Catalog

11 MAYIS 2025 3 Bir anım İdam kararı neden alandöken” Geçen hafta 6 Mayıs’tı, onu isimli andık. Bu yazıyı o yüzden romanımda yazdım. yazdığım İDAM BİR SUÇTUR “Pancak Genelde ağır suçluların başka bir yerde idam edildikleri düşünülür paylaşmadığım bir anımı ancak idam olayının anlatmak istiyorum sizlere. kendisi de toplumsal 1967 yılında Erzurum bir suçtur. İdam cezası, ŞADUMAN HALICI Ticaret Lisesi’nde ortaokul toplumun soğukkanlılıkla ugün sizi 105 yıl önceye var mıdır?” 2. sınıftaydım. Bütün sadumankaragozhalici@gmail.com yerine getirdiği törensel götüreceğim yine. Türkiye (Bıyıklıoğlu: 263, notlarım dokuz, 10’du. bir linçtir kanımca. İdam Cumhuriyeti’ni kuran, demokratik 270, 271) Sınıftaki en yüksek edilen kişilerin bunu hak hukuk devletinin altyapısını Antepliler canhıraş vatan mücadelesini notlar bana aitti. Bir gün ettikleri savunulabilir ancak B kurumsallaştıran Atatürk ve sürdürmektedir. Binbaşı Hamdi Bey’in öğretmenimiz, “Sınıflar toplum idam etmeyi hak arkadaşlarının ölüm cezasına çarptırıldığı kuvvetleri Fransızları Kilis’e dönmeye mecbur arası bilgi etmemektedir. İdam bir gündür 11 Mayıs. Vahdettin 24 Mayıs’ta bu bırakmıştır. Malta’da sürgünde olan Ziya yarışması toplumu küçük düşürür. kararı, 27’sinde de Fevzi Çakmak Paşa’nın Gökalp ise milletten beklentisini kızı Seniha’ya yapılacak, Ülkemizde idam cezası idamını onaylayacaktır. yazdığı mektupla dillendirir: “Birbirinize beş kişilik yürürlükteyken kişi idam Emperyalistler, saray ve hükümeti için bu teselli veriniz. Bu zamanlar sabırla, bir ekip edildikten sonra yetkililer karar sonuçtur. O sonuca adım adım ulaşırlar. oluşturun” tahammülle geçer.” (Sarıhan III: 35). ailesinin kapısına onun Düğmeye İstanbul’un işgaliyle basılır. 5 dedi. MİLLET UYANIYOR idam edildiğini belirten Nisan 1920 günü Damat Ferit sadrazam Sadece Millet uyanmıştır, direnme kararlılığındadır. bir yazı yapıştırırlardı yapılır, işbirlikçi hükümet hazırdır. Sonra, bu bilgiyi Salih Cevdet’in “Denizdeyiz, gemimiz batarsa ve ailesinden idamda 10 Nisan’da “Kürt Nemrut” lakaplarıyla verdi. Ben PROF. DR. kayığa, o da batarsa simide, simit de batarsa kullanılan ipin parasını anılan eski vali Mustafa Paşa, Divanı Harbi durumdan ÜSTÜN yılana sarılacağız” cümlesindeki kararlılık, isterlerdi. Suçun kişiselliği Örfi başkanlığına getirilir. İşbirlikçi yargı vazife DÖKMEN emperyalist işgalciler ve onların işbirlikçileri ilkesine aykırı olan bu da hazırdır. 23 Nisan günü bu mahkemeye çıkarıp için tehlikelidir. Çünkü onlar 11 Mayıs davranış aileye yapılan olağanüstü yetki verilir. Mahkeme 24 notları günü açıklayacakları barış metninin Türkte psikolojik bir işkenceydi. Nisan’da Mustafa Kemal Paşa ve beş benden sonra en iyi olan yaratacağı tepkiden, o tepkinin TBMM çatısı İnsanlık adına utanç verici dört arkadaşımı seçtim. Bu arkadaşını yargılamaya başlar. “Nemrut” altında kitleselleşmesinden korkarlar. O gün bir davranıştı. Menderes durumu sınıf öğretmenimize Mustafa Paşa başkanlığındaki bir Numaralı Fransa başbakanı A. Millerand 26 Nisan’da idam edildikten sonra söylemedim, bence doğal Divanıharp, 11 Mayıs günü kararını açıklar: San Remo’da verdikleri kararı, ileride Sevr adını alacak antlaşma Berrin Menderes de aynı olan buydu, arkadaşlar da İdam (Ayışığı: 