Catalog

www.iku.edu.tr BİLİM KÜLTÜR VE EĞİTİM Temel liseler: Getirecekleri, götürecekleri Prof. Dr. Hasan Şimşek İKÜ Eğitim Fakültesi Dekanı M illi Eğitim Bakanlığı’nın dershanelerin kapatılmasına ilişkin kararına temel teşkil eden yasanın bazı maddelerinin Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmesi eğitim sisteminde bir kaosun oluşmasına neden oldu. Ancak, başta Bakan Nabi Avcı olmak üzere Milli Eğitim Bakanlığı’ndan gelen bilgiler Milli Eğitim Bakanlığı’nın dershanelerin kapatılması konusunda ısrarcı olacağı ve Anayasa Mahkemesi iptalinin bu yönde okunacağı şeklinde de güçlü bir izlenim oluştu. Bakan Avcı’nın Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararı ve iptale temel teşkil eden gerekçeleri üzerine sektör temsilcileriyle bir durum değerlendirmesi yaptı ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın iptal konusunda takınacağı tavır konusunda bilgiler verdi. Bu paylaşımda öne çıkan bir kaç başlık şöyle (Pervin Kaplan, http://www.haberturk.com/gundem/haber/1110316milliegitimbakaninabiavcidershaneyok3derslikkursvar): Dershaneyi unutun: Artık dershaneyi unutun. Dershane olmayacak. Anayasa Mahkemesi’nin kararıyla birlikte zaten dershane kavramı da yasadan çıkmış oldu. Bundan sonra dershaneler kapanacak. 3 dersten kurs açın: Adına dershane denilmeyecek, “takviye kursları” olacak. Ancak her kursta sadece 3 dersten “takviye” verilecek. Kurslar ancak “matematik”, “fizik” “kimya” gibi 3 ders seçecek ve sadece bu derslerle ilgili özel ders verebilecek. Temel Lise sürecek ama: Temel Liseler devam edecek, kayıt almayı sürdürün. Bu liselerin kalıcı olup olmayacağı belli değil ama 4 yıl sonra kapatılacaklarına ilişkin bir karar da verilemedi. Mezun öğrenciler Temel Liselerin açacağı hazırlık kurslarına gidebilecek. Bu kurslar hafta sonları ve ücretli olacak. Temel Liselerin kendi öğrencileri ise akşam kurslarına katılacak. Bu kurslar onlara ücretsiz olacak. Dershane yöneticileri Temel Liselerde dershanelerde olduğu gibi “paket” hazırlık kursları yapmayı istedi ancak “Diğer açılacak kurslara haksızlık olur, siz de 3 dersten açın” denildi. Etüt merkezi yaş sınırı: Etüt merkezlerine 12 yaşın üzeri öğrencilerin gidemeyeceğine ilişkin yasa da iptal edildi. Bu merkezlere en fazla 6. sınıf öğrencileri gidebilecekti. Bu durumda ilk ve ortaokul öğrencileri de gidebilecek. Ancak bu merkezlerde “sınava hazırlık” diye bir program olmayacak. Merkezler ödevlere yardım edecek. Kota artırılacak: Temel Liseler her sınıfa toplam öğrenci kontenjanının yüzde 30’u kadar öğrenci alabilecekti. Bu kotanın gerekçesi Temel Liselerin 11. ve 12. sınıf öğrencilerini almasını önlemekti. Bu kota yeniden düzenlenecek, artırılacak. Bu toplantıdan sonra sektör temsilcileri de Bakanlığın görüşleri paralelinde görüşler dile getirdiler. Örneğin Çözüm Eğitim Kurumları Yönetim Kurulu Üyesi ve Özel Öğretim Derneği Başkanı Ahmet Akça Anayasa Mahkemesi kararını takiben Milli Eğitim Bakanlığı’nın yaptığı çalışmadan “Temel Liselerin güçlenerek çıktığını” ifade etti (http://www.egitimajansi.com/haber/ mebtoplantisindantemelliselerguclenerekciktihaberi43079h.html). Akça’ya göre, “…bu süreçten Temel Liseler güçlenerek çıkmıştır, yeni yol haritasında dershanelere ihtiyaç kalmayacak şekilde düzenleme zaten yapılmıştır. Temel Liseler güçlendirilerek bundan böyle dershanelere ihtiyaç kalmayacaktır. Öğrencilerimizin gerek bir