Catalog

food bağımlılık yaratıyor mu? Fast food bağımlılık yaratır mı? Hamburger ve kızarmış patates gibi hazır yiyeceklerin beyindeki bağımlılık merkezini tetiklediğine ilişkin bilimsel kanıtlar elde edildikçe, sigara üreticilerinin ödediği iştah kabartıa tazminatlardan esinlenen avukatlar, fast food şirketlerine karşı da benzer bir kampanya başlatmaya hazırlanıyor. O 4 rtd yaşh bır temızlık ışçısının bıhıne ne gıbı katkısı olabılır 9 Ancak Caesar Barber bılgı bınkımıyle degü fast food şirketlerine kaışı başlattığı yasa] mucadelesıyle bılıme ddmgasını vuıacak gıbı gonınuyor Hem diyabet hem de kalp hastası olan 56 yaşmdakı Baıbeı geçııdığı hastalıklardan McDonald's, Burger King, KFC ve Wendy's ı soıumlu tutarak, geçen temmuz ayında tazmınat davası açtı Yülardır bu tur fast food restoranlannda yemek yedığını ve kımsenın bu yıyeceklenn zararh olduğu konusunda kendısını uyarmadığını uen suren Barber, yuklu bır tazmınat talebmde bulundu Aslında bu dava soz konusu şırketler ıçm surprız olmadı, Arnerıkan toplumunu yıllardır tehdıt eden obezite sonınunun baş sorumlusu olarak gosterılen fast food endustnsı boyle bu saldınyı yıllardır beklıyordu Sigara uretıcılerıne karşı açılan mıl yonlarca dolarlık tazmınat davalanndan esinlenen avukatlar, obezıteye karşı açılan savaşta fastfood endıstrısının de payma duşenı yapması gerektığıne ınanıyor Bu tun bu yasal mucadelenın başını çeken Ge oıge Washıngton Unıversıtesı Hukuk Fakultesı'nden John Banzhaf. Ne var kı fast food'un bıyolojık etküerı uzerınde yapılan araştırmaldr, bu yıye ceklere olan duşkunluğunun yalnızca irade zayıfkğı ıle açıklanamayacağını goste nyor Bazı büım adamlan yağ ve şeker açı sından zengın fast food'lann aşın mıktarda yenmesının, beyınde ve vucutta "hayır" demeyı zorlaştıran bazı değışıkhklere yol açöğına ınanıyor Hatta bazüan ışı daha da ılen goturerek bu yıyeceklenn beyinde Bu tur yıyeceklenn bağımlılık yaratügına ılışkın en ufak bır ıpucu büe Banzhaf'ın ışını buyıık olçude kolaylaştıracak Şımdıden bu urunlenn bagımhlığa yol açan ozellıkler ıçerdıgıne ınanan Banzhaf, "Amenkan buıger ve kızarmış patateslennın tumunun bagımlüık yaratma potansıyeh bulunduguna ınanıyorum Bu olasüığı hıçbırzaman gozardı edemeyız" dıyor bağunhhğı tetiklediğini ılen suruyoı Bu tur araştırmalar henuz emekleme aşamasında otmasına karşrn, Barber gıbı kısıler sayesınde dunya bu gelışmelen yakından ızlıyor Bu arada dnlaşüıyor kı fast food endustrısı, sigara endustrısı kadar kolay pes etmeyecek Aslında sigara ve fast food'u karşılaştırmak da dogru degıl Tutununba gımldık yarattığı açıkça bılınıyor Aynra hıç kımse sigara ıçmek zorunda değü Bunun yanı sıra sigara şırketlen urunlennın bağımlılık yarattığını bılıyor ancak bunu ort bas etmeye uğraşıyor Fakat bu tartışmalann hıçbın, fast food endıstnsı ıçın geçerlı olamaz işin özü Ancak yıyecek gıbı temel ıhtıyaçlar dan bınnın bagımlıhk yaratması mumkun mu 9 Bunun yanıtı yıyececjin ıçmde saklı Fast food tuı u yıyecekler ıle evde pışen yemekleı arasındakı en onernlı fark ıçerdıklerı kalorı ve bu ogun ıçındekı yağ mıktandır Amenkan Tanrn Bakanlığının, normal bır yetışkının gun ıçınde alması gereken kalon mıktan ıle ıle ügılı onensı 2 800 kılokalon (11 723 kılojul) ve 93 gram yağdır Oysa fast food