381-390). Kim için? Mustafa Kemal Paşa, Ali Fuat hükümlerini Versay Sarayı’nda sunar İstanbul hükümetinin muameleye tabi tutulmuştu. Paşa, Kara Vasıf, Alfred Rüstem ve Dr. Adnan Adıvar ile Halide itiraz etmediler. Beşimiz temsilcisi Tevfik Paşa’ya... Bu tür vicdana aykırı Edib için. Ne yapmış bu isimler? ders dışında toplanıp Diyeceğim o ki 11 Mayıs günü yalnızca Mustafa Kemal ve yasalara itiraz etmemek de Kuvayı Milliye adı altında fitne ve fesat çıkarmış. Zorla para yarışmaya hazırlanmaya arkadaşlarına idam gömleği giydirilmez. Aynı gün o gömlek Türk bir suçtur. başladık. toplamış, askere almış. Vergi ve askerlik kararına katılmayanlara milletine de giydirilir. Türkü tarihten silmeye cüret eden o metin, Deniz Gezmiş ve Aradan bir hafta geçti... işkence yaptırmış, işkenceyi teşvik edenlerin başını çekmiş, iç yıllar sonra Türklükten istifa edecek Mustafa Sabri Efendi’yi arkadaşları idam edilmeden Bir gün ekibimizde olmayan güvenliği bozmuş… (Peyamı Sabah, 13 Mayıs 1920) bile çileden çıkarır. 21 Mayıs’ta Sultanahmet’te yapılan mitingde önce o günkü Türkiye bir arkadaşımız bana, Gerçek bambaşkadır. İki soru sorulmalıdır. Neden bu altı isim kürsüye çıkar ve şöyle seslenir: “Venizelos dünya savaşının sırf Barolar Birliği başkanı “Seni kim başkan seçti?” idama mahkûm edilmiştir? İdam kararı neden 11 Mayıs günü Yunan emelleri için yapıldığını iddia etse yeridir.” (Alemdar, 22 Prof. Dr. Faruk Erem, dedi. Ne cevap vereceğimi açıklanmıştır? Mayıs 1920). Cumhurbaşkanı Cevdet bilemedim. Sahi kim Yanıtlayalım. İlk sorunun yanıtı idam cezasına çarptırılanların Emperyalistler ve işbirlikçileri Türk milleti Sevr idam Sunay’a bir mektup seçmişti? Ben seçmiştim. kişiliklerinde saklıdır. Anadolu’da emperyalizme meydan fermanına boyun eğsin diye, Sevr’e boyun eğdirmeyeceklerin yazarak “Bu idamları Kendimi sorguladım. Bence okuyanların önderi Mustafa Kemal’dir. O, egemenlik milletindir idam fermanından korksun diye bütün tuşlara aynı anda basar. onaylamayınız, idam telafisi doğal olanı yapmıştım diyen TBMM’nin de başkanıdır. Ali Fuat Paşa, Milli Mücadele’nin Kuvayı Milliye’yi yok etmek için Kuvayı İnzibatiye var gücüyle mümkün olmayan bir ancak doğal olan her zaman askeri önderidir. Sivas’ta Umum Kuvayı Milliye Komutanı olarak saldırır. Ahmet Anzavur da paşalık rütbesi verilerek İstanbul’dan cezadır” demişti. Fakat ne doğru muydu? atandığı günden beri görevini sürdürmektedir. Kara Vasıf Karakol Anadolu’ya salınır. Adapazarı’nı ele geçiren, Geyve Boğazı’na dediği anlaşılmamıştı. Daha sonraki yıllarda Cemiyeti’nin lideri, Alaşehir Kongresi’nin cephe komutanı, saldıran bu katil “Kuvayı Muhammediye” genel komutanı unvanını Demirel sempatik bir anladığım kadarıyla bana, Heyeti Temsiliye’nin Afyonkarahisar temsilcisidir. Alfred Rüstem kullanır. İstanbul’dan gönderilen Binbaşı Çopur Hakkı ve adamları siyasetçiydi, “Sadece seni kim seçti diyen 1918’de yazdığı Fransızca kitapla Ermeni meselesinde Türk tezini da İzmit-Adapazarı-Düzce-Bolu çizgisinde Kuvayı Milliyeci Türkçe konuşarak Adriyatik arkadaşım Deniz Gezmiş’in savunan isimdir. İstanbul’da kurulan Kilikyalılar Cemiyeti’nin kılığına girer. Yağma çapul yapar, vergi salar. İngiliz-Damat Ferit erkek kardeşiydi. O Denizi’nden Çin Seddi’ne üyesi, Sivas’ta