Catalog

18 Cavid VELİEV TUSAM Yakındoğu ve Kafkasya Araştırmaları Masası cveliev@tusam.net Aliyev’le Sarkisyan’ın ‘tanışmasından’ sonuç çıkmadı… C S TRATEJİ üzerinden silinmesi zor görünüyor. BM’de alınan karardan sonra Ermenistan’ın kendisi de diplomatik çalışmalarda yetersiz kaldığını kabul etti. Azerbaycan bölgeden izole ettiği Ermenistan’ın barışa yanaşması durumunda bölgesel projelere katılabileceği teklifini sunmasına karşın Ermenistan bu teklifi reddetmektedir. Ermenistan, bir gün petrol ve doğalgazı bitecek olan Azerbaycan’ın geleceğinin Ermenistan’la ve sözde Dağlık Karabağ devletiyle anlaşma yapmaktan geçtiğini ileri sürmektedir. Jeopolitik ve yeraltı kaynaklar itibariyle hiçbir öneme sahip olmayan Ermenistan’ın Azerbaycan için kurtarıcı olacağı iddiaları psikolojik savaşın bir parçasıdır fakat gerçek dışı ve mantıksızdır. Ermenistan şu anda psikolojik olarak savunmadadır. Örneğin, Azerbaycan’ın dört Ermeni istihbaratçısını tutuklayarak geri vermemesine karşılık Ermenistan’ın açıklamalarla yetinmesi, Azerbaycan’ın ciddi silahlanmasına karşılık Ermenistan’ın, "bu silahlanmayı dikkatle izliyoruz" açıklaması yapması Erivan’ın psikolojik savunmada olduğunun göstergesidir. Sadece Rusya’nın desteğiyle ayakta durabilen Ermenistan mazlum millet imajı çizerek Türkiye ve Azerbaycan’a karşı Avrupa ve ABD’den destek almayı hedeflemektedir. Hıristiyan devletlerden Azerbaycan’a karşı destek alabilmek için Karabağ’daki savaşın dini motifler de taşıdığını ileri süren Serj Sarkisyan, Azerbaycan’a karşı söz konusu devletlerden destek almak istemektedir. Ermenistan işgalden vazgeçmeksizin kendini tavize zorlayan izolasyon şartından kurtulmak için farklı yollar denemektedir. Bu bağlamda hala mazlum ve ezilmiş millet rolünü oynayarak Türkiye ve Azerbaycan’ı tehdit etmektedir. Ermenistan’ın tavizsiz tutumu Ermenistan’la ilişkiler konusunda daha olumlu düşünen AKP hükümetini bile bu politikasında değişim yapmaya zorlamıştır. rmenistan’ın Azerbaycan topraklarını işgal altında tutması meselesinin diplomatik yollarla çözümlenmesi için 5 Haziran 2008’de Rusya’nın St. Petersburg şehrinde Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’le Ermenistan’ın yeni Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan arasında bir görüşme gerçekleştirildi. Sarkisyan’ın Cumhurbaşkanı seçilmesi nedeniyle görüşme iki cumhurbaşkanı arasında "tanışma amaçlı" gerçekleştirilse de aynı zamanda diplomatik görüşmelerin devamı için kritik bir dönüm noktasıydı. Özellikle Minsk Grubu için görüşmenin gerçekleşmesi bile başarı olarak değerlendiriliyordu. Çünkü Mart 2008’de Minsk Grubu ülkelerinin BM’de alınan kararın aleyhine oy kullanmaları Azerbaycan’da resmi düzeyde ve kamuoyunda tepkiyle karşılanmış ve Minsk Grubu’nun diplomatik görüşmelerdeki rolü ile ilgili tartışmalar başlamıştı. Diğer taraftan Minsk Grubu ve Ermenistan’ın görüşmeleri Madrid yazılı belgesi çerçevesinde devam ettirme isteğine karşın Azerbaycan’ın diplomatik görüşmeleri BM kararı doğrultusunda devam ettirme talebi diplomatik görüşmelerin sona ermesi tehlikesinin oluşmasına neden olmuştu. Çünkü Azerbaycan tarafının diplomatik görüşmelerin devamı için ısrar etmesi Ermenistan’dan karşılık bulmuyordu. Tam tersi, işgal altındaki Azerbaycan topraklarında kurulacak sözde devletin tanınması gerektiği gibi açıklamalar yaparak gerginliği tırmandıracak bir tutum içine giriyordu. E Hem işgalci hem ‘mazlum’ Serj Sarkisyan’ın Ermenistan Cumhurbaşkanlığına seçilmesinin ardından Aliyev’le ‘tanışma’ amacıyla yapılan St. Petersburg görüşmesinden bir sonuç çıkmadı. Bölgesel bütün projelerden soyutlanan Ermenistan psikolojik savunmaya geçmiş durumda. Azerbaycan topraklarını işgal altında tutan Ermenistan aynı zamanda Batı karşısında ‘mazlum’ rolünü oynamaya çalışıyor. bütünlüğünde kalacaktır", temel tezinden de BM’de alınan karardan da vazgeçmediği anlamına geliyor. Tarafların bu konudaki ilişkileri sadece resmi görüşmelerde devam etmiyor. Her iki taraf da çeşitli yollardan karşı tarafa baskı yaparak diplomatik görüşmelerde taviz koparmaya çalışıyor. Burası bir gerçekliktir ki, Azerbaycan adına diplomatik görüşmeler Bakü’den yürütülürken Ermenistan ciddi