Catalog

21 ocak 2024 3 Arama motorları ile yanlış bilgilere daha fazla mı Harnâme inanıyoruz? Bilginin (Eşeknâme) Yüceltme, psikolojideki savunma mekanizmalarından birisidir. Bazı savruluşu eserler, içlerinde yer alan öfkeyi kırıp dökmeden mizah yoluyla topluma aktarırlar. Şeyhî’nin “Harnâme”si de Son yıllarda giderek daha büyük bunun güzel örneklerinden biridir. sorunlara yol açan yalan haberin eyhî’nin manzum eseri olan internet üzerinden hızla yayılması, Harnâme’nin* edebiyatımızda bir ilk pandemi sonrasında zirve yaptı ve olduğunu söyleyebiliriz. Aynı zaman da ortaya yeni bir kavram çıktı: İnfodemi. Şbir hekim de olan şairin mahlası Şeyhî, adı Yusuf Sinan’dır. ilgi kelimesi “bilme, bilinen şey” Şeyhî, XIV. asrın sonlarında Kütahya’da sözcüğünden evrilmiştir. Ancak yetişmiştir, Çelebi Mehmet’i tedavi ettiği bilinen şeyler zamanla kasıtlı için kendisine ihsan edilen köye doğru yola ya da kasıtsız olarak “bilinmesi çıktığında eşkıyalar tarafından soyulur, saldırıya Bgereken” şeye dönüşebilir. Bunun uğrar. Şeyhî’nin bu olayı hicvetmek amacıyla bir olayın, bir durumun veya bir kişinin yazdığı Harnâme (Eşeknâme), edebiyatımızdaki yanlış şekilde değerlendirilmesine yol açacağı ilk mizahi şiir ve fabl sayılabilir. Harnâme’nin, açıktır. Son seçimlerde tanık olduğumuz yıllar sonra Neyzen Tevfik’le zirveye ulaşan montaj videolar veya yakın zamanda içinden mizahi şiir ve hiciv anlayışının atası olduğunu geçtiğimiz pandemi dönemine ilişkin Heidi küçük, neşeli sevimli kız mı düşünmek mümkündür. yoksa bir trajedinin kurbanı mı? tartışmalar bunun en yakın örnekleri. Harnâme’nin konusu Teknolojinin gelişmesi ile yanlış ve yalan dayağına doğru dönmeye başlarken yetkililer betimleme yıllarca görmezden gelinmişti. haberlerin hemen İyi beslenemeyen, zayıf, yükler altında onları köyde korumaya almak için bir Benzer konuda farklı bir mesajla günümüze açığa çıkacağı ezilmiş bir eşek vardır, eve götürdüler. Ancak bu durum öfkeli ulaşan diğer bir karakter de Pinokyo’dur. yAŞAm düşünülürken çayırda yan gelip yatan kalabalığın uzaklaşmak yerine hırslarının Soyadını yaşadığı köyden alan İtalyan görüldü ki tam besili öküzler görür, canı GÜnl ÜĞÜ daha fazla artmasına yol açtı ve olay vahşi yazar Carlo Collodi karışık bir siyasi yapının tersine bu tür sıkılır. “Ger (gerçi) beni bir linçle sonuçlandı. Sonrasında Facebook içinde doğmuştu. Yaşadığı 1800’lü yıllarda haberlerin sayısında arpa oku yay eyledi, ve WhatsApp olaydaki rolü nedeni ile her biri kendi lehçesine ve geleneklerine ve hatta niteliğinde bunların boynuzun kim sorgulandı ve hatta ülke çapında güvenlik sahip çok sayıda cumhuriyet, krallık, artış yaşanmaktadır. ay eyledi?” diye düşünür. nedeni ile yasaklanma, kontrol edilme süreci kent devleti ve düklük, İtalya’nın çizme Bunların Öküzlerin buğday yedikleri başladı. Ancak sonuçta bu mesaj zinciri başka şeklindeki yarımadasını kapsayacak tek doğruluğunu teyit için böyle semirdikleri kentlerde de benzer şekilde toplamda 23 bir ulus altında birleşti. Tüm