Katalog

CUMHURİYET 27 Mart 1936 Târiki dünyalar diyarında... Bütün talihiniz sol avcunuzda! TRAKYA MEKTUBLARI 3,000,000 kişiye yeni bir Kadınlar arasında fal Allah vekili aranıyor! merakı artıyor Tibete Dalay Lama yapılmak üzere avucunda şeytan lekesi olan bir çocuğun doğması beklenmektedir. Günde seksen çay içen yarım tnilyon rahib! Adam öldürmek cinayet sayılmıyor! Tepeleri bulut lar arasmda kay bolan Tibet dağ larının arasında yüksek bir tepe ciğin üzerine kondurulmuş memnu şehirden 3,000,000 insana hükmeden efsanevî bir hü kümdar vardır ki bunun adına Da lay Lama denir. Dünyanm en eski din verenlerinden olan Budhamn yer yüzünde yaşıyan mümessili Dalay Lama öleli iki sene olduğu halde hâlâ onun yerine kimse getirilememiştir. 3 milyon nüfusun ya Lhasada Dalay Lamanın sarayı rısmı teşkil eden bir buçuk milyon er muvaffak olamamış, ya öldürülmüş, ya kek arasmda en aşağı yarım milyonu başak şekilde ortadan yok edilmiştir. târiki dünya olan Tibet Lamaları; ba Son yüz sene zarfmda sinni rüşte vâcağmda kaplan işaretli, kocaman ku sıl olan yegâne Dalay Lama iki sene laklı, yukarı yukarı kaşlı ve bir avüevvel ölen hükümdardır. Dalay Lama memnu şehir adını vercunda şeytan minaresine benzer leke bulunan bir çocuk aramaktadırlar. Bu dikleri Lhasada oturur. Bu şehri musseyyahlarma lurlarsa eskisinin yerine bu sabiyi Da lihane surette Avrupa lay Lama ilân edeceklerdir. Bu çocu 1904 te İngılizler açmıştır. Bundan evğun ayni zamanda bulutsuz bir sema vel buralara çok az seyyah uğrıya altmda görülen alâimi sema esnasmda bilirdi. Günde 50 fincan çay! doğması da şarttır. Edirneyi gezerken Bu sevimli şehir, Türk tarihinde her zaman bir fasılbaşı olarak yaşıyacaktır Senelerce tahsil (!) eden meşhur bir falcı kadının söyledikleri El okurken, ken hibinin hakikî kameydana dimi çok tehlikeli rakterini bir mes'uliyet al çıkarmak; müstaktına girmiş gibi his bel hayah için ona sederim. Bu iş hem tavsiyelerde bulungüç, hem heyecan mak imkânını verivericidir. Bizde, a yor. *** nî bir karar mecDiğer bir eli oburiyetinde kalan herkes, her şeyden kuyalım: Bu bir evvel bir bakıcıya genc ana elidir. Bu Bir şenlik gecesi Sultan Selim nurdan kemerleri ve al bayrağile... Sol avucunuz ka. koşar. Belki bu si ana evlidir, kocalı Sağ avucunuz bu ı istidadları nasıl kul. rakterinızi, anadan, ze tuhaf gelir; güHerşey size dünkü yüksek medeniyetin Edirne İnsanlar gibi şehirlerin de ' ı landığımzı, hangi b d İ İ t \ lersiniz. Fakat biz Her zaman, her taraflarmtzı kuvvet. kendilerine göre bir mukadderah var. Bir bir sahifesi olarak açıhyor. Her taş siza dadlarınızı, ıktıdarenklilerin umumiyet rınızı gosterir şehrin mukadderah bir insanınkine benze bir kahraman göğsü gibi kabarıyor, her şeyin fena tarafını lendirmek lâzım itibarıle sizlerden mez. Birçok nesiller burada doğar, bu sokak bir Türk ciğeri gibi sizi nefesliyor, gördüğü için kendi seldiğini gosterir daha mes'ud olduğumuzu düşünecek sine muhakkak bir surette yol göstere rada ölürler, burada medeniyetler kurar. her ev size bir ana gözü gibi bakıyor, her olursanız bunun bu kadar boş olmadığına cek, nasihat verecek birisıne muhtacdır. Yükselir veya alçalırlar. Eski tabirile bir