Katalog

4 Nisan 1938 CUMHURİYET SAN'AT ABİDELERİMİZİN HALİ alp akçe sahibinindir, derler. Bu Tevfik Fikret «Din şehid ister, asü biliyeti henüz edinememiş olmasıdır ki sözün ne zamandanberi dilimiman kurban Daima her tarafta kan, zarurî bir kabahattir. ze geçtiğini bilmiyorum amma kan, kan!» demişti. Din ve mezheb kav Tarihte görüyoruz: Beşer, medeniyet İstanbul şehri dahilinde faaliyette bu »alarının kaç milyonlarca insan kanile namına ne yaratmışsa, hürriyet sayesinde kalpazanlığın İstanbulda ne zaman relunan kadastro heyetlerinin mesaisi ehem lekelenmiş olduğunu biliyoruz. Din veyaratmıştır. Bugünlerde yüksek tutulan vaç bulduğunu tesbit edebildim. Okuyu" miyetli surette ilerlemektedir. Elyevm mezheb uğruna kardeş kardeşi boğazla Yunan ilminm, Yunan felsefesinin, Yu culanm arasında bu gibi orijinal vâkıalaşehrimizde biri Beyoğlu kazasında, ikisi yıp durmuştur. nan san'atının, o zamana göre hür bir ra merak edenler bulunacağı için gördüğümü işte yazıyorum: İstanbulda, biri de Kadıköyde olmak ü" Din, zamanma göre, bir ideoloji idi. sosyetede hür insanların eserleri olduğunBir semt adı içine sıkışan iki tarih vak1818 yılındaydı. Ga'ata önüne bir zere üç kadastro heyeti çalışmaktadır. Bu İdeolojide taassuba varanlar, ancak kan da şüphe yoktur. Dimağa zincir takıldığı ası biliyoruz: Biri İstanbulun düşmandan heyetlerin vazifeleri tasarruf senedlerüe kıtmakla yüreklerini serinletirlerdi. Be gün, insan yaratıcılıktan çıkar. Sosyete frenk gemisi geldi, demir atıp yattı. Geteslim alınışı, öteki düşmanlara teslim e sair vesikalara istinad ederek mevcud bi şer, hürriyet uğruna kendi kanmı döken nın bulunduğu hale göre, velev nisbî ol minin neler getirdiği belli değildi. Neler dilişi... alacağını da bilen yoktu. Çünkü ne ka" na ve arazinin Avrupada tatbik edilen en lerle öğünürken, taassub her türlü hür sun, bir hüıtiyet lâzımdtr. Ne garib tesadüftür ki, bu vak'aların son usullere tevfikan yeni sicil ve yeni riyeti boğmağa çalıştı. Ve bir gün beşer, Halbuki bu Yirminci asırda insanları raya mal çıkarıyordu, ne karadan eşya her ikisi de Balta limanında hazırlandı. haritalarını vücude getirmektir. Bu he hürriyetine kavuştuğunu, din taassubu şudur, budur diye doğruyu, gerçeği de alıyordu. Garib olan nokta, gündüzleri Emirgân korusundan kestirdiği ağac yetler, biri fen, diğeri tasarruf olmak ü nun bu bağlarından kurtulduğunu zan değil, belki en basit birşeyi düşündüğü ıssız bir duruma bürünen gemının geceleri Iarla altı düz gemiler yaptırarak bunlan hayat eseri göstermesiydi. Sanki gemi, zere kol halinde çalışmaktadırlar. Tasar netti. gibi söylediği için, boğup duruyorlar! kızaklarla r lalice ındıren Baltaoğlu Sügün battıktan sonra canlanıyor, yer yer ruf kısmı, ayni zamanda ihtilâflara karşı Hem hürriyet de bir disiplindir; o, kenDin mutaassıbları gene her yerde varleymanla, Devlet gemisini Balta limanınışıklar püskürüyor ve bir hareket kaynada hakem vaziyetindedir. dır; fakat artık din taassubile kan dökü di kendinin disiplinıne tâbıdir. Yulan a ğı oluyordu. da karaya çarpan Osmanlı Sadnazamı Bir buçuk senelik faaliyetten sonra EIen yerler, azdır. Şimdi din taassubunun lınıp çayıra sahverilmis bir eşek