bu farklı il için kullanılacak sonucuna varır, yandaki Prof. Dr. kişinin canına mal olmuştu. ve eyaletlerin çocukları “İtalyan” olmayı mecranın buğday tarlasındaki okulda öğreneceklerdi. Ülke bir bütün Üst Ün ö mÜr çoğunlukla yine buğdayları yemeğe karar Pandemide zirve ya Ptı haline geldiğinde İtalyanların yalnızca Dökmen internet olması verir. Tarlaya girip tıka basa tAnyel Tüm olaylar bu şekilde sonlanmasa yüzde 25’i okuma yazma biliyordu. Carlo insanoğlunu bir karnını doyurur, ekinleri da riskin büyük olduğu ortada. Çözümü kendini eğitime adamıştı ve çözümün çocuk kısır döngünün yok eder. Bu durumu gören tarla sahibi ise olmayan bu karmaşık bilgi kirliliği yapısı eğitiminde olduğuna inanıyordu. içine doğru itmiştir. eşeği döver, hırsını alamaz bir kulağını ve pandemi zamanında zirve yapmıştı. Son yapılan bir bilimsel çalışma olayın trajik kuyruğunu keser. Bunun üzerine yaptığına “İnfodemi”, bu dönemi tanımlayan yanını açığa çıkardı. pişman olan eşekçik şöyle der: başarılı bir terimdi. İnsanların en “Batıl isteyü hakdan ayrıldum, boynuz zayıf zamanlarında yanlış da olsa Güvenilmeyen bil Gi üstte umdum kulakdan ayrıldum.” gelen önerileri doğru kabul etme Saygın bilim dergisi Nature’da yayımlanan Bu eserdeki kıssadan hisse nedir, ne olabilir? alışkanlığına bu dönem kadar araştırmaya göre haberleri değerlendirmek İrdeleyelim. tanık olunmamıştı. Günde üç acı için çevrimiçi arama motorları kullanımının kırmızı biber yemenin virüse karşı Harnâme’nin yorumu yaygın olan yanlış bilgilere olan inancı koruyuculuğundan tutun da aşıların kayda değer ölçüde artırdığını gösteriyor. Harnâme’yi farklı bakış tarzlarıyla, katman genetik bilgimizi çökerttiğine Çalışma sonucunda diğer göze batan nokta katman yorumlayabiliriz. O günden bugüne ilişkin pek çok sahte bilgi büyük ise güvenilir olmayan bilgilerin arama fazlaca değişmeyen yüzeysel yorum şu olabilir: Pinokyo'yu kim sevmez ama hikâye ilk üniversiteler ya da bilimadamları sonuçlarının en üstünde görünmesi ve doğal “Kaderine razı ol, haline şükret, zengin çıktığında başka bir amacı vardı. tarafından açıklanmışçasına ortama olarak daha fazla okunma oranları ile bir kar fakir ayrımına aklını takma, eşitsizliğe itiraz dökülmüştü. topu gibi büyümesi. etme, porsiyonlarını küçült, başkalarının Pinokyo’nun mesajı Bilgi kirliliği denmese de bazen olayların Bir bilginin sahte ya da yanlış olmasına malikânelerine, saraylarına özenme, kanaatkâr yıllar içinde farklı algılanması da aslını Carlo Collodi, İtalya’nın ilk gerçek neslini çoğu zaman bıyık altından gülünüp geçilse vatandaş ol, aksi halde dayak yersin, unutturabilir. Klasik ve çok bilinen örneği eğitmenin yanı sıra, ebeveynlerine siyasi de bazen trajik sonuçlarla karşılaşılabilir. elindekinden de olursun.” Heidi’dir. Dedesiyle dağda mutlu mesut mesajlar göndermek istiyordu. Bunu da Hindistan’da 2018 yılında yaşanan ve yaygın Şüphesiz ki Şeyhî bu iletiyi vermek için yaşayan bir kız çocuğunun yaşadıklarını yazdığı kitap boyunca iş dünyasındaki ve mesajlaşma programı WhatsApp’ın da rol yazmamıştır şiirini, bir haksızlığı hicvetmek anlatan eserde, yazar Johanna Spyr aslında hükümetteki yolsuzluğu hicvederek ve sosyal aldığı katliamlar bunun örneği. için yazmıştır. Büyük bir ihtimalle onu üzen İsviçre tarihinin karanlık bir yüzünü ortaya sınıfın kavramının saçmalığına işaret ederek Sadakalarla geçinen beş gezgin uğradıkları eşkıyalar hiçbir zaman bu şiiri okumadılar. koyuyordu. 