lokantalannda yenılen bır ogun burgeı, kızarmış patates, ıçecek ve tatlı bu mıktann tumunu ıçenr (Bknz. şekil 1). Bıyologlar bu yıyeceklerden oluşan bır porsıyonun bazı &zyolo]ik değışıkbklen tetıkledığını ılen suruyor Bu değışıklıkler, normal zamanlarda yemek yeme eylemıne "dur" emnnı veren hormonal smyallen susturuyor Son 10 yüdır büım adamlan ıştahı du zenleyen çok sayıda hormon olduğunu keşfetb Normal koşullar altında bu hormonlar yemek yeme alışkanlığını kontrol eder ve vucut ağırlığıru sabıt bır duzeyde tutar Sozgelımı leptm bunlardan bındır Leptın yağ hucrelen tarafından salgılarur ve kandakı leptın duzeyı vucudun yağ rezervlen hdkkmda bılgı venr Bu sınyaller, beyın dekı yemek yeme davranışını duzenleyen hıpotalamus tarafindan algılanır ve rezeı^v lenn sabıt rutulması ıçın vucuda onayak olur Seattle'dakı Washıngton Uruversıtesı'nden Michael Schwartz'a gore burada sorun kılo alan kaşüenn leptme katşı dırenç gelıştınnelennden kaynaklanıyor ' Bu kışılenn beynı yağ mıktan artıkça bu hormonlara tepkı verme yeteneğını kaybeder" dıye konuşan Schvvartz, "Bu kışıler şışmanla dıkça, daha fazla leptın uretırler Sonuçta hıpotalamus gıderek leptıne karşı duyarsız laşır Sonuçta yuksek leptın duzeyını normal gıbı algüamaya başlar" dıyor Ancak leptın sıstemının altust olması ıçın mutlaka kılo almanız gerekmez Son yapılan bır araştırmaya gore ust uste bıı kaç oğun yağb yemekle sıstem bozulabılır Geçen arahk ayında New York Cıty dekı Albert Eınsteın Tıp Fakultesı'nden fizyolog Imciano Rossetti rıın yayınladığı bır rapor sıçanlann yağ ıçerığı yuksek yıyeceklprle beslendığı zaman, 72 saat ıçınde lep Jüri ikna edilecek Banzhaf davayı her şeye karşm kazanacagına ınansa da, obezıteden yalnızca fast food zıncırlennm sonomlu tutulamama sı gerekngmı bılecek kadar bılınçlı Bu nedenle jurıyı şu konuda ıkna etmeye çakşacak Fast food şııketlerı, muvekküınde gorulen tum hastalıklann tek sorumlusu degıl, Suç kimde? Bu kampanya Banzhaf'a dunyanın dort bır yanından yandaş kazandırdı Ancak yıne de pek çok ınsan aşın mıktarda fast food tukettıgı ıçın şışmanlayanlann bu şırketler aleyhıne dava açmasını yersız buluyor, bunlara gore aşın şışmanlar oburluk lan yuzunden suçu once kendılennde aramalı ancak bu konuda kısmi • orunüuluklanxu kabul etmek zorundalar Omeğın fast food şırketlen, urunlennın uzenne yuksek kalon ıçerdıklenne üışkın uyanlar koymakla yukumlu tutulabılırler Bağımlılığı ne oluşturur? Bagımhlık zor tammlanan bır kavram oldugu ıçın bır maddenın bağımblık yaratp yaratmadığını kestırmek de zordur Bu konuda kullanılan en yaygtn knter, Amenkan Psıkryatn Orgutu'nun hazırladığı DSMIV knterlendır Bu bağlamda bır maddenın bağımlılık yaratması ıçın aşagıdakı knterlenn en az uçunu karşüaması gerekır • Istenılen sureden daha uzun bır sure ve daha buyuk mıktarlarda tuketme • Kullanım mıktannı azaltma yonunde başansız gınşımler • Maddenın elde edılmesı veya etlolennden kurtulma çabalan ıçın buyuk zaman harcama • Maddenın kullanımından dolayı sosyal, meslekı ve aılesel faahyetlerde aksama veya duraksama • Zararh olduğunu büe büe kullanma • Kullamma bağlı olarak toleransın artması doyuma ulaşmak ıçın her geçen gun daha fazla tuketme • kullanıma ara verüdıgınde yoksunluk behrtılennin ortaya çıkması 830/4