Katalog

18 Mart 1938 CUMHURÎYET Viyana mektubu Çekoslovakyanın müdafaasi Dolfus için hazrlanan abideye Rusya büyük devletlerin bir Hitlerin heykeli dikilecek kongre toplamasını istedi Yahudiler san'at âleminden de kayboldular. Türk tebaası Yahudiler Istanbula kapağı atmağa çahşıyorlar! IBaştarafi 1 inct sahıjedel M. Litvinof, bundan başka, Sovyet Rusyanm yenı her türlü taarruz hareketlerini durdurmağa ve mütemadiyen art makta olan yenı cihan katliâmı tehlikesini bertaraf etmeğe matuf her türlü kol lektif harekete iştirake amade olduğunu söylemiştir. Rusya Haricîye Nazınnın sözleri Moskova 17 Röyter Ajansı mu habınnden: M. Litvinof un Moskovada ecnebi muhabirlerle yapmış olduğu görüşmeye Sovyetlerin harekete amade olduklarına delâlet etmekte olduğu nazarile bakıl maktadır. M. Litvinof, beyanatta bulunmadan evvel, dığer bütün hükumetler, son 20 sene içinde siyasetlerini mütemadiyen de Avusturya gencliği tezahürat yapıyor ğiştirmiş oldukları halde bu müddet zarÇekoslovakyaya verilecek garanti Şuşnig de mahpus fında Sovyet hükumetinin asla siyasetini Londra 1 7 Avam kamarasında Prag 17 Şuşnig'in nişanlısı Kontes değiştirmemiş bir hükumet olması hasebiÇekoslovakyaya verilecek garanti mese Fuger'ın annesi Kontes Şömborn, Bel le bu beyanatının heyecan tevlid etmesi lesi bugün de yeniden mevzuu bahsedil veder'de hapsedılmiş olan kızile eski A* muhtemel olduğuna işaret etmiştir. mıştir. Liberal meb'us M. Mander, vusturya Başvekilinin sıhhatte olduklanM. Litvinof, demiştir ki: Fransanın Çekoslovakyaya karşı muahe nı haber almıştır. « Dünyada büyük bir huzursuzluk, delerdeki taahhüdlerini azimkâr surette Kontes, kızile nişanlısının izdivaclan büyük bir kararsızlık vardır. İhtimal ya tutacağı hakkındaki notasma İngiliz hühakkında hiç birşey bilmemekte olduğurın pek geç kalınmış olacaktır. Fakat bü kumetinin ne cevab vermiş olduğunu Başnu ilâve ediyor. tün devletler bilhassa büyük devletler, vekilden sormuştur. Çekoslovakyadaki Alman kollektif emniyete ve sulha müteallik oBaşvekıl bu suale şu cevabı vermiş çiftçilerinin beyanatı larak azimkârane ve ibhamdan âri bir tir: Prag 17 Alman çıftçiler birliği, hattı hareket kabul edecek olurlarsa bu«Bu notada Fransa hükumeti bir bir beyanname neşretmiştir. Bu beyannagün birşeyler yapmak için henüz vakit cevab istemiş değildir. Evvelce de söy mede mukadderatı Alman milletinin vardır.» lediğim gibi, îngiliz hükumeti meseleyi mukadderatma bağlı olan Südet milletiDavetiyeler hükumetler e büyük bir dikkatle takib etmektedir.» nin hayatî mameleklerini müdafaa için gönderildi M. Mander, İngiltere namına biraz birliğin bütün kuvvetini sarfedeceği beLondra 17 (Hususî) Sovyet elçisi karar almak lüzumu ve ancak bu kara yan olunmaktadır. M. Mayiski bugün Hariciye Nazın nn dünya sulhunu muhafaza edebileceBeyanname şöyle devam ediyor: Lord Halifaks'ı ziyaret ederek, M. Lit ği keyfıyeti üzerinde ısrar etmiştir. FaŞimdiki ahval ve şerait dahilinde Sü « vinof'un teklif