Catalog

VİTAMİNLER Vitaminler kanserden ne kadar koruyor? Fazla A vitamini ve karotenli besin alanlarda kanser riski azalıyor. Taze sebze, meyve yiyenler genellikle sağlıklı oluyor. Derleyen: İsmail Murat B ol guneşı ve kuru ıklımıyle tanınan Arızona eyaletıne yerleşmış Kuzey Avrupa kokenlı Amerıkalılar arasında deri kanserl ve bu hastalığın on aşamaları oldukça yaygın Tucson'dakı Arızona Kanser Merkezı'nde Dr Thomas Moon ve çalışma arkadaşları, A vıtamınının derı kanserınden koruyucu etkısım araştırıyorlar Dr Moon, deri kanseri ve A vitamini arasındaki olası bağıntının genelde vitaminler ve kanser arasındakı bağıntıyı ıncelemede 1yı bır ornek olduğunu soyluyor Bunun nedenı derı kanserının erken evrede kolayca tanınabılmesı ve A vitamini hakkında oldukça fazla şey bılınmesı Dr Moon, derı kanserının ABD'nın dığer eyaletlerıne gore dört kat daha fazla gorulduğu Arızona'yı kendı çalışması ıçın bır "açikhava laboratuvarı ' olarak kabul edıyor ' Vıtamın A" terımı, çoğunlukla ıkı farklı madde grubu ıçın kullanılır Bu gruplardan bırı gerçek A vıtamınını ve onun esterlerınden oluşan retınol"u ıçerır Obur grup ıse vucudun gereksınımıne gore A vıtamınıne çevırdığı "Provitamin A" turlerı ve "betaKaraciğer, yumurta sarısı ve balık yağı gıbı hayvansal urunler retınol ıçerır Karotınoıdler ıse koyu yeşıl ve sarı sebzemeyvelerın başlıca pıgmentlerıdır Ortalama olarak vıtamın A gereksınımının yarısı betakarotenlerden sağlanır Yapılan çok sayıda çalışmanın sonuçlarına gore epıtel hucrelerının oluşumu ıçın retınol gereklı Derının yanı sıra akcığer, yemek borusu, mıdebağırsak gıbı organların ıç döşemesınde epıtel hucrelerının sağlıklı bır bıçımde oluşması ıçın A vitamini gereklı Tam da bu epıtel tabakası kanserin özellikle ortaya çıktığı doku turu. Bu nedenle soz konusu dokunun sağlıklı gelışmesını sağlayan A vıtamınının bu organları kanserden koruyabıleceğı duşunulmekte Hucre kulturlerınde yapılan testler retınolun koruyucu bır etkısı olduğunu gostermış Retınol sağlıklı hucrelerın kanserlı hucrelere dönuşumunu engelledıgı gıbı derı kanserının on aşaması olan keratozu (boynuzlaşma) gerıye dondurmekte A vitamini venlmeyen hayvanlarda kanser rıskının arttığı gozlenmış Yıne yapılan epıdemıyolojik çalışmalarda daha fazla A vitamini ve karotenli besın alanlarda kanser riskınm azaldığı da bılınıyor Ancak betakarotenın bol bulunduğu sebze ve meyvelerdekı lıf oranının yuksekliği başlı başına kanserden koruyucu bır faktor olabılır Ayrıca taze sebze meyve yiyenler genelde sağlıklı yaşayan kişller. Bu nedenle Dr Moon çalışmasına katılan kışılere doğrudan ılave A vitamini vermekte Ancak fazla mlktarda A vitamlnlnln vucuttaki olumsuz etkisi nedenıyle dıkkatlı ol rnak gerekıyor Gunluk dozun on kat uzerındekı dozlarda mukozalarda kuruma ve çatlaklar, karaciğer hasarı gıbi ağır zehirlenme belırtilerı ortaya çıkmakta Ayrıca gebe kadınların 8000 unıtenın uzerınde A vitamini alması, bebeğin gelişimi yonunden tehlıkelı Dr Moon'un çalışmasında seçtığı en uygun doz 7 5 mg retınole karşılık