Katalog

2 nci sahifede: Siyasî icmal Muharram Feyzı, Eskı Turk medeniyeti M. Saffet Engın 3 uncü sahifede: Yurddan yazılar İsmaıl Habıb 4 uncu sahifede: Hikâye 5 incı sahifede: Izmır mektublan 6 ncı sahifede: Spor haberleri, Kral Edwardm tahttan çekılısi 8 ıncı sahifede: Uç gunluk radyo pro gramı l Bugün 1 2 sahife OnOçüncü ,rnı İSTANBUL CAĞALOĞLÜ « . P nirlnnllrSnıın S3)fl! 40Z4 Telgraf ve mektub adresl: cumhuriyet. Istanbul Posta kutusu: tstanbul, No 246 uflll lü DirinCIKdflUfl Telefon: Başmuharrlr ve evl: 22366 rahrlı heyeti: 24298. tdare ve matbaa fcısmı 24299 . 24290 umhuri S A N irukahvecfoğln luhterem vatanaşlanmn Bayramını" kutlular. Cumhuriyel Aziz okuyucularıntn Bayramını kutlular Gazetemız, dığer arkadasları gibi yarın ve oburqun ıntışar etmivecektır. Sancak davası Cenevrede Hariciye Vekilimiz Sancağa istiklâl verilmesini ve oradaki Fransız askerlerinin geri çekilerek yerine bitaıaf bir zabıta kuvveti gönderilmesini istedi lhtilâflı meseleye dair bir rapor hazırlanıyor Cenevre 14 (Hususî) Türkiye Hariciye Nazırı Doktor Tevfık Rüştü ArQsla Fransa Hariciye Nezaretı Müsteşarı M. Vıenot dün uzun bir mulâkatta bulunmuşlardır. Akşam geç vakte kadar da gayrıresmî konuşmalar cereyan etmıstır. Öğleden sonra saat beşte konsey ale nî ' r toplantı yaparak, İskenderun Antakya meselesıni tetkike başlamıştır. istiklâl pazarlık Mevzuu olamaz! Sancağın istiklâlini çok gö'rerek onu Suriyeye bağlı ve esir bırakmak tarihin kaydettiği en büyük zulümlerden biri olur Arikara: 14 (Telefonla) kvam Cemıyetı meclısinde Antakya meselesı görüşülmek üzere bulıınuyor. Bu görüşmelerden çıkacak netıce, kuvvetle zannedıyoruz ki, hakka ve ahde dayanan Tıirk tezi lehinde olacaktır. Esas itıbanle meselenin böyle bir netıceye bağlanması lâzım olduğu gıbi usul bakımından da miizakerenın fazla uzamaması icab eder. Akvam Cemıyeti salonlarında dıplomatlar müzakere ile vakit geçirirken ötetarafta yüz binlerce Türkün mal ve can emniyetsizliği içinde azab çektiğini hatırdan çıkarmamalıdır. Fransız tekziblerine rağmen birer hakikat olarak devam eden bu işkenceler bu tarafta sinirlerimizi o kadar gergın bir hale getirmiştir ki her dakıka bir sürprizden korkulabilir. Bir taraftan bu canavarca tasallutlara şekavet imkânı bırakmamak, diğer taraftan Cenevre müzakerelerinin gönül rahatlığı içinde cereyanmı temin etmiş olmak için bazı emniyet tedbirleri alınması ve son seneler zarfında Avrupada bir misali görüldüğü üzere o havalinin inzıbatı bitaraf bir kuvvete tevdi olunması pek lüzumludur. Başvekilimizin son nutkundan da anladığımız veçhile murahhaslanmız ilk hamlede bunu teklif ve temin edeceklerdir. Fransızlarm bu haklı teklife muvafakat etmemeleri şüphelerimizi takviyeden başka birşeye yaramaz. Meselenin esasına gelince: Bu hususta ne lâzımsa hepsi söylenmiş, bütün vesikalar ortaya atılmıştır. Hak bu kadar aşikâr, ahidlerin ahkâmı bu derece sarih iken Fransız diplomasisi bütün hüsnü zannımıza rağmen gene sapa yollara başvurmağa kalkışırsa o vakit murahhaslanmız için Cenevreyi terketmekten başka yapılacak birşey kalmaz. Bu takdirde Hatayhların hukukunu ve Türkün haklı davasını kurtarmak için başka çarelere müracaat lüzumu hasıl olur. Biz bir taraftan uhdemize düşen bu tarihî vazifeyi ehemmiyetle düşünürken diğer taraftan ayni derecede dikkatle Türk Fransız dostluğunu da gözönünde bulundurmaktayız. Bizim bu dostluk siyasetine bağlılığımız