Katalog

Cumhuriyet ENERJİ 7 Şubat 2012 27 8 Kayıpkaçak hedefi düştü, enerji bedeli azaldı, ama faturamız arttı… Dağıtımcıların özelleştirme sefası Olgun SAKARYA EMO Enerji Birim Koordinatörü Tablo 1Tarife Bileşenleri (Kuruş) Net Enerji Bedeli (kWh) Kayıp/Kaçak Bedeli Perakende Satış Hizmeti Bedeli (Sayaç Okuma Dışı) (kWh) Perakende Satış Hizmeti Bedeli (Sayaç Okuma) (kWh) Dağıtım Sistemi Kullanım Bedeli (kWh) İletim Sistemi Kullanım Bedeli (kWh) Toplam Bedel (kWh) Banu SALMAN EMO Basın Danışmanı nerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun (EPDK) kararıyla 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanan yeni elektrik tarifesinin tüketicilerin aleyhine, ancak dağıtım şirketlerinin lehine pek çok “ince ayar” içerdiği belirlendi. Kararla yeni yılın ilk çeyreği için uygulanacak olan tarifelerde zam yapılmamış görüntüsü verildi. Oysa tarifelerin ayrıntısına gidildiğinde durumun hiç de öyle olmadığı anlaşılıyor. Mevcut tarife yapısı içinde vergi ve fonlar hariç olmak üzere, genel olarak enerji ve hizmet bedelleri olarak tanımlayabileceğimiz altı ayrı bileşen bulunuyor. Bir mesken abonesi için bunların 2011 yılının son çeyreği ile 2012 yılının ilk çeyreğindeki (üçer aylık) tarife bileşenlerindeki değişim Tablo 1’de yer alıyor. 2012 yılının ilk çeyreği için açıklanan mesken tarifesinin toplamında hiçbir değişiklik olmamıştır. Ancak E 01.10.2011 31.12.2011 16,343 2,925 0,362 0,104 3,276 0,724 23,734 01.01.2012 31.03.2012 16,109 2,446 0,388 0* 3,955 0,836 23,734 Değişim Oranı (%) 1,43 16,37 7,07 20,7 15,47 0 *Perakende Satış Hizmeti (Sayaç okuma) bedeli, sayaç okuma başına 0,416 TL/abone olarak ayrıca ilave edilmektedir. tablodan da görüleceği üzere kilovat saat başına alınan kayıp ve kaçak enerji bedelinde yüzde 16,36, net enerji bedelinde yüzde 1.43 oranında azalma olmuştur. Buna karşılık dağıtım, perakende ve iletim hizmet bedellerine ciddi artışlar yapılmıştır. Üstelik bu hizmet bedellerine yapılan zam, tam da kayıp ve kaçak enerji bedeli ile net enerji bedelindeki düşüşe denk gelecek şekilde ayarlanmıştır. Tarifelerin maliyet bazlı fiyatlandırma esasına göre belirlendiği bilindiğine göre dağıtım sistemi kullanım bedeline yapılan zam ne anlama gelmektedir? Dağıtım sistemi kullanım bedelini etkileyen en önemli harcama kalemleri, işletme giderleri ile yatırımlara yönelik harcamalardır. EPDK, 20112015 yıllarına ait yatırım programları ile harcama tutarlarını 2010 yıl sonunda onaylamış ve uygulamaya koymuştur. Dolayısıyla yatırım harcamalarından kaynaklı bir artışın gündeme gelmesi söz konusu değildir. EPDK, aynı döneme ait işletme giderlerini de onaylamış ve tarifeleri belirlemiştir. Bugün için dağıtım sistemi kullanım bedellerini yüzde 20.7 oranında artıracak bir gelişme söz konusu değildir. Buna rağmen dağıtım başta olmak üzere hizmet bedelleri arttırılarak, kayıp ve kaçak ile net enerji bedelindeki düşüş tarifeye tüketici lehine yansıtılmamıştır. Böylece zımni bir zam yapılmış, indirim ise buharlaştırılmıştır. Kayıp ve kaçak hedef oranlarını şirketlerin talebi doğrultusunda gerçekleşen rakamların bile üzerine çıkararak yeni 5 yıllık hedef belirleyen EPDK, bu son tarife onayıyla da açıkladığı hedef doğrultusunda dahi faturalarda düzenleme yapmayı reddederek şirketlere yeni aktarım kapısı açmayı tercih etmiştir. Sayaç okumaya ilişkin Danıştay’ın verdiği kararla kilovat saat başına tüketicilerden yapılan tahsilatın haksız olduğu tespit edilmişken, bu haksızlığı gidermesi gereken EPDK’nin onayladığı yeni tarife ile tüketicilere yapılan haksızlığı gidermek bir yana katmerlendirdiği belirlenmiştir. 