Catalog

bınde/yol kesımınde park eden araçlann varlıgı ya da oluşan çukurlar nedenıyle surucu tarafmddn tercıh edılmemesıyle yol kusurlarını bıle ıçme alabüecek yenı bu degeılendıımeye ulaşabılırız Bu ornekte, kaza nedenı oğrencının dıkkatsızce yola fıılamasıdn Kazanın suçlusu, hızlı ve kuraldışı araç kullanan suru cudur Sorumlulan ıse, araç suruculerın den ogrcncıye, rehber oğretmenden polı se ve nıhayet yol koşullarına kadar bırden fazladır ve asıl mercek altına alınması ge reken bolum de burasıdır sas komısyonlan' oluşturulmuştur Uzmanların degerlendırmelerı farklı araştırmalara konu olmakta ve sorunlar daha aynntüı ıncelenebılmekte ve çozum onerüen farklı ayııntılaıda ele alınabılmektedır Benzer şekılde kazalara aıt standart formlaı sorunlar ve çozum onerüerını ortaya koyabı lecek bügılerı ıçermekte, çarpışma turlo nnm (kaza aru) yanında, agırlık, kaza turlerme (kazaya goturen aşamalara) verılmektedır Ortaklaşa sorumluluk Farklı ulkelerde kazalan araşuran ıh tısas komısyonlannın hazırladıklan raporlardan yapılan degerlendırmeler degışık faktorlenn kazaların oluşmasına etkılerını bırbırıne çok yakın degerlerde verıyor Şekil ldekı araştırma sonuçlarına gore tek başına insan davranışı faktoru yuz kazadan altmışbeşının nedenıdır Dıger yandan kazaların yalnız % 2 5'ı tek başına yol kusurlarıyla ılışkılendırılmektedır Ancak ınsdnla yolun ortaklaşa sorumluluklan % 24'e kadar yukselmektedır Benzer şekılde tek başına araç etkısı % 2 5 ıle sırarlı kalırken, ınsan unsuruyla bırleşınce »EKİL1: Kuılara N«dwı Otan FtMMar Bir başka kaza örneği Donuş yarıçapı ve degerı uygun venlmeyen bır vırajda hızla donen bır kamyonun, onu sollamdkta olan bır başka aracın uzenne devrümesıyle sonuçlanan bır başka kazayı duşunelım Bu kazanın oluş masmda hangı faktorun ne kadar sorum lulugu olduğunun ortaya çıkarüması, basıt bır kaza raporu hazırlanması ve bu rapor sonuçkı ından oluşdn ve fazlaca bır şeye ydramayan ıstatısükı bılgılerden soz edılmesmden daha karmaşık bu gerçekleşme ve analız surecıne gereksırum duydugu açıktır Konuyu ulkemızde çok tartışüagelen karayolu proje hatalan ve ışaretleme eksıklıklerı çerçevesınde mcelemeyı surdurelım fıkte yanlıs/hatalı davranışlar buyuk çogunlukla kaza nedenlerıdır ancak her hatanın etkısı aynı degüdır Burada şoyle bır sınıilama yapmak soz konusudur • Kasıtlı/bılerek yapılan kural ıhlallerı (Aşın hızla ya da alkollu araç kullanmak ) • Kasıtsız kural ıhlallerı (Saga donuşte hızı kontrollu oldugu halde geçış yapan yayayı gormemek ) • Surçmeyanılma (Donuş smyal kolu yerıne sıleceklerı çalıştırma ) Trafıkte bazı hatalar, belırtıldıgı gıbı, kasıtsız ve bır dereceye kadar rastlantısal yapılan hatalardır Bu tur hatalann belırlı bır yere yogunlaşmasını bekleyemeyece gımız ıçın kaza rısklerını artürmalanndan da soz etmek olası degıldır Bu tur hatalar, kazalan araştıranlara, kontrol gruplan bulunamaması ve bu nedenle de rastlantısal ve sıstematık kaza faktorlerının ayrışmasınrn yapılamaması kısıtlannı yaratmaktadırlar Dığer yandan kasıtlı kural ıhlallerı kazaların oluşmasına yuksek rısk faktorlerı olarak etia ederler Denetım ve kampan yalarda bu gruba onem verılmelı ve dahası cezalandırma da mutlaka kasıt unsuru dıkkate alınmalıdır Kırılgan Nesneler PıerreGılles de Gennes vejacques Badoz Çevın Anahıd Hazaryan Pıerre Güles de Gennes, 1991 'de sıvı krıs taller ve polımerler uzerıne yaptığı çalışmalar