Katalog

CUMHURİYET 18 Mavıs 193? I Atatiirkün Samsuna ayak bastığı gün Yeni bir tarih doğuracak millî bir şafağın temelini kurdu Türkiyeye ve inkılâblara remz olan kutlu tarih Bugünkü ve yarınki hayatımıza istikamet veren büyük harikanın başlangıcı 19 mayıstır Toplanmış bulunacaklardır. B Toplanan talebe ve sporculardan: a) Üniversite ve yüksek okullar saat 8,50 de Şehir bandosu. b) Taksim stadyomundaki merasime iştirak eden okullara saat 9 da Taşkışla bandosu. c) Fenerbahçe stadyomundaki merasime iştirak edecek okullar saat 9 da Selımiye bandosu. d) Uçak talebesi saat 9,30 da. e) Taksim ve Fenerbahçe stadyomun daki merasime iştirak eden sporcular saat 9,35 te. Derlitoplu bir halde millî marşlar söyliyerek ve mızıka çalarak tören sahala rına gıtmek üzere hareket edecekler ve bu sahalarda krokideki yerlerini alacakIardır. C Saat tam 9,50 de Taksim ve Fenerbahçe stadlarında; ilbay ve Parti Başkanı, komutan, Kültür Dırektörü İlçebay, ilçe Parti Başkanlan, Halkev leri Başkanlan vazifedar olduklan sahalarda toplantı yerine gelecek ve hazır bulunan talebe ve sporcuları gezrb göreceklerdir. D Teftişten sonra bütün talebe ve sporcular ve uçak talebesi mızıka ile birlikte İstıklâl marşını söyliyecekler ve Taksim stadında Galatasaray erkek lisesı izcileri; Fenerbahçe stadında Haydarpaşa erkek lisesi İzcileri Türk bayrağı çekeceklerdir. E Taksim stadında Istanbul kız oğretmen okulu; Fenerbahçe stadında Istanbul erkek oğretmen okulu talebesinden biri 19 Mayıs gününün tarihî kıymetini ve sporun bir ulusun beden kabilıyetini ve karakterini yükseltmek hususunda ve yurd sevgisinde oynıyacağı rolü tebarüz ettirerek birer söylev vereceklerdir. f) Bundan sonra lise okul talebesinin jimnasitk tür Bakanlığı tarafmdan matnemede tesbit edilen ca ktır. ve orta dereceli gösterileri; Külgönderilen talitarzda yapıla Istanbul Türk Spor Kurumu tarafmdan hazırlanan ve komitece onaylanan programa göre Taksim ve Fenerbahçe stadyomlarında muhtelif takımlar arasmda birer futbol maçı yapılacaktır. IV Taksim stadında saat 16 dan itibaren Beyoğlu Halkevi spor şubesi tarafından komitece onaylanan progra ma göre, müzıkle, jimnastik, ritmik jimnastık, bedıî danslar ve Fenerbahçe stadında Kadıköy Halkevi sporculan tarafından hazırlanan ve komitece onaylanan programa göre spor hareketleri yapılacaktır. V Öğleden sonra saat 15 te Bakırköy, Şemsipaşa, Şeref, Üniversite ve Topkapı, Şişli ve Beyoğlu spor sahalannda Halkevleri tarafmdan yapılacak tören şöyle olacaktır: a) Öğleden sonra saat 15 te törene iştirak edecek Halkevlerinin spor kollan bu sahalarda toplanmış bulunacaklardır. Halkevleri sporcuları derlitoplu ve müzik refakatinde millî marşlar çalına rak sahaya geleceklerdir. b) Törene İstiklâl marşile başlanacak ve Halkevleri tarafmdan seçilen bir sporcu veya bir zat 19 mayıs gününün tarihî kıymetini ve sporun bir ulusun beden kabiliyetini ve karakterini yükseltmek hususunda ve yurd kavgasında oynıyacağı rolü tebarüz ettirecek