Katalog

*Cumhmrtyetl ;1 Kânunusani 934= İkt'sadî sahada yeni ve ileri bir adım V.V. Bugünden itibaren ilmî esaslara istinat eden yeni ölçüler tatbik edilîyor, Türkiye ölçü işinde de artık tam bir vahdet arzedecektir : Yeni bir inkilâp Ölçü kargaşalığı Nihayet buldu Yeni ölçüler Eski ölçüler yenilerine, yeni ölçüler eskilere nasıl çevrilebilir? Bir metre murabbaı 1 Uzunlukta yeni ölçüler 2.162629 çarşı arçını murabbaı. I KUcmetre = bin metre Hektometre = yüz metre Dekametre = on metre Metre = esas ölçü Desimetre = metrenin onda birl Santimetre = metrenin yüzde birl Milimerte = Metrenin binde biri Mikron = metrenin milyonda birl Bir metre murabbaı 2.366865 endaze murabbaı. Bir hektar (10.000 m2) 10.87782 dönüm Yasak edilen ölçü âletleri enî ölçülerin tatbikile, memleketimizde iktısadî ve ti carî sahada yeni ve büyük büyük bir inkılâp yapılmış louyor. tlmî esaslara dayanan bu ölçüler, gerek alış verişlerde, gerek diğer hesap ve ölçiiye dayanan muamelelerde artık en doğru ve en yanıl maz neticeyi temin edecektir. A • sarî metre sisteminin kabulile, bütün Türkiye, ölçü içinde de tam bir vahdet arzedecektir. ölçülerin tarihî, insan tarihile aşağı yukarı yasıt addedilebilirse de ildî esaslara istinat e den ölçüler fücri, üç, üç buçuk asır evvel doğmuştur. Fransız heyetsi naslanndan Gean Picard, 45 derece arzmda deniz seviyesinde rakseden bir saniye rekası uzunluğunun, uzunlukta ölçü vahidi olarak ka bulünü tasviye etmişti. Bir kısım a limler de Paristen geçen nısfınni har rubunun 15 milyonda birinin u zunluk ölçüsü esas olarak alınma smı ileri sürüyordu. Uzun müna kasa ve tetkiklerden sonra, Dun kirk ile Barcelona civanrtda Mont gary arasındaki nısfmnihar kavsini ölçcnek üzere bir komisyon kuruldu. Nısfmnihar kavisini ölçmeğe memur edilen komisyon raporunu 1799 da bitirdi. Ikinci bir komisyon da metre sisteminin esasile istihlâhları tes bit etti. eYni ölçülerin ecza ve is • hafınm is'arı olmasına karar ve rildiğinden 51,30740 tuvazdan ibaret olan nısfınnihar kavisinin uzunluğu 10 milyona taksim edildl ve böylece on milyonda birinin uzun luğu bir metre olarak kabul olun Bütün yeni ölçülerde damga arayınız! Alacağınız bir şeyin üzerinde (X) işaretini gördüğünüz bir ölçü ile ölçülmesini kabul etmeyiniz! 3 Ağırlıkta yeni ölçüler Ton = bin kilogram Kental = yüz kilogram Kilogram = esas ölçü Hektogram = Kilogramm onda birl Dekagram = KüogTamın yüzde biri Gram = Kilogramın binde birl Desigram = gramın onda biri Santigram = gramın yüzde biri Miligram = gramın binde biri öîçüferin tarihi Bir Bir Bir Bir Bir Bir bina ve mimar arşını 0.758 metre çarşı arşım 0.68 metre endaze 0.65 metre metre 1.319261 bina ve mimar arşını. metre 1.470588 çarşı arşını metre 1.538462 endaze Çevirme cetveli: 2 Satıhta yeni ölçöler Kilometre murabbaı = bir milyon metre murabbaı Hektometre murabbaı Hektar = on bin metmurabbaı