Catalog

2 TEMMUZ 2023 3 Fırsatlar ülkesi ABD’den ibretlik bir öykü Hasta Peri toplumlar-ı Toplumda kalıplaşmış, kabullenilmiş bazı sözler “doğru” kabul edilse de o toplumu masalının zamanla hasta eder. ıllar yıllar öncesinde sevgili Doğan Cüceloğlu bana “Sick Societies” adlı bir elizabeth Holmes genç, güzel, sarışın ve kitaptan söz etti. Robert Edgerton’un girişimci. toplumu büyülemeye yetmez mi? yazdığı bu kitabı sonu Yokudum, üniversitedeki derslerimde kullandım. Kitap toplumların yaşam biçimlerini Bir zamanlar, iş dünyasının en yaygın başarı öykülerini rotaya çıkaran start-up girişimlerine örnek olarak yeni bir bakış açısıyla irdeliyordu. gösterilen Elizabeth Holmes kısa süre önce Teksas’taki bir cezaevinde 11 yıllık hapis cezasını çekmeye başladı. Epeyce sonra dilimize Hasta Toplumlar* adıyla çevrilen bu kitaptaki bazı bilgileri önümüzdeki ş dünyasında kullanılan adıyla Değişik özellikteki haftalarda siz değerli okurlarımla “start-up” yani “öncü girişim” 3-4 tüpe alınan kanla paylaşmaya, yorumlamaya şirketleri teknoloji çağıyla beraber yapılan tahlillerin, Prof. Dr. çalışacağım. Bu yazıda kitabın baş döndürücü bir şekilde arttı. yalnızca parmağın Üst Ün ana fikrinden kısaca söz ettikten İBu yükselişte tabii ki sağlıkla ucundan alınacak bir sonra konuya ve kültürümüze Dökmen ilgili girişimlerin de gözden kaçması damla kanla yapılmasının ilişkin kişisel bir görüşümü dile olanaksızdı. Çünkü milyar dolarla pek çok zorluk içerdiği getireceğim. ölçülen sektörel büyüklükler start-up ortadaydı. girişimcilerinin iştahını kabartıyordu. Ortada henüz ürün Toplumlar niçin hasT a? Sıfırdan yoktu ama satılabilecek Hasta Toplumlar adlı kitabında Edgerton özetle şu başladığı iş fikir baş döndürücüydü. Holmes’dan medyada görüşü savunuyor: “Bugüne kadar pek çok kişi ilkel övgüyle söz edilmişti. yaŞam yaşamında Bu baş dönmesi olayına son Tahliller toplumların insanla ve doğayla uyumlu olduğuna inandı. net 4.5 milyar kapılan ise ABD’nin büyük bir alışveriş GÜnl ÜĞÜ aslında (Ben ‘ilkel toplumlar’ demek yerine ‘eski toplumlar’ dolarlık servete marketleri zinciri oldu. Mağazalarda mucizevi makinede değil taşıma yoluyla demeyi tercih ediyorum.) Oysa ilkel toplumların ulaşarak “kendi oluşturulacak küçük ve sevimli odalarda başka yerde ve makinelerde yapılıyordu kültürlerinde yaşama tam bir uyum, sağlıklı bir yapı varlığını yaratan kişiden alınan bir damla kanla çabucacık ve hız nedeniyle oluşan yanlış sonuçlar bulunduğunu söylemek sadece bir şehir efsanesidir. en genç kadın tahlil yapılacaktı. Sağlık gereksiniminin da gizleniyordu. Bulguları tanıklara ve Gerek eski kültürlerde gerekse günümüz kültürlerinde milyarder” paraya tahvil edilmesinin firmanın eski çalışanlarına sağlıklı öğelerin yanı sıra sağlıksız, hastalıklı öğeler de unvanına sahip bundan güzel yolu olabilir dayanıyordu. Her ne kadar mevcuttur. Bu yüzden bütün kültürler, barındırdıkları olan Elizabeth miydi? Bazı bürokratik Holmes buna avukatları