bir söylev vereceklerdir. c) Bundan sonra Halkevleri tarafmdan hazırlanan; komitece onaylanan ve yazılı olarak gönderilen programa göıe Halkevleri spor kollan ve federe olmıyan kulübler tarafmdan spor şenlikleri yapılacaktır. VI Taksim stadında saat 18 de spor mükâfatlan dağıtılacaktır. VII 19 mayıs gecesi Halkevleri spor şubeleri tarafmdan istifadeli ve eğlenceli toplantılar yapılacaktır. VIII Türkkuşu bu bayramı hararetli bir surette kutlulamak için mümkün olan tertıbatı alacaktır. IX îstanbul Komutanlığının vereceği iki uçak, tam saat 8 de şehrin üzerinde dolaşarak Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterlığınden gelen vecizeleri şehrin muhtelif semtlerine atacaklardır. X 19 mayıs günü bütün şehir bayraklarla donatılacaktır. X I Mağaza vitrinlerinin 19 mayıs gününün manasına göre süslenmesini Ticaret Odası temin edecektir. XII Vilâyet, Posta ve Telgraf Müdürlüğü, halkın spor ve genclik bayram ve merasimini radyo ile takib etrnesini temin edecektir. XIII İlçebaylar, Beyazıd, Tak sim, Kadıköy gibı meydanlara hoparlörler koydurarak spor ve genclık hareketlerinin halk tarafmdan da takib edilmesini temin edeceklerdir. 19 Mayıs, millî tarihin ilk sahifesidir; çünkü Büyük Halâskâr o gün ana vatana ayak bastı. Yeni Türkiyenin mebdei o gündür, çünkü millî mücahede 19 Mayıstan başlar. 19 Mayıs Türk milletinin gencleşmesi sembolüdür, zira bütün mukadderatımız o gün yeni ve kat'î veçhesini aldı. Işte bu sebebledir ki 19 Mayıs, en isabetli bir karar olarak genclığin spor bayramı olmakla beraber bu seneden itibaren bütün mıllete mal edılmiş bir bayram mahiyeti almaktadır. Millî günlerimizin sırası ve seyri bakımmdan 19 mayıs en önde gelır; çünkü Türkiye ve tarih oradan başlar. Türk milleti 19 Mayısa hakikî manasını verebilmek için bu yıl topyekun hazırlanmış vaziyettedir. 19 Mayısı sadece gönlümüzde değil günün hâdiseleri üzerinde de dipdiri yaşatmak üzere bütün ruh ve kudretimizi seferber etmiş bulunuyoruz. Işte 1937 yılının 19 Mayısı bunun Buyuk Şefın harikalarına taşlangıc yeri olmakla saadet kazanan Samsunda ilk defa karaya çıkttğı yer için bu derece geniş bir ölçü içinde kut[^ t?a retli] ve Samsuna rekzedüen heykehn bir joto montajı kırıp kudretini sıfıra indirecek ve vatanı lulanacaktır. 15 mayıs 1919, bir kara gündü. Eğer kurtaracaktı. Bu ümid, yürekleri mes'ud yurd aşkile çarpan yüreklerin hayata ve bir heyecan içinde çırpındırıyor ve bütün kâinata şen veya elemli bakışlarını tesbit hafızalarda 19 mayıs 1919 tarihi, yeni eden bir alet olsaydı o gıin Türkiyede yahayat müjdeleyen mubarek bir şafak resI Bu yıl 19 Mayıs Spor ve Gencşıyan bütün vatanseverlerin güneşi kara, mi alıyordu. lik Bayramı töreni, öğîeden evvel Taksemayı kara, toprağı kara, denizi kara Atatürkün Samsuna ayak bastığı gün, s;m ve Fenerbahçe stadyomlarında, öğ Fransanın en yüksek rirajlı yevmî gördüklerini kaydederdi. Çünkü Büyük Türk yurdunda böyle karşılandı ve mü leden sonra Bakırköy, Topkapı, ÜniverHarbin