18. asrın sonunda ailesi ölmüş, yapıyordu. Pinokyo sadece yaramaz bir çocuk bir köyde ağacın altında yemeklerini yerken Ancak şiir zamanla ünlendi ve ülkenin hükümlü durumuna düşmüş veya suç işlemiş olarak Gepetto ustanın başına dertler açmıyor ellerindeki bisküviden onları izleyen bir yöneticileri tarafından okundu. Şair aslında çocuklar devlet tarafından çalıştırılmak bir korku romanına taş çıkartacak şekilde kız çocuğuna da ikram ettiler. Adamların halkın güvenliğini sağlayamayan yöneticileri üzere bakıcı ailelerin yanına veya kilisenin eziyetlere maruz kalıyordu. Collodi’nin mesajı gelmesinden yaklaşık bir hafta önce hicvetmektedir. Kendisine bağışlanan hizmetine verilirdi. Normal netti: “Eğitim alın, bilgi edinin, iplerinizi WhatsApp’ta çocuk kaçıran çetelerin köye gitmekte olan bir hekim eşkıyaların çocuklardan ayırmak başkalarının elinde tutmasına izin vermeyin.” bölgede gezindiği ve köyleri hedef saldırısına uğramıştır, muhtemelen saldırganlar içinse ayakları çıplak Ancak Collodi’nin birleşik İtalya’da eğitim aldığına yönelik mesajlar yakalanmamıştır. Şair ülkesinde tanık olduğu bırakılırdı. İşte Alp amacıyla yarattığı karakter yıllar içinde dolaşıyordu. Söylentinin bu zorbalığı ve otorite boşluğunu eleştirmiştir. dağlarının pastoral çocuklar için eğlencelik bir figüre dönüştü. bazı sürümlerinde Şeyhî başına gelenlere esef etmek, dizini manzarasında Bilginin zaman içinde değişimi ve yanlış kaçırılan çocukların dövmek yerine hicve, mizaha başvurmuştur. neşe ile haberlerin yayılımı engellenemez bir süreç organlarının toplanıp Şairin o gün yaptığı şeye günümüzde yüceltme çıplak ayakla olarak sürecek gibi gözüküyor. Masum satıldığı bile yazıyordu. (sublimasyon) diyoruz. Yüceltme, psikolojideki dolaşan Heidi örnekleri yanı sıra yaşamı etkileyebilecek Bu yabancıların savunma mekanizmalarından birisidir, kişinin aslında bir olanları bertaraf etmek teknolojiyle çocukla olan içindeki öfkeyi, saldırgan bir davranışa “Verdingkinder” kolaylaşacağına zorlaşmaya başlıyor. Yaygın etkileşimini duyanlar dönüştürmeden, topluma yararlı olabilecek yani çıplak yapay zekâ robotlarının özellikle bilimsel ise tepki vermekte bir şekilde, sanatla, mizahla ifade etmesi ayaklı çocuktu. araştırmalarda olmayan makaleleri ve gecikmedi. Önce demektir. Picasso “Guernica”da Nazileri, Spyr’in bu referansları ürettiği göz önüne alınırsa buna onları çevrelediler Puşkin “Yüzbaşının Kızı”nda çarı, Gogol, “Ölü Hindistan’da WhatsApp’ta yayılan bir yalan trajediye dikkat karşı çözüm fikirleri artık felsefi bir boyuta sonra sorular