Catalog

lotldnn ınsdn hatası (kara vermp) oranlarının daha yuksek oldugunu ıddıa etmektedıı Japonyada 19ül 2001 yıüdimddkı tıcdrı hdvdyolu uçuşlarını kapsdyan bır başka araştır mada, 6063 yaşlannda 159 pılotun 84 000 saat uçuş yaptıklan, bu perıyotta gerçeklpşpn 27 kazadan hıçbırınde bu pılotlann 10lu olmadığı tıbbı duğeılendLnlmeleıının de rıor mal sınırlar ıçınde olduğu qoruldu Bu tartışmalann oznesı olan yaşlıca pılotlard, en çok 9 "neden ve kaç yaşııid kadar uçmak ı.stpdıkierı " sorusu so ruldu Bu sorulann altında aslında 60 yaşına gelen pılotldi m lyı duzeydekı maaşlarını toplumsdJ prestrjlprını VP meslckı karıyerlerıru kaybetmemek ıçın sonsuza kadaı uçmaya razı oldukları kınayesı vardır Onlar kazandıkları dpnpyımlerle daha guvenlı uçuş yaptıklarından ve uçuş sevgılerınden ne kadar soz etseleı de ıridndırın olamazlar Bugünkü Uygulamalar Son yıllarda dunyada 60 yaş kuidlıııın yumuşdtılmdya çalışıldığı gozlenrnektedır 1. Uluslararası Sıvıl Havacılık Orgutu (ICAO) 1994 td ııhlı çdlışma raporundd kaptan pılotlar ıçın 60 yaş kurahnı bpnımspmpkle bırhkte ıkıncı pılotlara yaş sınırlaması koy madı 2. Avrupa Bırlpşık Havarılık Otorıtesı (JAA) de ben zerı bır kararla 1999 yıkndan beıı bııderı fdzld pılotun ku mdnda ettığı uçaklarda püotlardan bırının 60 64 yaşlarında olmasına musaade elmektedır Bugun havacılık dunyasında 60 yaş kuralını uygula yan ulkeler ABD Fransa ve Almanya dır Kdriddd Avustrdlya Yenı Zeldnda Rusya Federasyonu Ukrayna ve Belarus pılot lanna yaş sınırı koymamış durumdadır Yaş sınırını 64 yaş sonu olarak uygulayanlar Ingıltere Isvıçre Isveç Danımar ka Fınlandıya Izlanda Maltd Bahreyn, Suddn Israıl, Guney Afrıka Cumhurıyetı ve Peru Yaş sının 61 olan ulkeler Iran ve Tayland 62 olanlar Çek Cumhurıyetı ve Panama 63 olan ulke ıse Jdponyadır Turkıye 2002 yılından ıhbaren tıcarı ha vayolu pılotlaıınm yaş lımıtmı 62 yaş sonuna getırmıştıı oğum oncesı tanı (Preımplan tatıonsdıagnostıc) teknığıyle eınbııyorıdd hdmılelığe engel olan vpya duşuğe yol açabılecek bolıı tıleı ve bırçok genetık hastdlıkldid ışd let eden bılgıler edınılebıldığı qıbı be beğın cınsıyetı de saptanabılır Ve bu yonteınle elde edılen bulgulaı ne olurHd olsurı netıcede bır tercıh ımkânını doğurur Sonuçta sadece sağlıklı ve uyyuıı enıbııyonldi değerlendııılu Işte dogum oncesı tdm teknıgıy le ılgılı taı tışma da tam da bu noktdda alevlenmekte Bu yonteınle geııetık ayıklama yapılmalı mı ? Oyle goruluyor kı tartışma embııyon kok hucıeletınde oldugu gıbı faıklı değeılendıımeler doğuracak Ama belkı bu taı tışma çer çevesınde doğum oncesı yunteının toplumsal dnıacı uyguldnidddiı doğd rak sonuçlar VP toplumda kabul edıl mış değer yargılan gıbı konulaı ele alı nıısa bır uzlaşmaya vanlabılıı Dogum öncesi tanı tekniği topfuma zarar verebilir mi? D Embriyonun kök hücreleriyle araştırılma tartışması henüz tamamlanmamışken, tıpta ikinci bir gelişmenin etik yönü tartışılmaya başlandı: Doğum öncesi tanı tekniği ve alınan önlemler. iki senaryo Tartışma şu sıralar iki senaryo uzeı ınde donuyor Birincisi, teknığın ojenık yorıune yanı ınsan soyunun soyaçekım yoluyla lyıleştırılmesıne dık kat çekmekte kı buna gore docjum oncesı tanı teknıgı doğmamış bıreylerın seçıimp fiinı' yaygınlaştııacaktır Bıı ço cuğun dunyaya gelıp gelmeye cpğı karan tamamen ana ba banın beklentılerıne uygun olup olmasına gore veıılecel Teknıklp asıl hedeflenenm sağlıklı bıı bebek olmasına karşın gerçekte engpllenen bebpgın hastalığı degıl bebe ğın kendısı oluyor Bu da tıbbı bır mudahale değıl o]Pnık ayıklama sayılır Tabıı