Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
28 EYLÜL 2025
3
Helikopter
Birlik olmak
anne babalar
ama kiminle?
ve yöneticiler
06 yıl önce bugün 28 Eylül kesilir. Ertesi gün de emri
1919’da Mustafa Kemal altındaki sivil asker görevlilere
Paşa Sivas’ta Kongre der ki: “İstanbul hükümeti›nin Ali Kemal
atı’da bir şeydir. Bağımlı olmak
Binası’nda. Temsilciler tuttuğu ve takip etmekte
çocuk bir çocukların gerek küçükken
1 Kurulu Başyazmanı Cevat olduğu gericilik yoluna ve
gün annesine gerekse büyüdüklerinde
Abbas Gürer yanı başında. Gece yaşamakta olduğumuz günlerin
“Başımda gelişmelerini, özgür
uyumamışlar, telgraf başında büyük korku ve tehlikelerine
B dönen bir kararlar verebilmelerini
Abdülkerim Paşa’yla altı saati aşkın karşı haklarımızı savunmak
helikopter gibisin” demişti. olumsuz yönde etkiler.
ŞADUMAN HALICI
konuşmuşlar. Abdülkerim Paşa kim? ve varlığımızı korumak için
Çocuğun bu metaforu “Son Bir Saat” ismini
sadumankaragozhalici@gmail.com
Konu ne? Milli Meclis’in seçilmesini
psikologların, taşıyan son
Mustafa Kemal’in tanıdığı ve ve toplanmasını sağlamak ve
eğitimcilerin romanımda
sevdiği bir asker. Selanik doğumlu. Sıkışan İstanbul hükümeti çabuklaştırmak bugünün en
hoşuna gitti, Turhan Bey
onu aracı koymuş, Paris’te Osmanlı’nın kaderi belirlenceği sırada önemli görevidir.” (İ.Güneş,
“Helikopter anne adında bir tarih
aradaki ikiliğe son verin diyesi. 27 Ekim günü saat 23.00’te 6-12)
babalar” kavramı öğretmeni var.
başlayan görüşme tan ağarıncaya kadar sürmüş. Son sözü Mustafa
ortaya çıktı. Bir kızı olan
DAMAT FERİT’İN PLANI
Kemal söylemiş: “Millet güçlü, idrak sahibi, azminde kararlıdır.
Burada kastedilen bu babanın kızı
Damat Ferit Mustafa Kemal’i
Fiili hareketler seri cereyanını almıştır. Padişahın lütfen karar
şey annenin, evlenmiştir, eşiyle
de yola getireceğini sanır. İşte
Damat Ferit
vermeleri ve meseleyi halletmeleri zamanıdır.” (Nutuk, 151-156)
babanın veya her ve çocuğuyla
Abdülkerim Paşa’nın aracılığı o
Mesele, Damat Ferit’in koltuğundan çekilmesi. Çünkü aylardır
ikisinin birden yurtdışına
PROF. DR.
günlerin eseridir. Mustafa Kemal
yapılamayan seçimlerin önündeki en büyük engeldir o. Dile kolay,
sürekli olarak gidecektir.
için dostluk bir yana vatan millet
ÜSTÜN
tam 281 gündür Meclis kapalıdır. Mustafa Kemal’in Şişli’de,
“ihtiyaçlarını Turhan öğretmen,
sevdası bir yanadır.
Meclis koridorlarında, minber sütunlarında gösterdiği çaba
DÖKMEN
gidereceğiz” diye “Küçükken kızımı
28 Eylül sabahı kongre
yankısını bulmamış, 21 Aralık 1918 günü padişahın kararıyla
çocuğun etrafında çok bağımlı
binasının küçücük odasında
Meclis kapatılmıştır. Anayasa çiğnenmiş, dört ay içinde yapılması
dolaşmalarıdır. kıldım, bunalttım,
sessiz ama kararlı iki asker
gerekirken millet hep oyalanmıştır.
Türkçemizde, “Etrafında acaba şimdi bu yüzden mi
vardır. Sessizliği bozan Mustafa
Ali Kemal örneğin 1 Ocak 1919’da “Milletvekili seçimlerinin
pervane olmak” diye bir uzaklara gidiyor?” diye
Kemal: “Yaz çucuk” der Cevat
yakında başlayacağını sanıyoruz” der Sabah’ta. Ertesi gün hükümet
kavram var. Genelde bir düşünür.