hürriyeDamad Ferıd... Iste bu hal bir takım açıkgözleri meraminönü kazası kadastrosu tamamlanmış yerini ideolojiler taassubu tutmuştur. Bu tıni elbette istemeyiz. (Cumhuriyet Halk Balta lrnanına giderken, işte bu iki ka düsü/dü ve hususî mahıyette bir tarasgibidir. Fatih kazasınm kadastrosuna he. ulusal ve siyasal denilen ideolojilerdir ki Partisi) programında denildiği gibi «hertezad ipinin ucları beynimin içinde bir sud şebekesi kurularak gemiye girip ç r nüz devam ediliyor. Beyoğlu cihetinde eski dınlere rahmet okutacak kadar gad kesin hürriyeti yurddaşlarının hürriyetile Jeşmiştı. kanlar gözedilmeğe başlandı. Bu zahmeBeyoğlu merkez nahiyesinin kadastrosu sınırhdır». darlıkla kan döküyorlar. Düşmana balta olan Baltaoğluna, ikmal edilmiş, Taksim nahiyesinin kadasTerbiyede aradığımız hürriyet budur. te katlananlar ruhaf bir muamma ile daDurkheım, sosyal hâdıseleri Sui genesonra da diişman baltasıle kendı bmdığı ha karşılaşmışlardı: Gemiyi gece karantrosuna baslanılmıştır. Kadıköy kazasınm ris (nev'i şahsma münhasır) sayar ve bu Filhakika ilk ve orta zamanlara nis lığında ziyarete gelenler kollarını sallr ağacı baltalıyan «Kuvayi inzıbatiyeci» kadastrosuna yeni baslanılmıştır. İstanbul hâdıselerın kanunlarını bulmağa çalışa betle daha çok korkunc ve vahşi bul ya sallıya içeri giriyorlar ve belleri büküDamad Paşaya kafamın içinde bir geçid cihetindeki komisyon azalarından bir kısrak, pozıtıf bir sosyoloji kurmağa uğraşır. duğumuz ihtiyar, kadın ve çocuk demi le büküle gemiden çıkıyorlardı. jesmi yaptırdım. mı Adalarda çalışmaktadır. Kadastro Halbuki larihî materyalizm, her türlü yerek binlerce masumu bir anda yok heyetlerinin faaliyetleri esnasında tesa Baltaoğlu Süleyman Beyin, sonradan Herifler ne taşıyorlardı?.. Bunu anlasosyal ve siyasal hâdiseleri bilhassa ekono eden, asırlar içerisinde insan deha ve gaydüf edilen bazı vaziyetler nazarı dikkati müslüman olmuş bir Bulgar olduğunu tamak mümkün olamıyordu. Ziyaretçileri mik bulur. Ona göre dinler, sınıf menfa retinin yarattığı medeniyet eserlerini mahv calibdir. Birçok yerlerde yol olması lârihler kaydeder. Hatta, bir aralık, diişve harab eyiiyen Yirminci asırda, mil yakalayıp yüklendıkleri çuvallan araştırEmirkânda meşhur Arif Efendi atlerini temine çalışır. Herşeyi idare eden zım gelen yerler binalara geçmiş, bazı man donanması karşısmda «cebanet» letler için çok genis bir hürriyetin zarar mak da gözcülerin işine gelmiyordu. Z i " camiinin bugünkü harap hali ekonomık menfaattir. yerlerde binalar yola doğru taşmış, Belegösterdiği için Fatih Mehmedden yaman lan meydandadır. Bugün bazı memle ra gemi o devrin tâbirince müste'men Onun orası b'yle... Durkheim'ca, ekonomık hâdiseler de ketler çelik bir disiplin içmde birer müt denilen dost devletlerden birinin bayrağıdiyece verilen müsaadelerde ve harita bir sille yediği de şayidir! Peki, diye sorduk, E\kaf ne ya çaplannda birçok yanlışlıklara tesadüf sosyaldirler: Cemiyet olmasaydı, ekonoFatihin Baltaoğluna indirdiği tokatla, hiş kuvvet olurken. öteki memleketlerde nı taşıdığı gibi ziyaretçileri de frenk taymi de olmazdı. Vahideddinin damadını okşıyan eldivenli pıyor?.. Tamir etmeğe niyeti yok