getirdiği bir sıirii musibetlere, fe gazetesi olan ParisSoir, pazar ilâvelâketlere şımdi yüce ve koca bir milletin sinde Atatürk icin bir sahife ayırmış teakıb hâdıseler de o umumî telkinin ta site, Şemsipaşa, Şeref ve Beyoğluspor mamile yerinde olduğunu isbat etmekte yerlerinde ye gece Beyoğlu, Beşiktaş, tarıhten soküliıp atılmak istenılmesi gibı tır. gecıkmedi. O gün, yalnız gönüllerde, Şehremini, Üsküdar, Kadıköy Halkevlehain bir meramın savlefi de katılıyor ve Sahifede tanınmış iki Fransız muTürk yurdunun bağrına baskın şeklinde harriri tarafmdan yazılan ve Türkiye vıcdanlarda yer tutan hakikat, şimdi kâ nnde yapılacaktır. II Taksim ve Fenerbahçe stadyomgülleler, bombalar atıhyordu. O gün İz nin Büyük Kurtancısının yaptığı bü inatın ve tarihin kabul ve itiraf ettiği bir mütearife olmuştur. Dünya durdukça larındaki tören şöyle olacaktır: mir işgal olunmuştu. yük işleri ve karakterini belirten yazıve tarih ilmi var oldukça bu mütearife A Öğleden evvel saat tam 8,45 te Evet. 1919 mayısınm on beşinci günü larda Atatürkün en ümidsiz günlerde bütün azamet ve haşmetıle dıllerde dö Üniversite ve yüksek okullarla uçak ta vatensever Türkler için sonsuz bir gece, nasıl ana vatana koşarak milleti cannecek, beşerin hayretini ve takdirini cel ebesi ve sporcular yeknasak bir kıyafette, adem ve matem gecesi gibi kara görün landırdığını ve Mıllî Savaşta yurdu bedecektir. lise ve orta dereceli okullar, Kültür Bamüştü. Gözler nemlı, yürekler elemliydi. kurtardıktan sonra memleketi inkılâbEvet. 19 mayıs ulu bir gün ve en ulu kanlığı tarafmdan teblığ edilen talimatFikirler incimad etmış, damarlar kuru dan inkılâba nasıl kavuşturduğunu yazgünlerden de ulu bir gündür. Atatürk o namenin emrettiği kıyefette ve beden termuş, sinirler felce uğramıştı. Herkes dd maktadırlar. Fransız muharrirleri, şünüyor, fakat kafalarda bir düşünce Atatürkün sadece Türkiyeye değil, gün Samsuna ayak basmakla tarihin isti biyesi öğretmenlerinin kumandası, okul dönmüyordu. Ümid sönmüştü, kara bir bütün şarka rehberlık etmekte oldu kametini değiştirdi, yeni bir tarih doğura direktör ve yardirektörlerinin nezareti ve cak millî bir şafağın temelini kurdu. Er murakabesi altında bulunduklan halde: fütur muhiti kucaklamıştı. ğunu ilâve etmislerdir. Işte bu acı vaziyette dudaktan dudağa J zurum, Sıvas kongreleri, Anadolu ve 1 Taksim stadında resmi geçide Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyetleri, iştirak edecek Üniversite ve yüksek o • bir fısıldı dolaşmıya başladı. Koyu ka dökülmüşlerdi. O, bu muazzam ve kahir 23 nisan bayramı, İnönü zaferleri, Sa kullar talebesi Tepebaşında Halk bahranlığı yavaş yavaş yırtan ilâhî bir ışık kuvvetleri geride bırakarak Anadoluya karya harikası, Dumlupmar şahikası; İz çesinde. gibi mübhem bir rivayet kulaklara yayıl selâmetle ulaşacak ve ziya iken küre, mirin, Bursanın, Edirnenin, İstanbulun 2 Taksim stadyomundaki merasime dı. O, Anadoluya gitmiş!.. Şimdi fütu küre iken güneş olup yetim