Catalog

B İ LIM TARİHİ A. Martın Behaım'ın 1492 yılında yaptığı yerkurede Zıpangu'nun gorunuşu. B. Bunu Pırı Reıs'ın harıtasında gorulen Kolomb'un Hıspanyola'sı ıle karşılaştaranaz. Her ıkı harıta da Mclntosh'un not 1'de verılen 1993 tarıhlı makalesınden. Hadıs ı Nov (A Hıstory of the Dısrovery of Amerı LJ) Mınıstry of Culture and Tourısm ot the Turkısh Republıc Aııkara 232 (116x2) + IX + 56 9 Adıvar(1913 s 131 1982 s 151) Mukrımln Halıl (Yınanç) ın Muallım Cevdet ın bır makalesın (lı Kâtıp Çolebı ye duzdugu mubalagalı övgulerden sıkılarak onun çagdaşları olan Descartes ve Leıbnız gıbı datıılerın yanında okur yazar bır amatordpn fa/la bır ^.cy oldrTidydcdğını soylpclıgını kay detmekte Muallım Cevdet ın ovgulerının ıfrat ol duğuna katıldıgını jncak Mukrımın Halıl ın bu acı masız degerlendırmesıne katılamadıgını belırtmektedır Muallım Cevdet ın sozlerının nerede yayın landıgını Adıvar soylemıyor Ancak furk Farıh Ku rumu nun yayınladıgı Kâtıp Çelebı Hayatı ve Eserierı Hakkında tncelemeler adlı anı kıtabının (1TK VII dızı sayı 33 a 1985 2 baskı ılk baskı 1957) so nunda 225 sahıfede verılen bır ıktıbasdakı cumle herhdlde Adıvar ın kasdettıgı ve Mukrımın Halil ı kızdıran cumle olsa gerekır (bkz Adıvar 1982 s 151 du Aykut Kazancıgil ın EK 40 ı) Mualllm Cevdet Kâtıp Çelebı ye cıdden onemlı bır bıblı yugrafya eserı olan Keşf uz Zunun açısından yaklaşarak onu Avrupa ya kdrşı ıflıhara değpr bııluyor kı buna kdtılmamak mumkun değıldır Ancak ben Cıhannııma vo Tuhtctu I Kıbar dçısından baktıgımda Mukrımln Halıl ın acımasız gorunen degerlendır mpsıııe du uzulcrok hak vermek zorunda kalıyo rum Bu konuda bılhassa Adıvar ın a g e Cıhannu mâtahlılıne bkz ^0 llım tarıhımızde XVI ncı asır kemmıyet ve tenevvu ıtıbarıyle odebı eserlorın fennı eserlere galıp geldıgı bır asırdır Işte bu tesır bızı cografyada hemen hpmen taımmen Islârn kaynaklarından alın mış ve ekserıya cografyaya vukufu olmayan zatler tardfından çpvrılmış hararetlı bır tercume fddlıyetı ne atmıştır Akyol, I H., 1940 Tanzımat devrınde bızde cotjrafyd ve jeolojı Tanzımat I de Maarıf Matbaası Istanbul s 515 Akyol un bu etraflı ma kalesı yanında Osmanlılarda cografya bılımının tarıhı ıçın bkz Taeschner, F 1926 Osmanlılarda Cografya Turkıyat Mecmuası c II s 271304, Kurtoglu, F 1915 Turk Suel Alanındd Harıta ve Krokılere Verılen Değer ve Alı Macar Reıs Atlası Sebat Basımpvı Istanbul 50 s numaralanmamış 12 harıta ve krokı ve 1 sahıfe ılave metın Adıvar d g e 1943 ozellıkle s 54 183 1982 s 71 158 Akyol, I H 1943 Son yarım asırda Turkıye de cografya Mutlakıyet devrınde coğrafya Turk Coğr Der no 1 s 3 15 aynı yazar 1943 Son yarım asırda Turkıye de cografya Meşrutıyet devrınde tografyd aynı yerde no 2 s 121 136 aynı yazar 1951 Umumı Cografya Ist Unıv Edebıyat Fak neşr no 13 s 95 100 (Akyol un olumunden sonra basılan eserındekı bu kesım kıtabı baskıya hazırlayan Sırrı Erlnç ın belırttığı gıbı kıtabında bu bahsı bıtıreınedpn vetat tnJnn Akyol un Islam An sıklopedısı ne yazdıgı Osmanlı Turklerınde Cograf ya maddpsındpn alınmıştır İA c 3 s 215 220 Turkay, C 