Dekametre murabbaı Ar = yüz metre murabbaı Metre murabbaı Santiar = esas ölçü Desimetre murabbaı = metre murabbaının yüzde birl Santimetre murabbaı = metre murabbaının on binde biri Milimetre murabbaı = metre murabbaının milyonda birl Çevirme cetveli: Bir okka Bir dirhem Bir kilogram Bir gram 1.282945 kg 3.20T362 g 0 779457 okka 0.311783 dirhem * Kuru faneli maddeierde yeni öfçüler Kllolltre = bin litre ' Hektolitre = yüz Utre Dekalitre = on lltre Litre = asas ölçü Desilitre = litrenin onda biri Santllitre = litrenin yüzde biri Mllllltre = litrenin binde birl Kilolitre metre mikâbına, litre desimetre mikâbına, mililltre santimerte mikâbına muadildir. Çevirme cetveli: B r Eır Bir Bir du. Pariste, 1889 da toplanan bey nelmilel ölçüler ve tartılar konfe ransında kabul ve tasdik edilen beynelmilel metre ve kilogram nümüneleri, Fransada Sevr kasaba , sında Brötöy paviyonunda muha faza edilmektedir. Metro prototipi yani örneği plâtin ve iridiyom halitasmdan yapılmıştır. Bunun 0 santigrat derecesinde «buzun eridiği suhunette» iki ucu arasındaki mesafe bir metredir. Nümune olarak kabul edilen ölçülerin sak lanmasında, çok eski zamanlardanberi büyük bir itina gösterilir. Birçok milletler, kendı ölçülerine kudsî bir mahiyet vermişlerdî. Ibraniler ölçü miyar larıın mabetlerinde, Romalılar, Ju biter mabedinin bulunduğu kule • de muhafaza ederlerdi. Jüstimyen tartı ve ölçü esaslarının büyük kiliselerde saklanması için emirname neşretmistir. Atinalılar da ölçüle rinin muhafaza ve murakabesi için sıkı tedbirler almışlardı. Memleketimiz îçin Sevrdeki Yeni ölçü aletlerinden birkaçt prototiplerden alınan esas örnek ler de dikkat ve ihtimamla muha • sıkı tedbirler almışlardı.t faza edüecektir. Yeni ölçülerin tatbiki dolayısile, bütün satışİlmî esaslara dayanan bu sahih larda yeni fiatler cari o' ölçüler, bugünden itibaren Türkilacağı şüphesizdir. AIı* • yemizde de tatbik ediliyor. Artık verişlerde aldrnmama1 uzunlukta esas ölçümüz metredir. îçin, gerek satıcı v~ Meterden satıh ölçüsü olarak metre gerek alıcı, eskiye na murabbaı v e hacim ölçüsü olarak metre mik'abı alınmıştır. Akıcı mad zaran yeni fiatleri n~ olması lâzım geleceğin' delerin ölcüsünde lltre kullamlır. bilmelidir. Bir litre bir kiloarram maimaktarm 100 kuras) azamî kesafetincfe ve normal at Meselâ eskiden okka ile alrnan Okka ile KilogramlaOkka ile Kilogramla mosfer tazyiki altmdaki hacimdir. sey, şîmdi kilo ile ahnacaktır. Es fiati Kr. fiati Kr. fiati kr. fiati kr. Ağırlıklarda esas ölçü kilogramdır. kiden çarşı arsmı ile ölçülen kumaş, şimdi metro ile muamele görecek 23,383 30 ' ç e 1 0,779 nnnkn vaziyeT, E sş ki i^ö l ^ü l o rl d guek". uunıuı wa7ivet K tir. llâh... 2 31 1,559 24,163 3 32 2,338 24,943 Bu sahifeye dercettiğimiz tahvil bugurirtu vazıyet t a n b a Ş k a hw. 4 33 3,118 25,722 cetvellerinden bunları hesaplamak birelrîne uymı 5 34 26,502 3,897 ve fiatini de bu hesaplarla tayin etyan çeşitlere de ayrılırdı. Uzunluk 6 35 ,27,281 4,677 mek tabiatile, kabildir. Fakat biz ölçüsü arşınm, çarşı arşmı, mimar 7 36 28,060 5,456 okuyucularımıza bir kolaylık olmak arşını ve endaze d*iye üç cinsi vardı. 