Katalog

Ölümünün 150. yılında Eduard Mörike ve Alman romantizmi! Mörike’nin masalsı klasik uzun öyküsü, sanatsal anlatım AHMET ARPAD yapısıyla ve bölgesel lehçelerin kullanımıyla etkileyici- dir. Kunduracı çırağı Sepp’i konu alan ana öykü iç içe geç- lman romantizminin önemli bir temsilcisi ka- miş farklı öykülerden oluşur. En ünlüsü, efsanevi bir figür bul edilen Stuttgart doğumlu Eduard Mörike’nin olan, Blaubeuren yakınlarındaki Blautopf’ta yaşayan de- A (1804 / 1875), yapıtları onun güçlü bir gözlemci nizkızı “Güzel Lau” üzerine yazdığı mizahi öyküdür. olduğunun kanıtıdır. O, kimi zaman içine kapanıktır, duygusaldır. Romantiz- MOZART’IN 100. DOĞUM GÜNÜ ANISINA min öğelerini yaşama odaklayarak düşündürücü yapıtlar KALEME ALDIĞI ‘MOZART PRAG YOLUNDA’ yaratmasını, okuyucuyu yazdıklarına çekmesini başarır. Yayımlandığı yıllarda ilgi toplayan Ressam Nolten’den Ülkemizde Stuttgart Cücesi ve Mozart Prag Yolunda ki- daha başarılı bulunan Mozart Prag Yolunda (1856) adlı ya- taplarıyla tanınan Eduard Mörike 18. yüzyılın sonu ile 19. pıtını Wolfgang Amadeus Mozart’ın 100. doğum günü ne- yüzyılın başlarında sanat ve edebiyat akımı Alman roman- deniyle kaleme almıştır. tizminin önemli bir temsilcisi kabul edilir. Mörike bu uzun öyküsünde, 1787’de “Don Juan” adlı yapı- Stuttgart yakınlarındaki Württemberg Dükalığı tının galasına katılmak üzere Viyana’dan eşiyle Prag’a giden Ludwigsburg’da doğan Mörike, bölge sağlık danışmanı Mozart’ın Kont von Schinzberg’in şatosunda verdiği molayı olan babasının isteği üzerine uzun süre dini eğitim aldı, ar- anlatır. Mozart, kontun ailesinin yeğeni Eugenie’nin nişanı- dından Urach’ta kiliseye bağlı yatılı okulda eğitimini sür- nı kutladığı şatoya davet edilmiştir. Kutlama, Mozart’ın bü- dürdü. Bu arada şair Wilhelm Waiblinger ile dostluk kurdu. yük piyanonun başına oturup operasından bir bölüm çalma- O günlerde Waiblinger’in yakın tanıdıkları arasında Fri- sıyla doruk noktasına ulaşır. Davetliler coşku içindedir. Sa- edrich Hölderlin de vardır. Klasik çağın ve romantizm akı- dece Eugenie yaklaşan ölümünün kaçınılmazlığını hisseder. mının en önemli temsilcisi kabul edilen Hölderlin şiirle- Mozart Prag Yolunda’da, çocukça bir yaşam sevinciyle rinde klasik dönemin ölçü ve biçim özellikleri ile romantik büyük bir ağırbaşlılık, sevinç ile üzüntü aynı anda yaşanır. dönemi kendine özgü bir görüşle birleştirmiştir. Mörike ’nin Mozart’ın olağanüstü kişiliğini göstermek ama- cıyla öykünün bazı bölümlerinde melankoliye kaçtığı görülür. MÖRİKE’YE GÖRE ŞAİR OLMAK! Şiirlerinin çoğu bestelenen Mörike’nin bir sanatçının bir Mörike, Tübingen Üniversitesi’ndeki ilahiyat eğitimi- diğerine armağanı diyebileceğimiz bu yapıtı aynı zamanda nin ardından papaz oldu. Lutherci Protestan bir papaz ola- bir yaşamöyküsü tadındadır. rak 1826 ile 1843 arasında Württemberg eyaletinin deği- şik kent ve kasabalarında görev yaptı. 