tarafta mukadderatınızın aksi gölgele siz de inanırsınız. Daha kuvvetli bir şahsiyetin hâkimiyeti site, bızim medeniyet ve kültür kelıme niyor... Ben her eli kendime son derece güve altında yaşamak mecburiyetindedir. H a lerile anlatmak istediğimiz beşerî varhk Köprülerile, hanlarile, camilerile, mednerek okurum. Çünkü şuna inanınm ki kikatten ziyade hayalî bir dünya içinde, ve değerlerin kazanıdır. Buraya giren reselerile, hamamlarile, mezarlıklarile, el okumak, el bakmak; fennî, mantıkî rüyalı bir âlemde yaşamaktadır. Fazla herşey birbirile kaynaşır. Birbirinin olur, asil, çalışkan halkile Edirne, Türk tarihiprensiplere istinad eden bir tecrübedir. eli açık, hatta müsriftir. Sükundan fazla bîrbirinin yerini tutar ve sonra, bu var nin ayrı ve büyük bir bölümüdür. Türk Asırlardanberi bizi lıklar tarih denilen zaman sınırı içinde lüğün millî mukadderatının canlı şahı hoslanır. istedıği kadar makiBuna mukabil uluslan yaratır. Onlann mukadderatına didir. 1 Bu yazıyı yazan sağ eli yaşlandık uyar veya onlara az çok tesir eder. neleştirsin, maddileşBen onu Balkan Harbinden önce ta tirsin, insanlar hâ HM§|i|j|||j*S Madam Hilary, ça karakterinin kuv Bugünkü Türk şehirlerini dıkkatle in nımıştım. İçinde çocukluğumun altı senelâ ellerini kullanıHindistanda a vetleneceğini, hayal celiyecek olursak bütün bir tarihin türlü si geçti. Meşrutiyeti ben burada iken ilân yorlar; ellerile iş strlarca el oku den çıkıp hakikat safhalarını oldukça açık ve doğru ola ettiler. O zamanlar burası gürül gürül ışgörüyorlar. gireceğini rak görebiliriz. Burada birçok tarihî eser liyen bir büyük şehirdi. Onu Balkan muş bir ailenin âlemine İnsan ellerini ne ve şimdıki karar ler, anıtlar hâlâ yaşamaktadır. En az Harbinden ve Büyük Harbden sonra gekızt olup bütün gibi işlerde kullanıdünyaca ta sızlıkta kalmıyaca beş asırlık ömrü olan evler vardır, yılla ne gördüm. Şimdi gene burada çalışmakLama nasıl yetişir? yorsa bu istimal tarğını göstermektedir. nnın sayısını Allahın bildiği bir halk ha tayım. Dalay Lamanın memleketinde halk nınmıstır. Talilii şimdikinden yatı vardır. Böyle acib bir mahlukun nerede ve yüzde doksan et ve çayla geçinir. Ya zı onun karakteriEdirne Istanbulun fethinden önce Türk nasıl bulunabileceğini sormak bize şıyan bir mahluku öldürmek Budha di ni göstermesi ıtıbadaha açılacak, haGörünüşe aldananlar yahud görmesini dünyasınm merkezi idi. Viyana surlarmı düşmez. Çünkü yarım milyon Lama bir ninde yasak ise de, yiyecek başka bir rile çok mühimdir. Seneler geçtikçe eller yatı hem uzun, hem tatlı geçecektir. bilmiyenler bu gibi şehirlerimizi anlıya yıkan ordular burada hazırlanır ve yol a kere bu hususta karar verdiler mi, on §ey olmadığı için papazlar günahm bü uzerinde iz bırakan tesirler, çok muvaz Bu kadın uzerinde şansın müthiş bir rotün halk arasmda taksim edildiğini ilân zah ve sarih birer kayid gibi okunması lü vardır. Bunun için de çok dikkatli maz ve sevemezlar. Bunlar birer haki çıkardı. Edirne koca Osmanh Türk kattir ki, bize kendi varlığımızı söyler. etmek suretile şayani kabul bir tefsir mümkün şeylerdir. Hergünkü hayatınızın devletinin garbe karşı en sağlam bir kadavranmalıdır. O kadar talıhli bir el