Catalog

Güncel Sayfa 1 ] Türk cumhuriyetlerine dikkat • Kapitalist dünyaya girerek ekonomik entegrasyona adım atmaları ile birlikte yüksek enflasyon gibi problemlerle yüz yüze geldiler. Türk cumhuriyetleri sahip oldukları potansiyeli kullanabilirlerse patlama yapabilirler. MUTLU DKMJRKAN ovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılışının ardından başta Türkıye olmak üzere pek çok ülke, zengin doğal kaynaklara ve iyi eğıtilmiş bir nüfus ve işgücüne sahip Orta Asya Türk cumhuriyetlerine parıldayan gözlerle bakmaya başladı. Özellikle yüksek miktarda petrol tüketen ülkeler, 2. Ortadoğu olarak gördükleri bölge ile ilişkilerini geliştirmek için sıkı bir yarışa giriştiler. Gelişmiş ülkeler, henüz büyük bir kısmı kullanılmamış petrol, doğalgaz rezervine ve altın da dahil çok zengin ve çeşitli maden yataklarına sahip olan Orta Asya'da yeni bir ekonomik egemenlik mücadelesi başlatmış durumdalar. Dünya Bankası başta olmak üzere pek çok uluslararası finans kurumu ve yatırımcı; gözlerini, bölgeye çevirmiş durumda. 9O'lı yıllarla birlikte özellikle Kazakistan ve Azerbaycan, hızlı yabancı sermaye gırişine sahne oldu. Doğal kaynaklarının zenginliği ve eksiksiz altyapıları nedeniyle dünya devlerinin gözü üzerlerinde Azerbaycan'da yüzde 15.7'sini, Kazakistan ve Kırgızistan'da yüzde 3.8'ini, Türkmenistan'da yüzde 10.6'sını, özbekistan'da da yüzde 1.5'ini oluşturdu. 6 Türk cumhuriyetinin çektiği yabancı yatırımlar, BDT ıçinde yüzde 43'lük bir dilim oluşturdu. Cecisin etkisl sürüvor Ekonomileri geçiş döneminin çalkantılarını yaşayan bu devletler, aldıkları kredilerın etkisiyle daha önce karşılaşmadıkları bir durumla daha karşılaştılar: Dış borçlanma. Kapitalist dünyaya girerek ekonomik entegrasyona adım atmaları ile birlikte yüksek enflasyon gibi problemlerle yüz yüze geldiler. Geçen yıl enflasyon oranı Türkmenistan'da 992, Tacikistan'da 443, Özbekistan'da 54, Kazakistan'da 39, Kırgızistan'da 30 ve Azerbaycan'da ise yüzde 20 düzeyinde gerçekleşti. Bununla birlikte Kırgızistan'da 5.6 olan reel GSYİH artışına karşın Kazakistan, Azerbaycan, Özbekistan yüzde 12 dolaylarında bir artış, Türkmenistan ve Tacikistan ise sırasıyla yüzde 3 ve yüzde 7'ye varan bir ekonomik daralma yaşadılar. Ancak geçiş döneminin getirdiği ekonomik çalkantıları atlattıktan sonra doğal kaynak potansiyelleri ve sosyalist yönetim döneminden kalma. yeterli bir altyapı ve işgücü gibi potansiyellerini kullanmayı başarır ve önemli miktarda bütçe açığı ve dış borç tuzağına düşmezlerse ekonomik anlamda bir patlarriâ yapabilirler. Ancak ekonomilerınin birbirlerine ve Rusya'ya olan bağımlılığı konusunda bir şeyler yapmaları şart. Şu anda Bağımsız Devletler Topluluğu adı altında kurdukları ekonomik ve sıyasi birlik içinde Rusya ve Ukrayna, Beyaz Rusya gibi diğer Slav cumhuriyetlerinin ağırlığı tüm Türk cumhuriyetlerinin ötesinde. Türkiye, önceleri Türk cumhuriyetlerinin giderek artan bir biçimde gereksinim duyduğu enerjiyi sağlayabileceği, çeşitli tüketim maddeleri ve bazı teknik hizmetleri ihraç edebileceği bakir bir pazar olarak gördü. 