mu?. edilmiştir. geniş hürriyet yüzünden parti kavgalan, asındandı. İhtiyar; içini çekti: İdeolojiler, ilmin mu'talarma mı daya smıf mücadeleleri tesanüdsüzlüğü, teredcli arasmda, bir mukayese yapmağa bile İşte o sırada piyasanm birçok çil kuDiğer taraftan heyetler, birçok kimse Ben Evkafın camii tamir ettireceğiîmkân var mıdır? siz mallar bulmuş, bunlan Millî Emlâk narak kendi gerçekliklerini iddia ediyor di ve karışıkhğı mucib oluyor, millî kuv ruşlar, terütaze akçelerle dolduğu görülne inanmam!.. dü ve âyarı bozuk para alıp vermekten Kendi kendime düşünüyorum: Müdürlüğüne haber vermiştir. îstanbu lar? Meselâ ırk teorisi, ilim gözünde po veti azaltıyor. Sebebini de söyleyim: Geçende kula lun kadastrosu on beş senede ikmal edi zitif bir vakıa mıdır? Antropolojistler, İşte bu gerçek zaruretler karşısmdayız, anlan yanık olan halkm yüzü güldü. Belki de, şu üzerinde yürüdüğii ırk hakkmda müttefik değildirler. Yer disiplinli bir hürriyeti daha iyi buluyor Hazine açığını paralan tağşiş ederek kamüz çayırda kızakları kurmuşlardı. A ğıma çalmdığına göre, camiin imamına, lebilecektir. yüzünde, sosyetelerin birbirlerile, ardıa ve okullarımızda böyle bir hürriyetin ter patmağı maliye siyasetine umde ittihaz Evkaftan «Sen, ashabıhayırdan birini bul ğaclan, kalın tomruklar halinde, ihtimal rası kesilmeden tesalüb etmeleri dolayı bıyesini vermeği istiyoruz. Millî kuvvet, den Babıâli ise bu temiz para bolluğun" da, on beş, yirmi bin liraya şu camii tamir ki şu vadiden aşağı yuvarladılar. Şu saile, saf bir ırk bulunmıyacağını söylü millî tesanüddedir; millî tesanüd ise andan heyecanlandı ve hemen harekete gehillerde, kimbilir, ne canla başla, geceyi «ttiriver!» demişler. yorlar. Fakat neye yarar ki, ırk ideoloji cak disiplinli bir hürriyetle temin olunur. çerek piyasadan gene âyarını bozup kâr Güldüm: gündüze katarak, irgadlar gibi çalıştı i, uydurma da olsa, milyonlarca insanı Biz, beşeriyetin muha'.led eserlerini, etmek hulyasile çil akçe toplamağa koJar. Böyle şey olmaz canım... sürükleyip götürüyor. ideolojimize uymuyor diye yakmıyoruz; yuldu. Lâkin bin türlü hilelerle toplatı Benim duyduğum böyle.. Belki de Gözümü yumunca tarihte yeni bir deEğer, bu türlü teoriler, insanları ve memlekete girmelerine engel olmuyoruz. larak Darbhaneye verilen temiz giimüşyir açmak üzere, eski bir devri kapat yanlışım vardır. Tahkik edebilirsiniz!.. milletleri birbirine düşman etmese, bir Bir yanlı bir ideoloji için asırlarca vic ler ve temiz akçeler kazana girince cılk mağa savaşan levendleri görür gibi oluDoğrusunu isterseniz, ihtiyann verdibirinin hayatına kasdettirmeseydi, kimse dan hürriyetinden mahrum yaşamış bir çıktı, kalay haline inkılâb etti. yorum. ği habere, hâlâ bir türlü inanacağım gelona birşey diyemezdi. Her teori, ilmî bir memlekette vicdan hürriyetini tesis etmiş Bu hal ve gemiyi tarassud edenlerin aYeniçeri kazanlan, belki de, şu köprü miyor. Bu zamanda, Evkafın tamirine münakaşa zemini olabilir. Öyle teoriler bulunuyoruz. Niye din kitabları yazılıp gızlarmdan yayılan sec'i feda edemedinün yerinde kurulmuş, palalar, bu çalıla yanaşmadığı bir camii, on beş yirmi bin vardır ki gerçek olduklan bir gün