kı bu değerlendırme do ğum onresı tanıdan sonra gerçekleştı rılen kurtaj ıçın de geçeılı Gerçı (do ğum oncesı tanı teknığıne bağlı) kurta] hakkı kadındakı ruhsal çokııntııyıı on lemeye yonolık Fakat kuıtdj hakkını kulldndn kadın bu tercıhıyle, kendı ruhsal sonınlanndan kurtulma amacını aşaıak hasta veya ozuılu bıı çocukla ydşamayı leddetmış oluı Ve dogum onresı tanı toknıgıne ıağbet geıçekten do gunde gune ditıyoı Down berıdromu teşhısı konıı lan embrıyonlarda hamılelıklerın on90'ı sonlandınlıyor Işte bu gelışmeye baglı olardk yem tanı ımkânlarıyld ılgılı bek lentıler de aıtıyoı Bılım şu andı ?000 kalıtımsal hastalıkla ılyılı genleı ı bapta nu 9 dutunıda ve bu bılgıler ışıg^nda bu hastalıklar dogum oncesınde tcşhıs edılebılıyor Teknık en kotu olasılıkla gelpcekte ana babaların bebeklenn de en onemsız saglık rıskını bıle kdbul elmemelerıne yol dçabılır Oysa kı bu davranış ana babaların normal bek lentıleııyle de deger yargıldiıyld da oıtuşuyor Çocuk ısteyen çıftler tıbbı kontrol altında son derece zahmetlı yollan seçebılırler Bu açıdan bakıldıgında da dogum oncesı ayıklama teknı gıylp çocuk sahıbı olma şansınm hıç de yuksek olmadıgı oıtayd çıkıyoı Ote yandan kadınların bu tekrakten vazgeçmelerı de olanaksız gıbı Doğum oncesı tanı tekniği mesela 80'ü yıllarda kromozom bozukluğu rıskı bulunmayan genç (ve daha çok eğıümlı) kadınlarda bıle uygulanmaya başlanmıştı Amaç doğacak çocuğun sağlı ğından emın olmaktı Yuıe aynı amaçta doksanlı yıllarda ornegın cenın suyunun kontrolden gpçırılmesı gıbı bırçok Sonuç Yaşlılığa bağlı psıkolojık zıhınsel ve hzıksel genle melerın pılotun performansını azalttıgı çoğu zaınan dd fdrk edılmeyen bu zafıyetın sınsı bır rısk unsuru olarak kokpıtp pılotla bırlıktp rjırdığı ılen surulmektedır Ancdk benzen ıısk un&uıldiı bazen ddha az bazen de dahd yuksek oran da genç ınsanlarda da bıılunabılır çunku ınsan hatasına bağlı uçuş kazdlannın buyuk çogunluğu yaşlı değıl genç ve orta yaşlardakı pılotların esprıdır Aslında konuya peıfoı mans açısından ydklaşıldığındd yaş peıformansı azaltan bıı ıncı fdktor de dpğıldır, orneğın stresın olumsuz etkılerı çok daha fazladır Kışılerarası ıleüsım ve uyum sorunldrı duşunuş ve ddvrdnış bozuklukları yaştan daha onemlı problem lerdır ama bunlaı çoğu zamon gozden kdçaı ydŞ gıbı so rrıut ve puanlanabılır unsurlar one çıkar Burada onemlı olan soru butun olçulerm değıştığı çdğımızdd 60 yaş gıbı bılımsellıgı tdiüşmalı bır olçunun bugun de temel ahnıp alınmayacağı ve kıme yaşlı denılmesı geıektığıdır Zıhınsel ve fızıksel olarak becerılerını kaybetmpmış ustelık bınlercc saatlık uçuş suıecmde her çeşıt zorlukld karşüaşarak engın deneyımler kdzanmış yaşlıra" bır pılotıı sırf yaşı 60 olduğu ıçın bır kenara atmak bıı muossese ıçm ısıaf olduğu kadaı kışı ıçın de haksızlıktır lhtıyar delıkanhlaıın ve genç yaşlüaıın olduğu bıı dunyddd ydşlılıgı da uçuşa tıbbı uygunluğu da kronolojık yaş ılp değıl nesnol ve bılımsol saglık/peıfuı ııidiıs veııleı ıy le değerlendnılmek daha doğru olsa gerektır Uçağa bır yolru olaıak adımını aton suadon bıı ınsa nı pılotun kaç ydşındd oldugu degıl uçuşun ozelükle krıtık durumlarda en doğru karaı ve kumandalaıla guvenlık ıçın de tamdmlanmdsı ılgılendıru Pılotun performdnsında yaşa veya başka saglık sorunlarına aıt bozulmalaı bılımsel veıı leıle adptdndığındd onu uçuştan uzakldştırnidk, kronolojık yaş gıbı kışıden kışıye çok değışebılen bır olçuye uymaktan dahd ııidiıtıklıdır Hdvacılıktd bırınn kayqı uçuş guvenlığıdır ve pılotun yaşı da dahıl tum değeılendumeleı bılımsel yak ldşımldrd ve konunun uzrridnı ehıl uçuş doktorlarına gerek sınım duymaktadır * Doç Dr Hdvacüık Tıbbı Derneğı Baş mcetiöguc@hotmdü conı gıdılır 12 000 hamılelıkto uygulanan doğum oncesı tanı tekrıığı (800 000 de "(ilö) ıse yalnızca bıı tek olar.