hastalıklı yapılar yüzünden bir gün ölecektir, bazıları Holmes’ün işlemleri aşmak için ise aracılığı ile itiraz etse de konu halen ölmektedir.” ömÜr öyküsüyse bize Theranos’un yönetim büyüdü ve hükümetin Theranos Edgerton’a göre eski kültürlerde birtakım sağlıksız bu girişimciliğin kuruluna eski bakanlar tanyel merkezini inceleyerek ceza öğeler vardı. Bunların bir kısmı varlığını halen tatsız sonuçlar George Schultz, Henry kesmesine yol açtı. Ama sürdürmektedir. Örneğin kölelik sistemi, insan da verebileceğini Kissinger ve Jim Mattis bununla da bitmedi. Önce kurban etme, işkence, kadın sünneti, kadına şiddet, gösteriyor. gibi ağır isimler alınmıştı. testlerin yapıldığı Arizona kadın cinayetleri, tecavüzler, kan davaları, intiharlar, Henüz 39 yaşında olan Holmes, geçen ay Sanırım bu taktik, eyaleti yönetimi, sonra da sokak çeteleri, uyuşturucu kullanımı dünden bugüne biten davası sonrası 2 yaşındaki çocuğunu coğrafyamızda yaşayanlara finansörler dolandırıcılık toplumlardaki sağlıksız belirtilerdir. Ben bu listeye bırakarak hapisaneye giderken arkasında çok da yaratıcı gelmemiştir. ve alacak davası açmaya ensesti de eklemek isterim. ders alınacak bir yaşamı öyküsü bıraktı. başladılar. Medya da hemen orTada ürün yok Holmes ABD orta sınıfından ve pozisyonunu değiştirdi. hasT alıklı düşünceler İlerleyen günlerde eski varlıklarını kızlarının biyoteknoloji film gibi yaşam bir diziye Holmes, Fortune dergisi Bu noktada söz konusu kitabın kapsamı dışına çıkarak erkek arkadaşını da şirketin okuması için biriktiren mütevazı bir de konu oldu; Dropout. tarafından bu kez “Dünyanın toplumları hasta eden birtakım düşünce kalıpları başına getiren Holmes artık aileden geliyor. Ancak okul yıllarında En Hayal Kırıklığına Uğratan hakkındaki kişisel görüşlerimi dile getireceğim. ABD’nin genç, güzel ve yaptığı bazı girişimsel projeler 19 Lider” arasında gösterildi. Psikolojideki bilişsel davranışcı yaklaşım insan yaratıcı girişimcisi olarak görünüyordu. hocalarından pek onay görmeyince kendi zihnindeki birtakım gerçekçi olmayan düşüncelerin Forbes dergisi tarafından 2015 yılında GazeTeciliğin önemi yolunu çizmeye karar verdi. Hedefi ruh sağlımızı bozduğunu gösterdi. Örneğin “Kimse sıfırdan 9 milyar dolarlık (4.5 milyar belliydi, laboratuvardaki kan tahlillerinde İnsanın en zayıf olduğu noktayı beni sevmez, hiçbir konuda başarılı olamam” benzeri dolar net) bir servete sahip olan ilk insanlardan alınan tüpler dolusu kan alma bularak buradan para kazanma arzusu düşünceler gerçekçi değildir, sıkıntı yaratır. Bence bu kadın girişimci olarak tanıtılmıştı. işini daha kolay bir şekilde yapabilmek. “girişimcilik” ve “teknoloji” gibi soslarla duruma benzer şekilde toplumlarda yaygın olarak ifade Ancak pırıltılı görüntünün altında bir Böylece hem iğne korkusunun önüne karşımıza çıkarıldığında bazen gerçekleri edilen bazı düşünceler de toplumların hastalanmasına sorun vardı. Alınan patent kayıtlarına geçilebilecek hem de