Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 3 TEMMUZ 2025 PERŞEMBE 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER anlayış, eşitliğe dayalı “Anayasal ve Hukuksal bir Kimlik” Hukuksuz, denetimsiz oluşturur. İnsanlığın ulaştığı bu dördüncü “Anayasal Kimlik” anlayışı, hukuksal ve Kültürel kimlik siyasal olarak bütün ‘demokrasi’! “Kültürel Kimlikleri” ile siyasal eşit sayan bir “Eşit Vatandaşlık” kavramı DOÇ. DR. HÜSEYIN MERT de geçerliliğini engeller veya çıkarlarınıza üzerine dayalıdır. kimlik farkı koruyan göre çalıştırırsanız o rejim İSTANBUL OKAN ÜNİVERSİTESİ Bilişim Devrimi evgili okurlarım, her önemli şeyler demokrasi olmaktan çıkar. Dönemi’nde insanlığın toplum, sahip olduğu söylemiştir. Şeyh ağdaş demokrasilerin, Peki hukuk ve denetim ulaştığı bu Çağdaş Süretim teknolojisi Bedrettin’e göre, Devlet yapısı, kendi diğer yönetim tanınmaz ve çalışmaları ve ilişkileri bağlamında Ç “Devletlerin “Vatandaşlarının” hepsini, biçimlerine göre örgütlenir ve bir kimlik engellenirse ne olur? Ülke doğuştan gelen “Kültürel kalkınması ve üretir. üstünlüğü; sistem olarak çağdaş dünyadan izole olur, Kimlikleri” ne olursa olsun, sürekliliğinde Bu çerçevede bugün değişime, yeniliklere, giderek yalnızlaşır, güven eşit sayar ve onlara eşit herkesin, üçü “Kültürel” ‘adalet’ rekabete ve gelişmeye açık ortamı ortadan kalkar, muamele eder. biri “Hukuki/Anayasal”, önemlidir. Devlet olmasıdır. Bu niteliği ile, ülkeden kaçışlar başlar; en az dört kimlik sahibi faaliyetleri doğuştan gelen “Kültürel Demokrasilerde yönetme olduğu görülür. yetişmiş insan gücü gider, adalet üzerine Kimliklerden” farklı bir fonksiyonu yürütme organı (Elbette bunlara, çeşitli yabancı sermaye girişleri inşa edilmelidir. “Hukuksal ve Siyasal meslek kimlikleri, sporcu, tarafından yerine getirilir. azalır, yerli sermaye Hukukun temeli Nitelik” taşıyan, “Anayasal sanatçı, bilim insanı Yürütme organı da halkın mali şeffaflığını ve hesap Eşit Vatandaşlık” kimliği haktır, hukukun görevi hakkı kaçar, yatırımlar azalır ve ve yazar kimlikleri gibi oylarıyla seçilir. Halkın verme sorumluluğunu yerine oluşturur: korumaktır, hakkı güvenceye kimlikler de eklenebilir.) ekonomide durgunluk ve oylarıyla seçilen yürütme Bu “Hukuksal ve getirmelerini sağlamaktır. HHH almaktır. Egemenler kendi bağlantılı olarak işsizlik organı yönetme fonksiyonunu Siyasal Nitelik”, ülke Danıştay; yürütme organı- 1) İnsanlığın ilk çıkarları doğrultusunda sorunu daha da derinleşir. vatandaşlığına bağlı yerine getirirken anayasa ve zamanlarındaki ilkel toplum, nın faaliyetlerinin anayasa ve kanunları oluşturabilirler. Bu tablonun suçlu olarak, bütün “Kültürel toplayıcılık ve avcılıkla yasal düzenlemelere uymak yasalara uygunluğunu denet- Bu durumda hukuk adamı Kimliklerin”, “Anayasal ve sorumlusu ülkenin geçinir, aile ve sürü halinde zorundadır. ler. Danıştayca alınan karar- kararını oluştururken Vatandaşlık Kimliği” içinde yaşar ve insanın ilk kimliğini, yöneten yapıları olmakla Çağdaş demokrasilerde lara yürütme organının uy- “Eşitlenmesine” dayalıdır. kanunlara göre değil hakka “Aile/Aşiret Kimliği” olarak birlikte, başta yaşam yönetim anlayışlarının ması zorunludur. HHH göre karar vermelidir”. üretir. en temel ilkeleri; pahalılığı, işsizlik ve yaşam Türkiye Cumhuriyeti Türkiye’de, “Nerelisin”, Hukuk, haktan ve yaşam Devletin kalkınması hesap verilebilirlik ve Anayasası, İktidarın standartlarının düşmesi sorusundan sonra adaletten uzaklaşırsa olmaz. bütün müdahalelerine ve denetlenebilirlik ilkeleridir. için… olmak üzere sonuçlarına “Kimlerdensin” diye