Katalog

15 AĞUSTOS 2021 6 Sinema salonunda izleyicisini bekliyor Derimize işleyen kapitalizm LALEHAN u TKAN Derisini Satan Adam lalehan-70@ hotmail.com Dea Liane Balat her FİLMİN NOTu : 8/10 ne kadar bir Yahudi semti ağdaş sanatı yakın- rilerde üstü çıplak bir şekilde olarak bilinse İstanbul’un en renkli köşelerinden biri dan takip edenler hatır- oturarak kendini sergileyecek- de Fener’in layacaktır, 2017 yılın- tir. Bu faustiyen teklifi kabul da yabancı (sonrasın- eden Sam Ali’nin yaşadıkları- aksine Ç da da yerli) basında çı- nı artık ben anlatmayayım, siz kozmopolit kan bir haberde Belçikalı sanat- izleyin… bir yapıya çı Wim Delvoye’nin bir eseri SIRTA İş LENEN v İz E Palation’dan bir hayli patırtı koparmıştı. Sa- sahip olmuş İzlediğinizde siz de görecek- natçı, Tim Steiner adlı bir döv- geçmişte. siniz ki “Derisini Satan Adam” mecinin sırtına bir resim çiz- öncelikle hem büyük temala- miş ve bir anlamda tuval olarak 19. yüzyıl EMRAH rı ele alan hem de çağdaş sa- Steiner’in sırtını satın almıştı. ortalarında, nat hakkında çok çarpıcı tes- KOLu KISA Eserin yapılış tarihi 2006 idi ve İstanbul pitleri olan bir film. Bir yan- o zamandan beri Steiner çeşit- Balat’a dan aşk, fedakârlık, özgürlük, li müze ve galerilerde sırtını ser- mahallelerini beden gibi konuları politik bir giliyor, dünyayı bir sanat ese- anlatan ener sahilindeki en dikkat çekici açıdan ele alıyor bir yandan da rinin “ev sahibi” olarak dolaş- İlk kez yapılardan biri, Sveti Stefan Bul- Goethe, Shakespeare gibi bü- maya devam ediyor. Sırtındaki Hagop Venedik Film gar Kilisesi. Halkın Demir Kilise yük sanatçıların bakışlarını da eser 150 bin Euro karşılığı satı- Baronyan, olarak tanıdığı yapının oldukça taşıyarak (“Faust” olsun, “Ve- lan Steiner, öldüğünde sırt derisi Festivali’nde Filginç bir hikâyesi var. Kendile- Balat’ ta nedik Taciri” olsun akla gelen yüzülecek ve çerçevelenip sabit- gösterilen rine ait bir kiliseleri olmayan Bulgar Cemaa- çok fazla referans var) günü- lenerek bir müzede sergilenme- 603 hane Ferruh Kethüda Camisi ti, burada bir kilise yapmak için sultandan fer- “Derisini müzde yeni bir yorumlamaya ye devam edecek. Yaptığı anlaş- Ermeni’ den man isteyince tek bir şartla izin çıkıyor: Yapı- varıyor. En önemli detaylar- ma böyle. Satan Adam” nın bir günde tamamlanması gerek! Kilisenin dan biri elbette Godefroi’nin bahsediyor. ele aldığı b İR Mcü Ev HER tüm parçaları Viyana’da Waagner fabrikasın- Sam Ali’nin sırtına işlediği sa- da hazırlanıyor, gemilerle Tuna Nehri üzerin- Tunuslu sinemacı Kaouther nat eseri: Bir Schengen vize- temaları, den getirilerek bir gece içinde, bu noktada bir- Ben Hania’nın bir müzede gör- si. Sistemin bir parçası oldu- zihinlerde leştiriliyor parçalar. Hikâye ne kadar etkileyi- düğü Tim Steiner’den esinle- ğunu hiç reddetmeyen Godef- ci olsa da Haliç kıyısındaki dolgu zemine in- yarattığı soru