1827’den başlayarak GERHARD HERMANN: ‘ALMAN EDEBİYATININ kendini edebiyat çalışmalarına da verdi. EN BAŞARILI UZUN ÖYKÜLERİNDEN BİRİ! Ona göre şair olmak, tanrılarla insanlar arasında, rahiple- Goldmann Yayınevi’nde 1957’de çıkan baskısına bir gi- rin yapabileceği bir aracılık göreviydi. Bu nedenle bir gaze- riş yazısı kaleme almış olan Gerhard Hermann yapıt üzeri- tede redaktör olarak da çalışmaya başladı. ne şu görüşü öne sürüyor: Ancak 7 yıl sonra din adamlığı görevine geri döndü. “Mozart Prag Yolunda’yı Alman edebiyatının uzun Cleversulzbach’a pastör olarak gitti. öykülerinden en başarıları arasında kabul etmeliyiz. Huzursuz bir yaşam sürdüren Mörike o yıllarda değişik Neşeyle yakın ölüm arasında dolaşan duygu Mozart’ın meslekler denedi. Bir süre Tübingen Üniversitesi’nde ça- kişiliğini birçok büyük biyografiden daha iyi yansıtmakta. lıştı. Sonra çeşitli küçük kentlerde pastör yardımcısı olarak Mörike’nin buradaki ustalığı, gerçekçiliği. Anlatımına görevlendirildi ancak bu yaşamından hiç memnun değildi. küçük bir mizah duygusu da katarak, Mozart’ın Cleversulzbach’taki yıllarında kilisedeki görevin altında yaratıcılığını okuyucuya başarıyla aktarabiliyor.” ezildiğini fark etmişti. 40 yaşındaydı. Rahipliğe son verdi. 1939’da Avusturyalı opera sanatçısı ve rejisör Leopold Bir yılda eline geçen 280 Gulden emekli maaşına Stuttgart Hainisch tarafından Mozart’ın ünlü yapıtı “Eine kleine Katharina Vakfı’nda kadınlara Shakespeare ile Goethe’den Nachtmusik” (“Küçük Bir Gece Müziği”) adıyla sinemaya ve Yunan trajedisinden yaptığı okumalarla katkıda bulundu. uyarlanan bu kitap sanatçının dünyası ile sıradan insanların Yaşamının son yıllarına kadar öğretmenlik görevini sür- dünyasının farklılığına da değinen bir klasik yapıttır. düren Mörike, 1873’te boşandıktan sonra Nürtingen’de, sonra da Stuttgart’ta dönemin toplumsal sorunlarından uzak FRIEDRICH THEODOR VISCHER: ‘MÖRİKE, sakin bir yaşam sürdü. EN ÖNEMLİ YAPITI: ‘STUTTGART CÜCESİ’ ROMANTİZM İLE REALİZM ARASINDA BİR Paul Heyse (1830 / 1914), Theodor Storm (1817 / 1888), Stuttgart Cücesi (1853) adlı uzun öyküsü Eduard Mörike’nin KÖPRÜ KURMASINI BAŞARAN BİR ŞAİRDİR!’ Emanuel Geibel (1815 / 1884) ve Gottfried Keller (1819 / en önemli yapıtı kabul edilir. “Zwerg Nase”, Alman folklorun- Mörike yakın dostu şair Friedrich Theodor Vischer’le sık 1890) gibi edebiyatçı dostlarından uzaklaştı. da yaygın olan bir karakterdir. sık mektuplaşırdı. İki dost birbirlerine şiirler yollardı. Vischer, Öykü, bir cüce olan Zwerg Nase’nin yaşamındaki dönüşümü 1839’da Mörike’nin şiirleri üzerine ayrıntılı bir inceleme kale- ‘RESSAM NOLTEN’ ve maceralarını konu alır. Cücenin fiziksel olarak çirkin ve ka- me almıştır. Dostu şairin bu incelemesi Mörike’nin çalışmaları- İki bölümden oluşan Ressam Nolten, Eduard Mörike’nin ba bir görünümü vardır. Günün birinde bir cadının büyüsüyle na eğilen bir bakış açısıdır. 