ettiği konferans davetiye kat Başvlkil Çemberlayn, evvelce yap det Almanların metalibini müdafaa et sini İngiliz hükumetine tevdi etmiştir. tığı beyanata ilâveten herhangi bir be mek ihtiyac ve vazifesini hissediyoruz. Sovyetlerin Vaşington, Paris ve Prag yanatta bulunmaktan imtina etmiştir. Birlık, bu maksadla yakında parlamenelçileri de Amerikan, Fransız ve Çekostoya üç kanun lâyihası verecektir: Almanyanın Çekoslovakyaya lovak hükumetlerine davetiyeler tevdi et1 Alman milletinin Çekoslovakyaverdiği teminat mişlerdir. da tanınmış olan iki milliyetin hukukuna Lord Halifaks, Almanya tarafından savi hukukun tasdik ve teyidi. İngiltere, teklifi iyi karşılamadı Çekoslovakyaya verilmiş olan temiriattin 2 Külrürel, iktısadî, idarî ve îçtiLondra 17 Havas Ajansı muhabi bahsederek şöyle demiştir: , millî murftariyet. rinden: « Bütün bu teminatlar, resmerr ve • * 3 Köy iktısadiyatmın himayesî. Londranın resmî mehafili, Avusturya rilmiş ve müteaddid defalar tekrar edıl nm Almanyaya ilhakı ve Çekoslovakyaya karşı yapılan tehdidlerin ihdas etmiş olduğu vaziyetin tetkıki maksadile bey nelmilel bir konferans akdedilmesi için M. Litvinof tarafından yapılmış olan teklifi gayrimüsaid bir surette karşıla mıştır. miştir. Tabiî Alman hükumetinin vaidlerini tutacağını ümid ederiz.» Hitler'i karşılamak üzere sokaklan dolduran halk rejisörü Reinhardt'dır. Kendisî Viyana 15 (Hususî) Bilrnem Se du. zar en büyük zaferini kazandıktan sonra Romaya döndüğü zaman diin akşam burada Hitler'e gbsterılen tezahiirata mazhar olmuş muydu? Şehrin kenarlarından baslıyarak iki kilometre uzunluğundaki Manahilfers trasse, meshur Rıng caddesi, yan sokaklar ve Führer'in ikametine tahsi» edilen İmperyal otelinin önündeki Sch\varzenberg meydanı sonu gelmez ınsan dalga larıle çalkalanıyordu. Pencereler, ai?ac dalları, otomobıl, araba üstleri insan salkımlarile dolmustu. Otelin kapısında Hitler'in muhafız kıt'ası mevki almıstı. Bunların yanında birçok generaller, Avusturyalı nazilerden ileri gelenler ve Umumî Harbde Hitlerle bırlıkte aynı bolükte harbe iştirak etmiş sılâh arkadaşları beklıyorlardı. Saat altıya doğru sokakların yüz misli artan uğultusundan alayın gelmekte ol duğunu anladık. Biraz sonra otomobiller göründü. Hıtler sofdrün yanında, ayakta duruyordu. Ve elını kaldırmış, lesımlerde gördüğümüz gıbı, halkı nazı usulıle selâmlıyordu. Yüzü heyecandan sarar mıstı. Ağır adımlarla otomobilden indi. Generallerin, büyüklerın, herkesin tlıni sıktı. Bu esnada cok heyecanlı bir levha ile karsılastık. Mutevazı kıyafetli bir adam Führer'in ellerine kapandı, öpmek ıstıvordu. Fakat o adamı omzundan tutarak kendıne doğru cekti. Kucaklaştı lar. Bu Avusturva ordusunda Hitler'le bir bölükte harbeden eskı sıiâh arkadaşlarından bıri imis. Alman Devlet Reisi otele girdikten bıraz sonra balkonda göründü. Flalkın heyecanı son derecesini bulmuştu. Hitler agzını acamadan on dakika kadar bek lemeğe mecbur oldu. Sonra her cümlesi alkıslarla kesilen