teeyyüd basıhyor, faşizmin, rasizmin, komüniz im mazur görülsün kılükal, mahud gerın arasmda bilenmiş, yağlı paçavralar, liraya tamir etmeği üzerine alacak babaediverir; fakat öyleleri de vardır ki, dai min ana eserleri türkçeye çevriliyor; fa miyi şüphe altına soktuğundan dost dev§u aâaclığm bir köşesinde hazırlanmıştı. yiğit nerede bulunur?.. ma münazaunfih kalır. Şimdi böyle mü kat bütün bu ideolojileri, halk arasında let bayrağına saygı kaygusu bir yana bı~ Ellerinde meşalelerle Anadolu sipahÜzerinden çok zaman geçmediği için rrazaunfih teorileri, mutlak bir gerçekmiş birer parçalama vasıtası olarak kullanma akılarak araştırma yapıldı ve bir amları, şu tepenin üzerinde gülbank çekmiş; hatırlardadır: Emirgân yolunun açılmagibi halka yaymaktan ve insanları bunun ğa müsaade etmiyoruz. Bu, disiplinli bir bar dolusu kalp akçe bulundu. serdengeçti dalkılıclar, şu oyukların için sı mevzuu bahsolurken; bu harab cami vicdan hürriyetidir. Hürriyet insanî ni mutaassıbı yapmaktan maksad nedir? Artık fermanlar yazılıyor, tellâllar bade «Yeğdir Allah» çağırmışlardı. in akıbeti etrafmda da münakaşalar ya Görüyoruz ki bugünün ideolojileri, metlerin en büyüğüdür; buna inanmış ğırtıhyor ve kalp akçe kullananların kuArkadaşım, beni daldığun düşünce pılmıştı. Neticede, Müzeler idaresi, ağır çokluk bu türlü sabit olmamış teorilere bulunuyoruz; fakat onun suiistimaline de aklarından ağaca mıhlanacaklan ilân oîden ayırarak: bastı. Camiin, yüksek tarihî kıymeti do dayamyor. Bundan da yirminci asırda cevaz vermek istemiyoruz. lunuyordu. Lâkin san'atkâr, kalp akçenin İşte cami göründü! diye seslendi. layısile, yerinde bırakılmasına karar veBu esaslara göre çocuklanmızı disip tadını muhtekir taraflara bir kere tattırteeyyüdünü görmek istediğimiz beşer Yer yer harab olmuş kalın temel du rildi. Peki amma, bu tarihî kıymet, bu hürriyeti din muharebeleri zamanında linli bir hürriyetle yetiştirmeğe çalışaca mış ve İstanbul da kalp akçe ile ilk tanışvarları üzerinde, yükselen gösterişsiz yürekler acısı vaziyetten ne zaman kurtuğız. Kendi kendimizi ifrattan, tefritten mayı yapmıştı. Arasıra mahkemelere kinden daha ağır bir tazyika uğruyor. kubbesile, «Arifefendi» camii, karşımız lacak?.. Karışık ve mukadderatını saptamağa tahzir etmek mecburiyetindeyiz. Bugün düştüğünü ve ağır cezalara çarpıldığını da idi. çalışan bir cemiyette kayıdsız ve şartsız âlemde cereyan eden gerçek ve korkunc duyduğumuz kalpazanların ceddi anlaşıBalta limanı camii, bazılarının zannetMeşhur tenor Til «Baltaoğlu Süleyman» la hiçbir mü tiği gibi, Baltaoğlunun binası değildir. bir hürriyerin zararları olabilir; fakat bu, hâdiseler bize gidilecek doğru yolu böyle ıyor ki o frenk gemisile ve 120 yıl önce nasebeti olmamakla beraber, Balta limaBayrötte, Milânonun Skala tiyatro hürriyetin kabahati değildir; sosyetenin gösteriyor. İstanbula gelmiş! Cami, o tarihten, çok daha sonra, nının, biricik ziynetini teşkil eden bu kıyKâztm Nami DURU 1242 Hicrî yılmda, Padişah İkinci Mah sunda, Roma Ruayal operasmdaki kon böyle geniş bir hürriyeti hazmedecek kaM. TURHAN TAN metli san'at eserine, bir mabed diyebil serlerile san'at kudretini ve dünyanın mudun Hazine Nazırı