Abbas’a. Gece boyunca telgraf
seçim tarihini, barış yapılıp ülke normalleştikten sonraki dört aya
güçlünün, bir padişahın,
başında yapılan görüşmeyi
HELİKOPTER
bırakır. 22 Mart’ta Damat Ferit, “Nispi temsil sistemine geçeceğiz”
vezirin veya bir zenginin
özetleyen yazının ardından Sivas
YÖNETİCİLER der. Azınlıklar daha çok seçilsin diye efendilerine yaranmak ister.
etrafında bir emri olursa
Kongresi Beyannamesi kaleme
Anayasanın öngördüğü dört ay çoktan geçmiştir. Vatanseverlerin
İlgili kaynaklarda
diye tetikte bulunanlara
alınır.
sesi yükselir. Esat Paşa’nın Milli Kongre’sinin üyeleri 23 Mayıs’ta
helikopter yönetici
pervane oluyor denir.
“Ülkenin ve milletin geleceği
“Milli şura oluşturulsun” der. Milli şura, milli meclis, adı ne olursa
gibi bir kavram yok
Çoğunlukla otokratik
Cevat Abbas
anayasaya uygun bir hükümetin
olsun halkı temsil edecek bir kurul isteği damga vurur Saltanat
fakat pratikte bu tür
rejimlerde halktan diktatöre
kurulmasına bağlıdır. Seçimlerin
Şurası’na. İstek yazılı olarak da verilir padişaha. 1 Haziran günü
yöneticilerin, müdürlerin,
yaklaşabilenler onun
yapılmaması anayasayı
hükümetten açıklama gelir. Lütfetmiş, milli şura toplanmasına
diktatörlerin bulunduğunu
etrafında pervane olurlar.
çiğnemek demektir. Ortada vatan ve millet için yaşamak ya da
razı olmuştur. Ve yine o gün hükümet Paris’te yapılacak barış
düşünebiliriz. Bazı
Demokratik rejimlerde ise
ölmek seçenekleri vardır. Bu nedenle seçim hazırlıklarıyla yakından
konferansına çağrılmıştır. Damat Ferit gitmeden gol atmak ister
müdürler sorumluluklarını
siyasiler hizmet edebilmek
ilgilenilmesi, milletin aydınlatılması bir vatan görevi olmaktadır.”
gibidir. Şura sözcüğünü benimsemiştir hükümet ama aklındaki tıpkı
yardımcılarına delege etmek
veya oy alabilmek için
Demokrasi algısı o kadar yüksektir ki seçimlere yasadışı bir
Saltanat Şurası gibi seçimsiz, atamayla oluşturulacak bir meclistir.
istemezler, bütün evraklara
vatandaşın etrafında
karışmanın olmayacağı da özellikle vurgulanır. (ATTB:90-93)
Sesler yükselir. Paris’ten çıkacak barış nerede onaylanacaktır? Kim
paraf atmaya çalışırlar.
pervane olurlar. Despot
Bu kararlılık emperyalizmi de maşalarını da dize getirecek,
onaylayacaktır? Seçimsiz oluşturulacak bir meclis yasal olacak
Bu tavır bağımlı kılıcıdır.
rejimlerden demokratik
Damat Ferit 2 Ekim’de istifa edecek, Ali Rıza Paşa hükümetiyle
mıdır? (İ.Güneş, 4-6)
Bu tür müdürler işlerin
rejimlere geçtikçe pederşahi
seçimler yapılacak ve Meclis açılacaktır.
aksayacağı endişesiyle tatile
aileler yerlerini çocuk
OYALAMA OYUNU SÜRER
Evet Damat Ferit’i düşüren, seçimi uygulatan Temsilciler Kurulu
çıkmazlar, hastalanırlarsa
egemen ailelere bıraktılar.
