Catalog

»1M .0 p da sürdürür. Oğlu learus " d e l i " kanh olduğundan olacuk, göğe o kadar yükselir ki, gıınes, kanatların balmumunu eritir, denize düşüp boğulması s>onucunu doğurur. Şimdi, saydığıını/ bu dör! iilkede, belki başkaları da var, üaedahıs ticareti var. Elinc oyma tahtadan bir hayvancık geçiren, "Daedalus'ünyapıtı" yutlurrnacası ile tatlı taılı para kazanıyoı. Biz bu yazımızda, Daedalus'un, "128 kilomctre fttedeki Sicilya'ya indiği" yalanı uzerinde duracağı/.. Daha doğrusu, biz duramayacağız, duranlardan soz edeceğiz. Zaınk olarak balmunıu ile yapı^tırılan kartal kanatları sayesinde 128 kilometre uçulabilir mi? lstanbul'dan l/mit 91, Sapanca 123, Arifiye 132... kilometre. Bu kadar yolu kanat çırpa çırpa alacaksınız. Boyle bir rekor bugiln bile nıevcul değil. 1979'da "(îossamer Albatros" adlı bir hava bisikleti ile Man> geçilmişti. Kanatla değil, bisiklet pedalı çevrilerek. Mesafe 40 küsur kilometre... Yalana kulp bulmak için, Daedalus'un, adadan adaya, karadan karaya gittiğini söyleyenler de var. Hayal mi? Gerçek mi? Mitolojiye göre, Daedalus ve oğlu tcarus lş mitoloji, söylence, masal sınırında bıbalmumuyla yapıştmlmış kanatlarla uıun rakılsa iyi. Anıa, "Daedalus bunu nasıl mesafelere uçmuşlar. Hatta kant kaynayan yaptı?" diye bugün kafa yoranlar var. "Bilcarusfazla yükseldiği için güneş kanaılaze ne bunlardan?" diyeceğiz, ama haber rını eritmiş ve düferek ölmüş. büyük yerden, Amcrika'nın ünlü Massac Bugünün gelişmiş bilimleri, hâlâ mitolojinin abarttıgı olağanüstü olaylarla ilgileniyor. Örneğin balmumuyla yapıştırılmış kanatlarıyla uzun mesafelere uçan mitoloji kahramanı Daedalus ve oğlu İcarus'un akıl dışı uçuşlarmı ispatlamaya çalışıyor. Bilimde efsane spatlı bilimlerin gelişmemiş olduğu Antikçağ ile Ortacağ'da insanlar gerçek lerdcn çok yalanlara, söylencelere, mitolojilere inanma eğüiminde idiler. Azgelişmiş kaflar, bilimin günümüzde çok gelişmiş olmasına rağınen, kafalarını aynı yönde kullanırlar. Masalann eski zamanlarda çok rağbet görmesi bundandı. Eski insan, bir olayı, ilgi toplasın diye, bire beş katarak anlatırdı. Açık denizlerin korkunç canavarlarla dolu olduğu fikrini Cebelitarık'tan cıkıp Batı At'rika kıyıları boyunca güneye inen fcnikclilerortaya atmıstı. Başkaları da aynı hevese kapılıp ticari rakip olmasınlar diye. Binbir üece masallannın ünlü tüccar Sindbad'ının yedi gezisi de bu tiirdendir. Iste hımun içindiı ki, VicJor Hu(j<>. "Efsanede larilı, larihle cl'sanc vardır" dcr. Efsane tutkusundan bilim de nasibini almıştır. Birçok bilim adamının yaşamı ve buluşları gerçek anlamda söylencelerle (efsanclcrlc) doludur. Ancak, biz burada hepsinden sö/ edecek durumda olmadığımı/dan uçuşla ilgili bir ikisinin üzerinde durmak istiyoruz. tnsaııın kus gibi göklere açılmasından her söz edilişte, hemcn akla, mitoloji kahramanı Daedalus ile oğlu gelir. Daedalus Atiııa'da tahta heykelcikler