Arif Efendi tara en iyi tenorlarından olduğunu gösteren mek için, insanda, çok geniş bir hüsnüniyet olmalı idi. Bina, parça parça dökül fmdan yaptınlmıştır. Üzerindeki kitabe Paris büyük operasmdan Jorj Til dün şehrimize gelmiş ve musiki âlemine müştü. Barsakları dışan fırlamış alil bir den son iki mısraı alıyorum: Es'adâ, tarihini kılsın musalliler salâ mensub zevat tarafmdan karşılanmış vücude benziyen çarpık minarenin bütün Mabedi pâki bina etti ricalin *Arif> i trr. tuğlaları meydanda idi. IBaştaraft 1 inci sahifede] 1242 Jorj Til, ilk konserini 5 nisanda BeySağa, sola, bakınarak, bir âşina çehKahraman tayyarecimiz, beyanatın Camiin, metin temeller üzerine tuttu oğlunda Fransız tiyatrosunda verecekre aradık. Gelip geçen yolculara camiin da: tir. San'atkâr. ilk konserini Fransız ve imamını, müezzinini sorduk. Kimse bizi rulmuş olduğunu söylemiştim. Ağacları « Seyahatimiz çok iyî geçö, Kava İtalyan musikisine tahsis etmiştir. tenvir edecek bir cevab veremedi. Niha kökünden spken büyük su baskmlannda çok güzeldi. Biliyorsunuz ki bu uçuşlar bile, bu temellerin tek taşı yerinden oy yet, bir ihtiyar: lâalettayin uçuşlardır. Kütahya " Gediz namamıştır. îmamı mı soruyorsunuz, dedi, O üzerinden geldik» demiştir. Boyacıköyünde tanıştığım meraklı bir şimdi Yeniköyde başka bir camiin imamı Sabiha Gökçen, Atatürk Konağında zat, camiin hususî mimarisini ve eski naoldu... misafir edilmiştir. Burada on beş gün [Baştarafı 1 inci sahifedei kışlannı bozmamak şartile, tamirine pek Buraya hiç uğramaz mı? kalacak ve Türkkuşu talebesine antrenimkân olmadığını, hele pencere kenarlaHariciye Vekilimiz, Balkan Antantı Arasıra uğrar.. Geçn gün, bize gemanlar yaptıracaktır. lip: «Hele şükür, camii uğraşa uğraşa rına, o devTİn üslubunu verebilecek san Matbuat ve Ekonomi Konseyleri toplantısı hazırlıklarını tetkik etmek üzere bir" yıkılmaktan kurtardık!» diye müjde etti. atkâr kalmadığını bana söyledi. Bir tayyare rekoru Fakat, ne olursa olsun, bir «abide» o kaç gün İstanbulda kalacak ve çarşamba Peki amma, bu vaziyetile cami Riyo de Janeryo 3 Brezilya hava kurtarılmış sayılmaz ki... Üzerinden bir larak muhafazasına karar verildiğine gö günü Romanya vapurile Mısıra hareket kulübü, Alman su tayyaresi Engelgun edecektir. sene daha geçerse, olduğu gibi çökecek!. re tez elden, tamiri de zaruridir! derman tarafmdan tesis edilen uzun me~ Romalılara aid bir harab e SALÂHADD1N GÜNGÖR İhtiyar boynunu büktü: Develi (Hususî) Develinin tarihini civarmda Romalılara ve Bizanlara aid safe rekoru hakkmda kat'î rakamlan neşYugosîav Başvekilinin aydmlatacak şimdiye kadar hiçbir ar Elbiz harabesi ve Gezbel köyünde Etı retmiştir. Alman tayyaresi, İtalyan Stopseyahati keolojik tetkikat ve neşriyatta bulunul lere aid yazılar vardır. Fıraktin köyü paninin uzun mesafe rekorunu 1366 kiBelgrad 3 Gazeteler, Başvekil ve mamışsa da. kazanm müteaddid yerle civarmdaki kayalarda bulunan kabart lometrede kırmış ve bir hamlede 8387, Hariciye Nazırı Stoyadinoviç'in Dal rinde göze çarpan birçok tarihî anıtlar, ma yazılar ilmî bir tetkik yapılmadı kilometre mesafe gitmiştir. IIIIIIIHIlllllimillllMIIIIMIIHHfmiMIIII maçyadaki ikameti hakkmda uzun haber