ki Insanlık namına nemiz varsa buraya göde bulunmuşlar, cahil olan halk ta bu karmakanşık asabî refleksleri, huyunu insan bunu fazla izam etmekten korkunu kabul etmiştir. meriz, bunrada onlara can ve şekil veri lesiydi. Edirne Türk büyüklerinin mek zun, tabiatinizin, ahlâkınızın inen çıkan yor. Orada bir insan günde en aşağı elli riz, ruhumuzun her türlü arzulannı, kısa tebi idi. Fakat 93 seferi onun mukadde•P •• V » seyirleri eller uzerinde öyle izler bırakır fincan çay içmektedir. Bazıları 80 finömrümüzün sonsuz ihtiraslarını, güzellık, ratında ilk ve büyük yarayı açtı. Balkan ki bunları bir barometro gibi kolaylıkla Bu da başka bir el. Çok enteresan ve cana kadar çıkarlar. iyilık, doğruluk duygu ve düşüncelerimi Harbi bu yarayı genişletti. Büyük Harb okumak kabildir. okuması güç. Maamafih bundan dolayı Manastırlarda çay koskocaman ka zi burada yuğurur, kalıba sokar ve son ise onu artık dirilemez zannedılen ölüm Karakterin sol elden anlaşılmasına, ka insanı daha fazla alâkadar ediyor. zanlarda kaynar. Bunlardan binlerce ra mukadderatın kucağına atarız. döşeğine serdi. târiki dünya gelip geçtıkçe fincan fin der ve talihin sağ elde bulunmasına sebeb Bu el hergün elinden birçok kitablar Bizim şehir ve kasabalanmızın, hatta can çay içerler. Maamafıh onlarm çayı insanlann ekseriyetinin sağ ellerini daha geçen bir kadınındır. Son derece müvaSokaklannda dolaşırken kendi ömrümbizımkine benzemez. İçine tereyağı at fazla kullanmalarıdır. Sol el az kullanıl zeneli ve müdebbir bir insan olduğu hal bazı kÖylerimizin, hemen hepsi yazma le onunki arasmda birçok benzerlikler tıklarmdan daha ziyade çorbaya ben dığı için ondaki izler; yazılar daha az de hayatından memnun olmadığı için tarih kitablarından daha faydalı bilgiler buluyorum. • ' zer. bozulmuş, daha az karışmıştır. Sağ el birçok evsafını heder etmektedir. Gezverir, tarih kültürümüzü kuvvetlendirir. Tibetliler yumurtaları bayatlattık Nereye baksam dünkü kara günlerden Bir şehri insanlar kurar ve insanlar faal bir uzuv olduğu için sahibinin ge mekten çok hoşlanan bir tabiati var. tan sonra yerler. Avrupada eski şarab kalan yaslı gölgeler var. Benim de yürenasıl makbulse orada da bayat yumur çirmiş olduğu hayat izlerini, karşılaştığı Belki biraz kararsızdır. Fakat son dere yıkar, der düşünürüz. Bir şehir ilk za müşkülleri, tesadüf ettiği fırtınaları çok ce hassastır. Biraz da şair tabiatlidir. Çok manlar ayni insanlann tesiri altında ya ğimde az mı hicran yaşıyor? Sakin ma ta makbuldur. bariz olarak gosterir. Başka türlü anlat açık fikirli ve zeki olduğu için bu nok şar, büyürse de birkaç nesil sonra ayni hallelerin her evinde uzun bir ağlama Târiki dünyalığm revacı mak lâzım gelse diyebilirim ki insan ha sanlarını örtmeğe, göstermemeğe muvaf şehir burada yaşıyanlara hâkim ve mü dan sonra yüzde kalan derin buruşuk Tibetliler zulmü çok severler Fakat . hasada mabedin mukaddes yatı sağ elile karşılar, kucaklar ve bu fak oluyor. Sağ elini görünce bu genc ka essir olmağa başlar. Mahallî ve millî ka lar görünüyor. Nereye gitsem geçen yılbu zulüm başkalarma olmaktan ziyade dansörleri kucaklayıştan aldığı intıbalar, intibahlar dının sıhhati bozuk olduğu bir