Katalog

•10 Gamhuriyel 4 Mayıs 1935 Istanbulu güzelleştirmek için Borsa nareketleri Sterlinin düşmesi ve gümüş fiatlerinin yükselmesi derin tesirler yaptı Türk borcu tahvilleri kıymetleniyor «İngiliz lirasınm sukuru Türkiyede kaydetmiştir. Fakat bunun sebebi hü çimento fiatlerinin tenezzülüne sebeb kumetimizin, Türk fondolannm kıy oldu» gibi bir iddia ortaya atılsa ilk metini muhafaza etmek için icabmda bakışta hiç kimse bu iki şey arasında gerek îstanbul ve gerek Avrupa piyabir münasebet bulamaz. Halbuki dıksalannda mubayaatta bulunmak üze katli bir tahlil neticesinde yalnız bunre beş milyon liralık bir sermaye tah nun değil dünyanın öbür ucunda nice sıs edeceği hakkında çıkan rivayetler ehemmiyetsiz gibi görünen iktısadî hâdır. dıselerin bütün memleketler gibi bize Bu havadisler üzerine yüzde yedi de tesir ettiğini görürüz. bu'ıık faizli Türk borcu kâğıdlanna rağbet fazlalasmış ve geçen haftadanTürk çimentosunun îngiliz lırasıle oberi bunlann fiati otuz kırk kuru? kalan münasebetini izah edehm: îngiliz dar artmıştır. Perşembe akşamı birinci lirası beynelmılel kıymeti haiz bir tetertib tahviller 30,52'/2 lirada, ikm diye vasıtasıdır. Sterlin, altm kıyme ciler 28,80, üçüncüler de 29,40 liratini yüzde kırk nisbetinde zayi etmış da kaldı. olmasına rağmen Londra el'an dün yanm clearing vazifesıni görüyor. In , Bir sigorta sirketi hesabına iki üç giltere hükumetinin milletin disipli haftadanberi Türk borcu kâğıdlann nine güvenerek ittihaz ettiği tedbirler dan yapılan sabn almalann yekunu sayesınde bir sukut neticesinde mem iki yüz bin lirayı bulmuştur. leket dahilındeki eşya fiatleri hemen Dahil! istikraz k'âğıdlan aşağı yu hiç yükselmemiştir. Garibi şu ki yalnız kan geçen haftaki fiatlerini muhafaza memleket dahilınde istihsal olunan eş etmektedirler. %5 faizli 1913 istık y» değıl. hatta hariçten ithal olunan razı 96,50 lira, Ergani istikrazı 94,25. eşya da ehemmiyetli surette tereffu etSıvas Erzurum da 95 lirada kapan memiştir. dılar. Gayrimübadil bonolannda 17,75 Ingilterenin ihrac maddeleri meyakuruşta on para kadar ehemmiyetsiz nmda en çok istihsal olunan me«elâ bir tezayüd vardır; 1933 tarihli ve maden kömürü fiati ecnebi memle yüzde beş faizli hazine bonolan 69 kuketlere nazaran para farkından dola ruş, 1934 tarih ve keza yüzde beş fa yı bu suretle mühim bir nisbette su izliler 89,50 kuruş, vüzde ikiler de kut edince, hiç şüphesiz ki diğer mem58,75 kuruş etmektedır. leketler ve bu meyanda biz, bu han Anadolu grupu dicapa karşı kömürlerimizi eski fiat Anadolu şimendifer kâğıdlannın her lerde tutamazdık. Binaenaleyh kömür kısmı da Türk borcu tahvilleri gibi şirketlerimiz dünya piyasalanna uya en az yanmşar lira yükseklik kaydetrak harice ucuz fiatle satış yapmağa başladıklan gibi Almanlar da mem mişlerdir. leketimize ucuz kömür ve kok ithal Perşembe akşamki kapanış fiatleri etpeğe koyuldular. îşte bu ahval müşunlardır: nasebetile • her ne kadar biraz geç tc Tahviller f ° * " ' 4 3 ^ 0 lira 1 harekete geçmiş olsa îstanbul bele Hisse senedleri: <x25»l0«~***diyesi pek haklı bir surette müdahale Mümessil senedleri: 51,70 » ederek dahilî sarfiyata mahsus yerli Bankalar kok kömürlerimizin