1959 Osmanlı Turklerınde Cografya Mddrıf Bdsımevı Istanbul 50s Tum bu belgelere karşılık Oztuna nın en kuçuk bır dayanagı olmayan (Ortaçag Islâm cografyasınınj varısı olan Osmanlı cografyası XVI asırda dunyanın en ılerı cografyasıdır Kartografıde de oy İPdır (1981 Buyuk Turkıyv Tarıhı Ötuken Kıtabevı Istanbul c 11 s 107) şeklındekı ıddıası cıddıye alın iiııa/ Ortaçağ Islâm coğrafyasının vârısı Os manlılar degıl Avrupalılar olmuştur 11 1 7 5 3 1 / 7 4 yılları olaylarını yazan resmı vak anuvıs Vâsıf Efendi bu korkunç durumu şu sozlerle kaydetmıştır O vaktın rırâl u kıbârı bu keyfıyyetı magiataya haml ve adem ı tasdık ıle Peterpurk dan Akdenız e Moskovlu nun donanma ıh râcını bır vechıle mutalâarına tatbık ıdemeyup uınur ı mustdtııleden ddd ve muaraza ıdenlerun delâılını mukabereı mahz ıle red eyledıler' (Danışmend, I H 1972 Uahlı Osmanlı Tarıhı Kronoljt sı nın (Turkıye Yayınevı Istanbul] 4 cılt s 48 den naklen) bu hıkâyenın Avrupa da yaygın olarak bı lındığı konusunda bkz v Hammer, J. 1836 Geschırhte des Osmanıschen Reıches 2 duzeltıl mış baskı C A Hartleben s Verl Pesth r 4 s 601 602 von Hammer de Vâsıf Efendi ye atıf yapmdktadır (Vâsıf II s 70 olarak) 19 B u konuda ayrıca bk/ Tıbbetts, G 1992 The role of charts ın Islamıc navıgatıon n the Indı an Ocean Hıstory nf Cıriııyr ıphy cılt 2 kıtap 1 de (J B Harley ve D Woodward edıtorler) Chıcago Unıversıty Press s 256 262 Ancak burada Tıb bets ın Arapların ortaçagda hıçbır dt,nız hdrıldsı yapmdmış oldujtları fıkrıne katılmadıgımı not edeyım 20 Ptolemaıos, Klaudıos M S 2 yuzyıl Geog raphıke Uphegesıs (Gewgrafıch Ufhghsıs) Cograf yanın ve bılhassd kdrtogrıfyının tpmel dıreklerın den bırı olan bu onemlı eser M S 6 asırdan sonra Avrupa dd urtddan kdybolmuş yalnız Suryanı ve Arap courafyacılarının elınde tercume pdılmış ve buyuk olçude gelıştırılmıştır 13 Yuzyılda Istanbul dakı Karıye Manastırı rahıplorınden Maksımos Planudes kayıp sanılan kıtabın sadece metnını ıçeren bır yazma buldurmuş bunu kopya ettırerek harıtalarını metne gore baştan çızdırmıştır Bu faalıyetten turpyen kopyaların bırı 14 yuzyıl sonun da Floransa ya hıcret eden Istanbul lu bılyın Emanuel Chrysoloras ıle Italya ya ulaşmış ve orada 1406 yılında Papa sekreterı Sc arpırid lı Jacopo Angelo tarafından Lâtınce ye ılk tercumesı yapılarak buyuk bır hızla yayılmış nıhaypl Krıstof Kolomb un da elıne geçerek onun Amerıka nın keşfıyle sonuçldrıacdk seyahatlarını plânlamasına onemlı bır katkı yapmıştır ğını yazıyor40 Boyle bır kurum hıç kuşkusuz Osmanlı'yı Akdenız'ın, Kızıldenız'ın ve Basra Korfezının dışına taşırarak gerçek bır cıhan ımparatorluğu halıne getırebılırdı Ancak bunlar olamadı Cehâletın zıncırlerı buna ızın vermedı Pır! Reıs Osmanlı top lumunda oluşamamış bır eleştırel akılcı cemıyetın bır bılgın ve duşunur uzerınde yapacağı olumlu etkılerden hıç yararlanamadı oyle bır toplumun oluşturacağı kutuphane, arşıv ve bılımsel ıletışım gıbı kurumlardan ıstıfade edemedı kımse yaptığı harıtayla, yazdıqı kıtapla ılgılenıp onları en acımasız şekılde eleştırıp hemen daha lyılerını yapmağa