o kadar samimidir ki Hatay meselesinin hallinde bizzat bu siyasetten ilham alabileceğimize kanaatimiz vardır. Fransız siyasetinin Ankaradaki mümessilleri bu hakikati bütün vuzuhile anlamak fırsatına birkaç defa nail olmuşlardır. Hududumuzun ötetarafmda, bazı müstemleke memurlarının teklif ve teşvikile bir takım bu lüzumsuz, faydasız, çocukça tedbirler aldığını biliyoruz. Biz bunlara daha ciddî bir şekılde ve daha büyük ölçüde mukabele edebilirdik; ancak aradaki dostluk havasını bozmamağı ve müzakere masasının sükun ve samimiyetini sarsmamağı daha dürüst telâkki ettiğimiz için mukabele tedbirlerine müracaat etmedik. Bizzat Fransızlar da teslim ederler ki bizi bu derece itidal ve ihtiyatla harekete sevkeden yegâne sebeb hüsnüniyetimizdir; bu tarzda hareketimizin herhangi bir korku ile, yahud o yol üzerinde ileri gidememek endişesile hiçbir alâkası yoktur. Ancak herşey gibi itidal ve ihtiyatın da bir haddi vardır. Muslihane siyasetimize kıymet verilmediğini ve hakkın sesi vicdanlarda bir makes bulamadağını kat'iyetle gördüğümüz gün derhal serbestii harekâtımızı ilân edeceğimize şüphe edilmemelidir. Bu sözlerimiz bir tehdid değil, bilâkis sulhperver bir siyasetin bağlı olduğu şartlan ifade ve tebliğdir. Evvelce de söylediğimiz veçhile Antakya İskenderun ve havalisi Türklerini kendi mukadderatına sahib kılacak ve kendi varlıklarını kendi idareleri altında inkişaf ettirmek imkânmı temin edecek her kombinezon üzerinde görüsmeğe Antakyanın Suriyeye ilhakını reddettik Ayın 8 inden itibaren örfî idare şiddetlendi Halkın gece sokağa çıkması yasak . Reyhaniyede Arablarla Çerkesler çarpıştı Suriye kabinesi istifa ediyor Sancakta tazyik Konseyde müzakereler Cenevre 14 (A.A.) Havas A jansı bildiriyor: Türkiye Hanciye Vekili Doktor Tevfık Rüştü Aras, Milletler Cemiye ti konseyinde söyledıği nutkunda, An karanm tezini müdafaa eden hukukî ve ekonomik delâili hulâsa eylemiş ve hassaten İskenderun Sancağı meselesinde Milletler Cemiyetine izafe edılmek istenen rolü reddederek «manda şartı, Sancak arazisini ihtiva eylemez, zira bu arazi, tasrih edilmiş bir halde ve bir takım şerait tahtında, yalnız Fransız hükumetinin otoritesi altma konulmuştur.» de miştir. Türkiye Hariciye Vekili, âdil bir sureti hal bulunması için meselenin objektif (bitaraf) bir surette tetkikini istemiş ve ihtilâfın devamı müddetince, münazaalı araziden Fransız kıt'alannın çekilmesini ve Milletler Cemiyetinin bir komise rinin filî idaresi altında oraya ufak bir bitaraf jandarma kıt'asının gönderilme sini teklif eylemiştir. Sağdan itibaren Fransanın Mandalar Komisyonunda azası Kont Robert de Caix, Suriye Âli Komiseri Kont de Martel, Sancak delegesi M. Durieuxj Sancak Zabıta Reisi Karabet Çiçekian Haleb 14 (Hususî) 8 ilkkânun saat 21 de Mendub Durieux (Düryö) tarafından neşredilen bir kararname Sancakta duvarlara asılmıştır. Bu kararda askerî devriyelerin sokaklarda dolaşırken tesadüf edecekleri kalabalıklan dağıtmağa ve istedikleri kimselerin üzerini aramağa salâhiyetli olduklan ilân edilmiştir. Akşam saat 7 den sabah saat 6 ya kadar sokağa çıkmak yasaktır. Not Durieux'nün bu yeni kararnamesi Havas tarafından tekzib edilen örfî idarenin 8 ükkânunda daha şiddetlen* dirildiğini ispat etmektedir. Eıvelkı gun Ankarada hukumetın Sancak meselesı hakkındaki duşuncelerini ızah eden Ba şvekilimiz İsmet İnonü Reyhaniyede Çerkesler Arablarla çarpıştı