fiatini indirmeğc Merkez Bankalan perşembe günü muvaffak oldu. kuponsuz olarak muamele görmeğe başladı. Irad vergisi tenzıl edildikten Çimentonun maliyet fiatinde mühim sonra safi kupon bedeli 4,95 liradır. rol oynıyan kömürün fiati bu suretl; Son muamele fiati 59,30 liradır. tenezzül edince çimento fiatinin de İş Bankalan 9,50 lira ve müessis indinlmemesine bir sebeb kalmıyordu hisseleri 90 lirada sabittir. Hükumet bu işi de başardı. Osmanlı Bankasının nominal fiati îşte bizde çimento fiatinin tenezzül 24,50 liradır. etmesinin başlıca âmili îngiliz lirası Ticari ve sınaî şirketler eshamı nın sukutu olmuştur. îzaha lüzum görmüyoruz ki çimentoyu bir misal olarak Aslan Çimento hisseleri üzerine hafaldık. Yoksa bütün ham maddeler v« ta zarfında hemen hiç muamele olmamamulât sterlinin sukutundan az çok dı. Fiat 10,80 lirada duruyor. Diğer müteessir olmuşlardır. Şimdi dünya kâğıdlann nominal fiati olarak şunlan yeni bir hâdise karşısında bulunuyor. tesbit edebiliriz: Geçen hafta zarfında Amerika Cumîttihad Değirmencilik 9,50. Şark hurreisi Ruzvelt gümüşü kıymetlen Değirmencilik 0,90, Telefon 13, Türk dirme siyasetine ehemmiyet vererek yebira fabrikalan (Bomonti) 11,25, ruden istihsal edılecek gümüşün fia Şirketi Hayriye 15,50, Şark ecza detini yükseltti. Bittabi dünyada mev posu 4,80 (geçen haftadanberi 20 cud bütün gümüş madeni sahibleri bu kuruş tereffu), hali tasfiyede rütün tedbirden memnundurlar. Ruzvelt fi rejisi 2,30, Omniyum Şark Sınaî Şiratleri daha yükseltecek ümidile spe keti 1,13 lira. külâsyoncular da alabildiğine iş gö Borsa harici muamelât rüyorlar. Londra piyasasında gümü^ Bu aym iptidasındanberi Mısır Kre1924 senesindenberi ilk defa olarak dı Fonsiye tahvilleri kuponsuz olarak onceyi 35 ve bir taksün sekiz pence muamele görmektedir. (Kupon fiati kadar yükseldi. 1,85 liradır) Bu işten şimdilik iki gayrimemnun 1886 Tertibi 141 lira vardır: Biri Çin, diğeri Meksika. Çi 1903 » 88.50 » nin başlıca parası gümüşten ibaret o 1911 » 80,50 » lan tael veya dolardır. Gümüş fiati Değerindedir. yükselince mübadele tabiatile müşkülTürk altını gecen haftadanberi iki leşmiş olacak, ihracat iskelesi olan kuruş daha geriliyerek 940 kuruşta HongKong limanı da sıkmtı çeke kaW.. cektir. Dünya buğday piyasası Diğer taraftan Meksika parası olan Uzunca müddet sabit kalan dünya peso gümüş fiatinin tereffüü netice buğday piyasası geçen haftanın sonunsinde nominal fiatinden yüksek bir kıyda düşkünlük göstermiştir. Şikago pi met ihraz ettiği için adeta para ol yasası buşel basına iki çent noksanla maktan çıkmış alelâde ticaret emtiası mavıs teslimi 99 çente düşmüştür. mahiyetini iktisab etmiştir. Bunun neLverpul borsasmda kental başına ticesi olarak Meksika hükumeti gü bir buçuk pens aşağı idi. müş paralar üzerine ambargo koymuş Amerika Birleşik hükumetlerin ; ve bunlan kâğıd para ile mübadele etde havalann müsaid gittiği haberleri meğe teşebbüs etmiştir. hemen piyasaya tesirini göstermiş ve Gümüş piyasasındaki teşevvüşat nepaskalya tatili biter bitmez bir düş ticesinde Bombay borsası birkaç gün künlük hasıl etmiştir. kapalı kaldı; Londra borsasmda da Fransa. Almanya, İtalya ve diğer brokerler gümüş