anlamda hala Moskova’nın desteğini arkasında hissediyor ve hatta resmi görüşmeler öncesi muhakkak Moskova’yla istişare yapıyor. Ne ilginçtir ki, Eduard Nalbandian "Sorun, kuvvet kullanma yoluyla çözülemez" açıklamasını yaparken Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’a da atıfta bulunmaktadır. Bölgedeki Abhazya ve Güney Osetya gibi ayrılıkçı bölgelerin Moskova’nın desteğini arkalarına alma çabaları anlaşılır olabilir ama Ermenistan gibi bağımsız olduğunu iddia eden bir devletin Moskova’nın ağzından konuşması bağımsızlık iddiasına aykırıdır. SONUCU BİLİNEN MÜZAKERELER Diplomatik görüşmelerin tıkandığı bu süreç Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in 24 Nisan’da Bükreş’te yapılan NATO Zirvesi’nde Serj Sarkisyan’la görüşmeyi kabul etmemesiyle sonuçlandı. Zirvede İlham Aliyev’le Minsk Grubu eşbaşkanlarının görüşmesi sonucu Azerbaycan’ın tutumunda bir değişiklik yaptı ve diplomatik görüşmelerin devamında Minsk Grubu’nun Madrid Belgesi’ni temel alabileceğini söyledi. Daha önce kabul etmediği bir belgeyi NATO zirvesinde Minsk Grubu eşbaşkanlarıyla yapılan toplantıda kabul etmesi Azerbaycan’ın Karabağ siyasetindeki ciddiyetine yönelik şüpheler uyandırmaya başladı. Bu arada Bükreş görüşmelerinden sonra tarafların söylemlerinde kısa süreli yumuşama yaşanmaya başladı. Ardından 7 Mayıs 2008’de Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Memmedyarov ve Ermenistan Dışişleri Bakanı Eduard Nalbandian’la Minsk Grubu eşbaşkanları arasında bir toplantı yapıldı ve toplantından diplomatik görüşmelere devam kararı çıktı. Sarkisyan Diplomatik görüşmelerin devamı olarak Ermenistan ve Azerbaycan cumhurbaşkanları arasındaki görüşmenin BDT’nin gayri resmi ekonomi zirvesinin yapıldığı St. Petersburg’da yapılması Rusya’nın bu meseledeki etkinliğinin göstergesiydi. BDT ülkelerinde bu gibi meselelerin (ayrılıkçı bölgeler) çözümünde Rusya’nın büyük rolü olduğu gibi son günlerde Rusya’nın Güney Kafkasya’da etkinliğini artırmaya çalıştığını da bu bağlamda göz önünde bulundurmak gerekiyor. Görüşmeden sonra Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Memmedyarov’un "Görüşmeler Madrid çerçevesinde devam edecek fakat bu belgede bazı değişikler yapılması gerekiyor" açıklaması Azerbaycan’ın, "Karabağ Azerbaycan’ın toprak ERMENİSTAN ADALETSİZLİĞİ Yeni dönemde Ermenistan’ın Dağlık Karabağ’da yaşayan Ermenileri diplomatik görüşmelere dahil etme isteğine Azerbaycan kesinlikle karşı çıkmaktadır. Dağlık Karabağ Azerbaycan’ın bir parçasıdır ve Dağlık Karabağ’da yaşayan Ermeniler de Azerbaycan vatandaşıdır. Dağlık Karabağ’la Azerbaycan arasında görüşmeler yalnız merkezbölge ilişkisi çerçevesinde yürütülebilir. Merkezbölge arasında yürütülecek bu görüşmeye sadece o bölgede yaşayan Ermeniler değil Azerbaycanlılar da dahil edilmeli. Ermenistan ise bunu kesinlikle kabul etmiyor. Dolayısıyla Ermenistan’ın "görüşmelerden sonuç alınabilmesi için bölge halkı da katılmalı" yaklaşımı siyasi ve tek taraflı olup adil ve hiçbir hukuki dayanağı yoktur. Dağlık Karabağ’la Azerbaycan arasında yürütülecek merkezbölge şeklindeki görüşmelere Ermenistan’ın müdahale hakkı yoktur. Çünkü Ermenistan’ın bu bölgeye yönelik uluslararası hukuktan kaynaklanan garanti veya koruma gibi bir hakkı yoktur. Sadece Ermenistan’ın çabası Dağlık Karabağ’a bağımsız bir taraf statüsü kazandırmaktır. Bu şartlarda sadece Dağlık Karabağ Ermenileri görüşmelere bir taraf olarak dahil edilirlerse bağımsız bir yapı olarak tanınmaları için bunu kullanırlar. Ermenistan’dan farklı olarak Azerbaycan statükonun devamından yana olmadığı için diplomatik görüşmelere devam ederken meselenin askeri çözüm yollarını da ihmal etmiyor. Bunu cumhurbaşkanları görüşmesinden sonra Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Memmedyarov’un "Görüşmeler bu şekilde fazla süremez" ifadesi de kanıtlamaktadır. Memmedyarov’un bu ifadeyi kullanması "savaş" seçeneğinin diplomatik çevrelerde bile konuşulduğunun göstergesidir. İŞGAL LEKESİ Uzun uğraşlar sonucunda Azerbaycan Ermenistan’ın işgalci devlet olduğunu kabul ettirmiştir. İşgalci bir devlet olmak Ermenistan için kara lekedir. Bu işgal süreci devam ettiği sürece bu lekenin Ermenistan’ın Aliyev