1832’de yayımlanan romantik bir yapıtıdır. güzelleşir ve bir prensesle evlenir. Vischer’e göre Mörike’nin şiirlerindeki anlatım “olağanüs- Şiirlerin yanı sıra uzun öykü ve romanlar da yazan Yapıt, dönüşüm, güzellik, iyilik ve kötülük gibi temaları işlerken tü ve insancıl”dır. Mörike yarattıklarıyla romantizm ile realizm Mörike’nin yayımlanan tek romanı Ressam Nolten, bir sanatçı- aynı zamanda Alman folklorunun ve masallarının izlerini de taşır. arasında bir köprü kurmasını başaran bir şairdir. nın yaşamını konu etmektedir. Yapıt Goethe’nin Wilhelm Meis- Mörike’nin anlatımı, öykünün büyüleyici atmosferini ve ka- Yapıtları Mörike’nin güçlü bir gözlemci olduğunun da kanı- ter romanının bir uzantısı gibidir. rakterlerin canlılığını okuyucuya aktarır. Bu uzun öyküde oku- tıdır. O kimi zaman içine kapanıktır, duygusaldır. Kişisel dene- Mörike, Ressam Nolten’le ilk psikolojik romanlardan biri- yucu Alman masallarını tadını duyumsar. yimlerine, özlemlerine, günlük yaşamın getirdiklerine yapıtla- ni yaratmıştır. Yapıtında duygusal bölümlerin yanı sıra şiirlere, Seppe adında bir kunduracı yaptığı işten ve patronundan pek rında yer verir. mektuplara, günlük tutanaklara, monologlara da yer vermiştir. memnun değildir, başka bir yerde iş bulmak istemektedir. An- Kendine özgü anlatımıyla yarattıklarında yer yer derin bir hü- 1832’de yayımlandığında Mörike bu yapıtı için “iki bölüm- cak çok kararsızdır. Çalıştığı yerden ve çalışma arkadaşlarından zün sezilir. Romantizmin öğelerini yaşama odaklayarak hem dü- den oluşan uzun bir öykü” demişti. kesinlikle ayrılacağı gün geldiğinde karşısında bir cüce görür. şündürücü yapıtlar yarattı hem de okuyucuyu yazdıklarına çekti. 20 yıla yakın onu yeni baştan kaleme almayı denemiş, bunu Cüce kendisine yardım edeceğini söyler. Ona bir çörek verir, Eduard Mörike, Anakreon ve Theokritos gibi antik şairlerden başarmak için de çok emek vermişti. 1853’ten ölümüne kadar fakat Seppe ne kadar yerse yesin çörek hemen kendini yeniden yaptığı çok başarılı çeviriler ve duygusal mektuplar aracılığı ile değişik bir anlatımla ikinci bir versiyon üzerinde çalışmıştı. tamamlar. Çöreği, bir kerede aralıksız yediğinde bitiverir. de edebiyat dünyasındaki ününü pekiştirmiştir. Her iki versiyon da ressam Theobald Nolten ve nişanlısı Agnes’in Cüce ona iki çift ayakkabı da verir. Onlardan bir çiftini 150 yıl önce, 4 Haziran 1875’te Stuttgart’ta yaşamını yitiren kaçınılmaz bir komplo ağına dolanan trajik aşk öyküsünü anlatır. istediği yere bırakmasını, diğerini de giymesini söyler. Bu yazarın yaşamı boyunca kaleme almış olduğu öyküleri, şiirleri Ölüm yatağında da yakınlarına Ressam Nolten’den söz eden ve 305 mektubu günümüzde Stuttgart’taki Klett Cotta Yayınevi Mörike’nin bu yapıtının yeni derlemesi ölümünden iki yıl sonra ayakkabıların ona uğur getireceğini sözlerine ekler. Seppe’nin 1877’de yayımlanmıştır. macerası böyle başlar. tarafından 20 ciltte bir araya getirilmiştir. n 9 11 Eylül 2025