Katalog

MERHABA eçtiğimiz yıl yitirdiğimiz, ölüm yıldönümün- de saygı ve özlemle andığımız usta yazarı- G mız, ağabeyimiz Erdal Atabek (1930 / 31 Mayıs 2024) kapağımızda. Tüm yazdıklarında “Nasıl insan olunur” sorusunun yanıtlarını arayan, insanın özellikle gençliğin bireysel sorunlarına toplumsal duyarlılıkla yaklaşımın öncüle- rinden olarak yazdıklarıyla toplumu aydınlatan, aydınlık Rıfat Ilgaz’ı düşünmek… geleceğe bayrak sallayan bir hekim ve “Barışı savun- mak insanı savunmaktır, yaşamı savunmaktır ve herke- İlişkilerinde hiçbir zaman kişisel çıkar gözetmeden, matematiksel diziliş benzeri hep dosdoğru sin görevidir” diyen bir barış savaşçısıdır Erdal Atabek. bir ahlaksallık içinde yaşayan bilimci, düşüncü, sanatçı, eylemci, devrimci vb. az değil, Rıfat Ilgaz 1950’lerden başlayarak değersizliklere, kozmopo- da bunlardan. Toplumca bizi ayakta tutan, aşıladığı dirençle ileriye taşıyan bir örnekçe. lit kültüre kalemiyle savaş açan, 1966-1984 arasında Türk Tabipleri Birliği başkanlığı yapan, 1966’dan ölü- müne kadar Cumhuriyet’te yazan Erdal Atabek, insanı, ilüfer Belediyesi, Rıfat Ilgaz’ı liği bir kez daha ama çok farklı bir açı- insandan yola çıkıp toplumu anlatmaya çalıştı. 2025 boyunca “yılın yazarı” dan yaşadığımı söyleyebilirim. Yüreklerde yıkılmaz, direnmesini, dayanmasını, ken- N olarak seçti. Danışmanlığını Bu uzun, özgün belgeseli iki bölüm dini savunmayı bilen insandan, yurdunu, umudunu, in- Turgay Fişekçi’nin üstlendiği halinde kurguladık: 1. Rıfat’ın Cide’si, sanı savunan bir kültür kalesi kurdu. etkinliklere geçmişte de katılmış, 2. Cide’nin Rıfat’ı. Cezaevinden yaptığı ve “çağın tanıklığı”na yeni bir içerik Nezihe Meriç oyunları üzerine Rıfat Ilgaz’ın kendi yaş kuşağından ki- kazandırdığı İnsan Sıcağı’ndaki yazılarında, sıcak yüre- konuşmuş, Yaşar Kemal için metin mileriyle sonraki yıllar gönüllü öğrenci- ğinden damıttığı 12 Eylül dönemindeki 38 ay süren Barış sunmuştum. Bu kez Turgay’la, liğini yapanlardan artık yaşamayan Ci- Derneği mahpusluğunun anılarını ve gözlemlerini aktardı: Sevengül Sönmez’le birlikte konuştuk deliler de yer alıyor bu çalışmada. “Hapishane mutlaka kötü bir yer ama hapishanede Rıfat Ilgaz’ı. Çıktığım yolculuklardan Doğup büyüdüğü toprakların insan- yatma korkusuyla titremek çok daha kötü. Ayağa kalk- söz açmam boşuna değil. larıyla derin mi derin ilişki kurmayı ba- manın bedeli ağırdır. Korkuyu yenmeniz gerekir, utancı şardığı, Cidelilerle birlikte “uygarlık sa- BİN ZAHMETLİ YAŞAMDAN yenmeniz gerekir.” vaşı” verdiği, değiştirdiği kenti alabildi- GERİYE KALAN Yine cezaevinde yazdığı yazılardan oluşan, “Yaşamak ğine dönüştürdüğü görülebiliyor onun, Rıfat Ilgaz, görece de olsa bir duvar resmi yapmaktır. O duvar, insanlığın duvarıdır. bunu başarmış bir öncü o. yazınımızda örtük kalmış ya da bir İlk insan ilk taşı koydu, duvar sürüp gidiyor. Sen önünde- Kentin her yaştan yaşayanını, ye- tek türe sıkıştırılarak görmezden ki boşluğa hangi taşları koyacaksın? Ördüğün duvara ne- niden biçimlendiren bir yoğurma. Ni- gelinip özellikle kıyıda bırakılmış, yin resmini çizeceksin?... Seçim senin. Karar senin. Sen tekim 12 Mart’tan 12 Eylül’e Cide’nin sanatsal açıdan önemsizleştirilerek ki insansın, sözüm sanadır” dediği Sözüm Sanadır’la 12 kısa sürede yüzlerce, binlerce Rıfat değeri küçültülmek