Develinin mazisi hakkında birer fikir ğından hangi kavim veya devre aid ol duğu bilinmiyor. verecek mahiyettedirler. ler neşrine devam etmektedir. Bunlardan maada kazanm muhtelif Kabadokyahlardan sonra Selçukilerin Başvekil, dün beraberinde Harbiye ve Dani^mendiye oymaklarmdan Dev Ali yerlerinde höyük tabir edilen birçok Bahriye Nazırı General Maric, Malıye namile anılan Türk aşiretleri bu kaza sun'î tepeler mevcuddur. Hakkile ta Nazırı Letitza, Nafıa Nazırı Stosoviç ve dahilinde 11 12 nci asırlarda yerleş harriyat yapılmadığından asarı atika Devlet Nazırı Novakoviç olduğu halde mişlerdir. Kaza dahilinde Kabadokyalı nm mühim bir kısmı da toprak altmda Şibenik'e gitmiş ve orada birçok sınaî lara, Romalılara, Selçukilere aid asarı kalmaktadır. müesseseleri ziyaret etmiştir. Hayreddin Mavi atıka mevcuddur. Evveldenberi Develi Yeni bir Alman mayin gemisi beylerinin merkezi idare ittihaz ettik Bursada Türkkuşu faaliyeti leri kazadan 3 kilometre uzakta yüksek Bursa (Hususî) Türkkuşu salo Berlin 3 Çifte uskurlu Fuşing mabir mevkide kurulmuş, günden güne nundaki tayyare modelcilik kursund yin tarak gemisi bugün Danzig civannda nüfusu azalan Develi köviinün, eskiden çalışan ortamekteb talebelerinin aralakâin Şisan tezgâhları tarafmdan denize bir çiftliği olan Everek, Ermenice hara rında bir müsabaka yapacaklarını bil indirilmiştir. be manasına gelen (Averak) tan alm dirmiştim. Model tayyarelerinin uçuş Yangtze ve Uangpo üzerinde beynel mış olup 82 senedenberi kaza merkezi ve havada duruş, mesafe ve zamanmı milel nakliyatı temin edecek olan bu ge dir. Yeni teşkilâtta Develi, Evereğin bir tesbit edecek olan bu müsabaka hava mi dünyanın en büyük ve en modern ta mahallesidir. nm muhalefetinden dolayı Atıcılarda rak gemisi olacaktır. Nevyork Aleksandr Severski admda Amerikalı bir mühendis dün • » Kazanm 5 kilometre cenubunda ve yapılamamıştır. Maamafih ortamekteb Çin sefiri Tienfang ile Milletler Ce Tombak köyü civarmda Romalılara aid talebeleri model tayyarelerinin uçuş yanın en büyük tayyare mâketini teşhir etmiştir. 8 motörle mücehhez buParis Meşhur İngiliz kadın taylunan bu uçan kale saatte 300 kilometre mesafe katetmek şartile 1000 kilo miyetinin Danzig'deki komiseri Bu Tiyana şehri harabesi, ve Erciyeş dağı tecrübelerini muallimlerinin nezaret altmda olarak Halkevi müsamere salo vareci Ami Molison Paris Sen Rafabomba taşıyabilmektedir. Tayyare 60 mürettebatı haricinde 120 yolcu nak kard, geminin denize indırme merasimin eteklerinde Romalılara aid Gereme hael otomobil yarışma iştirak etmiştir, j rabesi, ve asarı atika ve merkez kasaba nunda yapmışlardır. de hazır bulunmuşlardır. ledebilmekt edir. Emirgândaki Arif efendi Disiplinli hür terbiye Bazı inşaat müsaadelecamiinin feci vaziyeti rinde yanlışlıklara Baltalimanının biricik ziynetini teşkil eden bu kıymetli san'at eserine bir mabed diyebilmek için insanda çok geniş bir hüsnüniyet olmalıdır tesadüf edildi Kadastro işlerî inkişaf ediyor Hayat ve Mekteb PENCERESİNDEN Kalp akçe tarilıinden bir sahife Yazan: KÂZIM NAMt DURU K Tenor Til geldi Develi ve çevresindeki tarihî eserler Türkkuşu filosu İzmirde hararetle karşılandı Hariciye Vekili Ankaradan geldi