nerek çektiği “The Man Who roi (bir yerde “Sistemin par- şa edilen yapının, daha hafif olması için metal Sold His Skin” (Derisini Sa- çası olmaktan daha kötüsü ne- işaretleri ve profillerden yapıldığı gerçeğini hatırlıyoruz. tan Adam) 2020’nin eylül ayın- dir biliyor musun: Sistem ta- çağdaş sanata 1898’de ibadete açılan yapının projesi, devrin da ilk gösterimini yaptığı Vene- rafından dikkate alınmamak” ünlü mimarı Hovsep Aznavur’a ait. Güzel bir dik Film Festivali’nde bir hay- diyor hatta) bu vizeyi çizerek dair çarpıcı restorasyonla yenilendi ve kapılarını ziyaret- li beğenilmiş, film başrolünde- Batı’nın ikiyüzlülüğünü mü tespitleriyle çilere açtı yeniden. vurguluyor, yoksa sadece pro- ki Yahya Mahayni’ye En İyi Er- buraya yerleştirilen Romanlardan kaynaklan- Fener’e gidin- izlenmeyi kek Oyuncu ödülünü kazandır- vokatif bir sanatçı olmanın ge- dığını yazıyor. Öylesine özlemişler ki geldik- ce mutlaka ziya- reğini mi yerine getiriyor, bu dığı gibi 93. Oscar Ödülleri’nde fazlasıyla hak leri kasabayı, yeni yerleştikleri bu yere de Ba- Surp Hıreşdegabet Kilisesi ret ettiğimiz yer- de En İyi Uluslararası Film tartışılır ama günümüzün en lat adını vermişler. Her ne kadar sevimli Çele- eden güçlü bir lerden biri de Fe- acil meselelerinden göçmen- Ödülü’nün 5 adayından biri ol- bimize saygı duyuyor olsak da biz Balat adı- ner Rum Orto- muştu. Haziranda İstanbul Film lik (ya da duruma göre mülte- film. Tavsiye nın Yunanca “Palation” yani saray kelimesin- doks Patrikhane- cilik) konusunu alttan altta iş- Festivali’nde de gösterilen film den evrildiğini biliyoruz günümüzde. Son Bi- ederim, si. Büyükçe bir şimdi nihayet ülkemizde de viz- lemeyi de ihmal etmeyen film zans devri saraylarından Blakhernai Sarayı pişman bahçenin içinde, bu çok katmanlı yapısıyla iz- yona girdi ve salonlardaki bü- buraya oldukça yakın. İmparatorlar deniz yo- ofis binaları, kü- yük bütçeli gişe canavarları ile leyiciyi aynı anda farklı tartış- olmazsınız. luyla geldikleri zaman, Balat Kapısı yakınla- tüphane, ayazma maların içine de çekiyor. popüler kültürün en sevilen tür- rında karaya çıkarak saraya ulaşıyorlar ve bu ve Aziz Georgi- lerinden korku sinemasının iri- Palation kelimesi, zaman içinde Balat’a dönü- SERT ELEş TİRİLER os Kilisesi’nden li ufaklı örnekleri arasında parıl- şüyor. Fetih sırasında kenti terk eden Yahu- Ben Hania’nın en sivri ok- oluşan bir komp- damaya başladı. Şurası bir ger- diler, fetihten sonraki ilk nüfus şenlendirmesi ları ise çağdaş sanat piyasası- leks burası. Fe- çek ki Tunus’tan çıkan çok az sırasında getirilip Fatih tarafından buraya yer- na saplanıyor. Bu anlam- tihten sonra, git- sayıdaki kadın sinemacı- leştirilmiş. 