başka saja Veya: Magribde güneş şimdi o güldestei asfer Zerrin kemer işler denizin sathına guya Paris Avrupa kupası için Polonya ile karşılaşacak olan Brezilya takımı Paris'e gelmiştir. Resmimiz Brezilya'lı sporculan Paris'teki Meçhul asker abidesinin etrafında gösterİ3'or. Beytinde olduğu gibi çeşid çeşid manalar taşıyarak dilimizdeki ifade kabiliyetini yükseln'p durur: «Adama iş değil, işe adam» vecizesini de biz Türkler umumî hayatta düstur olarak kabul etmijizdir. Bu mevzuda gerçekten kıvrak birçok sözler daha var. Fakat işin içinden çıkamamak kaygusile işi uzatmaktan vazgeçiyorum ve zannederim ki iyi bir iş yapmış oluyorum. M. TURHAN TAN Izmirde üç mekteblinin şayanı hayret cür'eti IBaştarafı 1 inci sahifedei Müdür Haydar, bu tehdid karşısında talebelerine nasihat vermek istemiş ve yaptıkları hareketin doğru olmadıgmı söylemiştir. Fakat bu asi talebelerden Zeki, büyük bir küstahlıkla: Zeki, büyük bir küstahlıkla: Sus. Terbiyesiz herif. Başka söz istemiyoruz. Bir arkadaş yarın sana gelip tasdiknameleri alacak. Şayed tasdiknameleri vermez, yahud bizi polisc haber verirsen intikamımız alınacaktır. Arka mızda daha iki arkadaşımız vardır. Senî, karını ve kızını öldüreceklerdir, demiştir. Bu haydud tıynetli talebeler bu söz lerden sonra müdürün odasından çekilip gitmişlerdir. Keyfiyet zabıtaya haber verilmiştir. Zabıta, bunlan aramaktadır. Izmirde yapılacak yollara aid lâyiha Bir başmuallim, talebesine Şanghay Japon tayyareleri Kanton şehrini bombardıman etmişlerdir. tecavüz mii etmiş? Kanton Hankeu mmtakasmdaki Çin faaliyetine mâni olmak ve şimendifer hattını kesmek maksadıle yapılan bombardıman neticesinde PoOn istasyoİzmir 30 (Hususî muhabirimizden nu tamamen tahrib edılmiştir. Resmimiz hava bombardımanmdan sonra telefonl^) Foçada Bağarası mektebi Çin şehrinin manzarasmı gösteriyor. talebesinden 14 yaşında Hacer, başmu allim Osmanın kendisine tecavüz ederek bikrini izale ettiğini söyliyerek adliyeye müracaatte bulunmuştur. Beynelmilel turizm ittifakı kongresi Berlin 30 Enternasyonal turizm ittifakınm senelik kongresi, dün akşam nihayete ermiş ve bu münasebetle Alman otomobilcilik şefi, yabancı delegeler şerefine büyük bir ziyafet vermiştir. Delegelerin büyük bir kısmı, salı sabahı Berlinden hareketl^ Salzburg'a kadar bir tetkik seyahati yapacaklardır. başına geçer, on altı saat durmadan ça lışır. Cumhurreisi Kardenas, belki sefaleti çok yakından görmüş olduğu için, yoksul ların arasında dolaşnıağı, her yerden fazla kulübeler diyannda bulunmağı tercih eder. Hayatı Mek^ika'da değil otomobil ve trenle mütemadi bir seyahat içınde geçer. Hükumet merkez'ndeki makamında oturmıyan yegâne devlet reisi Kardenas'br denilebilir. Yol mükelleflerine yapılacak 2 lira zam aslî yol parasile birlikte alınacak tır. Çocuk, zatürrieden ölmüş! Bir kadmın evlâdlığım Sultan Selim camu civarmdaki eski mahzenlerden birine öla olarak bıraktığı yazılmıştı. Morgda yapılan otopsi neticesmde çocuğun zatürrieden öldüğü tesbit edil miş, defnine ruhsat verilmiştir. Bir araba devrildi E\ velkı gece Yakacıktan Kartala gelmekte olan Ferhadın idaresindeki ath arabanın beygiri ürkmüş, araba hendeğe devTİlmiştir. Araba içinde bulunan Londra 68 yaşmda bulunan Lehli Prens Radziwill, 57 ya^ında bir Ferhad, Hüseyin ve Hasan yaralanmışİngiliz dul kadınla evlenmiştir. Resmimiz, ihtiyar çifti bir arada gösteriyor, lardır. r MEKKt SAİD ESEN