Katalog

PAZARIN PENCERESİNDEN bul'unkilcrdcn daha ıvı döşcnmış olduğunu belırlemiştiı. (Tiirk Sularmda Scyahal, ı;cv. Şevkel lıırcı. Tcrcüman 1001 Eser, 1978). Anadolu'da arkcolojik ka/ı alanlarına, ören ycrlcrınc bakaısak bu lür yolunçokeskılerdcnbcrı varolduğunugörürü/: Henry Schlienıan "Iroy and its remains"adlı yapıtında (Scrgcncr, Wclford, Arınstrong, Ncvv York 1875) Truva'da, Perj>anıus'ta böyle bir yolun nasıl ortaya(,°ıkaııldığıanlatır(s. 287). («iray F.rccnk, Pamfilya'dan Sidc'yc. Aspendos'a,Silyon'a l'sidya'ya. bugünkü Beysehir'e. l.ikya'va u/anan yer yer tas kaplı yollaıı incelemeklc vetanımlamaktadır (Airporl Nisan 1990) Arnav ııt kaldmmlaı ının o/ellıkle dık yokuşlaıda asl'alttan. parke tasla doşenmiş yollardan daha dayanıklı olduğunu bana değerlı dostum Bülent Bul{•ıırlu avıklanııstr "Ortada omıırgayı olıışjuran büytik laşları, bu cksenden iki kcnardakicvdmarlarınayadahııduduoluştııran iri taş dizisinc ileten sanki bu omurgadanu/anıııışkaburgalaroluşturan daha küçük laşlar birbirlerine dayana dayana ağırlıklarını kcnardaki binalara, du\arlara ya da iri taslara iletip yokıışa rağmen, yokustan iııeıı sellerc rağmen bu yolların yüzlcrcc scne yerk>rinde kalmasınısağlarlar..." Arnav gj kaldmmları ne/aman kaybolmaya basladı1' Vcdia Dnkmcci ve Halc Çıracrnın "Tarihsel (•clisinı Sürccinde Bcyoğlu" adlı eserlerinde, "Avrupa'dan alınan yol döscmc tckniklcrinin öncc Beyoğlu''nda uygulandığım, burada yol kaplamalarının I855'tc baslayıp bir Fransı/ mühendisin denetiminde yüriitüldiiğünü"belirtilmişlir. 1855'tcn bu yana önccparkcleşmc,sonıa asfaltlaşma hı/la yaygınlaşınış nıhayel bugün Arnavut kaldırımı kaplı sokaklar kelaynak kuşları kadarcndcrgöıülcn nesnelcrhalinc gelmişlcrdir. Bu kenti sevcnlerın, kültüre. mimariye saygısı olanların eski yapılan bütünleyen, eski yapılan bclirginleştircn bu sokaklardan hic olma/sa birkaçını "eski cser*1 olarak bclirleyipkorumalarıgerekir. Mimar Sinan Ünivcrsitesi öğrctim üyelerin Sayın Alaattin Aksoy ve eşi F.va hanım, 13Mart l9S9'daEmirgan'dabelediye, Arnavut kaldırımı döşelı, "Tebdil Eskisi"sokağını aslalllamaya kalktığmda Kiiltür Bakanlıjjı'ııa basvurarak bu sokağın cskı eser olarak tescil edilmesini sağlamıslardır. Anıtlar kurullarının, eski evler yanında eski Arnavut kaldırımı döseli sokakların hangilcrinin korunacağını da saptayıp belgelcmcsi. geride kalmış olan birkaçörneğinyitimini engelleyebilir. ^ D E R G İ 2 0 E K İ M 1 9 9 1 S A Y I 2 9 3 Istanhul'un Arnavut kaldırımı Eski evlerin yanı sıra İstanbul'un kimi Arnavut kaldırımı yollarımn da koruma altına alınması, bugüne kadar gelebilmiş bu ilginç yol tiirünün birkaç örneğinin de yitip gitmesini engelleyecektir. a/.nıi /.iya'nın bir resmini nasıl hatırlamayı/'.'F.ğrihüğrütaşlıyokııstımsıı sokağa açılan duvar ve dmardan yola sarklıkea sarkmış salkımlar... İslanbıırun o sakakları gendlikk letıha olıır ve yürürken ayak sesiııiz y aııkır. Salkımlar bu akşam saatinde öylesine buğulu eflatun ki, resme baktıkca bay gın kokıılarını duy ahilirsiniz... Sclim İleri, İstanbul'un yollarıyla minıansının uslında köklii geçmişinincanına nasıl okııııduğunu ımlalırkcn kcııtın oskı tablolaıdakı görüiıtütcrini bugunkü lıalıvle karşılaşlırır. (() Yakamo/.Söner, Ada Yayııılan). (iercekten sadece Nazmi /iya'nın değil Osman Haındi'nm, Şeker Ahmet l'aşa'nm lloca Ali Rı/a'nm lablolannda da.eskı/lenndede İsianbul'un sokaklan "eğri biiğrii" laslarla kaplıdır. l'ğrı büğrü taşlaıla kaplı yollara "Arnavut kaldırımı" demr Doğan Hasol'ım Aıısiklopedik Mimarlık Sö/lüğii'ndc "arnavul kaldırınu", "Çoğu yuvarlak kaba (aşlarla yapılan yol veya kaldırım" olarak tanımlanmıs. Nıçın Arnavut? A/ı/ dostum Rona Aybay'ın biirosunda tanıştırıldığmı Sayın Arnav utluk Baş1 konsolosu na sorduğumda aldığıın ccvap, "Bir /.amanlar hcrlıalde bu konuda Arnavııtların ıı/man olduklarını yansıtabilir" olmu^lu. Tıpkı cskı İstanbul'da Hırvatların kııyucu, Bulgarların siitçü oldııklarıgibi... Kaldırımın ctımolo]isı, kaynağı nedır.' "Kalos" yani "iyi" "dromos" yani "yol" anlammı ta^ıyun ikı Yıınanca kcliıneden gelmi^lir dılimi/c. İsianbul'un ycıllan cski tablolarda da cskı ıesimlcıdcdc Arnavut kaldırımlarıyla kaplıdır: Rcnate Schicle vc Arnavut kaldırımı yoll.ırı bugun ancak iyf korunmuf yttralerde göreVVolfgang Miiller bllmek mümkiin. İstanbul'un kimi ••mtlsrlnde de bu yolların birkaç örneği yaşar. Fotoğrafta, Kandllll'dekl Hanımoğlu Yokusu görülüyor. Wiener'ın "19. Yüzyılda İstanbul Hayatı" haslığıv la yakündür: Reha (>üney "Geleneksel Safyınladıkları cski fotoğraflara bakın ranbolu Evleri ve Oluşumu" adlı eserin(Rochc Yayını I988, İstanbul): Bu fode (KültürBakanlığı Yayını, 1981);"Sotoğrallarda Mısır Çarşısrnın çevresi, kak döşemesi laş kaplıdır. Yağmur suy uhatta içi, Sülcymaniyc Camii'nin etrafı, nu orta eksende toplar. Bu ekwn en iri Halic'leıı Kapalıçarşı'ya kadar u/anan taşların karşılıklı gelmesiylc oluşan bir yollar Arnavut kaldırımlarıyla kaplıdır. derzlc belirlcnir. Çoğunlukla yaya kaldırımı yoktur"der. Arnavut kaldırımı bugünkü anlamda "kaldırım" yani "Yolun iki yanında inOrtası tek ya da iki sıra iri taşlı bir belsanların yürümeleri için ayrılmış, yol dükemiğinden iki yakada yer alan evlere uzeyindcn daha yiiksck alanlar" dcğildir. zanan bu yollar ımparatorluğun bütün Bazı yerlcrdc bugünkü anlamda kaldıyerleşme alanlarını kaplardı. Bugün sırıınlı yollar bulunmakla beraber eski nırlarımı/ın dışında kalmış olan Filiyollar, gcnellikle yolun bir sahilindc yer bc'de, Lofça'da korunmuş olanları varalan evlerin duvarlarından karşıdaki dır. eve kadar uzanan bir dü/ey oluşturur1853'te Osmanlı topraklarını ziyaret lardı. Bunu bugün ancak iyi korunmuş etmiş olan Gcorge W. F. Howard o zakenl ve kasabalarımızda görmek mümmanki Izmir kaldırımlarının İstan N I^OICOIİMOBİLYAİ ModokoSıtesı2 CadNo 263DUDULLU Tel 3644451 10 C U M H U R İ Y E T