Catalog

Cumhuriyet ENERJİ 7 Şubat 2012 27 4 Rusya ve Azerbaycan ile müzakerelerde hedefler tutmadı Boşa çıkan hesaplar Oğuz TÜRKYILMAZ MMO Enerji Çalışma Grubu Başkanı oguz.turkyilmaz@mmo.org.tr ürkiye’nin hızla artan, 2011 yılında 10 milyar metreküp artışla rekor kıran doğalgaz ithalatında; birinci sırada Rusya yer alıyor. Rusya’dan gelen gazın 14 milyar metreküplük bölümü UkraynaRomanyaBulgaristan güzergahını takip eden boru hatları üzerinden; biri 6 milyar metreküp/yıl, diğeri 8 milyar metreküp/yıl olan iki ayrı sözleşmeyle alınmaktadır. Bu sözleşmelerden yıllık 6 milyar metreküp kapasiteli olanın süresi 2011 sonunda sona ermekteydi. Özel sektör kuruluşlarının sözleşmenin uzatılmaması ve kendilerine devir edilmesi taleplerini, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın (ETKB), “Bu sözleşmenin BOTAŞ tarafından uzatılmayacağı ve özel sektöre devredileceği” yolundaki açıklamaları ve kasım ayındaki sözleşmenin 31 Aralık 2011 tarihi itibariyle sona erdirildiği açıklaması izledi. Daha sonra, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) bu sözleşmenin kendilerine devredilmesini isteyen şirketlerin, satıcı Gazprom ile yapacakları sözleşmeleri ibraz ederek ithalat lisansı için başvurmalarını istedi. Çok sayıda şirketin EPDK’ye başvurmasına karşın, Gazprom’un hiçbir özel şirketle anlaşma yapmaması sonucu, sözleşme özel sektöre devredilemedi. Ağır kış koşullarında 6 milyar metreküplük arzın başka kay T naklardan hemen sağlanamayacağını, yetkililer ancak yumurta kapıya dayanınca idrak etti ve Aralık ayının son haftasında koşa koşa Moskova önlerine dayandılar. Gazprom ve Rus yönetimi de kartlar ellerinde olarak, ETKB yetkilileri ile masaya oturdular. Görüşmeler sonucunda feshedilen anlaşma geçici olarak kısmi bir miktar üzerinden bir yıl daha uzatıldı. Rusya’nın “bu alicenap davranışı” karşılıksız kalmadı. Türkiye, Güney Akım Projesi’nde, Rusya’yı Karadeniz tabanında boru hattı geçişlerinde Ukrayna’ya bağımlılığından kurtaracak bir adım attı ve bu boru hattının, Karadeniz’de Türkiye’nin münhasır ekonomik bölgesinden geçişine izin verdi. İktidar çevrelerinin Rusya görüşme ve anlaşmaları ile ilgili açıklamalarına bir bakın, sizce bu işten kim kazançlı çıktı dersiniz? Gazprom’un AB’deki alıcılarına da yaptığı sınırlı bir indirimin, Türkiye’ye de verilmesini “zafer” olarak niteleyenler bile oldu. Etkili ve yetkili özel sektör sözcüleri, “Rusya’dan devralacağımız 6 milyar metreküplük sözleşme bize yetmez, Cezayir’le 2013’te bitecek 4 milyar metreküplük LNG sözleşmesi de bize devir edilsin” diyor. Spot LNG ithalatı yapmak üzere lisans alan şirket sayısının 30’a ulaştığına bakacak olursanız, gaz ithalatının özelleştirilmesini neden savundukları ortaya çıkar. Evet, Rusya’dan 6 milyar metreküp ithalat hakkını devralmak isteyenlerin hevesi bir başka bahara kal Rusya’dan gaz sağlayan bir hattın özel sektöre devredilmesi yönündeki beklenti gerçekleşmeyince bu ülkenin Güney Akım Projesi’nin izin verildi. Karşılığında idareten bir gaz alımı yapılması kararlaştırıldı. Azerbaycan’ın girişimleri ise kendi çıkarlarını koruyor. Gaz konusunda dışa bağlımlılık perçinleniyor, hükümetin