bakışta rakter binlerce insanı kendi hamurile yu ların hahralan gölgemle birlikte ardıır. kendi arzularile kendilerine tatbik obir kuvvet yoktur. Maamafih bir gün lunan bir zulümdür. sağ elde yer, iz bırakır. Sol el ise bu in anlaşıhyor. Kendine hâkim olamadığı iğurur. Eşyanın, muhitin maddî varlıklann dan geliyor. gelip hatifî bir kuvvet bunlara bu ço Aylarca, senelerce kendi kendilerini tıbalardan evvelki istidadları, hususiyet çin birçok zahmetlere katlanmak mecbu muhakkak olan tesiri yanmdaki tarihî, Fakat, görüşe, hisse, hayale aldanmacuğun nerede olduğunu haber verecek hiç kimse ile konuşmadan, ufacık bir et leri bekâret halinde muhafaza ettiği için riyetinde kalıyor. Bunun için karakterini ırkî tesir, asıl mukadderatımızı tayin eder. malıyız. Onu dikkatle tetkik edersenıZ ve bu mucize yavrusu Saadet Saraym parçası ve iki fincan çayla mağaraya bize çok şeyler öğretir. kontrol etmeği, kuvvetlendirmeği öğrenda kendisine analık vazifesini görecek kapıyan papazlar, ölmeden mezara giBu düşüncelerle Edirne sokaklarında ruhunda yaşıyan ve ölmiyen tazeliği, caaBu umumî sözleri birer misalle anla melidir. Seneler geçtıkçe, tecrübe sahibi oapaz tarafından büyütülecektir. ren târiki dünyalar hep Dalay Lama tayım: oldukça belki biraz daha mantıkla hare dolaşıyorum. Onun mukadderatım dü lılığı hemen görebilirsiniz. Uzun ıstırab Büyüdükten sonra Tibetteki üç bin nın memleketinde yaşarlar. Mağaraya Okuduğum birinci sol el; sahibinin ket edecek ve erişmek istediği gayelere şünüyorum. lara rağmen her ihtiyarın yüzünde Türkden fazla manastırın başpapazı, tepe kapanan, kendi kendine zulüm eden Daha eski derdlerini pek iyi bilemiyo lüğe mahsus neş'e ve kudretin nuru parleri karla örtülü dağlardan şimdiye ka târiki dünyanm kim olduğu, niçin kuvvetli, sıhhatli ve uzun ömür sürecek muvaffak olmak için kendini kontrol etdar insanlarm tepesine çıkamadıkları mağaraya kapandığı hiç kimse tarafın bir adam olduğunu gösteriyor. Belki ye meği öğrenecektir. ruz, fakat Osmanh Türklerinin gelip yer lamaktadır. Otuzundaki ihtiyardan dokEverestten tutun da bütün Tibet ara dan bilinmez; söylenmez ve konuşul gâne noksanı gözlerinin kuvvetsiz olmaleştiği zamandanberi bu şehrin geçirdiğ: sanındaki gence kadar hemen her gözde zisi hükümdarlığı vazifesini üzerine maz. sındadır. Çok çalışkan bir adamdır. Fa• Yukanda okuduğum üç çift el size hayat safhalannı şöyle bir bakışta bile şu kelimeler yanıyor: Ölmedik! vükliyecektir. kat çalışma tarzı tuhaftır. Mütemadî Bu feragat bu derece gizlidir. Bu fe sağ ile sol avucun birbirine benzemiyen görmek kolaydır. Sarraf, ve asker papazlar! Dün çarşı içindeki Atatürk heykelinın ragat mezarlarının adını <Sefaleti dü mesaiden hoşlanmadığı halde, çahşmağa vasıflarda bulunduğunu göstermek için koyuldu mu, müthiş iş çıkanr ve bıkmaİyi bilirim ki İstanbuldan, îzmirden önünden geçerken selâmladım ve karşı Tibet papazları ayni zamanda son şünmek üzere girilen zevk yerleri> koy dan aylarca bu şekilde çalıştıktan sonra dir. Hiçbir insan yoktur ki sade sağ eli sonra şehir kurulabilecek en uygun yet derece cesur askerlerdir. Başlarına sar muşlardır. sında durdum. Yeniden canlanmağa başokunarak hakkında