M. Vienot'nun mantığına göre 1 kânunuevvel vak'alarmın mes'uliyeti Türklerinmiş! Temps gazetesi Milletler Cemiyeti yeni bir karar verirse bu Suriye millî hissiyatı tarafından şiddetle karşılanacakmış, Sancakta emniyetsizlik yokmuşî Lazkiye 14 (Hususî) Birkaç gün evvel Reyhaniyede bir Arab şoförle Çerkezler arasında kavga çıkmıştır. Arab şoför Çerkezlerin Türklerle birlikte hareket ettiğini ileri sürerek Çerkezhge hakarete başlamıştır. Bunun üzerine kavga büyümüş ve iki taraftan 25 kişi yara[Arkası Sa. 6 sütun 6 da] Çin isyan mıntakasmda mukabil ihtilâl çıktı Mareşal ÇanKayÇekin öldürüldüğü veya serbest bırakıldığı şayiaları devam ediyor. Rusya Çinle beraber olduğu haberini tekzib etti Londra 14 (Hususî) Çinde şiddetli muharebeler cereyan ettiği ha ber verilmektedir Nankin hükumeti şimale doğru mütemadiyen asker gön dermektedir. Mare şal Çankayşek'in Erkânıharbiye Reisi General Çien tayçen muharebede ölmüştür. Gece geç vakit, mevsuk bir memba dan alınan haberle Nankin hukumetı ordusunda zırhlı otomobıl kıt'aları re göre, asilerin iŞankayşek'in mevkufiyetten kurtul dare merkezi olanTsien Fu'da muka bil bir isyan çıkmıştır. General YenHu duğu ve Şan Su Liang'm Sianfu'da Çen'in tertib ettiği bu mukabil isyan ha tevkif edildiği bildirilmektedir. Sanıldı • reketi asileri çok müşkül bir vaziyete sok ğına göre, mukabil ihtilâl hareketi mu • vaffak olmuştur. Maamafih gerek Şanmuştur. kayşek'in kurtulduğu gerek ŞanSuLi Mukabil ihtilâl muvaffak olda Pekin 14 (A.A.) Reuter muhabiri ang'ın tevkif edildiği haberi resmen teyid edilroi» değildir. [Arkası Sa. 1 sütun 5 fe] bildiriyor: Fransa ile teati ettiğimiz notalar Doktor Tevfik Rüştü Aras, nihayet, mektedir. Paris 14 (A.A.) AFransa ile Türkiye arasındaki derin ve nadolu Ajansınm hususî mu«Acaba karar mensamimî dostluğun, âdil bir sureti hal için habiri bildiriyor: fi olursa Türk milen emin garantiyi teşkil eylediğini tekid Gazeteler Fransa Harici li hissiyatı da ayak' etmiştir. ye Müsteşan M. Vienot'nun lanmıyacak mı?y> Fransız murahhası Hariciye Veki İskenderun meselesi hakkmda Gazetelerin İskenderun limize teşekkür etti yeni bir beyanatını neşretmişmeselesi hakkındaki neşriyatı, Fransa namına M. Vienot, Doktor lerdir. delilleri, tefsirleri daha çok Tevfık Rüstü Arasa, nutkunda kullandıM. Vienot ihtilâfın Türsarih olan hakkımızı iptal için ğı samimî lisandan dolayı teşekkür etmiş kiye ile Fransa arasında demandaterliğin bir paravana ve yarın Fransız tezini bildirmek üzere ğil, Türkiye ile Cenevre aolarak kullanılmak istediğini meselenin esasına temas eyliyeceğini rasında olduğu nazariyesini Fransa Hariciye Na teyid ediyor. Bu münasebetsöylemiştir. bir kere daha tekrar ettikten zın M. Vienot le Le Temps gazetesi diyoı Milletler Cemiyeti konseyi, İsveç de sonra «Fransayı haklı gösteren tek hâdi ki: legesi M. Sandler'i Sancak meselesi se» diye tavsif ettiği 1 kânunuevvel kar« Hudud Lozanda çizilmiş, San \Arkası Sa. 7 sutun 3 te] gasalığınm mes'uliyetini Türklere yüklet[Arkası Sa. 7 sutun 1 de] Ingiltere Kralı dün yıldönümünü kutluladı Eski Kral Edward Viyanaya geldi ve M. Rotschild'in şatosuna gitti, Mrs. Simpson'unda kendisile beraber olduğu iddia ediliyor Londra 14 (A.A.) Reuter ajansından: Altmcı Georges'un tahta çıkması ve doğumunun 41 inci yıldönümü bugün ımparatorluğun her tarafmda mutad merasimle icra edilmiştir. Kralın yıldönümü münasebetile bir çok