yurdu adem kurtuluşu, Mudanya mütarekesi, Lozan iştirak edecek lise ve orta dereceli okuirun sikleti azalıyor, sönmüş gbrünen ümid karanlığından kurtaracak mıydı? sulhu, Cumhuriyetın ilânı, saltanat ve hikımıldanıyor ve yeni baştan canlanmak 15 mayısın yarattığı kara sahnelerîn lâfetin yıkılışı, medreselerden, tekkeler lardan kızlar Galatasaray erkek lisesinde, erkekler Perapalas arkasındaki Tozistidadını gösteriyor. hikâyeleri yurdsever vicdanlara kan ağ den yurdun temizlenmesi, harf ve dil in( O ) nun Anadoluya gidişi, Anadolu latırken ayni vicdanlar işte bu endişe ile kılâbları ve bütün yenilıkler, yükselişler, koparan mihmandarlar tarafmdan göstenun ayağa kalkması, Anadolunun ayak de sızlıyor, kıvranıyordu. Dakikalar birer bugünkü mıllî kudret ve refahet hep nlen yerlerinde. 3 Taksim stadyomundaki geçid reslanması vatanın ölümden kurtulması de asır kadar uzamıştı, geceden farkı olmı 19 mayıs şafağının serptiği hüzmelerdir. mine iştirak edecek sporcular Beyoğlu mekti. Onu tanıyanlar bu imanı taşımak yan günler ve ademden nişan veren ge19 mayıs: Teceddüd ve inkılâb tari 29 uncu ilk okulda. la ve başkalanna da ayni imanı aşılama celer bir türlü bitmiyordu. Nıhayet de ' himizin başladığı gündür. Genclık de ta4 Taksim stadyomundaki geçid ya çalışmakla beraber ruhlarda gene bir nizden mi haykırıldığı, gökten mi düştüğü biatin hayatda vücude getirdiği bir yenı resmine iştirak edecek uçak talebesi Betelâş, ümid ile karışık bir endişe vardı. bılinmiyen, fakat her vatansever Türkün liktir. Bir değişmedir. Bundan dolayı o yoğlu Halkevinde. 5 Fenerbahçe stadındaki merasime Çünkü ( O ) , korkunc kin rüzgârlan ta vicdanmda makes bulan bir haber du gün, Türk gencliğinin ve genclikde mündemiç heyecanlı kuvvetin remzi olarak iştirak edecek lise ve orta dereceli okulrafından hmc ile takib olunan seferbeı yuldu: O, Samsuna ayak basmış!.. lar Kadıköy ilçebaylığı önünde mey bir ziya idi, onu tutmak, inkişaf edeceği Artık sema açık, güneş canlı, muhil kabul edildi ve o gün millî bayramları danlıkta. muhite ulaşmadan elde etmek istiyen kin şen ve ruşen idi. Anadoluya basan O, mızdan biri sayıldı. 6 Fenerbahçe stadındaki merasime rüzgârlan dalgaları da harekete getirebi mutlaka ve mutlaka felâketi saadete, öBayramını böyle ulu bir günün yüksek iştirak edecek sporcular Kadıköy birinci leceklerini umarak uluya uluya denizlere lümü hayata çevirecek, gururun burnunu hatırasından alan gencliğe ne mutlu? orta okulda. «Türkiyenin Atası ve Kurtarıcısi)) Istanbulda merasim programı g) Cimnastik şenlıklerinden sonra Taksim stadında başta okul talebesi ve arkalarmda sporcular ve uçak talebesi Fenerbahçe stadında önde okul talebesi; arkalarmda sporcular olduğu halde geçid resmi yapacaklar ve Taksim stadın dan dışarı çıkanlar Taksim Cumhuriyet abidesine ve Fenerbahçe stadındaki o kullar ve sporcular da bu staddaki Atatürk büstüne çelenk koyacaklardır ve ayni alay bozulmaksızm mızıka ile 10 uncu yıl ve sporcular marşını