saniyeler görmek zor olabiliyor. Holmes’in yol açabilir. Ülkemiz kültüründe toplumsal hastalıkları rağmen Theranos hâlâ açık olarak içinde alınan bir damla kanla yapılan olayında her ne kadar bu açıdan çoğu davet ettiğine inandığım birkaç sağlıksız cümleyi ortaya çıkarttığı ürünün nasıl çalıştığını analizler sonucu kişinin sağlık durumu kelli felli diyebileceğimiz kişilerin sıralamak istiyorum. gösteremiyor ve açıklamıyordu. ortaya konup ne yapması gerektiğinin gözleri neyin ne olduğunu irdelemeksizin “Sen çalışma, bırak paran çalışsın.” (Gençliğimden At arabasının balkabağına dönüşmesi yönlendirilmesini sağlamak. hırstan kamaşmış olsa da araştırmacı bu yana duyduğum bu cümlenin ülkemizi batıracağına John Carreyrou adlı araştırmacı gazeteciliğin hâlâ toplumun önemli fren inanmışımdır.) sTeve Jobs’u örnek aldı gazetecinin tahlillerin güvenilirliğini ve noktası olduğunu göstermesi açısından da “Devletin malı deniz, yemeyen domuz.” (Gençken bu Girişim şirketleri özünde hiç nasıl yapıldığını sorgulamasıyla başladı. sevindirici. cümlenin devamı olarak “… yiyen domuz oğlu domuz” keşfedilmemiş bir iş alanını bulma ve diye düşünürdüm.) buradan para kazanma şeklinde bir “İş olacağına varır.” (Kaderci anlayışın ifadesi olan bu amaç taşıyor. Holmes de kafasındaki tür cümleler insanları pasifliğe, duyarsızlığa, öğrenilmiş fikirle 19 yaşında Theranos adını ‘Pişmanlık duyuyorum’ çaresizliğe iter.) verdiği bir şirket kurdu. Hem de “Ye üzümü sorma bağını.” (Açık bir ahlaksızlık teklifi tıpkı sonradan giyimine kadar örnek Geçmişin milyarderi artık ayda 13 bin dolara kiraladığı mülkte değil kapısı olan bu cümle hırsızlığı, yolsuzluğu kurcalamayın aldığı Steve Jobs gibi okulu yarıda olmayan küçük bir hücrede yaşamak zorunda kalacak. “Brunch” kavramını anlamı taşımaktadır. Yetmişli yıllardaki bir gazete haberi bırakarak. Fakülte yıllarından tanıdığı unutarak sabah 6’da uyanacak ve saati 12 sent gibi bir ücretle çalışacaks. on şöyleydi: Üniversitede okuyan oğlundan uzun süre haber birkaç akademisyen ve uzmanla söz ceza davası sürecindeki sözleri ise geç gelen bir pişmanlığın yansıması adeta; alamayan bir baba Ankara’ya gelip oğlunu bulur. Oğlu ettiğim tek damla kandan tüm tahlilleri “Geriye dönüp baktığımda, şansım olsaydı farklı yapacağım o kadar çok şey okulu bırakmıştır, evinde silahı, çok miktarda da parası yapabilen cihazı geliştirmeye koyuldu. var ki. Başarısızlıklarımdan vücudumun her hücresiyle pişmanlık duyuyorum.” vardır, “Baba istediğin kadar para vereyim ama bana Ancak evdeki hesap çarşıya uymadı. soru sorma” der. Adamcağız para almaz, ağlayarak evine döner yani bağını bilmediği üzümü yemez.) “Evladım hayatta bir şeye baş ol da ne başı olursan Berrin kara Deniz ol, isterse soğan başı ol.” (Geleneksel kültürümüzde berrin.karadeniz@cumhuriyet.com.tr imece vardır ancak bu cümle imece anlayışına aykırıdır. Ekip olmayı göz ardı etmektedir. “Evladım bir işte bulunduğun pozisyon değil, işini iyi yapıp