istenmiş şair, Eylül’ün acılar verdiği insanlara yol gösterdi. Ilgaz’la dolduğu, Cide’nin Rıfatlaştığı yazar, bunların ötesinde eylemli Kendi Yurdunda Sürgünsün’de pusulasına işaret et- öne sürülebilir pekâlâ. aydın kimliği taşıyan bir imza. ti: “Ben Mustafa Kemal’i dinliyorum.” Gerçekten de Rıfat Ilgaz’ın ilişkilendiği, Onu milyonların tanıyışından kalkarak arkadaşlık yaptığı, tanış olduğu ya da “Kitaplarıma gösterilen ilginin nedeni bana göre, yazınsal alanda kimilerinin tanıyış dokunduğu, sarılıp kucakladığı, bu yolla insanların yaşadığı sorunların açık bir dille açıklanmış biçiminin bundan farklı, ötesinde zıtlık yaşamını değiştirdiği öyle çok Cideli var olmasıdır. Buna özellikle çok önem verdim. Çünkü taşıdığını söyleyebiliriz. Elbette aynı Rıfat ki şaşmamak elde değil. ben, okunmak ve anlaşılmak için yazdım. Yazmamın Ilgaz o, birilerine bir türlü, ötekilerine başka türlü göründüğü amacı, düşündüklerim, hissettiklerim ve yaşadıklarımın HALKIN KAHRAMANI OLABİLMEK… yok, böyle bir tasası da yok onun. insanlarla paylaşılmasıdır. Bunun başka insanlara yararı Hoş halkımız onu, kendi “sınıf”ının yazarı, şairi olarak Kenti için böylesi anıt kişi olmak, bunu ortaya olacağı düşüncesindeydim. Sonuç da bana doğru algılayamadı pek ama ne gam, Hababam Sınıfı’yla koyan gerçeklik paydasında, kentiyle boğuşup o kenti yolda olduğumu gösterdi” diyen ustamız, ağabeyimiz tanıyıp sevdi, sonrasında yere göğe sığdıramadı. değiştirip dönüştürme yolunda bitmez tükenmez Erdal Atabek’i ölüm yıldönümünde “Gelecek, bir Yazınımızın kerli ferlileriyse yapıtlarını öne çekmek çabayla onu taşralılık çizgisinden çıkarmak için ülkenin eğitimiyle çalınır!” dediği “Çalınan gelecek!...” yerine, gülmece yazarı damgası vurulmuş yanını alıp didinmek, burasını uygar kent kimliğine kavuşturmanın başlıklı son yazısından bir alıntıyla (Cumhuriyet, 29 “kerhen” kabullendi “hım hım”cı, uzak duruşlu bir öncülüğüne soyunup bunu başarabilmek, asla kolay iş Nisan 2024), saygı ve özlemle anıyoruz: değil. Kendi payıma doğrudan tanıklığını yaptım bunun. “malumatfuruş”lukla. “Biz laik bilimsel eğitim istiyoruz. Söylenecek söz bu- Yazınımızdaki bu sessizlik, kanonik uylaşımmış Bu güç işin altından kalkabilmek rüzgâra karşı yürüyüp dur. Bugün de yarın da bu sözle iktidarın karşısına di- havasında kimlerce üretilip yayılıma alınır, inatla akıntıya ters kürek çekmek türünde olağanüstü çaba, kilmeliyiz. Çocuklarımızın geleceğine sahip çıkmalıyız. sürdürülür bilemem, ne ki günümüzde “aktivist” sabır gerektirmiyor yalnız, yanı sıra cadı kazanlarıyla Bu ülkenin geleceğine sahip çıkmalıyız. Kitlesel olarak nitelemiyle anılan kimilerine bakıldığında, Rıfat Ilgaz’ın başa baş, dişe diş savaşmak, özveri gösterip direnmek, ve kararlılıkla.” Öner Yağcı’nın yazısı. onlara göre Türkiye’de aydınlanma hareketinin önde yine de ayakta kalabilmek zorunlu. - M. Sadık Aslankara (“Rıfat Ilgaz’ı Düşünmek”), gelen en seçkin kalemlerinden, az sayıdaki adlarından Karşılığında görülense aydınlanan Cidelinin minneti, kendilerini aydınlatan bu insana karşı duydukları sonsuz - Öner Yağcı (“Reşat Enis: Gerçekçi ve insani biri olduğu açık, somut. edebiyatımızın öncü romancısı!”), İlhan Selçuk’un, Rıfat Ilgaz’a farklı bir sahiplenme sevgi yalnızca, o kadar. duygusuyla yaklaştığı yazıları bana dikkat