Katalog

YAŞAMI VE YAZINIYLA 2021 NOBEL EDEBİYAT ÖDÜLÜ SAHİBİ ABDULRAZAK GURNAH Sömürgeci yıkımın tanığı ve göçmeni! 2021 Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan Abdulrazak Gurnah, romanlarında merkeze koyduğu sömürgeci dönem ve sonrasının yol açtığı yıkıma bizzat tanıklık etmiş yaşayan en önemli Afrikalı yazarlardan biri. İsveç Akademisi’nden yapılan açıklamada da “kültürler ve kıtalar arasındaki uçurumda sömürgeciliğin etkilerine ve mültecilerin kaderine kesin ve merhametli şekilde nüfuz etmesi” nedeniyle ödüle değer görüldüğü belirtilen Gurnah’ın dokuz romanı, pek çok kısa hikâye ve makalesi bulunuyor. olan sultan ve ağırlıklı olarak Arap- tir” (The New York Times, 7.10.2021) MÜGE GÜNAY lardan oluşan hükümetin (sembo- diye belirtirken yine aynı röportajda lik) iktidarına son verilir. yazmaya başlamasındaki itici nede- 021 Nobel Edebiyat Ödülü’nün Ve bir anda Afrikalı olmayan nin “dünyadaki yerini kaybetme dü- sahibi Abdulrazak Gurnah, Zan- herkese, özellikle de Araplara ve şüncesi” olduğunu söyler. zibar doğumlu (1948). 1968’den Güney Asyalılara yönelik bir kıyım 2 bu yana İngiltere’de yaşıyor. başlar. O dönem ülkeden göç eden- ISTIRAPLI BİR YABANCILIK! Uzun yıllardır hem edebiyatçı hem de ler arasında Abdulrazak Gurnah da Gurnah’ın kahramanlarında sö- akademisyen kimliğiyle sömürgecilik vardır. 1968’de İngiltere’ye yerle- mürgeciliğin ülkelerine getirdiği yı- sonrası çalışmalar alanında önemli eser- şen Gurnah, 2017’de emekli ola- kım sebebiyle kendi yaşamlarının ler vermiş, yaşayan en önemli Afrikalı na dek Kent Üniversitesi’nde sö- sığınmacısıymış gibi, kendi geçmiş- yazarlardan biri. mürgecilik sonrası dönem edebiyatı lerinden kovulmuş gibi hissetmele- Nobel Komitesi’nin ödüle ilişkin açıkla- üzerine dersler verir. rine yol açan ıstıraplı bir yabancılık masında belirttiği gibi Gurnah’ın, roman- İlk romanı Memory of Departu- durumu söz konusudur. larında “basitleştirilmiş, klişe tasvirlerden re (Ayrılığın Hatırası) 1987’de ya- Gittikleri ülkede de yabancıdırlar. kaçınması, hakikate bağlılığı ve karakter- yımlanır ve bunu dokuz roman, pek Bu cendereden onları sağ çıkaran lerinin iki medeniyet, iki kültür, iki hayat çok kısa hikâye ve makale takip eder. şey, sevgi bağı kurdukları kişilerin arasındaki hikâyesini indirgemeci bir kar- - Asyalı, Afrikalı, Avrupalı gibi şıtlık içinde değil, başkalığa, farklılığa yer KİMLİK, AİDİYET, etnik kimliklerden bağımız - suna- açarak yetkin bir anlatımla ortaya koyma- BELLEK, GÖÇ... bildikleri insaniyet ve hikâye anlatı- sı” şüphesiz evrensel bir yazar olarak de- YAZININDA İÇ İÇE! cılığıdır denebilir. ğerlendirilmesinde ve sömürgecilik son- 2021 Nobel Edebiyat Ödülü’nü Gurnah romanlarında odağa koy- rası dönem edebiyatına yaptığı katkıların kazanan Abdulrazak Gurnah’ın ya- duğu konuya ilişkin çoklu bir bakış daha geniş bir okuyucu kitlesinde karşılık zınında kimlik, aidiyet, bellek ve açısı sunarak, aynı konuyu farklı bulmasına olanak tanıyacak bu ödülü al- göç konuları, “İnsan geçmişini ger- karakterlerin perspektifinden göste- masında önemli bir etken. çekten de geride bırakabilir mi” so- rir ve bu sırada geri planda tuttuğu rusuyla iç içe geçmiş gibidir. başka bir temayla (örneğin hikâye İLK ROMANI 1987’DE Romanlarındaki anlatıcılar genel- anlatıcılığı, dil) odaktaki mesele YAYIMLANDI de memleketlerinden, Zanzibar’dan, (kahramanın mülteci olması ve/ve- Gurnah, romanlarında merkeze koydu- SUTTON HIBBERT ayrılıp İngiltere’ye göç etmiş, orada ya kendi memleketinde yaşadıkları) ğu sömürgeci dönem ve sonrasının yol aç- bir yaşam kurmuştur ama geldikle- arasında dinamik bir ilişki kurar. tığı yıkıma bizzat tanıklık etmiş bir yazar. ri yer hafızalarında hâlâ capcanlıdır. şamını, günlük yaşamı, öğrencileri, ev ha- Zanzibar, 1963’te İngiliz sömürge- Nitekim Gurnah da yirmisine gelme- ANLATICILARI nımlarını, çarşı-pazar esnafını, gündelik ha- si olmaktan çıkıp bağımsızlığına kavuş- den ülkesinden ayrılmış olmasına karşın TEREDDÜT İÇİNDEDİR! diseleri zengin ayrıntılarla resmeder. Bir tuktan sonra, 1964 başlarında ülkenin ilk Zanzibar, her zaman imgelemindeki var- Onun anlatıcıları genelde bir nedenle röportajında, “Bir yer hakkında yazmak Cumhurbaşkanı Abeid Karume’nin dar- lığını bütün canlılığıyla sürdürür. güç bir durumun içindedir ve seslerinin için orada bulunmanız gerekmiyor, o yer besiyle o sırada henüz altı aydır tahtta Doğu Afrika sahilindeki işlek ticaret ya- duyulmasını, hikâyelerine kulak zaten sizi siz yapan her şeyin içine işlemiş- >> 6 4 Kasım 2021