fiatinin tesbitini yem Avrupa memleketlerinde bu senek' , iı'ara kadar tehir ettiler. mahsulün iyi olacağı hakkmdaki tah Avrupada bu yeni hâdisenin dün minler fazladır. Rusyada da mart nı« ijra buhranını uzatacağını zannedenler hayetine kadar ekilen tarlalann 14 mil' »ardır. yon 890.000 dönümü bulduğu bildi l*Uni>ul Menkul Kıymetler ve riliyor. Arjantinde ekinciler için hava Kambiyo boraası lar müsaid gitmiş ve bu seneki mah F Y«uanda tıah «ttiğimiz hâdisenin sulün tabiî halde idraki beklenmekte *rvp4 pıyas.iîannd» hasıl ettiği fena dir. •ö» ra$men îıtanbul borsaH bu hatBu seneki buğday mahsulü için ta zarfında bilâkis epey canlılık gö» şimdıve kadar hiçbir taraftan gaynmütenmı ve cole umumiyetle bir tereffu »aid haber aiınmif değildir. Almanyada Türk ürünlerinin rağbet ve kıvmeti arttı Bu sene 22,000 kental yumurta satacağız Almanyadaki Türk Ticaret Odası mühim ihracat ürünlerimizin Almanya piyasalannda nisanm son haftası içindeki durmunu şövle hulâsa ediyor: Yeni Türkive Almanya anlaşma sınm Berlinde 15 nisan 1935 günü imzalanması üzerine genel durumda baslamış olan iyilik bu hafta içinde biraz daha ilerilemiştir. Alman idhalât evleri Türk mallarına karşı daha büyük bir alâka göstermeğe başladıklan gibi ithalâh kontrol daire leri de ödeme müsaadesi veriminde hayli kolaybklar göstermege koyul muşlardır. Dikkate deger ki Türkiveden ge len haberlerde yeni Türk Alman mukavelesinin biraz vanlış olarak anlasıldığı görülmektedir. Şövle ki bazı alâkadarlar Almanyaya Türkiyeden ithalâtın yeni mukavele üzerine lıer türlü kavid ve sarttan serbest bıra kıldıih manasını çıkarmışlardır. Türkiyeden Almanyava yapılacak ithalât bundan bövle dahi eskist gibi muamele görecek, yani 24 eylul 1934 tarihinden sonra kullanılmakta olan sıstem çerçevesinde bulunacaktır. Yani her ithalât için Alâkadar Al man kontrol dairesinin müsaadesi ahnacaktır. Şu kadar ki Türk nıalları Alman yaya ithalâtta en çok müsaade ve kolayhğa mazhar millet kaidesinden istifade edecektir. Almanya hükumeti tarafından Türkiyeden ithalâta karşı gösterilecek kolayhğın bir cümle ile söylenmesi lâzım gelirse, yumurta ve suni ipekli halı gibi miktan kontenjan edilmiş birkaç mal dış kalmak şartile, tekmil Türk ürünleri mıktarca ve ithalât müddetince hiçbir şarta tâbi tutulmaksızın Almanyaya gıre bıleceklerdir. Kuru iizüm Paşkalya yortularuun geçmiş buIunması ve bir de bu yortular dola yısile haftanın ilk günlerinfn tatîlle geçmesi dolayısile rapor haftası içinde kuru üzümler üzerinden mühimce işler yapıldığı kestirilemez. Bunun la beraber gerek pıyasa, gerekse fi atler geçen hafta içindeki sağlam durumunu saklıyabilmiştir. Hatta fi i atlerde hafif bir yükselme meyli duyulur gibi bulunmuştur. Bildirildiğine göre Avustralyanın bu seneki kuru üzüm rekoltesi 18,000 ton olarak kestirilmektedir. Geçen seneki rekolte ise 33,000 ton tutmakta idL Bundan başka Londra piyasasında bu günkü stoklar da geçen yıl bu mev simdeki mevcudların yansı kadar tahmin edilmektedir. Buna göre în gilterenin bir taraftan Avustralya rekoltesinin azlığı, öbür yandan da Londra piyasasındaki stoklann kü çüklüğü dolayısile bu yü îzmir piya sasına daha büyük bir ihtiyacla baş