Catalog

GERONTOLOJİ Yaslanma: Nedenleri, durdurma c NEDENYAŞLANIYORUZ? • Cinsel yeteneği ayakta tutmak, genç kalabilmenin sırrı sanıldı. • Bilim yaşlı ve gürbüz nesiller yaratabilmenin peşinde • "1980'lerde yaşlanmayı geçiktirmenin ne kadar kolay olduğunu gördük' • Yaşlılık, entelektüel kapasitede ustalaşma demektir. Nuran I. Ilariri* £ Ikel olsun çağdaş olsun insan hep genç I kalabilmeyi düşlemiş ve ölümsüzlüğün B ardından koşmuştur. Cinsel yetenek ve bu yeneteneğı kanıtlama gücü genellikle gençliğin ve ölümsüzlüğün simgesi sayılmıştır. Genç bir bâkirenin hizmeti ve beden sıcaklığının Israil Kralı Davud'un yaşlanmasına karşı son çare sayıldığı Incil'de de anlatılmıştır Yaşlanmaya başlayan erkekler erkeklik ve cinsel guçlerini uzun sure koruyabilmek amacı ile tarih boyunca afrodizyak maddeler arayagelmişler. ılk yazılı reçete M.ö. 800 yılından kalma çivi yazısı ile Babil yazıtıdır. Çin'de M.ö. 350 ve 250'de egemen olan Taoist geleneği vücut "öz"ü ve meniyi korumak ve kuvvetlendirmek için teknikler geliştirilmesinı öngörüyordu. Dr. E. Steinach bu kavramdan yola çıkarak sperm kanallarını bağlamış ve bu yolla vücut içerisinde birikecek seks hormonlarının insanı yeniden gençleştireceğini düşünmüştü Orkideler, tatlı patatesler, abdüsselam otları vb, birçok şey hep cinsel gençleştirici olarak kullanılmıştır Keklik beyni ve benzeri hayvansal ürünlerin bu amaç için kullanılışı Fransız hekim ve bilim adamı Dr. Brovvn Sequard'ın cinsel bez ezmelerini kullanması ile doruğa erişmiştir. Bu hekim kendini bir deney hayvanı ğibi kullanarak 1889 yılında kobay testisi ezmelerini kendi vücuduna enjekta etmişti. Ama Parisli meslektaşları üç enjeksiyonun insanı 30 yıl geriye götüreceğini ileri süren Sequard'ı alaya almada gecikmediler. I. Dünya Savaşı'ndan sonra maymun testislerinin insana aşılanması gençlik aşısı adı ile anılmaya başladı. Bugünün seks hormonu ve sefcs hücresi tedavisi deneysel kaynağını 19. yüzyıldan alır.3 Bir Inka büyüsü şöyle der: "Tannm bana öyle bir ruh huzuru ver kl değiştiremeyeceğime dayanabileylm, öyle bir cesaret ver ki değiştirebileceğimi değiştlreyim, öyle bir akıl ver ki Iklslni birbirlnden ayırabileyim." Yaşlanmayı organizmanın vital süreçlerinden ve hastalıktan ayırmanın güçlüğü karşısında herhangi bir gerontolog işte bu büyüyü muntazaman tekrarlayabilir. Ondokuzuncu yüzyıl Rus yazarı Gertsen, bilim adamları "doğanın tapınağına" öylesine yaklaştılar ki bazen sadece burunlarının ucunda bulunanı gördüler diye yazmıştır. Böylece doğal fenomenlerin tek taraflı, bireysel. bazen de yanlış biçimde yorumlandığını dile getirmek istemiştir • Bu durum bugün özellikle gerontolojide tehlikelidir, çünkü biyolojisi uzerinde somut materyel ancak son birkaç on yılda toplanmıştır. Ayrıca yaşlanmanın esasını genel biyolojik anlamda doğru olarak anlamak özellikle önemlidir. Yani gerontolcjide organizmanın vital aktivitesinin çeşitli seviyelerde neler olduğunu tanımlamaktansa, bu olayları birleştirmeye yönelik sistemik bir yaklaşım gereklidir. Regiilasyon, adaptasyon ve yaslanma üç kategoridir ve üçü de son derece komplike biyolojik süreçlerdir. Organizmada yaslanma esası, prensibi ve yönü bu süreçler 2arasındaki ilişki noktasından anlaşılabilir. Yaşlılık ve çağdaş bilim Yaslanma mekanizmalarının işleyişi hakkındaki düşüncelere çeşitli bilim dallarında geliştirilmiş yeni yöntemler etkilemiş ve bu düşüncelerin mistik alandan realiteye kaymıştır.. Örneğin 19. Yüzyıl sonlarında bazı bilim adamları yaşlılık sebebi olarak gonadların gerilemesini öne sürüyorlardı. BrownSequard, Voronoff ve Bogomoletz'in deneyleri bu inanca dayanır. Yaşlanmaya temel bilimsel yaklaşım (eksperimental gerontoloji) bu yüzyılın 20li ve 30'lu yıllarında yeni bir ivme kazandı. Almanya'da teorik temel bilimsel araştırmanın yaşlılığın klinik değişikliklerinin anlaşılmasındak? önemi vurgulayan Max Bürger öncü sayılır. Yaşlılığın temel bilimsel araştırılmasında kolla|ende yaşa bağlı yapısal ve fonksiyonel değişiklikleri ortaya koyduğu çalışmasıyla eksperimental gerontoloji'ye uluslararası platformda katkıda bulunmuş olan Fritz Verzar'ın adı da unutulmamalıdır.2 Kompleks yaşlılık fenomeni ile birçok biyoloji dalları meşgul olmuştur Ilk çalışmalarda ağırlık patolojl ve flzyolo]kl«ydl. Bugün moleküler biyoloji ve genetik araştırmaodaklarıdır. Yaslanma kuramları Çeşıth göruş açılarından birçok yaslanma kuramları ve iki temel ilke vardır. 1. Program kuramı 2. Mutasyon kuramı Paul VVeiss'a göre organizmanın bütün gelişim fazları düzenli gen faaliyeti ile idare edilen programlara bağlıdır. Hücre nükleusu (çekirdeği) hücre sitoplazması (iç ortam) ve o da diğer hücrelerde (dış ortam) alış verişte bulunur Bu gelişim biçimi sayısız bozukluklara zemin hazırlar. Birçok değişik gelişim çizgileri ömrü birkaç gün (mukoza hücreleri), birkaç hafta (deri ve kan hücreleri) veya yıllar (kemik hücreleri) olan birkaç farklı doku oluşturur. Mutasyonlar makromolekül sentezinin herhangi bir fazında defektler(bozukluklar) oluşur, bu da sellüler (hücresel) yaşlanmaya sebep olur. Ayrıca izole fibroblast kültürleri üzerinde Hayfllck ve Moorehead 30 yıl öncü araştırmalar yapmışlar ve insan hücrelerinin invitro üreme yeteneğinin sınırlı olduğunu göstermişlerdir. Yaşa bağlı metabolik değişmeler uzerinde Christofalo yoğun grup araştırmaları yapmıştır. Moleküler ve sellüler (hücresel) düzeydeki yaslanma süreçleri elbette organ düzeyinde değişikliklere götürecektir.2 Beyin, kardiovasküler organlar, böbrekler, immun sistem vb., (Şekll 1,2). Yaşlı ve gürbüz Irvin, California Üniversitesinde bir gelişim biyoloğu olan Michael R. Roae harika meyve sineklerinden bahsederken gururlu bir baba gibi konuşmaktadır. Uzun ömürlü dişi ve erkek sinekleri başarı ile üreterek standart laboratuvar sineklerinin iki misli yaşayan sinekleri Droshila mela nagaster yaratmıştır. Rose bunların her yaşta daha gürbüz ve strese dayanıklı olduğunu söylemektedir. Yaşlandıklarında bile normal genç türlerden daha kuvvetlidirler. Herhangi bir türde sağlıklı yaşamı uzatabildiği için Rose'un elbette mutlu olacak çok sebebi vardır. Ayrıca bu olağanüstü gürbüz türleri yetiştirdikten sonra Rose ve arkadaşları gen varyantlarını "allele'lerı belirlemeye ve süper sineklerde normal akrabaları arasındaki farkın sebebini anlamaya yönelebilirler Böyle bir "allele" gösterilmiş bulunuyor. Rose'un çalışmaları ve değişik bilim dallarından çeşitli keşifler daha önce nüfuz edilemez gibi görünen soruna daha iyimser yaklaşılmasına sebep olmuştur. National Institute of Aging'den Huber R. VVagner "Hâlâ el yordamı ile ilerliyoruz" demiştir "ama bu kez karanhkda değil loş ışıktı™ Birçok bilim adamı içten kontrol edilen; kazalar, şiddet ve enfeksiyonlar olmasa dahi ölüme götürecek olan yaslanma olayına karşı mücadele ediyor ve çabalarının sonunda bu olayı yavaşlatacağına kansere, kalp hastalığına, diğer sakatlık ve ölümcül koşullara engel olabilecekleri ümidini dile getiriyor. Bazı araştırıcılar yaşamı uzatma olayını ayrı olarak düşünüyorlarsa da yaşlılığı geciktiren her tedavi de yaşamı uzatmaya katkıda bulunacaktır "Ideali" diyor Louisiana State University Medical Center, New Orleans'dan S. Mlchal Jazwlnskl "uzun ve sağlıklı bir hayat yaşayıp sonra aniden kovboy filmlerinde dedikleri gibi çizmeler ayağında ölmek olurdu."6 3278