söyliyerek şeh rin başlıca sokaklannda gösteriş geçid leri yapacaklardır. HACI RAŞİD «Cumhuriyet» in milli sergüzeşt rotnanı • Odadaki saat ikiyi çaldığı zaman Ahmcd Şevket Bey gözlerini açtı. Bütün ev gibi, bu oda da derin bir sükut içindeydi. Başucundaki zayıf elektrik lâmbası köşeleri aydınlatamıyor ve Ahmed Şevket Bey bu alacakaranlığın kendisine verilen morfinden mi, yoksa lâmba ziyasımn kâfi gelmemesinden mi ileri geldiğini pek farkedemiyordu. Fakat altmış iki yaşmın verdiği zâfı hastahğm artırmasından sonra haftalardanben kaybolan hafızasınm biraz kımıldanışı evvelâ iyileşir gibi olmasına atfetti; kalkmak istedı: Kabil değil. Elini uzatıp küçük masa üstündeki lâmbayı söndürmek istedi. Ona da muktedir olamayınca bu biraz kendine gelişinin verilen morfinin tesirini kaybetmesinden ileri geldiğini anladı. bir zaman böyle sakit kaldıktan sonra bir raşe geçirdi. Tekrar gözlerini açtı. Elının altındaki zıle bastı. İkinci defa basmasma lüzum kalmadı. Oda kapısı yavaşça açıldı ve içeriye hizmetçisi Adile girdi. Şevket Bey dudaklan titriyerek, söyledikleri anlaşılır anlaşılmaz bir halde: Lâmbayı söndür! Rahatsız ediyor! dedi. Ortayaşlı, zeki ve cevval kadın, geceyarısı yatağından fırlamış olmasına rağmen muhakemesi yerinde olduğunu gösteren bir basiretle: Karanlıkta kalmıyasmız beyefendi; dedi. Daha iyisi lâmbanm üstüne bir bez örteyim!. Hasta cevab vermeyince kadın ince bir tülbend buldu. İki kat yaptı ve lâmbanm etrafına sardı. yerini evvelden bilmiyenler için artık bu odada yürümek kolay değildi. Şevket Bey yorgun ve bitkin bir halde tekrar gözlerini kapadı. Ayakta bir lâhza onun yüzüne bakan kadın, ayaklarının ucuna basarak geri çekildi. Tam kapıyı açıp çıkacağı sırada Şevket Bey: Adile dur! dedi. Bana kızımı çağır... Hizmetçi hayret içinde, olduğu yere mıhlandı, kaldı: Leylâ Hanımı mı? Evet... Başka evlâdım var mı?..^ Peki efendim... Adile, bu emri nasıî yerine getireceğini düşünerek iki dakika kapının önünden ayrılamadı. Gözleri hayret ve dehşetle büyümüş, alacakaranlık içinde efendisinin uçuk benzine dikilmişti. Onun kirpiklerinin oynadığmı farkeder etmez; kapıyı kapadı, çekildi. görerek muztarib olmasından çekindiğini söyliyen ihtiyar şimdi, gecenin bu saatinde kızını istiyordu. Fakat ihtiyar, ne istediğini biliyor muydu? Adılenin çekilip gitmesinden pek az sonra onu gene çağırmak istedi, muvaffak olamadı. Fazla cehde de lüzum görmedi. Adile «peki!» demişti. Şu sırada belki kızı da içeri girmek üzereydi... Bu düşünce hastanın başlamak üzere olan ıstırabını dindirmiş gibi gözlerini kapattı. Derin bir uykuya dalmıştı... Fakat harareti de yükseliyordu. Hezeyan başgöstermek üzereyken yeniden uyandı. Kendinden geçtiği ve kendine geldiği anlar arasındaki zamanı tayine asla muvaffak olamıyarak birkaç defa uyudu, uyandı. Bu arada gözünün önüne kızı, hizmetçisi, doktorlan, ilâcları geliyor, sonra bir deste anahtar hafızasmı tırmalıyordu. Fakat sofanın karanlığında da ne yapacağını bilemiyerek