yapmaman Kültür rotası önemlidir” denmeliydi.) “Kol kırılır yen içinde kalır.” (Bu cümlede kaldığı yurtta, gittiği merdiven altı kursta çocuğuna tecavüz v Fazıl Say & etsinler, ailende ensest olsun, ‘çevreye rezil olmayalım’ diye sessiz kal mantığı vardır. Bu anlayış kötüleri Genco Erkal cesaretlendirir.) v ‘Ben Anadolu’ nka sanat’ın yaz programı, Sonuç olarak, yukarıdakilere benzer düşüncelerin edünyaca ünlü besteci ve piyanist Nysa’da toplumlarda ahlaki çöküşe yol açacağını, toplumu hasta fazıl say ile usta tiyatro sanatçısı edeceğini, hatta bir gün yok edebileceğini söyleyebiliriz. ıldız Kenter’in unutulmaz Genco erkal’ı bir araya getiren bir konserle başlıyor. say’ın, nâzım Yperformansıyla sahnelerin en Hikmet’in unutulmaz şiirlerinden çok izlenen oyunları arasında yer * Edgerton, R. B. (1992). Hasta Toplumlar: İlkel esinlenerek bestelediği eserlerden alan, Güngör Dilmen’in kaleme v Ozbi Yapı Kredi bir seçkinin yer alacağı gecede, düzen efsanesine bir meydan okuyuş. Çev. H. Turgut. aldığı “Ben Anadolu” yıllar sonra şiirleri Genco erkal seslendirecek. 10 Ankara, Buzdağı Yayınevi. öğrencisi Ayça Bingöl tarafından bomontiada’da temmuz’daki konserde, fazıl say’ın yeniden sahneleniyor. Oyunun kendi solo piyano eserlerinden apı Kredi bomontiada’nın 5 yıldır yönetmen koltuğunda ise yine oluşan bir repertuvar da yer alacak. Ydüzenlediği konser serisi “World Kenter’in öğrencilerinden Görkem iki usta ismi aynı sahnede buluşturan Akustik” rap müziğin sevilen ismi Yeltan oturuyor. İş Sanat Antik konser, 10 temmuz akşamı enka n Yayın Koordinatörü İmtiyaz Sahibi: “Ozbi” konseriyle başlıyor. Kendine Sahne’de yer alan ve trajedi ile açıkhava tiyatrosu’nda, biletler dENİz üLKüTEKİN CUMHURİYET VAKFI adına özgü şarkılarıyla son yıllarda hızlı komedinin iç içe geçtiği oyun, n Sayfa Tasarım Biletix ve enka sanat Gişesi’nde. ALEV COŞKUN EMİNE BİLGET bir çıkış yakalayan ve “Hadi Gittik”, 8 Temmuz Cumartesi akşamı Sorumlu Müdür n Reklam Genel Müdürü “Olmazlara Yandım” gibi eserler ile Helenistik dönem kentlerinden Nysa EsRA BOzOK AsLAN YILdIz ismini geniş kitlelere duyuran Ozbi, 7 Antik Kenti’nde sahnelenecek. Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Yönetimi: Yenigün Haber Temmuz’da Yapı Kredi bomontiada’da Etkinliğe katılım ücretsiz ve Reklam Tanıtım Yay. ve Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ. Prof. Teknik Hiz. Tic. A.Ş. Yenibosna Nurettin Mazhar Öktel Sk. No: 2 sevenleriyle buluşacak. 25 Temmuz’a rezervasyon ile mümkün ancak antik Mah. 29 Ekim Cad. No:11A/41 34381 Şişli/İstanbul Tel: (0212) 343 Bahçelievler İstanbul dağıtım: kadar sürecek olan “World Akustik” 72 74 (20 hat) Faks: (0212) 251 98 kente giriş ücreti Kültür ve Turizm Turkuvaz Dağıtım Pazarlama 68 e-posta: reklam@cumhuriyet. serisi konserlerine katılım ücretsiz. A.Ş. Yaygın süreli yayın Bakanlığı düzenlemelerine tabi. com.tr Uets: 25999-15079-37611 otanyel@yahoo.com 2 TEMMUz 2023 SAYI: 1735 pazar.dergi@cumhuriyet.com.tr