sonucu Nobel odulu kazanmış bır Fıansız bılım adamı Uzmanlık alanı katı hal fızığıdır TÜBİTAK Popüler Bilim Kitaplan arasında yayımlanan bu kıtap, Fransız bılım adamının Nobel odulu kazandıktan sonra lıse ogrencılerı ve oĞfretmenlerı üe gerçekleştırdıgı bır dızı konferans sonucunda oluş tu Konferansldiın ana konuları, plastık maddelerden tutun sabun kabarcıklanna kadar uzanan genış bır alanı kapsayan yumuşak maddelerdı Konferansta ve kıtapta çızılen bu temanın dışına çıküarak, konular egıtımın ve ogretımın nasıl olması gerektıgınden uzay fızığıne kddar uzdnmaktd Ayrıca, venı buluşlarm nasıl kullanılacagı, gelecektekı onemlı seçımlerımızın neler olacagı konula rma de gırılmekte Kırıigan Nesneler Sonuç Trafık kazalarında suçlu, sorumlu ve neden aynı degıldır Kazalarda alışageldıgımız uzere, suç lu arama yenne oluşma nedenle rını ve sorumlulannı derınleme sıne ıncelememız gerekecektır Bunun başlangıcı da kaza sonrası dahd detaylı bılgı toplanması ve ıstatıstıklerın bu ayrıntılı bılgılere dayandırılmasıdır Bu amaçla, ozellıkle olumlu kazalarda ve kazaların yogunlaştıgı kesımleıde. farklı ve bağımsız uzmanlardan oluşan ıhtısas gruplanyla mcelemeler yapılması kazaların oluş nedenlerı ıle kısa ve uzun donemlı çozum onerılerırun ortaya konması onemlıdır Trafık kazalannın bır olaylar ve sorumlular zıncırı sonucunda oluştuklannın altını çızmekle bırlıkte, her turlu degerlen dırmede ınsan unsurunun en onemlı kaza etkenı olarak çıktıgını da bır kez ddha belırtmek gerekır Turkıye'de, dıger faktorlenn supekulatıf bıçımde one çıkanlarak tartışılması, kural tanımaz suruculere yenı ozurler yaratmaktadır Kaldı kı ozellıkle karayollarımız bazında bu tartışma, yethlı yetkısız kışılerce konunun ozunden uzaklaşarak yapüıyor Trafık ışaretlemelennın yetersızlıgı gerektıgı halde nadıren tartışma konusudur Ancak bolunrnuş yol ıstenmektedır' Ddha fdzld hız yapılmak ıçın mı ? Kazaların yogunlaştıgı kdra nokta lann kaldınknasmı ıstıyoıuz Elbette bu kesımlere mudahale edılmelıdır ancak bılınız kı trafık kurallanna uyulmadıgı ve bunun denetlenmedıgı surece kazalar olmaya devam edecektır Referanslar 1 RoSPA Soad Sdfety Engıneerıng Mrjnudl TMS Coıısultdncy, 1992 2 ÎMfıkksıkkerhetshandbok Transpor tuküiıomısk ınstıhıti Oslo 1Q97 (Trafik Guvenlıgı LUatabı Norveç Yol Ekonomısı Enstılusu) Yol iyileştirmelerinin etkileri Degışık ulkelerde uzun surelı ıncelemeler, yol VP çevre projelendırdmesı ıle ışaretlernelerde yapılan ıyıleştırmelerın kazaların azalmasına farklı etkılerde bulundugu ancak çogu kez bu etkılenn son derece de sınulı kaldıgını gostenyor Yaklaşımlarda aşırı hızm gozlendıgı ve donuş yarıçaplarınm uygun tesıs edılmedıgı bır kavşakta yalnızca uyancı ışaretlerın konulmasmm kazalan azaltıcı etkısınm % 25'ler mertebesmde oldugu ıfade edılıyor Bu deger çok genış bır aidlıktd değış kenlık gostermekte Geometrık bazı duzenlemeler kaza sayısmda % 50 ler duze ymde azalmalar yaratırken, ışaretleme ıle bırlıkte bu degışıklıgın ethsı beklenen toplam etkınm altmda kalmaktadır Her duzenleme, farklı kaza turlerme etkıler yaparken, hemen tum koşullarda ınsan faktorunun etkısıyle oluşan ka/alar bu duzenlemelerden bagırrısız olrrıayd devam edıyor Kaldı h, yenı duzenlemeler daha once gozlenmeyen yenı kaza turlerını de or taya çıkarabümektedır Bu durum, henuz kendı şartlan ıçm bılgı toplanmayan, ancak trafık kurallanna uyma dlışkanlıgı ol mayan