Katalog

6 Julian Assange İade edilmedi ama süreç devam ediyor Assange davasını unutmayalım Capitol Baskını tüm gündemi silip süpürdüğü için bir İngiliz mahkemesinin Wikileaks’in kurucusu Julian Assange’ın ABD’ye iadesi talebini reddetmesine ilişkin haber son derece sesya ile kamunun gücüdür kuşkusuz. Ülkenin “sol” eğilimli gazetesi The Guardian suçluların iadesine karşı yazılar yazdı, muhafazakâr gazeteler The Telegraph, Daily Mail, Sun da bu konuda en azından tarafsız kalarak iade siz karşılanmıştı. Oysa hayli önemli bir karşıtı cephede yer aldılar. Af Örgütü, dava olduğunu biliyoruz. Hatta öyle ki PEN, çok sayıda sivil toplum kuruluşu kimilerine göre yüzyılımızın en büyük Assange’a destek verdi. Bunun işe yabasın özgürlüğü davasıydı bu. Yaptık radığı görülüyor. ları gazetecilik sınırlarının ötesine geçABD güçlü bir plan yapmıştı miş de olsa WikiLeaks’in kurucusu Ju Assange’ı mahkum etmek için. Eğer lian Assange hakkında açılan dava her İngiltere’den ABD’ye iade kararı çıkşeyden önce “bilgilendirme hakkı” çer saydı, Assange Virginia eyaletinde çevesinde değerlendirildiğinde son de yargılanacaktı. Nedeni şudur: Bu eyarece önemliydi. lette bugüne değin hiçbir casusluk daAslında “kıyıdan döndü” Assange. vasını kaybetmemiştir ABD yönetimi. Evet, henüz her şey bitmiş, son karar Eyalet mahkemelerinde yer alan jüri verilmiş değil. Ama yine de “son kara üyelerinin yüzde seksenini CIA, NSA rı” etkileyecek bir sonuçtu bu. Gerçek ya da Pentagon’la bağı olanlar oluştuten “kıyıdan döndü” çünkü Assange’ın rur çünkü. yaptıklarının “gazetecilik” İngiliz yargısına sedeğil “casusluk” olduğulam ama İngiliz hükümenu iddia eden ABD, iade ti berbat bir sınav veredilmesi halinde 1917’de di yargılamalar boyunyürürlüğe soktuğu Caca. Muhafazakâr hükümet, susluk Yasası uyarınABD’nin iade talebini hızca Assange’ı 175 yıl gibi landırmak için çok çaba hayli uzun bir hapis cezagösterdi. Eski İçişleri Bakasına mahkum edecekti. nı Sajid Javid iade için ge‘CASUS’ MUYDU? MUSTAFA K. rekli imzayı atmıştı. Yerine gelen yine muhafazakâr ABD öyle olduğunu iddia etse de elbette değilERDEMOL Priti Patel de öyleydi. (Bu ikisi ülkenin en çok ezidi. Casusluk bir devlelen azınlığına mensup sağcı tin bir başka devlete karşı (kullandığı kişiler aracılığıyla) yürüttüğü bir faABD güçlü bir plan yapmıştı politikacılardır). Ancak İngiliz mahkemesi hükümet gibi yanaşmadı davaya. aliyettir. Amaç rakip devlete şantaj yapmaktır. Oysa Assange kimseye şantaj yapmadı, ABD’nin Assange’ı mahkum etmek YA KAYBETSEYDİ? Assange kaybetse(ydi), kaybeden sadece o Afganistan’daki, Irak’taki yasadışı işleri, Guantanamo hapishanesindeiçin. Eğer İngiltere’den olmayacak(tı). İngiltere’de yaşayan yabancı muhalif gazetecilerin, istenmeki insan hakları ihlalleri başta olmak üzere kirli devletlerin ipliğini pazara çıkardı. İsveç’in saABD’ye iade kararı çıksaydı, leri durumunda ülkelerine iade edilmelerinin yolu açılacak(tı). Devlet sırrı adı altında halktan giznıldığı (kendi kendini övdüğü) kadar “tarafsız” bir ülke olmadığını da sızan Assange Virginia lenen bilgileri “bilgi edinme hakkı” uyarınca ortaya çıkarmaya çalışan İnbelgelerle daha iyi kavraeyaletinde giliz gazeteciler de kendı kamuoyu. Bunları yapmakla maddi anlamda elyargılanacaktı. di ülkelerinde “casusluk”la suçlanabilecek(ti). de ettiği bir kazanç da olAssange’ın kaybetmesi