8 37 28,840 6,236 400 dirhem olduğu hakkındaki üzere, muhtelif fiatlere göre hazır•9 38 29,619 7,015 umumî kanaate rağmen, her tera lanmıs olan aşağıdaki cetvellerî tak10 39 30,399 7,794 zinin kendine ve kullanana göre 11 dim ediyoruz. 40 31,178 , 8,574 12 okkası değîşirdi. 41 31,958 9 353 fzah edelim: 13 42 32,737 10,133 Satıhta mimar arşmı murabbaı, Bir dükkâna gittiğiniz zaman, 14 43 33,517 10,912 hububatta kile esas ölçü idî; fakat 44 15 34,296 11,602 hiçbir yerin kilesi birbirini tutmazdı. eskiden okkasmı 50 kuruşa aldığmız 45 16 12,471 35,075 bir malı, kilosunu kaç kuruştan alAkıcı maddelere gelince, bun 46 17 13,250 35,855 manız lâzım geldiğini bu liste ile lann kapladığı yerden iyade ağır 47 18 14,030 36,634 lıkları nazarı dikkate almdığmdan kolaylıkla tayin edebilirsiniz. Es 48 19 14,810 37,414 hepsi ayn ayrı ölçülerle tartılırdı. naf ta, ayni malı, kaça satması icap 49 20 15,588 38,193 Işin daha garibi herkes keyfine u 50 21 ettiğini gene bu listeden derhal öğ16 368 38,973 ya«ı ve işine gelen bir ölçüyü icat 51 22 17,148 39.752 renebilir. | etmekte âdeta serbestti. Dirhem, 52 23 17,927 40,532 litre, kile yerine kâse, avuç, mas 53 Okka ile alınan birşey, kilogram24 13,706 41,311 rapa, küfe, çuval, torba, teneke, 54 25 19,486 42,090 la altndığı vakit kaç kuruş çanak kullananlar vardı. 26 55 20,265 42,870 verilecektir? 27 56 21,045 43,650 Işte, âşan metre sistemi memle (Bu cetveî okkast bir kuruştan iaşlt 28 57 21,824 44,429 ketimizdeki bu gülünç ölçü karga 29 22 604 58 45,208 yarak okkası bes Vraya kadar olan şeysahğını da kökünden kaldırıp at lerin kilo /iaiZenni gostenr.) ttu§ olacaktır. M. S, (Mabadı 8 nci sahifedej Mns arşmı muratbaı 0.574564 m 2 çarşı arşmı Tnurabtaı 0,4624 ">* e> daze murabbaı 0,4225 ">2 dönUm = 1600 bina arş nı rr ur; bbal 919,3024 »»2 Bir metre murabbaı 1 740450 bina arşmı murabbaı. Çevirme cetveli i Bir İstanbul kilesi 0,37 litre Bir litre 2,702703 İstanbul kilesi Eski ölçülerle bilinen eşyayı yeni ölçülerle kaça alacağız Türkiyede kullanılan ve yahut kulIanılmağa hazır bulundurulan bütün ölçü, tartı ve âletler metre sistemi ne uygun ve muayene edilerek damgalanmak suretile ayarlanmış ola caktır. EUerinde ölçü, tartı ve âletleri Yasak edilen ölçülerden: bulunanlann bu ay içinde müracaat(Sağda) ilk muayene damgası, le, birer vesika almaları lâzım ge bir kolla terazi (solda) senelik muayenfi damgası liyor. Bu ölçüler müracaat sırasına A: Uzunluk ölçülen: kânun ayının ilk gününden başlıya* göre ayar edüecektir. Masa, dolap ve benzerlerine çizicak, âletler müracaat sırasile ayarlerek ve