gelen 25 000 unıte A vitamini Bu gunluk doz, kışıyı zehırlenme tehlıkesıne sokmadan, derı kanserıne karşı koruyucu bır etkı sağlıyor Moon'a gore Dr Meyskens'ın gerçekleştırdığı başka bır çalışmada ıse derı tumorlerının cerrahıyle alınmasından sonra, hastalarda 13cısretınoık asıt uygulanmasının kanserin yenıden gelışmesını onledığı bulunmuş Thomas Moon'un yaptığı hesaplara gore çalışmasından ıstatıstıksel olarak anlamlı sonuçîar çıkarabılmek ıçın en azından 2500 kışı uç yıl boyunca A vitamini ya da plasebo (tıboı çalışmalarda kontrol grubuna verılen ıçınde etkın madde bulunmayan haplar) almalı Moon'un çalışması ıçın seçılecek kışılerın bazı basıt koşullara uyması gereklı Katılan kısıde en az on adet guneş lekesı" (sun spots) oluşmuş bulunmalı, ama kışıde derı kanseri saptanmamalı Guneş lekelerı çoğunlukla duyarlı ve guneşe fazla maruz kalan de karoten'den oluşan karotınoıdlerdır rıde ortaya çıkan kahve renklı keratozlar Tıbbı adı ıse "aktınık keratoz" Bu tur lekelerın alınması Arızonalı derı hastalıkları uzmanlarının başlıca uğraşları arasında Lynn Ferro "guneş lekesı" çalışmasına katılmak uzere başvuranları kabul ederek konuşuyor Çalışma ıçın her gun 1520 kışı başvurmakta Ferro başvuranlara genel sağlık durumlarını, her gun ne kadar sureyle guneş ışınlarına maruz kaldıklarını sorarak ayrıntılı bılgı alıyor, A vıtamınının olası yan etkılerı hakkında bılgı verıyor Çalışmaya kabul edılenlerden kan orneğı alınarak altı ay ıçın kullanacakları haplar kendılerıne teslım edılıyor Çalışmaya katılanlardan bırı emeklı muzık oğretmenı Dr John McMullen, cıldıye uzmanının kendısıne bu çalışmadan söz ettığını, anlatıyor Çalışmaya katılanların kanlarındakı retınol duzeyı, bu maddenın kendısının değıl de bır donuşum urunu olan retınılpalmıtatn duzeyının olçulmesıyle saptanmakta Bu maddenın kandakı duzeyı kışının A vıtamınını duzenlı olarak kullanıp kullanmadığını gosterdığı gıbı A vitamini ıle derı kanseri arasında olası bır bağıntının olup olmadığını da ortaya çıkarıyor Çalışmanın surdurulduğu bu "açıkhava laboratuvarı" yanında bır klonlama laboratuvarında kanserlı hucre kulturlerınde retınolun etkılerı de araştırılıyor Konu Tumör hucrelerının kanser onleyıcı ılaçlara karşı dırencı 1984 yılında başlayan A vitamini ve kanser çalışması bu yıl ıçınde sonuçlanacakken yeterınce hasta bulunamaması yuzunden bır sure uzamış Şımdılık sonuç hakkında soylenebılecek tek şey kullanılan dozdakı retınolun zararsız olduğu Boston'dakı Harvard Tıp Fakultesı'nden Dr Charles Hennekens'ın yuruttuğu başka bır çalışmada retınol yerıne betakaroten kullanıimakta Olası bır kanser onleyıcı madde olarak tanınan betakarotenın retınolden farkı bol mıktarda alındığında bıle toksık et kılı olmaması ve dokuları radıkal" adı verılen, yuksek enerjılı elektron taşıyan dengesız lyonlann saldırısından koruması Beta karoten, dokularda hasar yapan aktıflenmış bır oksıjen lyonu olan "tekıl oksi|en"ı (0) ' yakalayarak" bu radıkalı etkısız duruma getırıyor Radıkal lyonlar etkısız duruma getırılmedıklerı