çekici Bunun yanında karanlık düzenin sürgit devamı için - Gültekin Emre (Habib Bektaş / Gönlümün Çetelesi gelmiştir hep. Çünkü tam anlamıyla içeriden bakıştır bu. çabalayan gizli-açık kindarlarca yapılan saldırıların, tehditlerin, / Artemis Dergisi - Hermos Şiir Dizisi), Onu tanımanın, o mihenktekilerin adamlığına tanık olmanın cana kast girişimlerinin önlenmesine dönük kişinin kendini - Derya Çakır (Jean-Louis Fournier / Küçük Kardeşim getirdiği bir müşfik tutum da denebilir buna. Nitekim bir koruyup savunması da önemli bir çaba ayrıca. / Çeviren: Hazel Bilgen / Yapı Kredi Yayınları), yazısında Rıfat Ilgaz’ı bize şu satırlarla tanıtır İlhan Selçuk: Rıfat Ilgaz, söz konusu dönemde çocuktan gence, kadından - Kaan Egemen (Yayına Hazırlayanlar: Halil Tekiner, erkeğe her yaştan Cideliye öylesine ilham veriyor ki 12 Mart “Rıfat Ilgaz tepeden tırnağa aydın sorumluluğu taşıyan Demet Taner / Bir Ada Arıyorum - Haldun Taner Güldestesi bir güzel adamdı.. /Şairdi../ Öğretmendi../ Yazardı../ sonrasında kent, adeta ablukaya alınıyor; bir biçimde Rıfat / Yapı Kredi Yayınları), Bugün birisi kalkıp da bana ‘Rıfat Ilgaz gibi bir adam Ilgaz’la ilişkilendiği düşünülen ne denli hemşerisi varsa tümü - Müge Kübra Oğuz (Mark Galeotti / Rusya: Pagan göster’ dese gösteremem..” (Cumhuriyet, 19.8.2004) de cemselere doldurulup hücrelere tıkılıyor. Dönemden Putin’e / Çeviren: Müge Kübra Oğuz / Bugün Cideliler, Rıfat Ilgaz’ın düşüncesinden yana Timaş Yayınları), KENDİ YONTUSUNDA BİR ANIT: RIFAT ILGAZ! olsunlar, olmasınlar hiçbir zaman ondan vazgeçmiyor. - Gültekin Emre (Arseni Aleksandroviç Tarkovski), Rıfat Ilgaz romanları, oyunları, çocuk kitapları üzerine Cide’yle Rıfat Ilgaz, bir kentle, kentin insanıyla kentin az yazmadım, salt “Kitaplar Adası” yazılarım neredeyse - Gülçin Elif Yücel (Haydar Ergülen / Mektup: Selam bağrından yetişen sanatçısı, bilimcisi, düşüncüsü, aydını, kitap boyutuna ulaşır. Söyle… / Çınar Yayınları) ideal bir buluşmanın simgesi halinde somut örnekçe. Rıfat Son olarak 2003’te başladığımız 20 yıl boyunca aralıklar- - Y. Bekir Yurdakul (Petra Postert / Arılar Sana Emanet Ilgaz, toplumsal yaşamda bu anlamda da ölçüt artık. n la çalışarak 2022’de Okan Çançin’le tamamladığımız bel- / Çeviren: Bediz Gürel / Uyurgezer Yayıncılık), geselimizde Rıfat Ilgaz’ın “anıt adam” duruşunu çok daha www.sadikaslankara.com, her perşembe öykü-roman, - Vitrindekiler ve Mustafa Başaran’ın hazırladığı belirgin gözleyip yurdumuz, halkımız açısından bu gerçek- tiyatro, belgesel alanlarında güncellenerek sürüyor. Bulmaca ile de düşün trafiği sürüyor! İyi okumalar... lİmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına: Alev Coşkun l Yayın Yönetmeni: Gamze Akdemir l Tasarım: Serhan Eren l Sorumlu Müdür: Betül Berişe l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık AŞ l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişli- İstanbul l Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Uets: 25999 - 15079 - 37611 l Reklam Genel Müdürü: Evsun Sinem Alkan l Reklam Rezervasyon: Tel: 0 (212) 343 72 74 Mail: reklam@cumhuriyet.com.tr l Baskı: İleri Basım Mat. Amb. Reklam Tanıtım Yay. ve Teknik Hiz. Tic. AŞ, Yenibosna Mah. 29 Ekim Cad. No: 11A/41 KITAP Bahçelievler - İSTANBUL. l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir.