Catalog

DENİZ ARAŞTIRMALARI HAFTANIN GÜNDEMİ Midye zehirlenmeleri Çeşitli deniz canlılarının ürettikleri zehirler (biyotoksinler), beslenme zinciri ile insana kadar ulaşır. flhum ArtÜZ, hldrobiyolog T ürkçe'de shellfish karşılığı bir deyim bulunmadığından bu yazıdaki midye terimi genellikle, yenebilen yumuşakçalar ve kabuklular içın (Kara midye, islırıdye, tarak ve karıdesler) genel olarak fcullanılmışdır. Nörotoksik midye zehirinin (NSP, slnir sistemini etkileyen) kökenı dinoflagellatlardan Gymnodinium breve adlı fitoplanktona dayanmaktadır. Bu tür fitoplanktonun oluşturduğu redtide, bir bölgedj genellikle 34 yıllık aralıklarla oluşur. Bunu kitlesel balık ölümleri izler Zehirin besin zincirindeki ulaşımı suyu filtre eden organizmalar (midye vb) arscılığı ile olmaktadır. Semptomlar PSP'n.nkine benzerse de, paraliz görül mez. Dudaklar, dil ve yutak ve çevresinde hassaslık ile başlayan belirtiler, gastrointestınal şikayetler, baş dönmesı ve kas ağrıları şeklinde devam eder Şikayetlerin başlaması zehirin alınmasından birkaç dakika sonra başlar ve birkaç saatten birkaç güne kadar surebılir kım ise, Avustralya kolyoz balığı, levrek, barakuda, mercan gibi turlerde olur. Bu zehiri taşıyan balıkların ıç organları, yenen kas dokularından çok daha tehlıkelıdir. Ciguatoxin üreten fltoplankton türleri Akdeniz havz?sında bulunmamaktadır Ancak su ürünleri ticaret ve ithalatının gittikçe yaygınlaşması sonucu, bu zehiri içoren balıkların çok uzak bölgelere ulaşması olasılığı gözardı edilmemelıdir. Dünyada bu toksinden etkılenen insanların sayısı WHO kayıtlarına gore yılda 50 000 kişi dolayındadır Bu nedenle AT ülkelerinde ABD'de biyotoksin kontrollerı gittikçe daha sıkılaştırılmaktadır Nörolojik etkiler Ciguatoxin zehirlenmelerınde gastrointestinal ve nörolojik sistemler etkilenır Başlangıç belirtileri. dudaklar. dil ve yutakta uyuşma, baş donmesı ve bulantı şeklindedir Daha sonra kusma, karında kramplar. ishal, aşırı duyarlılık, eklemlerde ağrı şeklıne donuşur. Zehırlenen kimse, nefes alamadığından ve dolasımın engellenmesınden olebılır Bu toksinden meydana gelen olum oranı. bınde 5ten daha azdır. llk şoku atlatan kimsede iyileşme çok hızlı olmaktadır Gastrointestınal şikayetler çok çabuk yok olur. ancak norolojık etkiler haltalar ve hatta aylarca surebilmektedır Bu tür toksinı bıyodeney yolu ile saptamak oldukça zordur Japonya da gelıştırilen yenı bir yontemın yararlı olabıleceği (henuz kesın degıl) itade edılıyor Bahklarda biyoakümülasyon zamanlj yani balıgın yaşam süresi ile orantılı olduğundan. risk (aktorunu en alt duzeye ındirmek ıçın yaşlı ve ırı boydakı balıklatın yenmcsındcn kacınılmahdır ishal yaratan biyotoksinler Insanda ıshal yaratıcı denizel organizma kökenli zehirler (DSP), dinoflagellatlardan dinophysis türüne aıt fitoplankterler taratından üretilir Bu zehir. okadaic asit ve pectenotoxın maddelerı ile bunların türevlerınden meydana gelir. Atlantik ve Akdenız havzasında yaygın bulunan ve kütle halinde ürediği dönemlerde, zehiri karamıdyede (Myfılus edulis) biyoakümülasyon yolu ile Dıriken tür olarak dinophysis acuminata buyuk önem taşır. Bu şekılde bıyotoksınle yüklenen karamıdyenın çığ ya da yeterınce pışirilmeden yenmesı sonucu gastroiniestınal bozukluklar gözlenır. Semptomları. karın bölpesinde şıddetlı ağrı. ishal ve kusmadır. Türklye'de karamıdyenın çiğ olarak yenme alışkanlığı yaygın olmadığından ve özellikle de dinophysisin urediği bölgelerde bu su ürünü avlanmadığından bu çeşıt zehırlenme görülmemektedtr Buna karşın aynı bıyotoksın, çığ olarak yenen Istiridye (Ostrea sp). tarak (Pecten sp ) yolu ile de insana uiasabilir 'ökyüzünü, gezegenleri. güneşi. yıldızlanılakınıyıldızlan ve giderek uzuydaki diğer olusunıları hilınek. öğrcnınek isleğiniıı. uzayı gözlenılenıek nifrakının yaygın/aşnuı.M hos bir sev. (îeçen ay Derginüzıieyayınlanaıı aylık "Gökyüzü"yazısımla Ay, Jüpiter Viines ve Mtırs ın gökyiiziuule eıuler görülen 'fair hiıiik olıtşturacıtklan ve hir araıhı gözleınlenehilecek/eri heliriiliyonht. Mcnıklı okııılunmız o tarihlenle akyını gözlcnı saallerimle cv toplaııtıları düzeııleıliler ve bir kııç kişilik gnnıpUıı halimlc dürhîinlerle hiltıl hiçiminde Av'ı, Veniis iiıı pırılpırılpar/akhğım. Jüpiter'ın uzakian ışttdayan panltısııu ve Mars'm kırıııızıya çalaıı rengmi gözleınlediler. Ciezegeııler i Mcııs difinda) ı> kıulıır ptirUıklıkır ki hir diirhiine hi/e gerek yoktıı ve çtpltık gözle onları seyretntenin keyf'iniyıı^ndı ıııeraklılar. Böyleee evlerde belli zamaıılarda "gökyüzü topluntılan " düzenleme geleneği hafladı. Bu toplaniılarm daha da yaygmlaşaeağmı sanıyonız. Bir ilkokul okunınmzım hize yi'mellliği "Gökyüzü, evren üzerinde kolay aıdaşdır kilap, dergi, yayın var nu?" sorusıma yaıııt vernıek icin kı.