1492’de İspanya ve hemen sonra- da hiç kimseyi ıskala- tiği her yapının dan biri olan Kaout- sında Portekiz’den gelen Sefarad Cemaati de mamış Ben Hania; camiye çevril- her Ben Hania’nın bu bölgeye yerleşince nüfusunun büyük bölü- sanatçısı da sanat mesiyle bayağı yer değiştirmiş patrikhane. En imzasını taşıyan mü Yahudilerden oluşan bir semt haline gel- simsarı da kolek- son, 1602 yılında ise şu an olduğu yere taşın- “The Man Who miş Balat. Öyle ki küçücük Balat’ta 7 tane si- siyoncusu da mış. Şimdiki yapı 19. yüzyıla ait ve imanı uğ- Sold His Skin” nagog var. Ahrida ve Yanbol Sinagogu, dö- Çarşının sigortacısı da runa şehit edilen, Anadolu kökenli azizlerden pandemi son- nüşümlü olarak ibadete açık. Diğerleri metruk yakınındaki Surp (filmdeki kısa- Georgios’a ithaf edilmiş. Kutsal vaftiz yağı da rası yeniden halde, bazılarının sadece yerini biliyoruz. Hıreşdegabet cık sigortacı buradaki avluda yapılıyor belli zamanlarda ve açılan salon- Yahya Kilisesi, Vaftizci rolünde Win diğer Ortodoks kiliselerine buradan gönderi- ların şim- Mahayni MAHKEMENİN TOPLANDIĞI YER Yahya’ ya ithaf Delvoye’nin liyor. Patrikhanenin kapısı herkese açık. Ru- diye kadar- Ahrida Sinagogu, yaklaşık 6 asırdır iba- edilmiş eski bir görüldüğünü tin ayinlerin yanı sıra, vaftiz, düğün, cenaze, ki en etkile- dete açık olan, içindeki Teva Kürsüsü ge- Rum Kilisesi. belirtelim yeri yortu ayinlerine de katılmak mümkün. Bir- yici filmlerin- mi şeklinde yapılmış nadide bir yapı. Gemi 17. yüzyılda, Monica gelmişken) ga- kaç yılda bir yapılan vaftiz yağı törenine denk den biri. şekli, 1492’de, Sefaradları İspanya’dan geti- Ermeni papazlar Bellucci lericisi de müze geldiğinizde, o aromatik koku, Fener sokakla- Bu arada şu- ren gemileri simgeliyor. 17. yüzyılda Sabetay tarafından müdürü de almış rı ile birlikte sarmalıyor sizi de. nu da hemen be- Sevi’nin de İstanbul Yahudilerine vaaz verdi- onarılınca, nasibini filmden. Bu Fener ne kadar eski bir Rum semti ise Ba- lirtelim, geçen haf- ği bir sinagog burası. Rumlardan açıdan bakıldığında tam lat da ağırlıklı olarak Yahudi cemaatinin ya- ta vizyona giren ve yi- Balat her ne kadar bir Yahudi semti ola- alınarak Ermeni bir pespayelik söz konusu şadığı bir semt. Fener’de pek Rum kalmadığı ne bir kadın sinemacının rak bilinse de Fener’in aksine kozmopolit bir cemaatine gerçekten de. Kısacık bir örnek. gibi, Balat’ta da Yahudi kalmamış artık; de- (Polonyalı sinemacı Malgorza- yapıya sahip olmuş geçmişte. 19. yüzyıl or- verilmiş Osmanlı Sigortacı, Sam Ali’nin ölümü halinde ne ya- mografik yapı neredeyse tamamen değişmiş. ta Szumowska) imzasını taşıyan “Bir Daha talarında, İstanbul mahallelerini anlatan Ha- yönetimi pılacağı sorusuna şu yanıtı veriyor: “Kan- İki semtin arasında net bir sınır da yok aslın- Asla Kar Yağmayacak” adlı film de son za- gop Baronyan, Balat’ta 603 hane Ermeni’den tarafından. serden ölürse sıkıntı yok ama bir patlama da ama Manastır Yolu üzerindeki tarihi fırın, manda salonlarda şans bulan nadide mücev- bahsediyor. Çıfıt Çarşısı olarak bilinen Yahu- sonucu ölürse