olduğu yerde kaldı. Leylâ Hanımı bu saatte nerede bulacaktı? Bu genc kızı Beyoğlundaki FranIçini çekti, gözlerini kapadı. sız mektebinden alıp nasıl getirebilirdi?.,. Beyaz saç ve sakahnın içinde kupkuru Oda gözgözü ancak görebilecek bir Bir akşam evvel izinli çıkarak babasıbir iskelet gibi kalan bu hastanın derin hale geldi. Ortadaki masanm, kapının, is nı görmeğe gelen Leylâyı hemen mektebir düşünceye daldığı muhakkaktı. Kısa kemlelerin, karyolanın ve yazıhanenin bine gönderen, kızının kendi ıstırablarmı Hafif bir gürültü gözlerini açmasma sebeb oldu. Bir kapının yavaşça açılmasmdan mütevellid bir gürültü... Şuursuz olarak başını çevirdiği zaman Leylâ, dedi. Beni iyi dinle: Du genc bir kız hayali gördü. Demek ki kıvardaki saatin içinde bulunan anahtar yazı gelmişti... zıhanemin kilidli duran gözünü de açar. Sen misin? Leylâ?.. Evet babacığım, beni istemişsiniz. (Arkası var) Sporcuların geçid resminde ve şehrin içindeki sokaklardaki gösteriş gezilerinde her spor kulübü ayrı yürümiyerek bütün kulüblerin futbolculan, güreşçileri ve sairesi yani her spor şubesi ayn ayrı ve temsilî şekiller alarak yürüyeceklerdir. lerin futbolculan, güreşçileri ve sairesi X I V Türk Spor Kurumile Halkevyani her spor şubesi ayrı ayrı ve temsilî lerinin spor kollan törene bizzat gelemiyeşekiller alarak yürüyeceklerdir. cek ihtiyar sporculara saygı zıyaretleri terIII Öğleden sonra saat tam 14 te tib edeceklerdir. X V Talebe ve sporcular tarafın • Ah... Nekadar istedim seni!.. Kıdan yapılacak tören şöyle idare edilecekzım sensin değil mi ? Nasılsımz baba... Gündüzkünden tir: a) Taksim stadyomunda öğleden daha iyice misiniz?.. evvel yapılacak töreni Galatasaray Er Ah, hayır... Artık sana söyliye kek Lisesi Direktörü Behçet Güçer, ögyim... Ölüyorum. leden sonraki merasimi Beyoğlu Halke< Babacığım... vi ve Türk Spor Kurumu başkanlan. Gündüz doktorun sözleri... Hem b) Fenerbahçe stadyomunda öğleden bu hastalık; biliyorsun ya... evvel yapılacak töreni Erenköy Kız Li Doktorlar kurtaracaklar baba... İhtiyar sustu; gözleri gene kapandı. sesi Direktörü Mahir Uz, öğleden son< raki merasimi Türk Spor Kurumu ve KaHeyecan ve bazı düşünceler onu yordıköy Halkevi başkanlan. muştu. Neden sonra tekrar konuşmak ikc) Dığer spor sahalannda ve Haltidarını bulunca: kevlerinde yapılacak töreni de alâkadar Fazla sözlere lüzum yok. Sana Halkevleri başkanlan. d) Bakırköy sahasmdaki şenlikler, yalnız ne yapacağını söyliyeceğim. Beni Bakırköy İlçesi Cumhuriyet Halk Partisi dinliyor musun Leylâ? başkanı tarafından idare edilecektir. Diye sordu. Başucunda hafif bir ses: e) Taksim ve Fenerbahçe stadyomla * Evet babacığım... rında ve diğer spor sahalannda şenliklerin Diye cevab verdi. Bu ses de hâleti ne tam bir intizamla yapılması, kapılarda zideki ihtiyann sesinden daha az titrek giriş ve çıkışlarda izdiham ve kanşıklığa değildi. meydan verilmemesi îlçebaylar tarafmdan temin olunacaktır. Şevket Bey büyük bir cehdle: Nerede hareket orada bereket.