\a hir araştırma yaptık, ne yazık ki okıırunutza olııınhı yaıııl veremediğimizi gördiik. Bu alanda yayınlar çok sınırlı veya yok. Büyükler için de kilap sayısı aslmıİa üçheşigeenıiyor. Asimov'un sözgeliıni "Putlayaıı Günesler"i, Carl Sagun'ın "Kozmik Bağlantı" ve "Koznıos" kitaplart ve hir kııç kilap daha. Dergiınizde gökyüzü, evren, yıldız/ar, galaksiler, evren kuramlan ve tartışnuılun koıııılarındcı yaptığınıız yayınların. bu açıdun haküdıgında. öııeııı/i hir itılehi karsıİadığını görüyonız. Anuılörler içın yayın ve alet açısıııdan geııis hir pazar olnıanıasıııa rağnıen. isteyenler hir sekilde aradıklarına ulaşahiliyorlar yiııe de. Bilını. ülkenıizdekigeneltlurıınııına ııygıın olarak. bu alanda da kolay kullaııılahilir. yapılahilir veya uygulaııahilir konıııiıda degil. Araşlırnıak, kaynaklara ıdasahilnıek için htızen aylarca sürcıı çaba \arjelmek gerekir. Burada, "iyi ve güzel seylere ulaşnıak zalen zordıır" diye düsünerek gönüllerinizi feruh iııtahilirsiniz.'..Aıııa örneklerini çok sık gördügüınüz ve yasadığınuz gihi. isfeven annnına u/asahiliyor. Bi:. Cıımhuriyel Bilinı Teknik olarak. öııcelikleyayın konusumla acaha daha haska neler yapahiliri: diye düsünüyoruz. Popü/er hiliııı kitapları yayııılan konusııııda yapacagınıız epev is var ve bu koıuuhı ça/ısnıalarıınız siirüyor. Geleeek eunıaı lesi yeniden bu/ıışnıak unıuduyla. okunıah bir luıf'tıı dilivoruz. *** G Amnezik (bilinç etken) midye zehirlenmesi: Amnezik midye zehırlenmelerını yaratan domoıc asıt adlı bıyotoksın bazı makroalg (yosun) turten tarafından oluşturulursa da. mıdyelerde gorulen zararlı boyutlardakı bırıkımlerı pennat dıatomelerden Nıtschıa purgens taratından sağlanır Bu tur zehırlenmeler ılk defa Kanada kültür midyesı yataklarında 198O'lı yıllarda saptanmıştır Zehırlenen kımselerde ynpılan rjÖ7lemler 24 saat ıçınde kusma karın krampları orıyentasyon ve bıiınc bozuklukları şeklinde olmuş 48 saat sonra hafıza kaybı ve dığer norolojık bozukluklar gorulmuş, yaslı hastalardd olum meydana gelmıslır Bu toksın standart faie bıyodeneylerı ile saptanabılmektedır Ayrıca cok dusuk mıktarlardakı domok asıt Yüksek Basınc Sıvı Kromatografısı (HPLC) ile de saplanabılmektedır ve bol O K U R D A N BİZE Kopan parmakların yenilenmesi Cumhurıyet Bılim Teknik bir ek olmaktan cıkmış bir çizgi bir dergi haline gelmistir Bazı dergıler biliml nesnellikten alıkoyup metafizik olaylarının açıklanmasında kullanıyorlar, Oysa bılım herşeyı yargılar. sorulara açıktır Bılim ozgur olmalıdır Tıp lakultelerınde bir kısım öğrencinin kadavra konusunda tutumu. kadınerkek hasta ayrımı epey düşündürucüdür. Ataturk ün kendini Türk hekimlerine emanet ettığını unuttuk Comuz. cınsellık vs konularda tabula rın yıkılması. ınsanlannıı/ın yaramıa olacaktır İbrahim ORMANC! e İZMİR Ciguatera toksinleri: Bıyoloksın ureten dınoflagellatlar ile beslenen ve genellikle tropik kuşakta yasayan bazı baltk turlerinın besin zincırı yolu ile dokularında bırıken bir zehir turu olaıı cıguatoxın. yapısal olarak maıo(oxın ve scarıtoxınlere yakındır. Maıoloxsın ıse, denizel canlılarda bırıkim yapan ve insana zarar veren toksınler arasında binncı sırayı almaktadır Cıguatoxin. Camierdiscus toxıcus turu bir Oıoflagelıat tarafından üretılmektedır Bu zefıır en lazla dıp hayvanları ve balıklarında bırıkim yapar. En tazla bırı CumhuriyetBlLlMTEKNlK»No 226 13Temmuz 1991 •Cumhurıyet Matbn.K.ıiık ve Gazelecıhk I A S •Ktırur.usu YunusNadı • Genel Yayın Yonetınenı HasanCemal • MuesseseMuduru Emlnc Uşaklıgıl •Yazı Işlerı Mu'uru Ofcay Gönensin '•Yayın Yonelmenı OrhanBursalı •Gralık Yonetmem Tules Hasdenıır 2263