üst kuruma hazırlık süreçleri olsun gerekse takviyeye ihtiyaç duydukları derslere ilişkin kurslar olsun bunların tamamı Temel Liselerde ve okullarda açılacak olan takviye kurslarında yerine getirilerek okulda oluşan ihtiyaçlar okul dışı eğitim kurumlarına ihtiyaç duyulmadan yine okul içerisinde çözülecektir” Akça’nın dile getirdikleri arasında önümüzdeki yıllarda Temel Lise olarak karşımızda olacak öğretim kurumlarının pedagojik duruşu ve işlevi konusunda da önemli ipuçları var: “Temel Liseler uzun yıllara dayanan dershanecilik tecrübesi ile öğrencilerimizi merkezi sınavlara (YGSLYS’ye) hazırlayabilecek en ideal eğitim kurumlarıdır. Velilerimize çağrımız okuduğu okuldan memnun olmayan, okul değiştirmek isteyen öğrencilerimiz için Temel Liseler en ideal tercihlerden biridir. Velilerimiz bu kurumlarımıza çocuklarını gönül rahatlığıyla kayıt yaptırabilirler…” Bütün bunlardan ne anlamalıyız? Dershanelerin kapatılması ve Temel Lise kavramı bize lise öğretimi konusunda nasıl bir gelecek hazırlamaktadır? Öncelikle şunu belirtmekte yarar var: Dershanelerin kapatılması Türk toplumunun yakından izlediği siyasi bir kapışmanın sonucu olarak gerçekleşmiştir. Eğitim sisteminin geleceğine yönelik derin bir inceleme ve analize dayanmayan ve sağlam pedagojikeğitsel gerekçeleri olmayan bu gelişmeye temel teşkil eden siyasi sorun hâlâ çözümlenmiş olmadığına göre atılan adımdan Milli Eğitim Bakanlığı’nın (gerçekte hükümetin) geri adım atma niyeti yoktur. En azından AKP’nin ileride tek başına veya büyük ortak olarak kuracağı hükümetlerde bu tutum devam edecektir. Bakan Avcı’nın açıklamalarından Temel Liselerle özel okul sektörüne 1000’den fazla yeni özel öğretim kurumunun girdiği anlaşılmaktadır. Bu demektir ki önümüzdeki yıllarda tüm özel okul sektöründe rekabet yoğunlaşacaktır. Bakan Avcı, Temel Liseler yoluyla ve sisteme katılan yeni 1,033 özel lise ile Türkiye’de özel okul sektörünün büyüklüğünün %7’ye ulaştığını söylemektedir. Devletin özel okullara gidecek öğrencilere (gerçekte velilerine) yapacağı yılda 3,500 TL’lik devlet desteği özel okul sektöründe dinamizmin ve rekabetin artmasını körükleyecektir. Teknik olarak bunda bir sorun yok. Rekabet liberal kapitalizmin kutsadığı bir şeydir. Ancak, sisteme yeni katılacak ve bu derece hızla büyüyen sektörde başarısız olarak kapanacak kurumların sayısı da katlanarak artacaktır. Dolayısıyla, önümüzdeki yıllarda hem lise dengi özel öğretim kurumlarında hem de genel olarak özel okul sektöründe belirli oranda kaotik bir durumun yaşanması beklenmelidir. Bütün bunların içinde en önemli konu kanımca şudur: Hem Bakanlığın hem sektör temsilcilerinin ifadelerinde de açıkça belirtildiği gibi, daha önce ayrı kulvarlar olarak çalışan “eğitimöğretim” ve “sınav hazırlığı” işlevleri “Temel Lise” kavramıyla tek çatı altında toplanmıştır. Dolayısıyla, “Temel Liseler” gerçekte lise kavramı altında örtülü dershaneler olarak işlev yapacaktır. Bakanlığın son yaptığı açıklamalarda yasal olarak mezun öğrencilere Temel Liselerin ücretli takviye kursu açacak olması da bu savı destekler niteliktedir. Türkiye’de lise eğitiminin uzun vadede göreceği en büyük zarar da bu gelişmede gizlidir. Dershane ve sınav baskısıyla uzun yıllardır lise eğitiminde sanat, edebiyat, müzik, spor, dil, kültür, felsefe, yaratıcılık alanlarında yaşanan çoraklaşma katlanarak artacaktır. Bana göre, gelecek kuşakların niteliklerinde