heveslenmedı41, bunu yapabılmek ıçın de cografı keşıf gezılerı duzenlemek ıhtıyacını hıssetmedı Tersı ne Muhıddın Pırı nın o zeka ve merak do lu asîl başı 1554 de (H 961), Adıvar ın "gayet haşın cahıl ve kaba bır kışı dıye anlattığı42 Basra vâlısı Kubad Paşa ıle Mısır valısı Dukagınoglu Mehmet Paşa'nın, yaptıkları dedıkodular sonucu ımparator lugunun gelecegını Hurrem Sultan'ın entrıkalarına teslım etmek basıretsızlıgını gostermış olan Kanunî Sultan Suleyman ın bır başka basıretsız kararıyla Mı sır da, ılk cıhan harıtasını onun babası Yavuz Sultan Selım e kımbılır ne umıtlerle sunmuş olduğu topraklara duştu duşerken de Osmanh'nın gelışen uygar dunya nın bır parçası olma umudunu da beraber surukledı rafya ve kartografya alanında portulan kopyalamak ve bırıkı seyahatname yaz mak dışında hıçbır varlık gosterememış ler, bu da ımparatorluğun once ekonomık, daha sonra da polıtık felaketını hazırla mıştır 1 B u harıta ıçın bkz Deısmann, D A 1933 Foıschungen und Funde ım Seraı Walter dp Gruy ter & Co Berlın s 111 122 Kahle, P 1933 Dıe verschollune Columbus Karte von 1498 ın eıner turkıschen VVeltkarte von 151J VValter de Gruyter & Co Bprlın Konyalı, I H 1936 Topkapı Sara yında Den Uzertne Yapılmış Lskı Hantalar Zaman Kıtaphanpsı Istanbul s 64 129 Adıvar, A A 1943 Osmanlı Turkletınde llım Maarıt Matbdd1 Istanbul s 56 60 (Adıvar ın eserı 1982 yılında 4 defa Aykut Kazanrıgıl vp Sevım Tekplı nın bdzı not lar ılâve etmelenyle genışletılmış olarak ve Turkçesı gunurnuzun Turkçpsınp H Örs tırafından uydurul muş şeklıyle Remzı Kıtabevı tarafından basılmıştıı Bu babkıdd Pırı Reıs ın harıtasıyla ılgılı kısım 74 ve 77 sahıteler arasındadır Ancak Adıvar kıtabının 1943 tarıhlı çok genışletılmış ve Maarıf Matbası ta ratından yapılınış ıkıncı baskısııid Pırı Reıs ın harıla larının kopyalarını da almıştı [1513 harıtası 58 sahı lenın karşısındal Herhdldu mdbrdf nedenıyle bu kopyalar hepsı Remzı Kıtabevı tarafından yapılan ypnı baskıların hıçbırıne alınmarnışlardır) Akçura, Y 19bb Pırı Reıs Harıtası Pırı Reıs Harıtası nda (2 baskı) Dz Kv Km Hıdrografı Neşr DS15 H/D E istanbul s 1 8 Afetınan, A 1987 Pııı RPIS m Ha yatı ve Eserlen Amerıka nın En Eskı Harıtalan Turk Tarıh Kur Yay VII Dızı sa 69 2 117s + 59+(27] lev Hapgood, C H 1979 Mapt ot the Ancıent Sea Kıngs Evıdence of Advanced Cıvılısatıon ın the lce Age duzeltılmış basım E P Dutton New York s 1 77 Soucek, S 1992 Pırı Reıs & Turkısh Mapmakıng after Columbus The Nour Foundatıon ın assoc wıth Azımuth Edıtıons [Londra] 175 s aynı yazar 1992 Islamıc chartıng ın the Medıterranpan Hı tory ot (sartoyraphy cıll 2 kılap 1 ÜL. (J B Harley ve D Woodward edıtorler) Chıcago Unıvemty Prpss , 268 272 Mclntosh, G C 1993 Chrıstopher Columbus and the Pırı Reıs Map of 1511 The Amerıran Neptune c 53 no 4 s 280294 aynı yazar 1995 Chrıstoph Columbus und dıe Pırı Re ıs Karte von 1513 Cartographıca Holvetıcd Jarıudr 1995 Heft11 s 36 41 Italyan Kultur Merkezı 1994 XIV XVIII Yuzyıl Portolan ve Donız Harltdları/Portoldrıl u Cdrte Ndutıche XIV XVIII Secolo Istanbul s 56 59 (ozellıkle s 56 da