ı kuıtaj sonucu veıebılıı Sonuçta doğum oncp sı tanı teknığınde ayıklamd potansıyelı oyle sanıldığı gıbı çok fazla değıldır Ama dığeı yanddiı da toplumun engellı doğan çocuklar uzprındekı du şuncesıne bakmakta yarar var Yıne Al manya'da yapılan bır ankete gore toplumun buyuk bır kısmı engellı (yanı rıddı bır sakatlıkla) doğan bebeklere otanazı uygulanmasına sıcak bakıyor Toplumlarda bıı tur değer yargılarmm uzun bır goçmışı bulunmakla bulıkte bunlar Nazı donemınm ınırası yd da kurtdjın ve doğum oncesı tanı tekniği nın sonuçlan olmadıgı gıbı ozurlulere duyulan dusmdrılığın dd bır ıfadesı değıldır Ayrıca anketp katılanlann %75 ı engellı doğan bebeklerde otanazı uy gulanmasını olumlu bulurken ılerıkı yaşlarda hıç kımse otanazıyı uygun gormemekte Pekı ama bu değer yargüarı bugun artık dunyaya engellı bır çocuk getırümemesı gerektığı duşuncesıyle bır çelışkı oluşturmuyoı mu' Oysa son on yılldrda tum pndustrı uikp lerındp engellı hakları uzerınde çalışü makta ve sosyopolıtık hedeflerde de onemlı gelışmeler soz konusu Ustelık gundemdo oltin sadece engellderm korunnidsı ve bakımı da değıl, bağımsız yaşayabılmelerı ıçın de savaşım verılmekte Ama bu tuı gııışımlerın bosa gıdeceğını hele doğum oncesı tanı teknı ğıyle suya duşeceğını soylemek de mantıklı değıldır Hıçbır doğum oncesı tanı tekniği engellıle rın toplum ıçındekı yaşamını de ğıştıremez Doğum oncesı tanı tpknığımn engellı polıtıkasını de ğıştııebıleceğı korkusunun da gerçekle bıı ılgısı yoktur Sonuçta araştırmalar toplumun ozollıkle de zekâ ozurlu kışılerın toplumdan soyutlanarak masrafsı? bır bıçımde yptıştırılmelerıne karşı olduğunu gosteı mış Down sendromuyld dunydya gelen çocukların ozel bdkıma ıhtıyaçları olduğunu savunan kışı sayii.mın 1969 2000 yıllan arasında Mfıra duştu ğu gorulmekte 1969 yılında tnplumun sadecp %18'ı bu tur çocuklann evde bakılmasmı doğıu bulurken bu sayı 2000 yılında uo90'a tırlamıştır ve bu gelişme dp doğum oncesı tanı teknığının engellılen toplumdan soyutlamadığını gosteımekte Ve dığer tum araştırmalar da engellılerın artık toplumun ıçuıde yeı aldıklarını oıtaya koyuyor Sonuç olarak doğum oncesı tanı teknıgıy le ılgılı koıkulu senaıyokıım eldekı veııleıle kesınlıkle uyuşmadığı soylenebılır Ve oyle goruluyor kı doğum oncesı tanı tekniği yaygınlaşsa dd engellı kışılerle ılgılı dayanışma yıne surecektır Çevıı ı Nilgun Ozbaşaran Dede DıeZeıt 41/2002 825/11 yenı testler uygulanmaya başlandı Gerçı kadınların yarısı herhangı bır hastalıkld yuz yuze gelmekten korktukları ıçın dogum oncesı tanıya yanaşmıyoı (Almanydda yapıldn bır draştırmaya goıe) aınd rısklı hdstalıklarla ılgılı somut behrtıler soz konusu olduğunda neıedeyse tum kadınlar doğum oncesı tanıyı kdbul edıyor Hatta ultrason tanısında bu oran %100'le ıfa de edılmokte Toplumsal yapı Doğum onresı tanı tartışması uzerındekı ikinci senaryo ıse doğum oncesı ayıkldina yuzunden toplumsal yapının bozabıleceğı ve kronık rahatsızlıklara sahıp kışılerın ve engellılerın toplumdan soyutlandbıleceğı uzerınde donmekte Eleştırmenler bu akıbetı Nazı kıyımıyla bıı tutsalar da ıakamlaı dan ortdyd çıkan bonuçlar fdrklı Kalıtımsdl hastalık ve kromozom bozukluklan ıçın %15'lık bır rısk ele akndığında bu belırtılerın saptdndığı doğum oncesı tanı sayesmde yılda 900 olayda (60 bın tedavının o ol5ınde) dyıklanmaya