Catalog

Sayfa 14 Dosya Bedelsiz ithalat ve teşvik kıskacı • Otomotivciler, bedelsiz ithalatı Cumhurbaşkam'na imzalatmayı başaran REFAHYOL'un, Koç'u hangi koşulda olursa olsun teşvik kapsamına almamak için büyük çaba sarf ettiğini vurguluyorlar. LEVENT GENCKLIJ • Otomotiv sanayiinde bir işçiye iş yaratmak için ana sanayide 225 bin marklık yatırım yapmak gerekiyor. Yan sanayide ise bir kişilik istihdamın maliyetil65 bin marklık yatırıma karşılık geliyor. \apısmda 1500 yan sanayi, 3000 yetkili ba>i \e servis kuruluşları, 25 ithalatçı şirkct kapsanıında loplam 400 bin kişiye iş sağlamaktadır. Uu saııayinin 1996 yılı üretim değeri 7 milyar nıark olup, bunun 5 milyar marklık kısıııı yerli piyasadan temiıı (.'dilmekte, 3 milyar marklık ihracat vapıldığı diişünülüısc, ülkemizde toplam 8 milyar marklık bir iş imkânı saulanmaktadır. Ayrıea bu scktörün otomotiv sanayii dışındaki sektörlere verdiği destek de vardır. Cıırıırla takip ettiğini/. ııçak, taıık, /ırlılı arae ve savıınma sanayii kollarma sağlanan yan sanayi desteğiniıı değeri hııgün 1 milyar markın ü/.eriıulcdir." Inan Kıraç, cski veya yeni. her üç ithal otomobilin bir işçinin ömiir boyu işini kaybcdeecğini de savunııyor. (İtomotiv sanayiinde bir işçiye iş yaratmak için ana sanayide 225 bin mark, yan sanayide ise 165 bin marklık yatırım yapılmasının gerektiğmı de halırlatıyor. Bedelsiz ve teşvik karaı namelerinin yürürlüğc girmesinden önce Kıraç'nın yaptığı açıklamanın bir bölümü çok önemli. Kıraç, Başbakan Yardımeısı (,'iller'ın de çağrılı olduğu toplantıda ev salıibi sıfatıyla şunları söylüyordu: "Ülke sanayicisine ders vernıek isteyen, ülke işçisini sömürücü yibi gören bir /ihniyetle lıep birlikte mücadele etmeliyi/. Bu memleket hepimi/.in. Bi/.lerin va/Jfesi doğruları göstcrmcktir. Haşarılı olaıııazsak. direkt üretimde çalışan 120 bin kişi işsiz kalacaktır. Hükümctler, o zaman herhalde bugünkü sorunlarına ilavc olarak bu önemli sosyal ıııesclc ile de Uğraşaeaklardır. l'lkemizdo pek çok terbiye edilecek kesim varken, otomotiv sektörünün gclcceği ve işçisiniıı ekmegi ile oynamak büyük bir yaıılıştır..." Arastırmalar ışıgında l'ürkiye ve Avrupa Otomotivciler, örgütlenme konusıında son derece etkinler, ama REFAHYOL'un inadını kıramadılar. Sektörde bcdclsizin şoku sürerkcn tcpkilerdışa yönelikti. Hcdcftc hükümet vardı. 3 Eylül 1996'da TOFAŞ'taki toplantıya sektörün tüm temsilcileri katılmıştı. Son teşvik kararnamesiyle aslan payını Y liursa ı! sonu istatıstiklcrinı döıt gözle bekleyeıı araştırmacılar otomotiv »ektöründekı sayılan leğerlendınrkeıı zoıiaııacaklar. Son aylarını, "bedelsi/, kararnamesi"ni püskürtmek ıçın hareayaıı otomotiv sektörii son yıllann cıı kötii döııemini ya.şıyor. 5 Nisan Kararları'yla tabıikalan boşaltan. stokları çoğaltan sektör, bcılclsi/in devrcyc girmesiyle tabana otııran satışları caıılaııdırnıak için çaba harcarkcn, RII'AI lYOL'un yayıınladığı teşvik kararnamesiyle ikinci karamamc şokuııu yaşamaya başladı. RIFAHYOL kıırmaylarmın "çok büyük ustalıkla" hazırladıkları savlanan teşvik kararnamcsindc, Asya Kaplanlan'yla paslaşan yatmmiara leşvik mıısluklan açıldı. Avnıpa Topluluğu bağlantılı ürctim yapan TOFAŞ, teşvik yelpazcsinin dışına itilirken, GB'ye yeşil ışık yakan Oyak Rcnault, te.