ajans haberleriude okumuş olacağınız kısa hitabesini irad etti. Ben bugün uğrunda bütün haya tımca çalıştım. Bütün hayatımca bugüne ınandım! Derken mendillerini gözlerine götü renlerin sayısı oldukca bir vekun tutuyorBugün sokaklar gene mahşer gibi. Biraz sonra Kahramanlar meydanında muaz zam bir geçid resmi var. Her taraftan şarkılar, mızıka sesleri işitiliyor. Bu Kahramanlar meydanı Avusturya tarihini Hitler'i takiben Linz'e giren Alman askerleri nefsînde canlandıran bir yerdir. Etrafında Habsburg hanedanmın eski ve yeni saraylan, 1814 te meşhur Viyana kongresinin toplandığı şimdiki Başvekâlet binası vardır. Meydanın ortasında tarihî heykeller bulunur. Türkleri mağlub eden Prens Öjen'in ayakları altında Türk bayrağını çiğniyen at üzerinde, Avusturyanm romantik Kraliçesi Elisabeth'in mermerden yapılmış son derece san'atkârane heykelleri meşhurdur. Son iki üç aydanberi gene ayni meydanın bir köşesine Dolfuss için bir abide hazırlanıyordu. Kaidesi bitmek üzereydi. Bu kaidenin üzerine Hitler'in bir heykeli dikileceği söyleniyor. Viyananın bir san'at şehri olduğunu bilirsiniz. Musikisi, tiyatroları bütün dünyaca meşhurdur. Bu tiyatrolann çoğu Yahudi sermayesile işler. Birkaç gün dür san'at âleminde bir buhran var. Bu akşam An der \Vien gibi, Josephstadt gibi bazı mühim sahnelerin ve Jüdische Bühne gibi Yahudi müesseselerinin faaliyetlerini tatil edeceklerine dair dedikodular halk arasında dolaşıyor. Josephs tad tiyatrosunun sahibi meşhur Yahudi şimdi Holivud'da bulunuyor. Birçok Yahudi artistleri de ortadan kayboldular. Devlet tiyatrosunun idaresini Sezar müelüfi Mirko Jelusich aldı. Operanın başına sevimli bir artist olan fakat şimdiye kadar idare işlerile hiç meşgul olmıyan Alfred Jerger geldi. Maamafih bütün bu ted birler muvakkattir. Birkaç haftaya ka dar herşeyin normal bir hale gireceği şüphesizdir. Yahudilerde umumiyet itibarile panik var. Millî sermayenin firarına mâni ol mak için bunlar sıkı bir şekilde takib ediliyorlar. Dün sabah zengin bir Yahudi otomobille Macar hududunu aşarken yakalanmış, üzerinde bir milyon şilin bulmuşlar. Içlerinde daha ihtiyatlı davrananlan çıkıyor. Burada iki yüz kadar da Türk tebaası Yahudi vardır. Ekserisi halı ticaretile uğraşırlar. tstanbulu ömürlerinde görmemiş olanlan çoktur. Bu zavallılar da bu vaziyet karşısında Viyanada rahat oturamıyacaklannı anladiklanndan îs tanbula kapağı atmak için can atıyorlar. Dün bir tanesi bana tuhaf bir teklifte bulundu j Size burada aört bin şilin versem bana Istanbulda 800 lira temin edebilir misiniz? Rayştagın içtimaı Avusturya hududları kapalı Viyana 1 7 Röyter Ajansı muha birinden: Avusturyanın bütün hududları dün öğledenberi kapanmıştır. Yahudilerin ve anaları babalan yahudi olan kimselerin hududu geçmesi menedilmiştir. Fakat ecnebiler, umumiyetle hududu geçebilirler. Irka ve izdivaca müteallik olan Alman kanunlannın Avusturyada derhal tatbikına girişileceği beyan edilmektedir. Arî olmıyan bütün kanun