birşey söylenebilsin. Bazıları buralarda 40 sene kalırlar. bir tevakkuf devresi geçirerek tekrar işidıkları şalları atarak harbe koştular Trakyanın bu parçasıdır. Meriç, Arda, lıyan güzel Edirnenin kuvvetli göğsünde İki eli ayni zamanda okuyarak birbirimı yapmıyacakları yoktur. Sulh zama Bir papazm 69 sene kaldığı tesbit edil ne db'ner. Bu belki bir karakter noksanıle olan rabıtalarını, benzer yerlerini bir l u n c a ırmaklannın suladığı bu bereketli bir kalb halinde çarpan bu heykel, hernmda ışıksız, rütubetli manastırlarda, miştir. dır; fakat çok cesur olduğu için muvafmabedlerdeki işleri güçleri durmadan, Katil cinayet sayılmıyor fak olmamasına imkân yoktur. Ayni za araya getirmek sayesinde hemen hemen ova sanki bir şehir kurmak için yaratıl kese şunlan söylüyordu: dinlenmeden mılyonlarca defa şu duayı manda parayı, bilhassa bunun sarfım herkes için şimdiki değilse bile müstak mıştır. Görülüyor ki, ilkönce tabiat şehirEdirne, her zaman Türk tarihinde bir Papaz olmıyan Tibetlilerin hususî tekrar etmektir: çok sevdiği için muhakkak surette çok beldeki plânlan hakkında lüzumlu tav lerin mukadderatım tayin ediyor. fasıl başı olarak yaşıyacaktır. «Sana selâm Dalay Lama, sen Lotus hayatları bizimkinden ayrıdır. Ailede çalışacaktır. siyelerde bulunulabilir. Ancak bunun iYemyeşil bir genişlik ortasında, mas Ben size, işte bu sevimli. güzel ve külher şey müşterektir. Hatta bir kadınla çiçeğinin içindeki elmas gibisin. Hür Buna mukabil sağ eli şimdiye kadar çin uzun senelerin verdiği bir tecrübe, mavi bir kubbe altında, akpak çehresile üç erkek kardeşin birden evlendikleri met sana!» tür yuvası ve bütün Trakya bölgesinin belki de iyi bir üstaddan ders almış olDalay Lamanın papazları memleketi görülmüştür. Diğer alman kadınlar da kontrol edemediği hiddet ve şiddetini mak icab etmektedir. Ben asırlarca bu yükselen Sultanselim camisini görünce, kalkınma hareketinin merkezi olan Edirbu üç erkek kardeşe müşterek zevce o kaybetmekte olduğunu, gittikçe ahlâkan istedikleri gibi idare ederler. Onlarm işlerle meşgul olmuş eski bir Hind aile insanm ruhundaki tarih şuuru hemen par neyi tanıtmağa çalışacağım.. lurlar. Oradaki ahlâk ve temızlik mef mülâyemet kesbettiğini gösteriyor. Kararzuları kanundan daha kuvvetlidir. humu bizimkinden tamamile ayrıdır. şılaştığı güçlükleri daha güler yüzle, da sine mensub olduğum için bu işte ken lıyor. SALÂHADDİN KAN DEMİR Ayni zamanda sarraflık ta yaparlar. Yüz Adam öldürmek te cinayet sayılmaz. dime çok güveniyorum. Oyle ki okuyup ha filozofane bir şekilde karşılamayı öğde otuzdan tutun da yüzde elliye kadar Çok defa para ve yahut mübadele vasırenmiştir. Ruhan aradığı sükunu kendin anlıyamadığım bir el mevcud olmadığıfaizle para dağıtırlar. tası olan her hangi bir malla akıtılan Dalay Lamalarm akıbeti den yaşlı bir kadınla evlenerek bulacak nı iddia ederken boş bir gurura değil; hakan ödenir. tır. İşte bu iki elin ifade ettiği mâna; kikate tercüman oluyorum. Papazlar vaziyete o derece hâkimdirMaamafih bu muammalı ülkede ka gösterdiği sekil bir araya getirilerek saMADAME HİLARY ler ki şimdiye kadar hükümdarlığa dına yüksek bir mevki verilmiştir. Ti namzed olarak bulunan