sergı kataloglarını da ıçeren zengın lıteratur) Sevım Tekelı nın Dıctıonary ot Scıentıfıc Bıog raphy nın 10 cıldınde yayınlanan Pırı Ra ıs başlıklı maddpsı (1980 s 61b 619) ne yazık kı tdtmınkdr değıldır Osmanlıların eser ıle tanışmaları ıse Istanbul un fethınden sonradır Fatıh faultan Mehmet Bızans sarayından kendısıne kalan kutuphanede bazı Ptolemaıos cografyaları bulunca bunldrddn bol harıtalı (şımdıkı teknık dılde B tıpı denılen) bırını 1465 de Bısanslı bılgınler baha ve ogul Amirutzes lere Arapça ya çevırtmıştır Bu kıtap şımdı Ayasofya koloksıyonu yazma no 2610dadır F Sezgin bu yazmayı faksımıle ederek yayınlamıştır 1987 Ptolemaıos Geography Arabıc Translatıon Instıtut fur Geschıchte der Arabısch Islamıschen VVıspnschaften and der Johann VVolfgang von GoetheUnıversıtat Frankfurt ,ım Maın Voroffent lıchungen des Instıtutes fur Geschıchte der Arabıschlslamıschen VVıspnschaften Rheıe D (Kartographıe) c 1 Pırı Reıs ın bu nushayı gorup gornıedığı konusunda bkz Soucek Pır! Reıs & Turkısh Mapmakıng s 7273 21 Soucek Pırı Reıs & Turkısh Mapmakıng s 73 Pırı Reıs ın muhtemelpn hıçbır Ptolemaıos cog rafyasını veya harıtasını gormemış Ptolemaıos un kavrdmlarını ıkıncı elden edınmış olabılecegını savunuyor 2^Bu keşlın en dogrudan tarıhı Deismann ın yukarıda 1 notta verılen eserındedır Bılhassa s 112 ye bkz 23 Kahle, P 1926 27 Pırı Re fs Bahrı/e Das turkısche Segelhandbuch fur das Mıttelhndı ıht Mer vom Jahre >521 VValter de Gruyter & Co Ber lın ve Leıpzıg 24 Akçura d g e s 5 fl 2 ^ B u teblıg once yalnızra Italyanra ve Ispanyol ca olarak yayınlarjmıştır Burada bu ılk yayınların referaıiblarını Deısmann ın eserınden (s 113 dıp notlar 1 ve 2) aynen verıyorum Kahle, P 1931 Impronto Colombıane ın una Carta Turca del 1513 La Cultura yıl XX cılt 1 fasıkul 10 aynı yazar 1931 Un mapa de Amerıra hprho por pl turco Pırı Re ıs en el ano 151 1 besandosu en urı mapa de Colon y en mapas portugueses Investıgacıon y Progreso yıl V no 12 s 169 17^ 26 Oberhummer, E 1931 Eıne turkısclm Karte zur Entdeckung Amerıkas Anz Akad Wıss Wıen phıl hıst KI no XVIII XXVII s 99 112 ^Afetınan ın kıtabında Amerıka adının cografı lıterature gırışı de yanıltıcı bır şekılde vetılmıştır [Amorıgo Vespuccı nın] mpktubu[nu| yayınlayan St Dıes bu yenı dunyaya Amerıka adını teklıf pt mıştır (Afetlnan d g e s 46) Burada bahsedıl mek ıstenen 150/ yılında muhtelıf baskıları yapıldn ve Matthıas Rıngmann ıle Martın Waldsemuller tarafından yazıldığı sanıhn mpşhur C ounocjraphıat, ıntroductıo adlı kıtaptır Bu eser Vespuccı nın mek tuplarından alıntıhr vprır St Dıp (St DIPS dpgıl) Guneydogu Fransa da Lorraıne de o zamanlar ay dın Duk II Rene nın başkentı olup VValdseemul ler ın cogrâfi yayınlarının çogunu yaptığı yprdır Bu konuda ve ozellıkle Cosmographıae ıntroduc tıo nun yazarı hakkındakı tartışrmlar ıçın bkz Kar row, R W., Jr 1993 Mapmakers of the Sıxteenth century and Theır Maps Speculum Orbıs Press Chıcago ozellıkle s 5G8 570 2 8 Sonuç Pırî Reıs ın 1513 de yaptığı dunya harıtası herhangı bır katı matematıksel projeksıyon esasına dayanmayan