sormaya haber çok sayıda can kaybına yol açtı. Canlar”da ülkesindeki kokuşmuşluğu, Osman çekmek için yaptığı doğru ilerliyor. başladılar. Durum meydan Hamdi “Kaplumbağa Terbiyecisi”nde hantal Osmanlı bürokrasisini, Tanpınar “Saatleri Ayarlama Enstitüsü”nde ülkedeki tirajı komik düzeni, yüceltme mekanizması yoluyla eleştirmişlerdir. (Büyük eserlerin yanında Kargo’ya saygı duruşu GAİN’den üç dizi esamesi okunmasa da Ankara Kumrular Sokak’ta geçen bir olayı konu alan bendenize 90’lı yılların sonunda ve 2000’lerin Dijital içerik platformu GAİN üç farklı C*A*U*G*H*t” mor ve ötesi ait “Bir Güvercinin Hazin Hayatı” adlı romanda başında Türk rock müziği sahnesinin diziyi ekranlarına taşıyor. “Alice & Jack”, da, mizahın ve hicvin eşlik ettiği bir yüceltme en sevilen toplulukları arasında yer “Sullivan’s Crossing” ve Sean Penn’in mekanizması sergilendiği söylenebilir.) alan Kargo farklı nesil ve müzik başrolde olduğu “C*A*U*G*H*T” adlı Atamız Şeyhî’ye saygılarımızla… türlerinden müzisyenlerin katkısıyla diziler GAİN’de izlenebilir. dört parça halinde yayımlanacak bir Andrea Riseborough ve Domhnall saygı albümü projesine esin oldu. Gleeson’ın başrolleri paylaştığı “Alice & “Kargo Yarına Kalan Şarkılar” isimli Jack”, aşkı dürüstçe ele alan bir yapım. * Şeyhî, (2011), Harnâme, İstanbul: Kapı saygı albümü serisinin ilk kısmı, Robyn Carr’ın roman serisinden Yayınları. cuma günü GRGDN Müzik etiketiyle uyarlanan “Sullivan’s Crossing” bir beyin dinleyicilerle buluştu. cerrahının babası ile yeniden bağlantı sullivan’s Kargo’ya saygı duruşu için bu Crossing kurma çabalarını konu alıyor. Dizinin nilipek albümde bir araya gelen isimler şu kadrosunda Morgan Kohan ve Tom İmtiyaz Sahibi: 21 OCAK 2024 SAYI: 1763 n Yayın Koordinatörü Alice&Jack şekilde: Abkountry, Aleyna Tilki, Barış Jackson gibi oyuncular yer alıyor. CUMHURİYET VAKFI adına dENİz üLKüTEKİN ALEV COŞKUN Demirel, Batu Akdeniz, Buray, Cem n Sayfa Tasarım Sean Penn, Matthew Fox, ve Genel Yayın Yönetmeni EMİNE BİLGET Adrian, Deniz Tekin, Evdeki Saat, Erik Thomson’ın başrolü paylaştığı MİNE EsEN n Reklam Genel Müdürü GECE, Gökçe, Jabbar, maNga, mor Sorumlu Müdür “C*A*U*G*H*T”un hikâyesi Avustralya pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr simge EsRA BOzOK AsLAN YILdIz ve ötesi, Nilipek., Rashit, Sattas, Selin, Savunma Bakanı’nın savaştan etkilenmiş Pınar Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Ajansı Basın Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve ve Yayıncılık AŞ. Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sk. Simge Pınar, Sufle, Şanışer, TNK, bir ülkeye “gizli bir dosya” için gönderdiği Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No: 2 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 72 74 (20 Vega ve Yalın. No:11A/41 Bahçelievler İstanbul dağıtım: Turkuvaz askerler çevresinde şekilleniyor. hat) Faks: (0212) 251 98 68 e-posta: reklam@ Dağıtım Pazarlama A.Ş. Yaygın süreli yayın cumhuriyet.com.tr Uets: 25999-15079-37611 otanyel@yahoo.com