sigorta şirketimiz çok zor du- bir sınır olarak kabul edilmiş geçen yüzyıl- herlerden. Eğer hâlâ vizyondaysa kaçırma- di çarşısındaki 15 civarı meyhanenin sahiple- rumda kalır.” Filmin bir yerinde müthiş bir da. Evliya Çelebi, Balat adının, fetihten sonra, yın derim. rinin Rum ve Yahudi olduklarından ama müş- müzayede sahnesi var ki akla bundan bir- Ege’deki Balat isimli bir kasabadan getirilip Kısaca bahsetmek gerekirse, tam da Arap terilerinin genellikle Ermeniler olduğundan kaç yıl önce büyük ses getiren “The Square” Baharı’nın patladığı dönemde Suriye’de bahsediyor. Çarşının yakınındaki Surp Hı- (Ruben Östlund) adlı filmin o meşhur ye- “imkânsız” bir aşka düşen (sevdiği kadının reşdegabet Kilisesi, bunun en iyi kanıtı gibi. mek sahnesini getiriyor; bana sorarsanız on- ailesi onu istememektedir zira) Sam Ali ön- Vaftizci Yahya’ya ithaf edilmiş eski bir Rum dan daha etkili ve daha samimi, tabii bu be- ce muhalif olduğu gerekçesiyle hapse atı- Kilisesi, 17. yüzyılda, Ermeni papazlar tara- nim fikrim. Sam Ali rolünde büyük bir ke- lır, ardından Lübnan’a kaçarak sevdiği ka- fından onarılınca, Rumlardan alınarak Ermeni şif olan Yahya Mahay- dından iyiden iyiye uzak- cemaatine verilmiş Osmanlı yönetimi tarafın- ni (sinemadaki ilk cid- laşır. Üstelik sevgilisi bir dan. Kutsal başmeleklere ithaf edildiği için de di işi bu film) kelime- diplomatla evlendirilmiş- Surp Hıreşdegabet (Kutsal Başmelekler) Ki- nin her anlamıyla filmi tir ve Belçika’ya gitmiştir. lisesi olarak anılmaya başlanmış. Halk, Mu- “sırt”larken yan roller- Beyrut’ta açlığını bastırmak cizeler Kilisesi diyor buraya; çünkü kilisenin de Ken De Bouw baş- için sergi açılışlarına giden kutsal günü olan, eylül ayının ikinci cumartesi ta olmak üzere, Monica Sam Ali bir akşam dünyaca gecesinde, burada dilenen her şeyin kabul ol- Belluci, Dea Liane us- ünlü bir sanatçıyla tanışır ve duğuna ve hastalıkların şifa bulduğuna inanı- talıklı ve incelikli oyun- önünde tüm hayatını değiş- yor. Kilisenin hemen arkasındaki, 16. yüzyıl larıyla dramatik yapıyı tirecek bir kapı açılır. Ken- Mimar Sinan eseri olan Ferruh Kethüda Ca- çok güzel destekliyor- disi de Belçikalı olan sanat- misi bahçesi ise, Osmanlı devrinin şeri mah- lar. Ben Hania’nın duy- çı Jeffrey Godefroi ona sır- kemelerinden ünlü Balat mahkemesinin top- gusal ve mizahi denge- tına karşılık Brüksel’e git- landığı yer... si ustaca ayarlanmış se- me olanağı sunar. Sam Ali Tarihi yapıları, hikâyeleri ve rengârenk at- Kaouther Ben Hania’ya naryosunun da bunda kabul ettiği takdirde Godef- mosferiyle, geçmişte olduğu gibi günümüz- ilham veren orijinal Wim önemli payı olduğunu roi sırtına bir sanat eseri iş- de de İstanbul’ un en renkli köşelerinden Sveti Stefan Bulgar Kilisesi Delvoye dövmesi “Tim” unutmamak lazım. leyecektir ve müze ve gale- Haliç’in komşuları. DEVAMLILIK HATASI Fotoğraf: Kurtuluş Arı