enlem ve boylam çızgılerı yerıne çağdaşı portulanlar qıbı kerte veya kunbas çızgılerını kullanan çok buyuk bır olçude Avrupa harıtalarına ve cografya bılgısıne dayalı buna ragmen zamanının en son bılgılerıyle donanamadan oluşturulmuş çagının gerısınde bır harıtadır Zamanındakı uluslararası coğrafyaya yon verecek hıçbır ozellığı olmamasına karşın Osmanlı denızcılerının elın dekı en mukemmel dunya harıtası olduğu kuşkusuzdur Kartografya tarıhındekı buyuk onemı, yalnızca Krıstof Kolomb'un 1495 1496 yıllarında yapmış olabıleceğı bır harıtanın çızgılerını korumasından kaynaklanır Bu nedenle Erıch P A von Danı ken'n Tannlann Arabalan adlı kıtabı ıle başlayan Pırı Reıs ın 1513 harıtasında ın sanustu ozellıkler arama çabalarının ve Hapgood'un bu harıtada Kahıre merkezlı kutupsal pro|eksıyon ıle buzlarla kaplanmamış bır Antarktıka araması gıbı (bkz not 1'dekı atıf) zorlamaların hepsı, sayın Sonmez ın benım bu yazıma neden olan makalesınde de çok açık olarak goruldu ğu gıbı, buyuk olçude kartografya tarıhı konusundakı bılgısızlıkten belkı kuçucuk bır nebze de bazı Turk yazarlarının bu harıtayı olduğundan çok ddha onemlı gosterme çabalarından kaynaklanmaktadır Gerek bu harıta gerekse de Pırı Reıs'ın tum coğrafı ve kartoö/afık faalıyetı zama nınddkı Osmanlı Imparatorluğu nun ıhtışa mı sayesınde degıl padışahı da dâhıl Os manlı cemıyetının derın bılgısızlığıne ve ılgısızlıgıne ragmen yapılabılmıştır Bu ne denle kendısınden sonra Osmanlılar coğ Bu abartı ve yantlgılara bır ornek olarak bkz Özdemır, K 1992 Osmanlı Denız Harıtaları Alı Macar Reıs Atlası Marmara Bankası A Ş [Istan bul] s 61 ve oradakı lıteratur "*Bu konuda bkz Campbell. T 1987 Portolan charts ot the Idte thırteenth contury to 1500 Hıs tory of Caıiography de (J B Harvey ve D Wood ward pdıtnrler) Unıversıly of Chıcago Press Chı cago c I s 384 386 4 Bkz Bagrow, L. 1964 Hıstory of Cartography (R A Skelton tarafından duzeltılıp genışletılmış baskı) Harvard Unıversıty Press Cambrıdge ozel lıkle s 64 Campbell, T a g e s 375 ve sonrası Pırı Reıs ın 1513 harıtasındakı ruzgar gulleıı ıçın bkz Hapgood a g e ve Soucek ın Hıstory of Car tography dekı makdlest s 270 ^Bu Osmanlılar ın Pırı Rpıs den onre veya son ra harıta yapmadıkları şeklınde anlaşılmamalıdır Pırı den once ve sonra yapılan Osmanlı denız harı taları Akdpnız portulan gplenegının onpmsız bır parçasını oluşturuyorlardı Matrakçı Nasuh gıbı yazarların c ografı resımlerı ıse hıçbır zaman bır Os manlı kartografyası oluşturamamıştır ''Hukumdarların ılgısızlıgı ve Pırı Reıs ın bu du rum karşısındakı hayâl sukutu ıçın sırasıyla bkz Soucek Hıstory of Cartography dekı makalesı s 270 aynı yazarın dıger eserı s 101 7 Kurtoglu nun aşagıda 10 notta bahsedılen psprınp ılavetpn bk7 Özdemır, a g p vp oradakı lı teratur "Adıvar ve Turkay ın kıtaplarına ılavpten bkz The Hıstorıcal Research Foundatlon, Istanbul Research Center 1987 Tarıh ı Hınd ı Garbı veya v Hammer a g e s 602 Afetinan(1987 s 87) 14 Afetınan ın harıtanın bulunuşu ve tanıtılması konusundd buradd verdığı dıger bılgıler ne yazık kı eksık hatta