17 Haziran’da, Kabine toplantısında seçim karşıtı sesler yükselir. Başkanı Mustafa Kemal Paşa’nın irade ve kararlılığıdır. Ancak bu
geride kalanlar inisiyatif
Çocuk egemen ailelerde
Başı İçişleri Bakanı Ali Kemal çeker: Gerekçe, ülkede seçim irade ve kararlılığın arkasında Çiftçiler Derneği gibi vatansever
kullanamadıkları için
ise helikopter anne babalar
yapılacak ortam yok. Aynı gün Damat Ferit, “O ortamı yaratan dernekler, kurullar ve siyasal partiler vardır. Sarayın ve hükümetin
sorunları çözemezler,
çıktı ortaya. Çocuğun
İttihatçılardır” diyerek şikâyet eder Paris’te ve Ali Kemal 23 Abdülkerim Paşa ile kaldırmak istediği İstanbul-Anadolu ikiliğini
bağımlı çocuklar gibi
etrafında pervane olan,
Haziran’da baklayı çıkarır ağzından, “Seçimler ertelensin” diyerek. vatan ve millet için yapılan elbirliği ortadan kaldırmıştır.
anne babalarını beklerler.
isteklerini hemen yerine
Gazeteler, sivil toplum örgütleri ikiye bölünür. İktidar yanlısı Sabah Diyeceğim o ki amaca ulaşmak için birlik olmak gerekir. Birlik
Müdür ise samimiyetle ben
getirmeye çalışan, sürekli
, Alemdar, Hürriyet ve İtilaf hükümeti destekler. Ülkede zaten olmak için de birlik olmak isteyenlerin düşünsel ve eylemsel
olmadan yapamıyorlar diye
olarak “Çalış!” diyen, onları
çok sorun varmış, bir de seçim sorunu eklenmesinmiş. Ülkedeki duruşlarındaki yanar dönerlik göz ardı edilmemelidir.
düşünür. Oysa elemanları
kurstan kursa taşıyan anne
Hıristiyanlar da seçim istemiyormuş… Karşılarında vatanperverler
müdürsüz yapamaz hale
babalar bu gruba girer.
dik duruşu sürdürür. Vakit, Akşam, İleri’de kimi yazarlar, Vahdeti
kendileri getirmişlerdir.
Kaynakça:
Milliye, Milli Kongre gibi oluşumlar Sulh ve Selameti Osmaniye,
BAĞIMLILIK
Bazı diktatörler de - Atatürk’ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri, TİTE Yayınları, Ankara,
Milli Ahrar, Sosyal Demokrat, Ahali İktisat gibi partiler seçimden
1964.
Helikopter anne babalar
helikopter müdürler gibi
yanadır. Milli Ahrar bir de bildiri yayınlar hükümete karşı. Onu - Gazi Mustafa Kemal, Nutuk, Kaynak Yayınları, 2015.
iyi anne baba olduklarını
her iş kendi tekellerinde
- İhsan Güneş, Atatürk Dönemi Türkiye’sinde Milletvekili Genel Seçimleri,
Vahdet-i Milliye kurulu izler…
düşünürler. Çevreleri de
olsun isterler, bu yüzden
İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
Hükümet 11 Temmuz’da yine toplanır. Bakanların çoğu tepkiyi
onları iyi anne baba olarak
becerisi zayıf yardımcılar
görmüştür, seçim yapılmasından yanadır.
tanımlar. Ancak bu anne
seçerler. Örneğin
İki isim hariç. İlki Damat Ferit’e vekillik
baba tavrı bağımlılık
Napolyon, Waterloo’da
eden Mustafa Sabri diğeri Adalet Bakanı
yaratabilir. Hem çocuk
27 mareşalinden en
Vasfi’dir. Bütün kulaklar ise Damat
anne babaya bağımlı olur
iyilerini kendi başarısını
Ferit’tedir. Paris’te adeta azarlanan
hem anne ve baba çocuğa
gölgelemesinler diye
başbakan döner dönmez hıncını Mustafa
bağımlı olur. Adeta evin
cepheye sürmemişti.
Kemal’den çıkarmaya yönelir. Zaten
ortasında bir bonzai
Hitler de yapılan her işin
yokluğunda Mustafa Sabri, 9. ordu
(bonsai) çıkar ortaya. Sahibi
kendi emriyle yapıldığını
müfettişliğinden azletmiştir Paşa’yı. O
çok uğraşmıştır ama bonzai
vurgulardı. Himmer’in
da tutuklanmasını buyruk verir. Danışıklı
devasa ve özgür bir ağaç
bir denizaltının suya
dövüş, istifa eder 21 Temmuz’da ve
olacakken güdük kalmıştır,
indirilmesiyle ilgili
yine atanır aynı gün başbakanlığa ve
şirin bir minyatür olmuştur.
konuşmasını izlemiştim.