Mustafa Kemal’in General Harbord’la görüşmesine propagandasını haklı çıkarmaktır amaç. Nedir o propaganda: yıllarda bunu bilmiyordum, yürüseniz aç kalmazsınız” eşlik eden isimdir. Ankara milletvekilidir. Adnan Adıvar yalnız “Bakın Kuvayı Milliye adındaki isyancılar milleti soyuyor!” İdam daha sonra öğrendim. demişti. “Ege bir Yunan TBMM’nin değil, Türk devletinin ilk sağlık ve sosyal yardım hükmünün gerekçesine de bu yazılmamış mıdır? gölü değildir, Ege bir Yetişkin olduktan sonra bakanıdır. Halide Edib işgalcilere miting kürsülerinde yanıt Vahdettin, 16 Mayıs’ta Kuvayı Milliye’ye kurşun sıkan 13 Türk gölü de değildir, bu olayı hatırladığımda veren, milleti mücadeleye çağıran, “Türk bağımsız yaşayacaktır” Kuvayı İnzibatiye mensubunu “gazi” diye anıp göğsüne Mecidiye binaenaleyh Ege bir şunu düşündüm: “Gezmiş kararlılığını ortaya koyan Türk kadınının simgesidir. Nişanı takarken Yunanın Anadolu’da 91 bin 63 eri, 3 bin 248 göl değildir” demişti. ailesinin çocukları özgür MALLARA EL KONUR subayı, 937 otomobil ve kamyonu, arkasında da emperyalist (Aslında “bizatihi Ege bir düşünceli, başları dik, her “Nemrut Mustafa” mahkemesi öfkesini idam cezasıyla dindirmez, dostları vardır. (Özakman:109). söylenene, kendilerine göl değildir” demeliydi.) mallarına da el koyar 11 Mayıs günü. Neden 10 Mayıs değil, neden Emperyalistlerin, sarayın ve hükümetinin yok etmeye ahdettiği dayatılana eyvallah Güzel. Ancak aynı Demirel, 12 Mayıs değil... Mustafa Kemal ve arkadaşları ise zaferden emindir. Çünkü etmeyen kişilerdi. Anneleri Deniz Gezmişlerin idamını Filmi birkaç gün önceye sararak yanıtlayalım. Anadolu’yu milletiyle el ve gönül birliği etmiştir. Millete yapılanları da babaları onları haksızlığa Meclis’te açık oylamayla geçtim, İstanbul halkı da açtır o günlerde. Memurlar maaş alamaz, defterine yazar. İşgalcileri defedince de o defteri açar. Her birini kafa tutan kişiler olarak yaptırmış, üstelik “evet” işçiler grevdedir. Tramvay şirketi işçileri ücretlerine zam ister, Yüzellilik adı verilen kara listesine alır önce. Sonra da vatansız yetiştirmişlerdi. Onlar anlamında herkes bir elini kabul edilmez. Şişli, Beşiktaş, Aksaray’daki işçiler de ayaklanır. bırakır. birer dadaştı, küçüğünden kaldırırken o iki elini birden İş bırakma eylemi vardır o günlerde İstanbul’da. Yurtseverler ise Gökalp’in kızına yazdığı gibi zafer sabredip birlik olanlarındır. kaldırmıştı. Keşke bunu büyüğüne onurlu gizli gizi toplanıp kentte direniş kararları almakta veya emperyalist gençlerdi.” yapmasaydı. avından kaçıp Anadolu’ya koşmaktadır. (İkdam 11, 12 Mayıs 1920) Deniz Gezmiş’in Bu konuda şunu Milliyetçiler ülkenin dört yanında ayaktadır. Edirne’de 9 Kaynakça şahsında bir efsane da belirtmek isterim, Mayıs’ta yapılan kongrenin ikinci gününde Şakir Kesebir, Metin Ayışığı, “Bir Askeri Mahkeme: İstanbul Birinci ortaya çıkmıştır. Burhan dünyadaki yaygın bir “İstanbul’la uzlaşmak abesle uğraşmaktır” der. “Üzerimize düşen Divan-ı Harbi Örfisi” Yedinci Askeri Tarih Semineri Bildirileri Sönmez’in “Masumlar” göreneğe göre idam görev memleketimizi ve milletimizi korumak ve savunmaktır” I, Ankara-2000, s. 381-390. romanında anlattığına hükmünü imzalayan diyen Mütfü Ahmet Efendi de ona katılır. “Boşu boşuna oturursak Zeki Sarıhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü III, TTK Yayınları, göre 70’li yıllarda hâkimler kalemlerini miskinlik ve zilleti kabul etmiş oluruz” cümlesi direniş isteğidir. Ankara, 1995. Haymana’nın çocukları kırarlar. Bu göstermelik bir Gözleri alev alev, gür sesi kararlı devam eder konuşmasına: Turgut Özakman, Atatürk, Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet “Deniz”cilik oynarlarmış. esef etmedir. Çünkü idamı Deniz Gezmiş’le özdeşim “Düşman istilası tehlikesi olan bir yerde cihat farzdır”. Salih Cevdet Kronolojisi, Bilgi Yayınları, Ankara, 1999. imzalayan kalem değildir, gençtir, neden hâlâ harekete geçilmediğini sorgular: “Irzımızı Tevfik Bıyıklıoğlu, Trakya’da Milli Mücadele 1, TTK kurdukları için olsa gerek. parmaklardır. namusumuzu korumak için padişahın izin vermesine lüzum Yayınları, Ankara, 1992. BERRIN KARADENIZ berrin.karadeniz@cumhuriyet.com.tr v‘Güneşin Başına Kültür rotası Gelen Konserden tiyatroya, sinemadan sergiye, Bir kültür sanat dünyasında öne çıkan etkinlikler... Durum’ v F1 beyaz v Guns N’ Roses, 32 yıl sonra perdede İstanbul’da anatçı ve oyuncu Melis Babadağ küratörlüğünü Dr. op Gun: Maverick”in yönetmeni Joseph Kosinski tarafından SZeynep Öztürk’ün üstlendiği “Güneşin Başına Gelen lkemizde “Tçekilen ve Formula 1 sevenleri heyecanlandıran “F1” filmi 27 Bir Durum” isimli ikinci kişisel sergisini, 14 Mayıs’ta DG Üilk olarak Haziran’da vizyona giriyor. Brad Pitt’in, deneyimli bir Formula 1 Art Project ev sahipliğinde sanatseverlerle buluşturuyor. 1993’te Türkiye’de pilotunu canlandırdığı ve Formula 1 organizasyonuyla işbirliği içinde Babadağ sergide, çocukluk hafızasından doğan resimleri, iç stadyum konseri çekilen filmde, Lewis Hamilton gibi F1 pilotları da yer alıyor. dünyasındaki renkler ve formlar ile harmanlıyor. veren topluluk, 32 yıl sonra 2 Haziran’da BJK v The Godfather orkestra eşliğinde sahnede v Black Tüpraş Stadyumu›nda sahnede olacak. Axl Rose, Duff McKagan ve Slash’ten oluşan topluluk, ikonik şarkıları ç Oscar ödüllü “The Eyed ile İstanbullu sevenleriyle buluşacak. ÜGodfather”(Baba) Peas filmi, Nino Rota’nın Oscar adayı müzikleri İmtiyaz Sahibi: geliyor! 11 MAYIS 2025 SAYI: 1831 eşliğinde, dev perdede ve CUMHURİYET VAKFI adına n Yayın Koordinatörü ALEV COŞKUN 65 kişilik canlı senfoni DENİZ ÜLKÜTEKİN Genel Yayın Yönetmeni orkestrasıyla sahnede here Is The Love?”, “Boom Boom Pow”, “Pump It” gibi n Reklam Genel Müdürü MİNE ESEN EVSUN SİNEM ALKAN Sorumlu Müdür olacak. The Gdodfather “Wşarkılarla akıllarda yer eden Black Eyed Peas, Türkiye’ye pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr BETÜL BERİŞE Live, 14 Eylül’de geliyor. Hip hop, pop, R&B ve elektronik müziği bir potada eriterek Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 34381 Şişli/İstanbul İstanbul’da, 16 Eylül’de Ankara’da 18 Eylül’de İzmir’de üretimlerini sürdüren topluluk, 11 Temmuz’da İstanbul Yenikapı No:11A/41 Bahçelievler İstanbul Dağıtım: Turkuvaz Dağıtım Tel: (0212) 343 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 68 e-posta: Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın seyirciyle buluşacak. Biletler satışta. Festival Park sahnesinde izleyicisi ile buluşacak. reklam@cumhuriyet.com.tr Uets: 25999-15079-37611 11 Mayıs KÖPRÜBAŞI