yaparak geçinirkeıı, yeğeni vc öğrcncisi Talos'u flldürdüğu için kcntten kovıılur. Girit Kralı Minos'a sığınır. O da kendisine, birçok sanat yapıtı arasında, Labirent adlı bir hapishane yaptınr. Fakat, tek durmadığı için olacak, oğlu ile buraya kapatılır. lice, on parmağında on hüner Daedalus burada omrünıi çürutecek değil ya... Kendine ve oğluna kartal kanatlarından kanatlar yapar. Bunları balmumu ile hem birbirine, hem vücuduna yapıştırır ve yüksek bir tepedeki Labirent'ten kendini aşağı bırakır. Kanat çırpa çırpa, söylencelere göre, Mısır'a, Sicilya'ya (128 kilometre), Atina yakınlarına (110 kilometre), Italya'ya iner ve sanatını ve yaşammı orahusetts Teknoloji Enstitüsü'nden. Kuruluş, VVashington'daki Hava ve Uzay Müzesi ile işbirliği yapıyor. 99.000 dolara; Michelob Hafif Kartal adlı pedallı bir uçak yapılacak; bununla 1987'de Girit'ten Sicilya'ya uçulacak. 99.000 dolar azbuz bir para değil. 100 milyon Türk Lirası dolayında. Yapılabilirlik çahşmaları için (fizibilite) de bugune kadar 74.000 dolar harcanmıs ve işin olacağı sonucuna varılmış. lşi kim gerçekleştirecek? Şimdilik bilinmiyor. Fakat, Daedalus'a göre daha avantajh durumda olacak bu ki* şi. önce, kanat çırpmayacak, pedal çevirecek; oturduğu yerden. Sonra, 25 kilo kadar bir ağırlıkta olacak uçak; günümüzün yükte hafif pahada ağır maddelcrınden yapılacak. Bunu Union Carbide firması verecek. Uçağın kanadının surtüııme ağırlığı %30 daha az olacak (Manşı geçen Gossamer'e kıyasla). Bir enstitü önayak oluyor; bir müze kesenin ağzını açıyor; dev bir birket malzeme sağlıyor. Dünyaca ünlü "Yale Ünivefsitesi", uçağı kullanacak gencin özelliklerini saptamış... Ne demiş atasozumuz, "İ'alii yâr olanın yâri sarar yarasını". Üniversitenin hesabına göre, gezi 4 saat sürecek. Saatte 28 km. yol alınacak. Bunun için 4.000 kilokalori gerekiyormuş. Vücut ise 100.000 kilokalori depo cdebiliyormuş. Daedalus'un, her kilo vücut ağırlığı için 3 watt enerji üretmiş olması lazımmış. Yarıı, en çok 200 vvatt'lık bir enerji. Universiteye göre, günümüzün bir atleti bu kadar enerjiyi üretebilirmiş. Ancak, bütün enerjinin kanat çırpmaya gitmeyeceğini de biliyoruz. Vücut makinemizin yaklaşık dörtte biri hareket enerjisine dönüşüyor. Geri kalan, vücut sıcaklığını oluşturuyor. 1.000 watt'a kadarki kısım. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nun hesabına göre Michelob Hafif Kartal adlı deneme uçağını kullanacak pilotun vücut sıcaklığı her beş dakikada 1 derece (santigrad) artacakmış Bu durumda, pilot bu sıcaklığı nasıl yok edecek? Çarelerden biri olarak, uçağa, soğuk su stok edilmesi düşünülüyor. Bu arada, Daedalus'un vucut sıcaklığını nasıl olup da giderdiğini soran aklıevveller var. Adamı hem masal kahramanı say, hem de teknik güçlükleri nasıl yendiği üzerinde kafa yor. Yukarda adlarını saydığım kuruluşlar, yani Eıistitü, Uzay Müzesi, Union Carbide Şirketi ve Yale