taze İçişleri Bakanı Adil yine “Seçim
Bonzai sahibine bağımlıdır,
Himmer “Führerimizin
yapılacak” der. Bir hafta sonra da seçim
sahibi de ona bağımlıdır.
emriyle yapıldı bu gemi,
hazırlıklarını başlatır. Her ağzını açtığında
Birbirlerine bağımlı
adını da o koydu. Şimdi
İttihatçıları suçlayan hatta Anadolu’da
olarak yaşayanlar bir
onun emriyle denize
filizlenmeye başlayan mücadeleyi
süre sonra birbirlerine
indireceğiz” diyerek ibretlik
İttihatçılıkla eş gören hükümet yine o
öfkelenmeye başlarlar.
bir konuşma yapmıştı.
İttihatçıların çıkardığı geçici yasaya
Hem çocuk, “Bana çok
Tarih ülkelerini bağımlı
sığınır. Asker olanların oy kullanmalarını
karışıyorlar” diye anne
kılan, her şeyi tekellerinde
ve milletvekili olmalarını engellemektedir
babasına öfkelenir, hem
tutan, sonuçta her şeyin
o geçici yasa. Mustafa Kemal de asker
anne baba, “Onun için
kaybedilmesine yol açan
arkadaşları da böylece giremeyecektir
saçımızı süpürge ediyoruz,
çok lider görmüştür. Bu
seçime...
bizi dinlemiyor” diye
liderler de helikopter
30 Temmuz’da hükümet bütün
çocuğa öfkelenir.
liderlerdir. Ekranlarda,
makamlara duyurur aldığı kararı. İçişleri
Eğer bir felçli yakınınıza
meydanlarda sürekli
bakanı, seçim çalışmaları hızlansın
bakıyorsanız karşılıklı öfke
olarak gözükürler, tüm
buyruğunu da verir ama hükümetin
burada da çıkar ortaya.
işlerin kendilerinin eseri
sıkıyönetimi pekiştireceği haberleri
Felçli kişi ve ona bakanlar
olduğu izlenimini vermeye
de yayılır ortalığa ve vatanseverler
karşılıklı olarak bağımlı
çalışırlar. Helikopter anne
yine parti, dernek adı altında seslerini
oldukları için birbirlerine
babalar da çocuklarını
yükseltir. Hürriyet ve İtilaf bile adaylarını
hak etmedikleri öfkeler
yetiştirmek için çok
belirler. Kızgınlardır Damat Ferit’e.
yöneltirler.
uğraşırlar, onlar için
Paris’e ayak basar basmaz “Ben Fransız
Bir çocuğun ailesine,
koştururlar ancak sonuçta
dostuyum” demiştir başbakan ve İngilizci
arkadaşlarına, ülkesine
yaşamda kendi başına
Hürriyet İtilaf’ın işine gelmemiştir bu
bağlı olması istendik
mücadele edemeyecek
beyanat. Ülkenin dört bir yanında, işgal
bir şeydir fakat bağımlı
bağımlı bir çocuk, bir
edilmemiş topraklarda seçim çalışmaları
olması istemediğimiz bir
bonzai yetiştirmiş olurlar.
hızlanmışken milletin sesine Sivas’taki
Genel Kongre Heyeti tercüman olur. 11
Eylül’de “seçimler hemen yapılsın” diye
İmtiyaz Sahibi:
28 EYLÜL 2025 SAYI: 1851
CUMHURİYET VAKFI adına
uyarısını yapar. O bu uyarıyı yaparken
n Yayın Koordinatörü
ALEV COŞKUN
dizgiciler ertesi gün yayımlanacak
DENİZ ÜLKÜTEKİN
Genel Yayın Yönetmeni
n Reklam Genel Müdürü
Alemdar sütununa, “Meclis’in kısa
MİNE ESEN
EVSUN SİNEM ALKAN
Sorumlu Müdür
pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr zamanda açılmasına ihtimal vermiyoruz”
BETÜL BERİŞE
cümlesini dizmektedir...
Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve
Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık
Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad.
AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul
Mustafa Kemal Paşa kararlıdır. 12
No:11A/41 Bahçelievler İstanbul Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım
Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 e-posta:
Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın
reklam@cumhuriyet.com.tr Uets: 25999-15079-37611
Eylül’de İstanbul hükümeti ile ilişki
KÖPRÜBAŞI