2010 ve 2011 yıllarını geride bırakmış olmamıza karşın özellikle 2010 yılına ait dağıtım ve tüketim istatistiklerinin halen yayımlan mamış olması nedeniyle elde olan 2009 yılı verilerine göre; Türkiye tüketiminin yüzde 25’ini oluşturan 26 milyon 596 bin 872 mesken abonesinin 39 milyar 147 milyon kilovat saat elektrik tükettikleri dikkate alınarak, uygulamanın sürdüğü 1 yıl içinde 40.7 milyon liranın bu abonelerden sayaç okuma adı altında dağıtım şirketlerine aktarıldığı ortaya çıkmaktadır. EPDK’nin 1 Ocak 2012’den itibaren geçerli olan yeni tarife ile alçak gerilimden dağıtım hattına bağlı olanlardan sayaç okuma başına 0.416 TL tahsil edileceği belirtilmiştir. Buna göre aynı mesken abonelerinden aynı işlem için bu yıl 100 milyon TL’yi aşkın tahsilat yapılacaktır. Yani sayaç okumadaki haksızlık giderilecek diye beklenirken, adeta “öyle olmaz, böyle olur” denilerek, yaklaşık yüzde 150’yi bulan zamla sayaç okumanın tahsil edilmesinin yolu açılmıştır. Evet, sayaç okuma bedelinin sayaç başına okunması doğru bir uygulama gibi gözükmektedir. Ancak sayaç okuma bedelinin toplamdaki ağırlığını mesken abonelerine paylaştırmak, bir anlamda mesken abonelerinin üzerine yıkmak ne kadar doğrudur? Cüzi bir bedel olduğu için yüzde 150’lik zam görmezden gelinse bile dağıtım şirketlerine yeni kar kapıları açan düzenlemelerle tüketicilerin ciddi zarara uğratılmasının özelleştirme stratejisinin bir parçası olduğu açıktır. incelendiğinde; söz konusu 4 yıllık dönemde dağıtım hizmet bedelinde yapılan artış oranının yüzde 141.7’yi, perakende hizmet bedelinde yüzde 155.26’yı bulduğu görülmektedir. Kamunun elindeki iletim hizmet bedelinde 2011’de uygulanan tarifeye göre Ocak 2012’den itibaren geçerli olmak üzere yüzde 15,42 artış yapılırken, bu kalemdeki 4 yıllık artış oranı da yüzde 123.5’i bulmuştur. Söz konusu 4 yıllık dönemde tüketici fiyatları endeksinde yüzde 37.8 düzeyinde artış yaşanmıştır. Yani gerçekleşen enflasyonun 3.84.1 katı düzeyinde dağıtım şirketlerinin zamlı tahsilat yapmalarına olanak tanınmıştır. Firmaların dilimi büyüdü Aralık 2007’den bu yana tarife içerisindeki kalemlerin paylarındaki gelişime bakıldığında ise stratejik bir şekilde hizmet bedellerinin tarife pastasından aldığı payın artırıldığı görülmektedir: ¦1 kilovat saat elektrik için vergi ve fon hariç ödenen ücret içinde enerjinin gerçek maliyetinin aldığı payın yüzde 72’den yüzde 68’e düştüğü, ¦ Kayıp ve kaçak için ödenen bedelin yüzde 10.8 yerine yüzde 10.3 ile payını aşağı yukarı koruduğu, ¦ İletim hizmetinin payının yüzde 3’den yüzde 3.5’e çıktığı, ¦ Dağıtım hizmetinin ise tarifedeki payının yüzde 13.2’den yüzde 16.7’ye kadar yükseldiği, böylece 1 kilovat saat başına kullanılan elektrik için ödenen ücret içinde şirketlere aktarılan payın 3.5 puan artırıldığı, ¦ Sayaç okuma hariç tutulduğunda dahi perakende hizmet bedelinin ödenen bedel içindeki payının yüzde 1.2’den yüzde 1.6’ya çıktığı tespit edilmiştir. Özelleştirmenin elektrik hizmetindeki yüzü dağıtım ayağında “pahalı enerji”, “şişirilmiş faturalar”, “haksız kazanç” olarak karşımıza çıkarken, 2006 yılında 13 ilde yaşanan 6 saatlik kesinti ile son yaşanan elektrik kesintileri ve son olarak İstanbul dahil olmak üzere 6 ilimizde yaşanan 34 saatlik elektrik kesintisi ile de iletim ve üretim yüzü de “karanlık” olarak belirmektedir. Enflasyonun 4 katı zam Nitekim tüketici aleyhine yapılan ince ayarlamaların tümünün ortaya çıkarılması için yalnızca 1 Ocak 2012’den itibaren geçerli olacak tarifeye değil, özelleştirme stratejisinin uygulanmaya ve zamların yapılmaya başlandığı Aralık 2007’den bu yana tarifelerin incelenmesini gerektirmektedir. Bu tarifeler