Üniversitesi çok daha ucu/, çok daha akla yatkın bir projeye de el atabilirler. Geçenlerdeki bir yazınıda da belirttiğiın gibi, Kvliya Çelebi'miz, Seyyahatnamesi'nin birinci cildinin sonunda, Hezarfen Ahmel Çelebi'nin, kartal kanatları ile, lodoslu bir havada, Galata Kulensi'nin en yüksek noktasından, topu topu 1500 metre ötedeki Üsküdar Doğancılar Çarşısı'na başarı ile indiğini yazar. Evliya bir de "Lâgarî Hasan Çelebi"den söz eder. Hasan, 50 okka (64 küsur kilo) barut macunundan yedi kollu bir fişek yapar. Sarayburnu'nda padişahın (MuratIV) önünde buna biner. Yardımcıları fitili ateşler. Lâgarî, "Padişahım, Allahaısmarladık, tsa Peygamber ile konuşmaya gidiyoruın" diyerek göğe yükselir. Gökte iken yanındaki havai fişekleri ateşleyerek ışık gösterisi yapar... Sonra, Çelebi bindiği büyük fişeğin barutu kalmayınca, ellerindeki kartal kanatları ile denize, yani Boğaza iner, su gösterileri yaptıktan sonra çıplak olarak Dördüncü Murat'ın önüne çıkar. Yer öptükten sonra, "Padişahım, tsa Peygamber sana selam söyledi" diye şakaya başlar. Padişah, biı kese akçe verir kendisine. Sonra sipahi yazarlar. Sonra da Kınm'a Selametgiray Han'agider, orada ölür. Evliya, kendisi için "Yar'ı sfldıkımızdı" (Sadık dostumdu) diyor. Evet, adlannı saydığım dört Amerikan kuruluşu bunlann uygulamasını da yapabilir: Daha kolay, daha ucuz olarak. Lâgarî'nin öyküsü, üstelik, akla da yatkın. Jules Verne de "Dilnyadan Aya" ve "Ayın Çevrcsinde" adlı yapıtlarında buna benzcr durumlardan söz etmemiş mi idi? Hem dc üstat'tan 250 yıl kadar öncc? Bir masal kahramanı incelenmeye değer bulunuyor da gerçek olduğu söylenen birisi neden incelenmiyor? Lâgarî, gösterisini, Dördüncü Murat'ın Kaya Sultan adlı kızının doğduğu gece yapmış. Sultanın 1632 veya 1633'te doğduğunu Sayın (,'agatay IJIuçay, "Padişahlann Kadınları ve Kızları" adlı yapıtında yazar (sayfa 54). Doğum tarihi kesinlik kazanırsa Lâgarî'nin gösteri tarihi de kesinlik kazanmış olur. I I Sıcak su mu, soğuk su mu? Ayağınızı veya a ¥ bıleğinızı çarptınız, incittiniz? Ne yaparsınız? llk akla gelen, sıcak su hazırlayıp bacağınızı içine sokmak. Kovboy filmlerinde gördüğümüz gibi. Fakat, uzmanlar tam tersini öneriyor. Sıcak su damarları genişletir, zedelenmiş yere daha çabuk, daha çok kan gitmesine yol açar. Sonuç, ayağın daha çok şişmesi ve ağrımasıdır. Soğuk su ise tam tersi etki yapar. L ı ak Amerikan Kalp Derneğı'nce son yayımlanan bir rayorda kahve ile kalp hastalıkları arasındakı ilişki üzerinde durulmuş. incelemeler şu sonucu vermiş: Kalp bozukluğu olasıhğı çok kahve ıçenlerde (günde 56 fincan) içmeyenlere göre 2 kat daha çok. Araştırma 1 000 kişı üzerinde 25 yıl içinde yapılmış Bunlar her beş yılda bir muayeneden geçirilmiş; sonunda, sigara, tansiyon kolesterol. yaş gibi obür hastalık nedenlerı yanında kahvenin de önemli rolü olduğu anlaşılmış. [ Kahve ve kalp I O0GÜNMLZ1GÎİ İ İ BİR SQ