şvik kapsamına ARGE yutırımları göz önünc alınarak alındı. Teşvik kararnamesiyle RKFAHYOL'un Koç (îrııbu'na ders verdigı savları güçlcndi. Bedelsi/ kararnamesiyle GB öncesinde alınaıı en önemli tavizi clinin tersiyle iten RhFAIIYOL'ıın, teşvikleri öngören kararnamesiyle "hassas scktör" olomotivin Ortak (iümrük Tarifesi dışında bırakılması özelliğini de silip attı. Otomotiv sektöründeki son gelişmeleri irdeleyeceğimiz derlemcmizden öııee, Koç ürubu'nun devre dısı bırakıldığı leşviklcrlc ilgili bilgileri aktaralım: Teşvik Kararnamesi, biıilerine ders vcrilmesi için hazırlandığından yanlışlarla dolıı. Uu kararnameyle, teşvik için başvuran, Türkiye'de yatırımları devam eden Hyundai, Toyalasa, Horıda ve Oyak Renault'ya oldukça önemli kolaylıklar sağlandı. Koç Grubu'nun sektördeki önemli firmaları TOFAS ve Otosan ile teşviği olmayan Opel Türkiye yararlanamayacak. Üretim için, izin, teşvik ve yatırım indirimi belgesi alanlar, "AB dışındaki ülkelcrden teknoloji ve sermaye getirmeleri kaydıyla" teşviklerdcn yararlanaeak. AB ülkcsi l'ransa ile ortak üretim yapan Oyak Rcnault. teşvik kararnamesine konulan, "Yatırım tutarı 250 milyon dolarııı ü/erindeki projelerin ArGe lıarcaınalarına, yıllık yü/.dc 50 fai/.le birinci yılı ödemesiz, 4 yılda ve 8 eşit taksittc ödcmek üzerc kre<li verilir" hükmüyle, sektörde 250 milyon dolarlık tek yatınmın salıibi Oyak Renault kapsanı içine alınmış oldu. REFAIIYOI.'ım, u/manlara göre, "yangındaıı ıııal kaçırırcasına" çıkardıgı son teşvik kararnamesiyle getırılen kolaylıklar şunlar: Üretim yapmak iizere ızın, teşvik ile yatırım iıulırmıi belgesi alanlar, AB dışındaki ülkelcrden teknoloji ve sermaye getırmeleri kaydıyla, üretceekleri otomobildcn kapasitelerinin yiizde 5'i kadar Ortak Gümrük Tarifesi hadlerinde ithal edilebiliyor. Bu ayrıcalığın adresi Honda ve Hyundai, üretime geçinccye kadar ödedikleri yiizde 3233 seviyesindeki Ortak (iümrük Tarifesi ycrine yü/de 10 ile yılda 5 biıı otomobili yıırda sokabilecekler. U/manlar, böyle bir kararın GB'ye aykırı olduğu görüşündelcr. Türkiye, GB anlaşmasında otomotiv i hassas sektör olarak kabul ettirmi.ş vc 5 yıl süreylc Ortak Gümrük Tarifesi ü/erine koruma koparmıştı. Otomobilin ardından yedek parça teşviklerıne de göz atalım: Daha öncc teşvik belgesi alanlar yiizde 13 fon ü/erinden Türkiye'ye yedek parça getirebiliyorlardı. Kararnamede bu oran yiizde 6'ya diişürüldü. Honda ve llyundai'nin yanı sıra Toyatasa bu düzenlemeden yararlanaeak. Asya Kaplanları'na yönelik iyileştirmcnin altında bu grubu sıfır günırükle araba getiren ve pazarlayan TOFAŞ vc Renault seviyesine çekebilmenin yolunu açacak bu düzenleme de GB ilkclerine aykırı. Türkiyc'nin girmeyi beklediği AB, Üçüncü üünya ülkelerine yü/de 310 arasında fon uyguluyor. REFAIIYOL, teşvik kararnamesiyle bu oranı yiizde 6'ya düşürüyor. Asya Kaplanları'na büyük jcstler yapan REFAHYOL'un bir Avrupalıyı da teşvik kapsamına alabiimck için uzun süre düşündüğü gözleniyor. Teşviklerden Renault'yu yararlandırabilmek için "Yatırım tutarı 250 milyon dolarııı üzerindeki projelerin ArGe harcamalarına, yıllık yü/de 50 faizlc Otomobil satışlarındaki pazar payı {OcakHiuıran karşılaştırması} ^2.9^ 7.13 19.31 1994 İthal otolar • 1995 1996 • Yerlı otolar birinci yılı ödenıesiz, 4 yılda ve 8 eşit (aksittf ödemek ü/rtv kredi verilir" İHİkmünün eklendigı de savlanıyor. Rcnault'nun yeni yatırım tutarı 250 milyon doları aşıyor. Otomotivciler, bcdclsizi Cumhurbaşkanrna imzalatmayı başaran RFFAHYOL'un, Koç'u hangi koşıılda olursa olsun teşvik kapsamına almamak için büyük çaba sart ettiginı açıklıyorlar. llatalarla dolu kararnamede Ortak Gümrük Tarifesi (OGT) "Ortalama Gümrük larifesi" olarak kalcınc alınmış. • Türkiye'nin girmeyi beklediği Avrupa Birliği, üçüncü Dünya ülkelerine yüzde 310 arasında fon uyguluyor. REFAHYOL, teşvik kararnamesiyle bu oranı yüzde 6'ya düşürüyor. Savılarııı diliyle kriz Bedelsiz kararnamesinin gündcme düşmcsiylc birliktc, bıçak gibi kesilen satışların, sayılara yansıması da uzmanları korkutuyor. Otomotiv Sanayi Derneği'nin vcrilerine göre, üretim geçen yılııı kasım ayına göre yüzde 12 gerilcdi. Toplam satışlar gcçen yılın ocakkasım döncmine göre, yüzde 8 oranında artı.ş gösterdi. Bu artış tümüyle ithal araçların pazardaki satış paylarının artmasından kaynaklanıyor. OSD'nin istatiklerine göre, ocakkasım dönemindc geçcn yılın ayııı dönemine göre, yerli otomobil satışları I7l biıı I54"teıı I 56 bin S69'a düşerek, yü/de 8.3 oranında gerilcdi. İthal otomobil satışları 17 bin 643'teıı 47 bin I2'yc çıkarak 2.66 kat arttı. Bedelsiz otomobillerin pazar payı da yüzde 23'c yükscldi. Ycfli sanayi açısından sayılarla da dışa vuran tehlikcyi geçiştirebilmek için ürctieiler piyasaya göre çok cazip tükctici krcdileriyle talebi arttırmaya çalışıyorlar. Sektördckilcr, ucuz krcdilerin bile sıfır otomobil satışlannın tabana çakıldığı ocakşubat aylarındaki dü.şüşü durduramayacağı görüşünde. TOFAŞ'ta I0I0 işçinin topluca iştcn çıkarılnıasıyla ilk toplu kıyımın gcrçcklcştiği scktörün endişeli bckleycn bir başka kolu, yan sanayide küçük çaplı iştcn çıkarnıalar başladı. Çoğu sigortasız vc sendikasız bu işçiler istatistiklcrc yansımıyor. Bunun için gürülti: de çıkmıyor. Taşıt Yan Sanayieileri Derneği TAYSAD Yönetim Kurulu Üyesi Thrahiııı Orhan, korktuklarının ba.şlarına geldiğini aktarıyor vc şunlart söylüyor: u Ana sanaviııiıı geçirdiği sıkıntının çok daha fa/lasını l)iz ya^ayacağız. Ana sanayideki hir tek işci yan sanayideki 45 isçi demektir. Bu dogru bir tespittir. Görecek.siniz, önümüzdeki 12 ay içinde45 bin işçi işsiz kalacaktır." Sayılar arasında dolasjırken Koç Grubu adına, bedelsiz ithalat kavgasında ön plana çıkan inanç Kıraç'ın Bursa'da 3 Eylül I996'da dii7enlencn gcnisletilmiş tepki toplantısında l'ansu Çiller'in göziinün içinc baka baka söylcdiklcrini anımsayalım: "Bugiiıı Türkiye'de otomobili Avrupa normlarında üretecck bir teknoloji ve bir kapasite mevcuttur. Bu işe bugüne kadar muhtelif yatırımcılar, 8 milyar nıark ana yatırım, 12 milyar mark yan sanayi yatırımı yapmışlardır. Otomotiv sektörü, 16 ana fabrika yanında, kapan Asya Kaplanlarfnın bundan sonraki tavrı nıerak cdiliyor. Otomotive yönelik araştırma kaynakları çok fazla. Bedelsiz sıkıntısı gündcme geldiğindc otomotivciler Ankara'yı araştırma bombardımanına tuttular, ama Hacı Başbakan ile Baeı Yardımeısı, Nuh dcdilcr peygambcr demedilcr. Makine Mühendisleri Odası'nın 34 Kasım I995'te düzenlediği 4. otomotiv ve Yan Sanayi