vuracağı kestirilmektedir. Fiatler 100 kilosu Türk lirası İzmir mahsulü Cif Hamburg No. 17 Extrissima Karaburun 16,00 > 8 Kiup Karaburun 16.50 » 9 Asuslese Karaburun 17,50 > 10 Nec plus Ultra 18,50 » 11 Excelsior Kiup 21,00 Almanyaya Türkiyeden kuru üzüm ithalâtı mart 1934 te 16.000 kental ve mart 1935 te 24.521 kental tutmuştur. Bir günde dört otomobil kazası Şoförlerîn dikkatsizliğinden 4 kisi yaralandı Dün şehrimizde dört otomobil ka zası olmuştur. Beyoğlunda' Feridiye caddesinde oturan Mitiko ismindeki çocuğa şofor îsmail Salimin idaresindeki otomobili çarpmış ve çocuğu karnından yaralamıştır. Sirkeciden geçmekte olan Vatan otelinde kiracı Aliye şoför Bekirin idaresindeki cenaze otomobili çarparak yüzünden yaralamıştır. Gene Sirkecide Şahinpaşa oteli 5 nünden geçmekte olan 12 yaşmda Fethi ismindeki çocuğa şofor Ahmed Şükrünün otomobili çarpmış, yüzün den yaralamıştır. Şoförler de yaaklanarak haklann da takibata başlanmıştır. Kuruçeşmede şoför Akifin idare sindeki otomobil kömür amelesinden Sefere çarparak ayağından yaralamıştır. Şoför yakalanmışbr. Dolmabahçe meydanı Şehir plânmı beklemeden yapılacak işlerin başlangıc yeridir Uç hırsızlık vak'ası Evvelki gece saat tkide Beyoğlun da Yenişehirde terzi Nikonun evinin balkonuna tınnanmak suretile çıkan ve camlan kınp içeri girmek istiyen 19 yaşlannda Yani, polis devriyelerı tarafından görülmüş, fakat Yani kaçmağa teşebbüs ettiği için polisler ta banca kullanmağa mecbur olmuşlar dır. Hımz bu suretle yakalanmıştır. Bu yüzden civar halk büyük bir heyecan geçirmiştir. Ayni gece Aksarayda Millet cad desinde Ahmedin bakkal dükkânile kadın berberi Hüseynin ve bakkal Nurinin dükkânlanna meçhul bir hırsız girmiş, birçok mal çalarak kaçmıstır. Bütün araştırmalara rağmen hırsız bulunamamıştır. Dolmabahçeden işe başlıyacaktık. Fakat Dolmabahçeye karadan git meyelim. îstanbul karasının heryanı o kadar bozulmuş, çirkinleşmiştir ki Dolmabahçe meydanı gibi ufak bir açıklık, biraz yeşillik ve denia görünce burası bize çok güzel, ve mükem mel gözükür. Yapılacak hiçbir şey yok gibi görünür. Istanbulun güzelliğinin bozuiama mış yerleri denizleridir. Dolmabahçe ye denizden gidelim. Sağda görülenler Karaya yanaşmadan evvel Dol mabahçe camisinden Ortaköy camisi ne doğru bir göz gezdirelim. Herbiri ikişer minareli, deniz kenanndaki şu iki caminin arasında îstanbul için ne zenginlikler, ne güzellikler ortaya çı karmak kabildir. Şurada Dolmabah çe sarayı, ötede daha şehir icin kav • bolmamış Çırağan sarayı yeri... Yal nız bu deniz sahili boyunca giden cadde herhangi bir şehrin güzellik temeli olabilir. Boğaziçinden, Üsküdardan Dol mabahçeye gelirken, saraym üstünden tepelere doğru bakalım. Dolmabahçe meydanından başlryarak Maçkaya. Atarürk alanma (Harbiye), Gene ral fnönü alanma (Sürpagob). şehir bahçesine (Taksim bahçesine) kadar uzanan şu boş bostan yerleri eşi bulunmaz birer «ulus» parkı olur. Şimdilik buralan boş. Bütün çalışa • cağımız şey de boş kalamalannı te min etmektir. Umidsizliğe düşmemek için. de • nizden Dolmabahçeye yaklaşırken sol tarafa bakmamak gerek. Güzel îstanbul kızınm bu yanağını da kurtarmak ümidi varken daha dün buralara çimento lekeleri