yerlesfeirilerek kullanılan ölKanun ve nizamnamenin hüküm • lanacaktır. * , »,'. çüler. lerine uygun olmıyan ve ilk muayeEsasen, bu nizamî ölçüler, her B: Akıa maddeler ölçüleri: nesi yapılmatnış olan ölçülerin alım memlekette resmî kontrola tabî tu 1 Çinko, kurşun ve halitalarınsatımı yasakhr. Bütün ölçüler imal tulmuşhrr. Müşteriler de ahşveriş • dan yapılmış olanlar. veya tamîrlerfnde, yahut ta mem • lerin de dairaa bu kontrolun nişanele 2 Dibi kubbeli, isaret çivisi ye • Iekete ithallermde bu ilk muayene rini, damgalannı anyacaklar, tera» rine saç halkalı olanlar. ye tâbi tutulacaklardır. Fakat, bu zinin, ölçünün,' kantarın, taksimet 3 Kenan ve dibi birbirıne muilk muayene ile, ölçü, tartı ve âlet • renin, elektrjk saatinüı ve sairenin vazi bir müstevide bulunmıyan silme lerin artık kontrolsuz bir şekilde doğru olduğünu bu suretle anh • ölçüler. kullanılacağı manası anlasılmama yacaklardır. 4 Perakende ispirtolu içki satan Iıdır. Muayene yerlerinde, aylık ve tlk muayene damgasmm üstünde yerlerde şarap ve rakı satJarında kul senelik muayeneler de yapılacak • sıra numarası ve' altında muayene lanılan bos bira, konyak ve içki şişe . tır. Senelik muayene, her yıl ikinci(Mabadi 8 nci sahifede) leri. C: Tartıları 1 Kurşun, kalay, çinko gibi y u musak maddelerden veya bunlara benzer vasıflarda maden halitalanndan yapılmış olanlar. 2 Liizumu kadar temizlenmis olmayıp forma kumu veya dökümü te • mizlenmemiş olanlar. 3 Herhangi yüzde büyükçe göz ler ve habbe delikleri bulunan tartılar (bu göz delikleri macun, çinko ve benzerleri ile doldurulmus olsa bile.) 4 Alt kaidesi çıkıntılı bir kenarla dökülmüs veya böyle bir kenar yapmak üzere toma edilmis tartılar. . 5 Başhğı vidalı tartılar. '. Çî Teraziler ve terazi âletleri: ' " 1 Ağaç manivelâ kollu teraziler. 2 Kollardaki mensurlara asılacak yerde kefeleri kollara bağh olan teraziler. 3 Orta mensurunun mücessero dıl'ı, uçmenşurlara mücessem dılılardan geçen müstevinîn tazyik istîkametinin aksi tarafında bulunan teraziler. 4 Orta menfurunun yeri değişe bilen müsavi kollu teraziler. Ev ve müesseselerdeki hava gazi, sa saatleri 5 Topuzu ileri geri sürSlebilen bir ren, muayene zamanlanm hcsaplıya • kovanla birlestirilmis obnayıp bir çenBundan böyle, Türkiye dahilinde caklar, âletleri yerlerinden soküo te • gelle ve doğrudan doğruya kantar koki bütün elektrik, su, havagazi saatlemizliyecekler, düzeltecekler ve tam luna asılan teraziler. rile taksimetreler de muayeneye tâbivaktinde müfettislere ayarlatacaklardır. 