adamlanna faaliyetlerini terketmeleri emri verilmiş tir. Dedi. Bu gayrikanunî muameleye mukabil iki yüz liralık bir kazanc vadediyordu. Kendisine Istanbulda param olmadı ğmı bildirdim. Tabiî olsaydı da böyle bir işe girişecek değildim. Bu zavallılara kızmak doğru değil. Acımalıyız. Para yüzünden başlarına gelmedık belâ kalmıyor. Herşeyi maddiyata bağladıkları için böyle günlerde pek yalnız kalıyorlar. Burada umumi yetle Yahudilerin devam ettikleri Splandit isminde büyük bir kahve vardır. Sa hibi bugünkü gazetelerle ilân ediyor. Kahvenin ismi Berlin olmuştur ve içeriye yalnız Aryen'ler kabul edileceklerdir. Bakalım daha neler göreceğiz! Bu mehafil, Sovyetlerin teklifine te baan akdedılecek böyle bir konferansm muhafazakâr İngiliz efkârı umumiyesi nin merkezî Avrupaya karşı yeni taah hüdlere girişmeğe tedricen temayül et mekte olduğu bir sırada bu efkârı Praga karşı fazla itımadsızhk göstenneğe sev ketmesinden korkmaktadır. Diğer taraftan ayni mehafil, îngiliz lerle Sovyetler arasında askerî mesailin müzakere edılmesi hususunun mevzuu Avusturya çiftçileri sendikasmm şefi, bahsolmadığım ehemmiyetle kaydetmek tevkif edılmiştir. Bu teşkılâtın mensubini tedirler. üç yüz bin kişidir. İngiltere hükumeti, Çekoslovakyaya 1934 senesinde Dolfus katledildiği zakarşı alacağı vaziyeti Fransa ile Sovyet man federal hükumete karşı yapılan talerin Praga karşı girişmiş olduklan ta arruzu idare etmiş bulunan binbaşı Se ahhüdleri tetkik ettikten sonra kararlaş linger, yarbaylıkla tekrar orduya ithal tırmağa azmetmiştir. edılmiştir. Bu mehafil, netice olarak, îngilterenin Fröyd de mevkuf vaziyetinin beynelmilel bir konferansla Viyana 1 7 Röyter Ajansı muha değişemiyeceğini ilâve etmektedir. biri, seksen yaşındaki meşhur psikanalist Berlin 17 Resmen bildirildiğine göre M. Göring, Rayştagı 18 martta saat 20 de toplanmağa davet etmiştir. Berlin 1 7 Bismark devrindenberi ilk defa olarak, Avusturya mümessilleri Rayştagın diplomatlar locasında değil, meb'uslar sandalyesinde ahzi mevki edeceklerdir. Avusturyanın borçlart meselesi Londra 17 Londra bankacılar mehafilinde toplanan malumata göre ekserisi İngiliz hükumetinin kefaleti altında yapılan enternasyonal ikrazlar haricinde hususî İngiliz kredi müesseseîeri Avus » turyaya pek az para vermişlerdir. Avusturyanın enternasyonal taahhüdlerine gelince, şimdiye kadar bütün vadeler tesviye edilmiş olduğundan herhangi bir tedbire tevessül etmeğe mahal olma dığı alâkadar mehafilce beyan edilmek * tedir. Hâmillerin hukukunu muhafaza için icab eden müşterek tedbirleri almak alâkadar hükumetlera düşer. Şimdiye kadar bu babda hiçbir teşebbüs yapılmış değildir. Maamafih icabı halinde ileri sürülmek üzere alâkadarlarca bazı teklifler hazırlanmıştır. Selim Bedri Tarihî bir an: Alman kıtaatı Avusturya hududunu geçerken Zigmund Fröyd'ün göz hapsi altına ahnBerlin 17 (Hususî) Mareşal Gömış olduğu hakkındaki şayiaları tahkik ring bugün Avusturya umumî valisi dokLondra 17 Lord