Dalay Lama bette kadm yalnız evinde değil, erkeği lardan hiçbiri 18 yaşını ikmal etmeğe uzerinde de hâkimi mutlaktır. •PMSRİH Almanyada intihab mücadelesi dir. Bunlar, Paris civarında kurulmuş Bir nokta daha: Fransızların hudud olan işçileri, ustabaşıları montörleri ve da yaptıkları askerî bir demiryolu, teknik direktörü Alman olan bir Al Fransadan Almanyaya yapılan demir man fabrikasında yapılmaktadır. cevheri ihracatmı fevkalâde kolaylaş Fransanın haricden getırtmek mec tırmıştır. Ne acı istihza değil mi? buriyetinde kaldığı 150,000 ton sun'î nitratı Almanya vermektedir. Sonra, Görülüyor ki harb endüstrisinin ileFransanın, Almanyaya verdiği demir rilemesi, beynelmilel ticaretin aldığı cevherine mukabil, Almanya da Fran şekil, bir memlekette bulunmıyan bir saya maden kömürü vermektedir. maddenin diğer memleketlerden teda 1933 te Fransa, Almanyadan 6 milyon rikindeki kolaylık, şahıslarm ve hususî tona yakın kömür almıştır. Kömür de, müesseselerin iş ve para hırsı, devlet Cemiyeti Akvam tarafından, demir gi lerin millî ekonomiyi gözetme ve za bi askerî veya sevkulceyşî ham madde rardan koruma mecburiyeti, sulh za lerın en başmda zikredilmektedir. manlarmda, hatta bazan harbde bile, Fakat, Almanya, Fransanın demirine iki düşman milleti mütekabilen birbidaha ziyade muhtacdır. Çünkü, Fran rini silâhlandırmak mecburiyetinde bısa, kömürü başka memleketlerden de rakmaktadır. tedarik edebilir ve esasen demir, harBu iş, artık, bir fasid daire olmuştur be yanyan ham maddelerin en mühim ki içinden kolayca çıkmanın imkân mi ve 1 numaralısıdır. yoktur. , Umduğunu bulamadı (Bastarafı 1 inci sahifede) duğuna delil teşkil ettiği hahrlatılmaktaîtalyaya daha sıkı surette yaklaşacağmı dır. Diğer taraftan M. Grandinin, Lon ummoktadır. drada, Lokarno devletlerile el birliği etSiyasî mahfiller, Italyanın Lokarno ve mesi, Italyanın kendisini Lokarno dev Stressa muahedelerine istinad ederek ya letlerinden saydığmı ispat eder. îtalya, pacağı faal bir elbirliğinin İtalya için hiç kendi aleyhindeki zecrî tedbirler devam bir istifade temin etmiyerek İngiltere ettikçe, bu tedbirleri tatbik etmekte olan italya ve Fransadan müteşekkil üç dev devletlerle yeni anlaşmalar aktedemiyelet cephesini takviye edeceği mütaleasınceğini söylemiş, fakat eski taahhüdlerini dadırlar. asla bozmamıştır. Şu mahfiller, Alman cevabı Lokarno Lokarno devletlerinin görüşmeleri sı tekliflerinin tatbikını imkânsız kıldığı için, Italyanın bu tekliflere cevab vermesine ıasmda, İtalya, Almanya aleyhinde zecrî tedbirler tatbikmdan imtina etmiştir. lüzum olmadığını ilâve etmktedirler. Havas ajansı muhabirıne göre, bu imItalyanın, zecrî tedbirler tatbik edildiği takdirde Lokarno itilâfını feshedeceği tina, îtalyanm, Lokarno taahhüdleri e yolunda tehdidde bulunmuş olması key sasına istinaden başka tedbirler tatbikına Almanyada intihab mücadelesi yarından sonra bitecek. Fakat faaliyet görülf;yetinın, Lokarno muahedesinin hüku amade olmadığı manasını tazammun et memiş bir haddi buldu. Her yerde «Almanyanın teşekkürü.. Reyinizi Führera metm nazarında hâlâ mer'iyette bulun memektedir. veriniz!» parolasına raslanıyor. Bunu lokomotıflerm üzerlerine bile yazmışlar.