yapışbrdık, bugün de yapıştırmakta bütün hızımızla gidiy»* ruz. Hem de bir daha kopmasm diye bu lekeleri demirle mıhlıyoruz. Kabahat kimde? ması fikri hep bu alçak Halic kopruIerinden ileri geliyor. tstanbuldaki yaşayış pahalılığınm en büyük sebeb lerinden biri Halic köprüleridir. Bu nu anladığımız gün îstanbulun kur ruluş günü olacaktjr. Çaresi var n u : Bu köprüler daha yüksek yapıîır mı, yapılamaz mı bu başka meseledir. Kabahatin, kusurun nerede olduğunu anladıktan sonra çaresi de bulunur. Şehir plânı. Atarürk köprüsünün yeri ve şekli, limanın genişletilmesi hep bu köprülere bulacağımız çareye bağlı dır. Bu konuya (mevzua) sırası ge lince gene döneriz. Biz şimdi Dolmabahçemize bakalım. Ulu önderin büyük işaretî Denizden yaklaşırken sağına, so luna, dağına, tepesine göz gezdirdi • ğimiz Dolmabahçe hakkında okuduklanmızı, isittiklerimizi. bildiklerimizi bir tarafa bırakalım. îstanbulun «e vincinden kaynastığı o büyük günü gözönüne getirelim. Ulu Atatürk, Türkiyeyi yarathk • tan sonra îstanbulun denizlerini ya rarak Dolmabahçede karaya çıktı. îstanbul toprağına Dolmabahçede 5e ref yerdi,. Bîz o gün ise buradan tisııyacal: * tı£ Baş'lasaydık şimdiye yol almış olacaktıL Bu doğru yoldan gitseydik bugün nereye varmış bulunacaktık biliyor musunuz? Yüzlerce yrMar bozulan îstanbulun yerinde yükselecek, gelecekteki yeni îstanbulun en önemli (mühim) yer lerinde güzellikler örneği elde etmiş bulunacaktık. Yaptığunız düzelmez kusurlann birçoklannı yapmamif bulunacaktık. Bu doğru yoldan gitmedik. Gîde • medik. Kabahat gene hepimizde. Sevincimizden şaşırdık. Büyük işarerj göremedik, anlamadıL Şimdi anladı • ğımızı gösterelim. Başlıyalım Vakit kaybetmiyelim. Eilimîzde kazma kürek, yann Dolmabahçe meydanından başlıyahm. Para? Çok para istemez. Belediyenin bugünkü bütçesile çok iş yapılabilir. Banka lardan ödünc alacağı 750 bin liradan da birşey verirse daha çabuk göze çarpar, birbirine ekli, toplu güzellik » ler, belediyeye gelir (varidat) veren yerler ortaya çıkar. Bir köpek kudurdu Beyoğlunda Bostanbaşmda Cami sokağında oturan Fuadin Bolduk köpeği dün kudurmuş ve sokağa fırlı yarak ayni yerde oturan Ihsan ismin de bir çocuğu yüzünden ısırmışar. Çocuğun annesi de köpeğin üstü ne atılmış, fakat köpek onu da kar amdan ısırmı?ür. Polisler köpeği zorlakl» yakalamışlar ve müşahed* alü na almışlardır. Kopek sahibi hakkın da da tahkikata başlanmıştır. mediğmden bu rakamm ihtiyatla karşılanması lâzım gelır. îhrac edeceğimiz yumurtalann kaJite ve büyüklüğüne gelince, hem G I, hem de G II sınıfından S. A. B. C ve D büyüklükleri sevkolunabüecektir. Ancak D büyüklüğündeki yumurta ların nisbeti %15 ten fazla olmıya caktır. Öteki büyüklüklerin hangi nisbetlerde bulunacaklan ise henüz son olarak tesbit edilmemiştir. Şimdilik yalnız Reichstelle für Eier vasıtasile yapılacağından ithalâtçı lanmızm yalnız bu daire ile biran evvel münasebete geçmeleri tavsiye olunur. Almanyaya Türkiyeden yumurta ithalâtı mart 1934 te yalnız 288 kental mart 1935 te 1,128 kental olmuştur. Fiatler tane başma Pfennıg Pamuk Büvüklüğü ve nev'i G I GII Yerli yumurta: S, fevkalâde, 65 gram ve 9 8.5 ve daha yukan A, büyük, 6065 gram 8,5 