yanıltıcıdır Afetınan harıta nın keşfının Prof Adoll Doısrridnn tdrdfınddn ydpıldığından bahsetmedıgı gıbı uluslararası en onemlı (ve hala pn bılımspl) tanıtımının da 1932 de Prot Paııl Kahle tarafından yapıldıgından daher ıkı bılgının eserlerını bıblıyografyasına almasına ragmenbahset memıştır n 12 Oztuna a g e s 109 ^ ^Yukarıda not 1 de verılen eserlprın hemen tu mu aynı zamanda bu harıta kalıntısı hakkında da bılgı vermektedırler 16 Aşagıda24 dıpnota bkz ^ ^Eskı Osmanlı coğrafya lıteraturunun en buyuk ustâdı Kâtip Çelebi dahı Tuhfetu I Kıbar adlı ese rınde Bu Pırı Rpıs Bahrıyp adlı kıtabı yazup Akde nız ı anlatmıştır tslamların bu konuda başka kıtabı olmadıgından denızde gezenler ona baş vururlar' dıyor (Tuhletu I Kıbar fı Esfarı I Bıhar [Denız savaş ları Hakkında Buyuklere Armağan] açıklamalarla yayımd hdzırldydn O Ş Gokyay Bdşbdkanlık Kul •tur Musteşarhgı 1000 Temel Eser Yayınları Mıllı Egıtım Basımevı Istanbul s 90 vurgu benım) 18 Bılhassabkz Sezgin, F 1987 The Contrıbutıon of the Arabıc Islamıc Gpographen to the For matıon ot the World Map Ver Inst Gesch Arab Isl Wıss Reıhe D Kartographıe 179+48 s Sayyıd Makbul Ahmad 1995 A Hıstory of Arab Ma mıc Geography (9th 16th century) Publıcatıon of Al Bdyt Unıversıty Amman 453 s Ancak Arap Is lâm dunyasının 800 lu yıllardan başlayarak Ortaçag surusınco ve Yenıçağın ılk yıızyılı ıçındp yaptıkları nın ıhtışamını sadece bu ıkı eserı okuyarak anlarnak mumkun dügıldır Bu nedenle Fudt Sezgin ın dev eserı deschıchte des Arabıschen Schrıft tums un cografya ya hasredılmış olan ve yazımı hemen hempn bıtmış olan cıltlerı bılım dunyası ta rafından buyuk bır heyecanla beklenmektedır 1492 de Alman şovalyesı denızcısı ve koz moğrafı Martın Behaım tarafından yapılan yer kuresı korunmuş olan en eskı yerkuresı modelıdır ve Amerıka nın keşfınden once yapılmış olduğu ıçın oneınlıdır Bu kuro hakkındd en genış ve mod ern bılgı ve lıteratur ıçın Nurnberg dekı Germanıschps Natıonalmuseum dd 2 Aralık 1992 den 28 Şubat 1993 tarıhıne kadar açık duran Focus Behaım Globus sergısının katalog ve zengın resım muhtevası yanında pek çok onemlı ıınkale dp ıçeren ıkı cıltlık muhteşem kataloğuna başvurul malıdır Bott, G. 1992 Focus Behaım G/o/»ys Verlag des Germanıschen Natıonalmuseums Nurnberg 2 cılt sayfdldr sureklı numaralanmış ol dugundan toplam 977s ^ B u verıler 1513 e kadar batıda hemen herkes çe bılınen şeyler hdlıne gelmıştı Özellıke Vespuc cı nın fıkırlerının yayılmasında ptkılı olan eserler ıçın Soucek ın Pırı Reıs & Turkısh Mapmakıng adlı kıtdbının 78 sahıfesınp bkz 3İYanı Pırı huzura bır bılım adamı olarak degıl ancak bır asker olarak kabul edılmışlır1 ^ 2 Soucek Pırı Reıs & Turkısh Mapmakıng s 101 ^Bılhassa bkz Yaltkaya, M. Ş 1940 Tan zımattan uvvul ve sonra medrpseler Tanzımat I de Istanbul Maarıf Matbaası s 465 Uzunçarşıh, I H 1988 Osmanlı Devletının llmıye Teşkılâtı Turk Taııh Kurumu Yayınları VIII dızı sayı 17b s 19 31 241 ve sonrası Medreseler hakkında en sert dılı Osman Ergın kullanmıştır bkz Ergın, O 1939 1943[1977] Turk Marıf Tarıhı fcser Matbaası 4868