telgraflar almmıştır. Bu meyanda M. Hitler de bir telgraf göndermiştir. Cumhuriyetin Yardım listesi Büyük milletin Adana felâketzedelerine gösterdiği hamiyet Kralın bir beyannamesi Londra 14 (A.A.) Lordlar kama rasında öğleden sonra Kralın beyan namesi okunmuştur. Bu beyannamede ezcümle deniliyor kı: «Tahta, misli görülmemiş şerait al tmda ve bizzat kendim derin bir surette teessür içinde iken, çıkıyorum. Fakat vazifemi yapmıya azmetmiş bulunmaktayım. Allahm inayeti ve Valide \Arkası Sa 7 sutun 5 te\ Ingiltere Kralı Majesle 6 ncı Georges'un yeni bir resmı Köşe minderinin esrarı Yeni zabıta romanımız bayramertesi başlıyor îsmail Müştah MAYAKON lArkası Sa. 6 outun 3 te] Büyük milletimiz, Adana felâketzedelerine yardım için açtığımız listeye kaydolunmakta ve vatandaşlar hesa M lllllItllllllillllllilT IIIIMIIII MIM 1 • 11 • 111111111111111II1111 • 1111IIII111111111II11111111T111 • IMIII1111111111111111111111111f • 111111HTII1H11111111M MT> bına hamiyet göstermekte devam edi Hâdiseler arasında yorlar. Bu vesile ile mekteblilerimizin izhar ettikleri ince hassasiyeti bir daha ve bilhassa tebarüz ettirmek isteriz. r \ ü n gazetelerde çıkan haberlerden Hatay Türklerinın mülkiyet haklariOnlara ve münferid vatandaşlara inziöğrendik ki, bugün Antakya ve na takılan gizli kanca, onları toprakmamen muhtelif müessese ve cemiyet Adana bayram yapmıyacaktır. Bes larından mahrum ve açlığa, yahud ler de adeta birbirlerile yanş etmektedir belli ki, ayni cinsten bir felâket kar da hicrete mahkum etmek için tatşısında kalmış gibi ayni cinsten bir bik edilen sinsi politika, Adanayı baIer. karar veren bu iki diyarın Türkleri san seller kadar gözönünde tahribat Bugün yeni listeyi neşrediyoruz: birbirlerile önceden sözbirliği etmiş yapmamıştır; fakat milletler için Esaml Kuruş olamazlar; fakat besbelli ki aralann esaretin ölümden ve insandan insaDünkü yekun 192929 da bir matem benzerliği var. na gelen zulmün tabiatten insana geYazma. dokuma kooperatif şirAntakyayı Fransız zulmü, Ada len zulümden beter olduğuna inaketi tarafından 10000 nayi seller bastı. Sancakta Fransız nanlar, İskenderun Antakya faciYazma ve dokuma kooperatifinden iplik alan dokumacılar idaresi ve Adanada Seyhan nehri, asmı Adana felâketinden hiç aşağı tarafından 6100 birbiri kadar insaftan ve şuurdan bulmıyacaklardır. Yazma ve dokuma kooperatiBugün, takvim yaprağının bize mahrum, iki diyarın Türklerini topfinden iplik alan çorabcılar teklif ettiği basmakalıp sevinc, ne otarafından 2145 raksız, evsiz, tarlasız, ve iki diyann topraklarmı, evlerini, tarlalarını lursa olsun, bütün Türkiye Sancağın Amerikan Kız Koleji Mezunları Cemiyeti tarafından 10000 Türksüz bırakmak için müdafaasız ve Adananın mateminde beraberdir. Erenkoy Kız Lisesi talebesi takardeşlerimizin üstüne saldırdılar. Bütün Türkler Şeker bayramınm içirafından 5550 Fransız dipçiği Seyhan dalgası kadar ne zehir katan bu matemi iliklerine Doyçe Oryant Bank İstanbul subesi memurları tarafından 8600 şuursuz ve Seyhan dalgası Fransız kadar ürpererek duyuyorlar ve seKadıköy Birinci Erkek Ortadipciği kadar insafsızdı. Ikisi de vinmeği yalnız çocuklara, bu cihanm okul talebesi tarafından 3406 Türkün evine, malına, canına kıydı. büyük kederlerini paylaşmak çağın236730 Belki Sancakta ölenler Adanada da olmıyan çocuklara bırakıyorlar. PEYAM1 SAFA kilerden azdır; belki yıllardanberi İki matem içinde bir bayram