8B, orta, 5560 gram 8 7.5 C, orta küçük, 5055 gram 7.5 7 D, küçük, 4550 gram 7 6,5 Türk pamuklan içinde bu haftaki satışlann büyük bölümleri itibarile aşağı nevilerden yapıldığı haber ve riliyor. Yeni fiat hakkında fikir başkalığı dolayısile, yukan cins pamuklar üzerine iş yapılamamış ve çünkü alâkadar daire bildirilen fiatleri ka bul etmemiştir. Kontrol dairesince ödenmesine müsaade edilen fiatlerin 100 kilo başına cif Hamburg veva Bremen 80 mark olduğu bildiriliyor. Buna karşı Tür kiye piyasasının son günlerde fiatleri bir derece cıkardığı söyleniyor. Söylemeden geçmek istemediğimiz bir nokta da Mersinli bir ihracat firması hakkında yeniden şikâyetler işitildiğidir. Tekrar edelim ki Türkiyede oturan her ihracat evinin taşradan her hangi bir şikâyete meydan ver memesi herşeyden evvel doğrudan doğruya yurdun ve Türk köylüsünün menfaati icabatındandır. Kabahat Halic köprülerindt Kabahat hepimizde. Bu înhisar depolannın yeri olan iç limanın, Halicin ağzı alçak köprülerle kapalı. Bütün kabahat denizden ancak 67 metro yüksek olan Halic köprülerindedir. Boğaziçinin sönmesi, güzel yalı ve köşk yerine çirkin transit, gaz, kömür depolanmn yapılması, Dolmabahçe sarayının önüne înhisar depolannın kurulması, limanın Fmdıkhya uzabl incir Yalnız Hamburg piyasasındaki stoklann satışına devam edilmiştir. Fiatlerde değişiklik olmamıştır. Bu haf. talar içinde Türkiye ile incir üzerin den iş yapılacağı kestirilemez. Çünkü îzmir piyasasında halen hemen hiç stok kalmamışken 1935 ürünü üze rinden satışlara da ancak önümüz deki avîarda başlanabilecektir. Mart 1935 te Almanyaya Türkiye den 5,052 kental incir ithal olun muştur. Mart 934 teki ithalât 10,040 kental tutmakta idi. Fmdık Almanyava Türkiyeden fındık it halâtı da mart 1934 te 5 741 kental iken mart 1935 te 3,339 kental yap mıştır. Yumurta Almanvava 1 mayıs 1935. 30 nisan 1936 müddeti içinde ihrac edeceğimiz 22,000 kental yumurtanın ne suretle ve muhtelif aylarda ne miktar ve hangi şartlar altmda ithal edilece ğinin tesbiti için Türkofis, Berlin şubesile Reichsstelle für Eier admdaki resmi daire arasında görüşmelere devam edilmektedir. Aylara ayrılan kontenjan miktarlannın geçen yılki nisbetlere az çok yakın bulunacağı zannedilmektedir. Bunun gibi mavıs 1935 te Almanyaya yaoacaŞımız yu murta ihracatının 1.500 2,000 ken tal tutacağını tahmin etmekteyiz. Ancak bu yoldaki görüşmeler henüz bit V. BlRSON Düzcede azılı bir şaki öldürüldü Ulkemizden mal talebleri Zahireler, yün ve tiftik, incir, üzüm, tohum lar, çekirdekler, palamut. H. S. Cramer, Pomuk çekirdeBerlin W 15, Darms ği. tadterstr. Mal istiyen firma Max Bishoff, Hamburg I, Gr. Bâc kerstr. 6/10 CDeekehaus) Export et Import Comp. M. B. H. Hamburg 8, Grö ningstr. 24/5 Istediği ürün Küsbeler. OldiiıüİMi şaki Vohidin c«»*dî Düzce «Hususî» Bir senedenberi şakavette bulunan Murad ogîu Vahid ismindeki şaki jandarmamız tarafından ölü olarak yakalanmış tır. Adam öldürmekten, kız kaçırmaktan ve soygunculuktan suçlu o • lan bu herif, jandarmanın teslim ol emrine itaat etmediği için öldürülmüş ve cesedi Düzceye getirilerek teşhir edilmiştir. Bu §akinin ortadan kal • dınlması bilhassa köylüyü çok sevindirmiştir.