zaman hucre zarlarında ya da kalıtım maddesını taşıyan DNA'da kalıcı hasar oluşturuyorlar Vucuttakı oksıtlenme sureçlerınde, radyoaktıf ışınımla ya da rnorotesı ışınlarla bu radıkaller ortaya çıkıyor Beta karoten, gorulduğu kadarıyla söz konusu lyonları yakalayarak etkısız kılıyor Dr Hennekens'ın çalışmasında 40 ıle 84 yaşları arasındakı 22 000 kışıye dort yıl sureyle ıkı gunde bır 50 mg karoten verılerek (olağan gunluk doz 34 mg) kanser rıskının ne kadar azaldığı gozlenecek Bu katılan kışılerın her gun en azından bır kılo havuç ya da 1 5 kılo tatlı bıber yemelerıyle eşdeğer ABD'de her aıtı kışının bırının olumunden kanser sorumlu Her yıl yaklaşık 400 000 ABD vatandaşı kansere yakalanıyor Bunların yarısında (akcığer 100 000 bağırsak 60 000, ve meme kanseri 40 000) yağ tuketımı ve sıgara başlıca rısk faktorlerını oluşturuyor Sıgara ıçenlerde akcığer kanseri rıskı 2030 kat artış gosterıyor Betakaroten alınması ıse bu rıskı ancak yuzde 1015 oranında azaltmakta Kısacası sıgara ıçen bırının betakaroten alarak kanserden korunduğunu duşunmesı kendını kandırmaktan ote bır şey değıl Vıtamın A kompleksı yanında C ve E vıtamınlerının kanserden koruyucu olduğu so/lenegelmıştır Ozellıkle C vitamini bu konuda en populer vıtamındır Oyle kı C vitamini sağlıklı yaşamın bır sımgesı olmuştur Betakaroten gıbı C vitamini de vucuttakı tehlıkelı molekuller olan serbest radıkallerı yakalar Ayrıca kanseroıen nıtrosamınler gıbı dışarıdan gıren zehırlerın etkısız kılınmasında C vitamini onemlı bır maddedır C vitamini Seksen yedı yaşındakı Nobel odullu bılım adamı Lınus Paullng C vıtaminının erdemlerine ınanmış Paulıng gunde 18 g C vıtamını almakta (yeterlı doz sadece 60 mg'dır) Bu, 200 bardak portakal suyuna eşdeğer bır mıktar C vitamini vucutta bırıkmeden ıdrarla atıldığından bol mıktarda alınabılen bır vıtamın Vıtamınlerın kanserden koruyup korumadığına ılışkın olarak henuz son soz soylenmış değıl Bu konuya olumlu yaklaşmak ıçın elımızde yeterınce delıl var Ancak kesın onerıler yapmak ıçın vakıt er ken Araştırmacıların bır bolumu besınlere yapılan vıtamın katkılarının ıse yaradığını duşunurken bır başka grup araştırmacı da yaşlı kımselerın multıvıtamın hapları kullanmaları gerektığını savunuyor 1982'de yayımlanan "Diet, Beslenme ve Kanser" araştırması ıse toplam kalorının yağlarla alınan bolumu nun yuzde 20 ıle 30 arasında sınırlı kalma sını (ABD'de kalorının yuzde 4O'ı yağlardan sağlanıyor) daha çok sebze ve meyve, lıflı besınler yenılmesını onerıyor Bugun 25 vı tamın ve mıneralın kanser rıskıyle bağıntısı nı ınceleyen yaklaşık ıkı duzıne bılımsel araş tırma surdurulmekte lyımser olmak ıçın ye terlı ıpuçlan var elımızde Öğle tatllınden ıstıfade, ıkı genç kendılerını guneşe bırakmışlar Derı uzmanları bılınçsızce guneşlenmenın ve bronzlaşmaoın tehlıkelenne ışaret edıyor ve ışın bombardımanının, derı hucrelerının derıyı yenıleme kapasıtesını aştığını belırtıyor Şımdı Amerıkan Mıllı Kanser Enstıtusu, deri ve dığer kanserlere karşı onleyıcı vıtamın tedavısı gelıştırıyor