gamadı. Tersini onu suçlazetecilik faaliyetlerinin de yanlar bile iddia edemedi. Assange bir tehlikeli olduğu anlamına gelecek(ti). gazeteci, gazetecinin işi de sırları orta Bunun uluslararası hukukta bu şekilde ya dökmek, saklanan bilgileri ortaya çı yer alması, örneğin Covid19 kaynaklı karmak. Bunu yaparken gazeteciliğin ölümlerin gerçek sayısını açıklayan gasınırlarını az da olsa aşmış olması yap zetecilerin de kendi ülkelerinde hedef tığının yanlış ya da casusluk olduğu an olmasına yol açabilecek(ti). Hükümetlamına gelmez. lerin gizlediklerini halka açıklamakla ABD Dışişleri Bakanı Mike Pomgörevli gazetecileri durduracak bir kapeo da biliyordu bunu; o nedenle rar olabilirdi bu. Böyle olmaması için Assange’a yönelik suçlamayı biraz da başta İngiliz medyası olmak üzere ülke ha mantıklı (!) bir temele oturtmak için kamuoyu, gazeteciliğini eleştiri konuWikiLeaks’i “devlet dışı düşman issu yapsa da, Assange’ın iadesine karşı tihbarat servisi” olarak nitelendirmiş durdu yıllarca. ti. Pompeo’nun “devlet dışı düşman istihbarat servisi” tanımlaması ABD’ye, İADE DURDU MU PEKI? Assange’ı yargılayabilmek için hem Şimdilik öyle ama dava bitmedi. anayasasındaki “ifade özgürlüğü” İngiltere’de herhangi bir ülkeye suçlu iamaddesini göz ardı etme şansı verdesine ilişkin davalar ilk olarak, jürisiz, di hem de söz konusu casusluk yasası Old Bailey gibi sulh ceza mahkemelerinnın kapsamını genişletme olanağı ya de görülür. Bu İngiliz hukuk sisteminin rattı. Dolayısıyla İngiliz mahkemesinin bir özelliğidir. Bu mahkemeler genelde Assange’ın ABD’ye iade etme talebi trafik davaları gibi önemsiz davalara bani reddetmesi, ABD’nin casusluk suç kar. Bu nedenle kaybeden tarafın (buralamasının da reddi demektir. Bu açıdan da ABD’nin) davayı (mahkemeyi yetersiz Assange davasını ABD’nin kaybettibulma iddiasıyla da) bir üst mahkemeye, ği büyük bir dava olarak görmek yanlış yani İngiltere Yüksek Mahkemesi’ne göolmaz. Şimdilik. türme hakkı var. Son kararı orası verecek. Mahkeme kamuoyundan etkilenSöz konusu mahkemenin 2019’da Julian mez, doğru ama yine de kamuoyu bas Assange’ın İsveç’e iade edilmesine karşı kısının belirleyiciliği reddedilemez. yaptığı temyiz başvurusunu reddettiğini Assange’ın ABD’ye iade talebinin red anımsatalım. Bu nedenle Assange davası dedilmesindeki etkenlerden biri, med daha yeni başlıyor belki de. Bİ DÜNYA İNSAN T 9 MAYIS 2021 Sosyal medyadaki yanlış söylentilerden korunun Asılsız bilgi AYÇA HAN Teyit’in sonuca yeni ulaştırdığı konulardan biri de kekiğin Covid19’la ilgisi konusu. Analize göre aralarında bir bağ yok. Covid19 aşılarının patentlenmesi hakkındaki iddialar, Red Bull’un boğa spermi içerdiği iddiası, Biontech aşısının etkisiz olduğu iddiası ise henüz analizde... çağında ‘teyit’ Putin’in Rusya’da içki satışını 11 gün yasaklaması, CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun fahri LGBTİQ+ üyesi yapılması, kekiğin koronavirüse karşı koruyucu ve tedavi edici etkisi, maskelerdeki nanorobotlar, koronavirüs salgınının arkasında Gates Vakfı’nın olması... Yakın tarihlerde Türkiye’de sosyal medyanın gündeminde olan ve geniş kitlelere yayılan bu haberlerin ortak özelliği, asılsız olmaları. Asılsız haberler özellikle sosyal medyada dalgalar halinde yayılırken, toplumu bu bombardımandan korumaya çalışan uzman ekipler de yok değil. Ülkemizde bu işi profesyonel