6 Yük veya tarttnm yeri değişti dir. Esasen, Türkiyede yapılan veya Maamafih bu müddetler arasında da rildiği zaman hassaslığmm azalmasına hariçten getirilen bu gibi raat ve a bu saatler ansızm muayene1 ere tdbi tusebep olabilecek dokunma ve sürtünletlerin tipleri Iktısat VekâleÜnce tet meler yapan masa terazileri ve bas • kik edilecek ve kullarulmaya elverişli tulacaklardır. Ansızın muayeneler müfettişlerm ve yahut ayar memurlarınm küller. olup obnadıklan bu tetkikten sonra angörecekleri Kizum, yahut verilen ha 7 Yaylı el kantarlan. laşıîacaktır. Vekâlet, mahzurlu gördüğü ber veya herhangi bir şikâyet üzerine tiplerin memlekete girmesini ve kullayapılacak tır. ndmasını yasak edecektir. ölçüler ni • Maamafih sikâyetler ölçüler müfetzamnamesinin neşri ve ilânı tarihinden tisliklerince evvelâ alâkadpr olduğu evvel memlekete getirilmiş olan saat sirket veya müesseseye tahriren bildiler ve âletler ba hükümlerin dışında rilecektir. Şirket iki gün içmde hak • Eski çeki 176 okka idi. Şinufi eskalacaksa da, bımlarm da muryene > kında şikâyet vaki olan saat veya aleti ki çeki cinsinden miktarı malum oleri mecburidir. muayeneye, düzeltmeğe ve raporunu lan bir hamulenin ton cinsinden mikÇok miktarda elektrik kudreti harvermeğe mecburdur. Bu rapo^lar almtarını bulmak için verilen eski çeki cıyan fabrika, matbaa, otel sinema gidıktan sonra şikâyet edrec saa*'erden adedlni 0,225798 adedile darbet bi müesseselerdeki saat ve âletler ile asgarî yüzde 25 i mahaKinde kontrol rnek lâzımdır. yüksek tevettür saatleri senede bir, edüecektir. Eğer bozuklukHrı görülürse, Eğer ton cinsinden miktan malum sair saat ve âletler de 5 senede bir hükumete yanlış beyannane verdik • olan bir hamulenin kaç çeki ettiği muayene edileceklerdır. lerinden dolayı şirket hakkında ka hesaplanmak istenirse bu sefer de nunî takibata geçflecektir V\, bunun bir Elektrik veren müesseseler, bu sa verilen ton miktarını 4,428737 ra aya kadar haDİs cezası vardır. atlerin kullanma tarihlerinden itiba kamile darbetmek icap eder. Elektrik, havagazi ve su saatleri de ayarlanacak Saatler sık sık kontrol edilecek, halkın aldanmasına mahal bırakılmıyacak Çekinin tona, tonuH çekiye tahvili Cok işi nize yarıyacak bir fiat cetveli 15 17,5 20 Kon, Imş 25 30 5fr 35 44 45 Kans Konş KmflKans Karıs Karaş İppJlâ Ilk zamanlarda size çok faydası dokunacak olan bu cetvel, muh telif fiatlerde mallara muhtelif tartılara gore verilecek parayı bir bakısta gösterir. Meselâ kilosu 35 kuruş olan bir şeyden 150 gram al mak istiyorsunuz. Bu cetvel, size 5 kuruş 10 para vermeniz lâzım geldiğini derhal bildirecektir. Sağdaki ilk hanede esya miktar» 12.5 15 17.5 20 25 30 35 1 1 5 1 K 25 3C 35rt MO 1 20 1 3d 2 2 102 2tt 3 15L3 M 1 5 12.5 1 20 1 3 2 25) 3 204 120|l3p!2 2 20 2 İÖ|2 25İT 4 20İ5lQ6 6İÖİ7 2C 3 7 > 3 20 3 344 15 7 6 10,7 20 301Q 11 KVİ220 %' 4 2015 10 6 7 209 İ1O20İ2 (Ü2Btl5l 6 18 20 6 110 İ12 7 20J8 30J10 122015 1720İ20 22*25 İQ2012 15 18 İ21 '24""|2J3£ 1312035. 8J0İ0M1MR 1720.21 15iUttl3 5;15 18.^ L 22^26H30 ;33^372c U. 28 ]32 36 140 10İ1320İ1530İ8 22ı 21 1220J15 [17^2<J2O 2 5 30 35 J40 |45 j50 wm ları, yazılıdır. Bunların hizaların • daki hanelerde bulunan ilk rakamlar kuruş, ondan sonrakiler para • dır.