Halifaks, Lord etmek üzere mumaileyhin evine gitmiştir. tor Zays İnkart'la Avusturyanın dört selar Kamarasında Avusturyanın ilhakın Kendisine Fröyd'ün sıhhatte olduğu, an nelik plânı hakkında uzun bir mülâkatta cak birşey söylemek mümkün olmadığı bulunmuştur. dan bahsederek demiştir ki: « Vakıâ Milletler Cemiyeti bu me cevabı verilmiştir. Paris, Mussolini'nin nutkunu iyi • sele ile alâkadar olmakta tamamile hak Hapsedilen Yahudiler karşılamadı lıdır. Fakat bugün için Almanyayı tut Viyana 1 7 Dün akşam bir çok taParis 17 M. MussoLini'nin nutku tuğu yoldan çevirecek hiç birşeyi yapmak nınmış yahudiler tevkif edılmiştir. Vindhakkında mütalealar yürüten müşahidiktidarında değildir. Bunun içindir ki sor Dükünü birçok defalar malikânesinler, Duçe'nin Avusturya hâdiselerine İngiltere hükumeti Avusturya devletinin de kabul etmiş olan Luı dö Roçild de ademi müdahalesini muhik göstermeği bugün ortadan kalkmış olduğunu ve Al mevkuflar arasındadır. zarurî görmüş olmasından dolayı hayret man devleh tarafından tamamile temes Öpen'de yeni hâdiseler izhar etmektedirler. Müşahidler, Duçe sül edılmek üzere bulunduğunu tanımak Brüksel 1 7 Büyük Harbden ev nin ilk defa olarak içtinabı gayrikabil temecburiyetindedir. Plebisitin yapıldığı vel Almanyaya aid bulunan Öpen'de lâkki olunan hâdiseler karşısında faşist şartlara bakılırsa, neticesi hakkında şüp yeniden bir takım hâdiseler olmuştur. lerin faaliyetlerinin doktrini olan «reaheye düşmekte mana yoktur. 200 delikanlı caddelerde nümayişler lizm» i terkederek bir nevi «fatalizm» Avusturyadaki ekalliyetlere yapılacak yapmışlar ve «yaşasın Hitler» diye ba kabul etmiş olduğuna ehemmiyetle işaret muamelelerde itidal gösterilmesi için ğırmışlardır. etmektedirler. Berlındeki İngiliz büyük elçisi teşebbüsMahallî zabıta, hududdaki askerî Alman gazetelerinin mütalealart lerde bulunmuştur. müfrezelerle takviye edilmiştir. Berlin 17 M. Mussolini'nin nut Sükun ve intizam süratle iade edil kunu hararetle sena eden gazeteler, RoÇekoslovakyaya gelince, Berlin hü kumeti tarafından Çekoslovakyaya bazı miştir. ma Berlin mihverini fevkalâde met teminat verildiği doğrudur. Eğer AlmanBelçika Kralt öpen'i ziyaret hetmektedirler. ya Avrupada sulhun idamesini istiyorsa edecek Volkişer Beobahter diyor ki: ki bunu samimiyetle istediğini zannedi Brüksel 17 Belçika Kralı mayıs Duçe'nin nutku, nasyonal sosyalist yoruz kat'î olarak ve mükerrer defalar baslangıcında Öpen'i ziyaret edecektir. Almanya ile faşist İtalya tarafından taverdiği bu teminata bittabi riayet ede Kralın ziyaretinden evvel Dahiliye kib edilen büyük siyasî hattı irae etmek cektir. Bütün meseleler hakkında Büyük Nazın Dirperk bu ayın 27 sinde Öpen.e tedir. Almanlar, şimdi Berlin Roma Britanya hükumeti Fransa ile sıkı temas gidecek ve almanca bir nutuk söyliyecek mihverinin Avrupaya yeni bir muvazene halindedir. ür. bahşedebileceğini bilmektedirler. îngiltere, Avusturyanın tanıyor ilhakım Avusturyanın dört senelik plânı