ortaya çıkacak gerçek sefalet de burada başlayacak. Yukarıdaki gerekçeyle sanat, edebiyat, müzik, spor, dil, kültür, felsefe, yaratıcılık alanlarında bir nebze olsun bir şeyler yapmaya çalışan kaliteli özel öğretim kurumlarından “Temel Lise” kavramı altına örtük olarak yerleştirilmiş dershaneler nedeniyle öğrenci kaçışı yaşanabilecektir. Dolayısıyla, kendine güvenen, konuşma, düşünme, yazma, sanat, edebiyat, müzik, kültür, insan ilişkileri güçlü bireyler yetiştirmeyi hedeflemiş olan özel öğretim kurumları “Temel Liselere” teslim olacaktır. Diğer yandan, dershanelerin ka patılması ve Temel Liseler oluşumu üzerine özel liselerin önlem olarak devreye soktuğu takviye kursları, uzatılmış günlük öğretim programı ve hafta sonu takviye uygulamaları özel liseler üzerine ek mali yük getirecektir. Bu mali yükün telafisi için öğrenim ücretinin artırılması ya da bu mali yükün ücret artışı yapmadan kurumlar tarafından karşılanması önümüzdeki dönemde özel lise sektöründe işlerin kolay olmayacağına işarettir. Örgüt kültürü açısından özel öğretim kurumlarında ve devlet liselerinde takviye kurslarının normal öğretim kadrosu tarafından yerine getirilmesi (ek öğretim ücreti ödense dahi) öğretmenler üzerinde mesleki baskı, yorgunluk, moral sorunlar, mesleki tükenmişlik gibi sonuçlar doğuracaktır. Liselerde öğretim kadrosunu oluşturan öğretmenlerin önümüzdeki dönemde işi hiç kolay olmayacaktır. Öte yandan, bir uzmanlık alanı olan “sınava hazırlama”nın tipik bir lisedeki normal öğretim kadrosuyla beklendiği şekilde ve sınav başarısını artıracak derecede yerine getirilememesi öğretim kadrosu ve yönetim arasındaki çatışmaları yoğunlaştıracaktır. Bütün bunlar yan yana konulduğunda özel liseler ve başarılı devlet Anadolu liseleri “Temel Liseler”le haksız bir rekabete sokulmuşlardır. Örtülü dershaneler olarak işlev görecek “Temel Liseler” ve bu kurumlarla rekabet etmek için ister istemez örtülü dershane uygulamalarını benimsemek zorunda kalacak öğretim kurumlarındaki eğitimöğretim yaklaşımı ve uygulamaları nedeniyle Türkiye’de “lise eğitiminin” uzun vadede ciddi zarar görmesi kaçınılmazdır. Bir ülkenin insan sermayesinin yetiştirilmesinin önemli bir aşaması olan lise düzeyinin zarar görmesi hiç kuşkusuz uzun vadede ulusal kalkınma ve gelişmemize de olumsuz etkilerde bulunacaktır. “Temel Lise” kavramının devreye girdiği yeni süreci sadece ismi çok önlerde olan, öğrenci ve velilerin aşırı talep gösterdiği popüler yabancı ve birkaç yerli lise markası az hasarla atlatabilir.Bunların dışındaki devlet Anadolu ve Fen liseleri ile özel liselerin yeni süreçten ciddi biçimde etkilenmesi kuvvetle muhtemeldir. Anayasa Mahkemesi kararından önce, dershanelerin kapatılması ve Temel Lise oluşumundan sonra devlet Anadolu ve Fen Liselerinden Temel Liselere doğru ciddi bir öğrenci kayışı zaten basına da yansıdı. Bütün bu gelişmeler nedeniyle Türkiye’de lise eğitimi ciddi bir türbülansa girmiştir. Türkiye’de sık tekrarlandığı gibi eğitim politikalarına öngörüsüz siyasetin aşırı müdahalesi uzun vadede onarılması güç hasarlar veriyor. Confucius’un bir sözüyle bitireyım: “İnsanın akıllıca hareket edebilmesi için üç yolu vardır: Birincisi, yapacağı şey üzerine düşünmektir, ki bu en asil yoldur. İkincisi, önceden yapılmış iyi bir şeyi tenkit etmekle olur, ki bu en kolay yoldur. Üçüncüsü, deneyerek ve uğraşarak bulunan yoldur, ki bu en acı yoldur.”