1995 yılında Türk cumhuriyetlerinden ithal ettiğimiz başlıca mal grubu, tüketim maddeleri idi. 0ta S Orta Asya'nın, bağımsı/Jıgına yeni kavuşan Türk Cumhuriyetleri'ndc tiim çabalar ekonomik kalkınma İçin. olarak birbirlerine ve merkeze bağımlı kılınmaları sağlanmış. Türk cumhuriyetlerini hammadde ve ışgücü deposu olarak gören bir anlayışla hareket eden Sovyet Rusya, sanayi hammaddesini sağladığı bölgeye, yatırımlar bakımından fazlasıyla üvey evlat gibi davranmış. Eski SSCB'de pamuğun yüzde 91.5'i 4 Türk cumhuriyetinde üretilmesine karşın bu cumhuriyetlerin tekstil ürünlerindeki toplam payı yüzde 5 civarında kalmış. Ipek Ekonomileri üretiminde de yüzde 60'lık birbirletine bağımlı paya sahip olmalarına karşın, sektör içindeki payları yüzde Eski Sovyet cumhuriyetleri, 7'yi aşmamış. Sanayide ayrı ayrı ele alındıklarında ekonomik olarak zayıf, ama bir çalışan uzmanlar genelde Slav ırkından, beden işçileri ise Orta arada düşünüldüklerinde Asya halklarından oldukça önemli bir güce oluşturulmuş. Sonuç olarak sahipler. Sovyetler SSCB'nin dağıldığı yıllarda zamanındaki resmi politika gereği, sanayi genelde Batı'da, Rusya'da kişi başına düşen sermaye, hemen hemen tüm Rusya ve dığer Slav Orta Asya cumhuriyetlerinın iki cumhuriyetlerinde katı düzeyinde. Bu çifte yoğunlaştırılmış, Orta standartlı uygulamanın bir Asya'daki cumhuriyetlerde ise önemli sonucu da Orta Asya ancak belirli alanlarda sanayi cumhuriyetlerindeki yüksek kurulmuş. Örneğin birinde işsizlik oranları olarak ortaya pamuk, diğerinde şeker, bir diğerinde buğday yetiştirilmiş, çıkmış. Sanayinin yeterince gelişmemiş, ancak buna karşın uranyum bakımından zengin genç nüfusun fazla olması Orta bir potansiyele sahip Asya Türk cumhuriyetlerinde Kazakistan'da nükleer işsizliğin yüzde 2526'lar endüstrisi kurulmuş. Böylece düzeyine tırmanmasını cumhuriyetlerin ekonomik sağlamış. Bunun da ötesinde devletlerden gelen desteğin de topluluğun Slav ağırlıklı etkisiyle Dünya Bankası, Orta cumhuriyetlerde nüfus düşük Asya Türk cumhuriyetleri oranlı artış hatta azalma olarak adlandırılan göstermesine karşın, Türk Azerbaycan, Kazakistan, cumhuriyetlerinde büyük bir Türkmenistan, Kırgızistan, hızla artıyor. Geçen yıllarda Özbekistan ve Tacikistan'a BDT'den dışarıya yoğun bir yönelik kısaorta vadeli krediler göç dalgası yaşandı. 1990 düzenledi. Genellikle teknik yılında beş yıl öncesine göre yardım ve yeni düzenlemelerin 75 kat artan dış göç, yeni yapılması adı altındaki gelişmeler sonucu, yabancı kredilerın büyük bir bölümü, yatırımların arfışının sağladığı piyasaların liberalizasyonu, umut ve geleneksel davranış finansal altyapının kurulması özellikleri sonucu Türk ve özel girişimciliğın cumhuriyetlerinde BDT'nın geliştirılmesi gibi projelere diğer devletlerine göre daha az yönelik. Ülke olarak da oldu. Kazakistan'da yoğunlaşıyor. Yine bu altı cumhuriyet kesınleşmemiş rakamlarla yabancı yatırımcının geçen yıl, toplam 1 milyar 695 ilgisi büvük dolarlık doğrudan yabancı yatırım çekti. Bu miktarın Dağılışın arkasından sosyal yarıdan fazlası Kazakistan'a, politikalardan değilse de yüzde 35'i ise Azerbaycan'a sosyalist ekonomiden yönelikti. Zengin petrol ve vazgeçen ve liberalleşmeye karar veren cumhuriyetler, bu doğalgaz kaynakları sayesinde bu iki cumhuriyette son 3 yıldır süreçte, başta kültürel bağları doğrudan yabancı yatırımlar nedeniyle güven duydukları hızla arttı. Azerbaycan, 1994'te Türkiye olmak üzere dış çektiği 22 milyon dolarlık dünyadan yardım istediler. doğrudan yabancı yatırım Zengin doğal kaynaklara ve miktarını 1995'te275, 1996'da işgücüne sahip olmalarına da tahmini olarak 601 milyon karşın sermaye ve girişim dolara çıkardı. Kazakistan'da organizasyonu eksikliği da geçen yıl yabancı sermaye, duymaları nedeniyle yabancı 930 milyon dolarlık doğrudan yatırımcıyı topraklarına davet yatırım gerçekleştirdi. Dış ettiler ve teşvik edici çeşitli yatırımlar, ulusal gelirinin öneriler getirdiler. Bu