suruculere sdhıp Turkıye ıçm daha da ılgı çekıcıdır Çıkacak sonuç şudur: Trafık ka zasındd tek bır borumlu buhrıak çogu kez olası degüdır Sonucunda trafık kazası oluşan bır sorumlulaı ncdenlcr zmcırı soz konusudur ve bunlardan yalnızca bırının ancak çogunlukla bırkaçırun ortadan kalkması/kdldırılmasıyla kazadan kaçmma soz konusu oldbüır Işte bu nedenlerle bırçok ulkede ozellıkle olumlu kazdldrı dermlemesme ınceleyen ve konuyla ügüı degışık alanla rırıdan gelen uzmanlarm oluşturdugu 'ıhtı % 4 5 oranında kazaların nedenı olabılmektedır Gozden kaçınlmamahdır kı, ınsan faktorunun genel sorumlulugu % 94 75 mertebesındedır Bır dıger çalışma da ıse (Şekıl 2), % 68 oranmda tek başına ınsan davranışı kusurlu bulunurken, ınsan faktorunun genel sorumlulugu % 91 5 degerındedır Bu farklı, ayrıntılı ve uzun surelı çalışmalar, bıldıgımız bır gerçegı yınelemektedır Surucu yaya ve yolcu ola rak ınsan davranışlan, bızlerı kazalara goturen zıncırm sayıca en fazla ve sık tekrarlanan halkalarını oluşturmaktadır Bu nedenle ınsan davranışını uyarmaya egıtmeye ve denetlemeye yonelık davranışlar kazaların azaltılması ve sonuçldrının katlanılabılır kılınmasmda en oncehklı gundem maddesını oluşturmalıdır PıerreGılles de Gennes onsozunde lıselerde yaptıgı konuşmalardan sonra oğrencüerın nıçın büımle ugraşmaktan tutun, ıyı matematık bılmek şart mı ya kadar uzanan soru yagmuruna tutuldugunu belırtıyor Sonuçta, Nobel odullu bır bılım adamının lıselerle yogun ve ılgınç bır ıletışımınden ortaya guzel bır kıtap çıkrnış Içındekı konu başhkları Yumuşak madde (çeşıüı konu ve deneyler), Ardştırma (araştırmacılık mesleğı, keşıf, pozıtıf bılım, çevre) Egıtım (gerçeğın pedagojısı matematıgın ımparatorlugu, bıraz oksıjen, yenı sancaklar) 225 sayfa, 750 bın TL Mantık Doğru Düşünme Yöntemi Cemal Yıldınm Risk faktörü Yukaı ıda belıı tılene benzer zıncırlerırı her bırının trafık kazasıyla sonuçlan madıgını büıyoıuz Bu yalnızca sorumlu larm bazılarının devreden çıkmasıyla de ğıl ama aynı zamanda bırkaç sanıyelık faz farklanyla da açıklanabdır Bu anldmdd kazaldrın rastlantısal oluşması so/ konu suduı Ka/dlann oluşnid oksüığını drtüran çevre ve durum ozellıklerını 'rısk faktorlerı olardk adlarıdırıyoıuz Kazaya yol aça büecek rısk faktorlerının aynı zamanda artması kaza olasılıgını guçlendırecektır Ozellıkle ınsan davranışlannı ıçme alan rısk faktorlerı değerlendırmesıne ye nı bır boyut getırılmesı gerekecektır Tra (*) Dr Trafık uzmanı Cemal Yıldı rım'm Mantık kıtabının uçuncu baskısı çıktı Yıldınm, onsozunde, kıtabının uçuncu baskısında sadece dılınde sadeleştırmeler yaptıgım belırtıyor Kıtabının dmdcını ıse şoyle belırtıyor Mantıksdl duşunmeyı tanıtmak, akıl yurutme dedıgımız duşunce rurunu geçerlılık yonunden değerlendırmeye ılışkın yontemlerı açıklamak Yıldırım konuyu gereksız teknık aynntılardan ayıklayarak, genel entelekruel ılgıye hıtap edecek bıçımıyle vermeye çalıştıgını belırtıyor ve kıtabın bu ozellığıyle unıversıte ogrencılerının yanısıra genış okur kıtlesı ıçın de rahat bır kayndk oluşturacagını belırtıyor Içındekı ana konular Mantığın konu ve yontemı, Onermeler, Deduktıf mantık, Modern rnantığa geçış, Dogruluk fonksıyonu mantıgı, Formel çıkanm yontemı, Nıceleme mantıgı, Aksıyomatık yontem, Mantık ıle ılgı lı sorunlar, Mantıksal dogruluk VP rnatematık Kıtapta, ayrıca, çevın metınler ve tenmler sozluğu de bulunmaktadır Bılgı Yaymevı 626/21