elektrik üretimindeki doğalgaz payını yüzde 30’ların altına düşürme hedefi hayal olarak kalıyor. dı, ama vazgeçtiklerini sanmayın. Gazprom hemen olmasa da bir süre sonra, “en fazla müsaadeye mazhar özel şirketleri” seçecek ve “İthalat lisansı verin” diyerek, bu şirketleri EPDK’ye gönderecektir. Öte yanda Gazprombank’ın da Gazprom’un yanı sıra Türkiye doğalgaz sektörüne girmek istediği, BOTAŞ’ın ithalat sözleşmelerinden birini devralan şirketlerden biriyle ortaklık görüşmelerine başladığı haberleri de basında yer aldı. DOĞALGAZ SANTRALLAR YATIRIMIN DURUMU FAAL DURUMDA YATIRIM AŞAMASINDA LİSANS ALMA AŞAMASINDA TOPLAM de Azerbaycan’dan ilave 6 milyar metreküp gaz alabilecek. Bu anlaşma BOTAŞ’ın mevcut boru hattı şebekesinin kullanımını ve gerekirse yeni yatırımlarla güçlendirilmesini öngörüyor. KURULU GÜÇ (MW) 16 820.50 8 549.10 25 740.06 51 109.66 (KAYNAK:EPDKEÜAŞ) gaz ve boru şebekesi üzerinden taşınabilir. Ancak Türkiye, taşınacak gaz ve petrolün kayda değer bir bölümünü de tercihli ticari şartlarda satın alma ve ulusal ihtiyaçların karşılanmasında kullanmanın yanı sıra ihraç etme imkanına da sahip olmalıdır. Bu yaklaşımla, Rusya’nın deniz dibinde daha uzun metrajda boru döşenmesini öngören, yüksek maliyetli Güney Akım Hattı yerine Mavi Akım Boru Hattı’na yeni kapasiteler eklemesi ve fazla gaz arzını BOTAŞ’ın ulusal iletim şebekesi üzerinden ihraç pazarlarına iletmek de söz konusu olabilir. Azerbaycan’dan atak Yılın son aylarında Azerbaycan’ın ulusal şirketi SOCAR’ın ataklarına da tanık olduk. SOCAR özelleştirmede edindiği PETKİM’in tüm hisselerine sahip oldu ve PETKİM bünyesinde 5 milyon ton/yıl kapasiteli yeni bir rafineri yatırımına başladı. Azeri gazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya ve diğer ihraç pazarlarına ulaştırmayı öngören Transanatolia Projesi için Türkiye ile anlaşmalar imzaladı. Bütün bunların Azerbaycan açısından önemli kazanımlar olduğu açık. Transanatolia Projesi ile Azerbaycan ürettiği gazı daha iyi şartlarda pazarlama imkanı bulabilecek. Bu anlaşma ile Türkiye BOTAŞ tekel olmalı Bu noktada, bir adım daha ileri atılmalı; ülkemizin egemenlik haklarını ve iletimdeki BOTAŞ tekelini zaafa uğratacak olan hiçbir uluslararası projeye izin verilmemeli. Ulusötesi şirketlere verilecek boru hattı tesis ve işletme hakları, ileride ülkenin egemenliğine müdahale nedenlerini de doğurabilir. Bu nedenle, Nabucco Anlaşması da tekrar ele alınarak iptal edilmelidir. BOTAŞ ortak da olsa, başka bir devlete, o devletin ulusal ve çokuluslu kurumlarına ve ulusötesi şirketlere, ülke toprakları üzerinde boru hattı tesis ve işletme hakkı verilmemelidir. Başka ülkelerdeki üreticilerin gaz ve petrolü, ülke çıkarlarına uygun olması ve ETKB ve BOTAŞ’ın uygun görmesi halinde, taşıma ücreti karşılığında mevcut ulusal Bağımlılıkta son nokta 228.4 milyar kilovat saate (kWh) ulaşan 2011 elektrik üretimi içinde kaynaklar yönünden 102.1 milyar kWh ve yüzde 44.7’lik payla doğalgaz ilk sırada yer alıyor. Kurulu güç açısından ise 2011 sonu itibariyle doğalgaz santralları, 16 bin 820.5 megavat (MW) kapasite ile hidrolik santrallardan sonra ikinci sırada geliyor.