olarak yapan ilk platform Teyit. Teyit’in kurucusu Mehmet Atakan Foça, Şef Editör Gülin Çavuş, Erişim ve İletişim Direktörü Can Semercioğlu ile konuştuk. Teyit, Türkiye’de pek çok bombalı saldırının yaşandığı 20152017 yılları arasında girdi hayatımıza. Teyit’in ilk yıllarında en yoğun şekilde incelenen konular arasında silahlı ve bombalı saldırılar yer alıyor. Gülin Çavuş “Travmatik dönemlerde yanlış bilgi çok daha hızlı yayıldığı için önceliğimiz bu alandı” diyor. YANLIŞLAR SALGINI Çavuş, Covid19 pandemisinin insanlarda belirsizlik hissi ve çok sayıda soru işareti yarattığını, soru işaretlerinin de karşılığını büyük ölçüde yanlış bilgide bulduğunu belirtiyor. Covid19’un insan vücudunda yarattığı etkiler, korunma ve önlemler, tedavi şekilleri, testlerin ve tıbbın güvenilebilirliği, koronavirüsle ilgili komplo teorileri, aşı çalışmaları yanlış bilginin en çok yayıldığı başlıklar arasında yer alıyor. FİKİRLER DEĞİŞEBİLİR Çavuş, şöyle devam ediyor: “Covid19 aşısının dünyada uygulanmaya başlamasıyla da birlikte aşılar hakkında yanlış bilgiler bu konuların başında geldi diyebiliriz. Pandeminin ‘yalan’ olduğunu iddia edenlerin uyguladığı kolaya antikor testiyle ilgili bir iddia vardı. Kolaya yapılan testin pozitif çıktığı iddia ediliyordu. Oldukça şaşırtıcıydı, yaygındı ve biz de sağlamasını yapmak için kolaya aynı şekilde antikor testi uyguladık, tabii ki negatif çıkmıştı.” İnsanlara gerçekleri ne kadar anlatırsanız anlatın sonuçta kültürel, dini, politik aidiyetleri neye inanmalarını gerektiriyorsa ona inanıyorlar gibi bir argüman var. Foça, “Bu argümanı savunuyor olsaydık Teyit’in kapısına kilit vurmamız gerekirdi” diyor: “Elbette insanlar belirli arka planlardan kaynaklı inançlara sahipler. Veya sadece kendi inançlarını, düşüncelerini ve varsayımlarını destekleyen bilgileri dikkate alıp öne çıkarma eğilimi (confirmation bias) gösteriyor olabilirler. Araştırmalar da yanlılıkların yanlış bilgiye olan meyli artırdığını gösteriyor.” Foça, insanların bilgi ile kurdukları bağı yeniden şekillendirmenin ve sağlıklı bir ilişki kurmalarını sağlamanın mümkün olduğunu söylüyor ve “Son dönemde yapılan pek çok araştırma, insanların fikirlerinin gerçekleri öğrendikten sonra değişebildiğini gösteriyor. Kutuplaşmanın bilgi alma süreçlerimize olan etkisini azaltabilecek yeni yöntemler arayışında olmalıyız” ifadelerini kullanıyor. EYİTÇİ NASIL OLMALI? Gülin Çavuş Mehmet Atakan Foça Gülin Çavuş: Gereken en temel beceri, eleştirel düşünmeye yatkınlık. Karşılaştığı bilginin veriye, bilimsel gerçeklere dayandığından emin olan ve bağlamını merak eden bir kişi teyitçidir. Tabii ki içeriklerimizi üreten teyitçilerin dijital becerilerinin de gelişmiş olmasını bekliyoruz. Teyit’le temas edip yanlış bilgi mücadelesi veren herkes. O yüzden sorgulamak, sosyal medyanın zevklerimize göre sunduğu seçeneklerin ötesini araştırabilmek yeterli. GELİRLERİNİN KAYNAĞI NE? Mehmet A. Foça: Gelir kaynaklarımızı web sitemizde açık biçimde yayımlıyoruz. Kurduğumuz işbirliklerinden, sivil toplum kuruluşları, kamu kurumları ve özel girişimlerin başvuruları için açılan fonlardan, bireysel desteklerden ve ayni yardımlardan gelir elde ediyoruz. Örneğin Soner Yalçın’ın kitabındaki aşı karşıtı iddiaları incelediğimiz Salgın Var projemiz tamamen Teyit topluluğunun bireysel destekleriyle hayata geçirildi. ‘Bunu mu teyit ettiniz?’ TEYİT’İ KİM TEYİTLEYECEK? Can Semercioğlu: Teyit’i teyit edecek olanlar bizi Instagram’da takip edenler, karşılaştıkları şüpheli bilgileri bize gönderenler, incelemekte olduğumuz bir iddiaya dair kanıtları derleyip bize gönderenler, teyitçiliğe önem veren ve benimseyen herkes aslında. Doğru bilginin önemine, eleştirel dijital okuryazarlığın gücüne inanan herkes Teyit’in teyitçisi olabilir. Bize şüpheli bilgi gönderen kullanıcı üç gün sonra hatamızı fark edip bize iletebiliyor. Topluluğumuza güveniyoruz. Teyit’e zaman zaman yöneltilen eleştirilerden biri “Bunu teyitlemeye gerek var mıydı?” Gülin Çavuş, A kişisinin “Bunu mu teyit ettiniz?” dediği bir yanlış bilginin, B kişisi için hayati öneme sahip olabileceğini belirtiyor. Peki Teyit, neyi teyit edeceğine nasıl karar veriyor ve nasıl teyit ediyor? Teyit edecekleri konuları önem, aciliyet ve yaygınlık kriterlerine göre seçiyorlar. Semercioğlu, yanlış bilgilerin hızla yayılabildiğini ifade ediyor: “Örneğin WhatsApp’tan diş macunlarıyla ilgili yayılan ve ‘suya sabuna dokunmadığını’ düşündüğümüz bir yanlış bilgi kişilerin sağlığını olumsuz etkileyebiliyor.” POLİTİKACI YALANI Teyit’e yöneltilen bir diğer eleştiri ise özellikle iktidar politikacılarının yalanlarını teyit etmedikleri yönünde. Foça bu eleştiriyi şöyle yanıtlıyor: “Buradaki amacın sadece belirli bir görüşü onaylamamıza dönük bir beklenti olduğunu görebiliyoruz.” Gülin Çavuş ise “Siyaset hayatımızın ayrılmaz bir parçası ve dezenformasyonun yüksek olduğu bir alan. Önem, aciliyet ve yaygınlık kriterlerini sağlayan siyasi konuları da elbette teyitliyoruz. Web sitemizde yaklaşık 500 siyasi teyitin yer aldığını görebilirsiniz. Yine de bunun gibi okurlarımızla içine girdiğimiz metodolojik tartışmaları çözüme kavuşturmak amacıyla bir denetçiler kurulu oluşturmaya karar verdik. Akademisyenler, gazeteciler ve medya ombdusmanlarından oluşmasına, farklı düşünce dünyalarını kapsamasına özen göstereceğiz. Detayları ve çalışma biçimi önümüzdeki aylarda belirlenecek kurul için herkesin öneride bulunabileceği bir sistem de kurduk. .. ” Teyit’in 24’ü tam zamanlı, 30’u aşkın çalışanı var. Ekibin yüzde 60’ını Stalin tavuk yoldu mu? kadınlar oluşturuyor. Stalin’in tavuğu hikâyesi Teyit’in yanlış olduğunu ortaya çıkardığı ilginç analizlerinden. Tespitleri şöyle: hikâyelerin özünde, benzer bir fikir var. Ama Diogenes’in canlı bir tavuğun tüylerini yolduğu da kanıtlanmau Hikâyenin gerçekten yaşanmadı sı zor bir iddiadan ibaret. ğı, Kırgız yazar Cengiz Aytmatov tarafından kurgulandığı öne sürülse de Aytmatov’un hiçbir eserinde yok. Bir başka analiz ise “Birisi, kabuk tutmuş yaralarımızı okşamaya başladığında, cırt diye açılıveriyor...” diTeyit, 11 Mart 2020’den bugüne Covid19’u ele u Efsanenin, Stalin karşıtı söylemlerin çoğaldığı 1990’larda ortaya çıkmış olması muhtemel. u Stalin’in tavuğunun, Platon’u ye başlayan alıntının Gabriel Garcia Márquez’e ait olduğu iddiası... Teyit, Marquez’in ‘Yüzyıllık Yalnızlık’ isimli kitabında böyle bir alıntının olmaaldığı yaklaşık 400 analiz yapmış. Toplam analiz sayısı ise sorgulamaya girişen Diogenes’in tavuk yolma hikâyesinin yüzyıllar içinde epey değişmiş hali olabilir. Çünkü dığını söylüyor. Sözler sosyal medyada Aslı Erdoğan’ın değiştirilen bir hikâyesine eklenmiş... 2 bin 270. Farklı konularda 150 dosya hazırlamış.