sorulan İnsan haklarıyla insandır, “Demokratik, Laik ve Sosyal soruya verilen yanıttır “Aile/ Yürütme organı tüm katlanan öncelikli çalışanlar Çağdaş demokrasilerde hukuk herkes için ihtiyaçtır Hukuk Devleti”ni, “Şahsım Aşiret Kimliği”. faaliyetleri için denetime esas olan, hukuk ve olmak üzere ülke halkıdır. ve hukuk önünde herkes eşit Devleti” haline getirme ve İnsanlar bu “Kültürel tabidir. Yürütme organı; denetimdir. Bu tablo karşısında görevi olmalıdır. Çağdaş, gerçek onu dinsel ve etnik “Kültürel Kimliği”, zaten soyadı veya faaliyetlerinin hukuka Şeyh Bedrettin, 15. yüzyıl Kimlikler” bağlamında demokrasinin temeli budur. topluma ışık olmak, toplumu baba adı olarak taşırlar. uygunluğu yönünden dünyasında ünlü ve saygın bölerek yönlendirme 2) Tarım Devrimi Dolayısıyla çağdaş yanlışlıklara karşı uyarmak çabalarına rağmen, Danıştay ve mali yönden bir hukuk bilgini, Osmanlı döneminde, toplum yerleşik demokrasilerde hukuk ve ve doğruya yönlendirmek “Anayasal Vatandaşlığa” Sayıştay denetimine tabidir. düzene geçer, tarımla İmparatorluğu’nun Kazaskeri, denetim esastır, bunlarsız olan STÖ ve ülkenin bağlı olan “Eşitlik” geçinmeye başlar. Yüksek yargı organları halk yani kadıların-hakimlerin demokrasi olmaz. aydınlarına önemli görev anlayışını hâlâ korumaya ve Bu dönemde, Tek Tanrılı adına yürütme organını başkanıydı. Şeyh Bedrettin, sürdürmeye çalışmaktadır. ve sorumluluklar düşmekle dinler egemen olur. Hukuk olmazsa hukuki ve mali yönden bağnazlığa karşı, özgün ve Bu bağlamda, İnsanların içine doğdukları birlikte, esas görev tablonun denetlerler. özgür düşünceleriyle ve ne olur? Anayasamız, hâlâ, ailenin, toplumun din ve bedel ödeyeni ve sonuçlarına Sayıştay; kamu vermiş olduğu mücadeleyle yukarıda anlattığım, Eğer siz güç-iktidar mezhep inanışı onların ikinci katlanan halkındır. Hukuksuz üç “Kültürel Kimliği”, kurumlarının faaliyetlerini “Kültürel Kimliğini” oluşturur. çağdaşlarının üstünde olmanın gücü ve ve denetimsiz demokrasi dördüncü ve bir Hukuksal/ 3) Endüstri Devrimi mali yönden denetler. bir adalet anlayışını avantajlarıyla hukuku Siyasal nitelik taşıyan döneminde, fabrikalarda da olmaz. Demokrasinin Sayıştay denetiminin amacı savunmaktaydı. Şeyh tanımaz ve çıkarlarınıza “Anayasal Eşit Vatandaşlık” üretim başlar. güvencesi olan, bu tabloya kamu kurumlarının; kamu Bedrettin o yıllarda hukuk göre kullanırsanız eğer kimliği ile dengeleyerek Birlikte çalışan insanlar karşı çıkacak ve “dur” kaynaklarını doğru ve verimli devleti, hukuk adamı ve yargı siz görevi denetim olan bütünleştirmeye ve barış ortak dil kullanmaya kullanmalarını, devletin bağımsızlığı üzerine bugün kurumların çalışmalarını diyecek olan da halktır. içinde birlikte yaşama başlayınca, ırk ve milliyet koşullarını olanaklı kılmaya kimliği ortaya çıkar. çalışmaktadır. Böylece insanların HHH içine doğdukları ailenin, toplumun, ırkı ve milliyeti, Şimdi sorun, siyasal ömrü sona ermiş olan onların üçüncü “Kültürel Modern çağın yeni dinleri İktidarın, kendi siyasal Kimliğini” oluşturur. “Kültürel Kimlik” niteliği ömrünü uzatmak için: “Türkiye Cumhuriyeti taşıyan ve doğuştan, bizim MAHMUT ASLAN liklerini sömürmekte, eleştirel tür. Buna rağmen, 2023’te yapı- maktadır. Bu ekonomik sömü- Vatandaşlığında” tercihlerimize, irademize ve düşünceyi zayıflatmaktadır. Pe- lan bir YouGov anketine göre, rünün çarpıcı bir örneği Gö- seçimimize bağlı olmadan “Hukuken ve Siyasal” YAZAR olarak eşitlenmiş gelen bu üç kimliğin hepsi ki, bu “yeni dinleri” neden eleş- Türkiye’de her dört kişiden biri beklitepe seanslarıdır. 2024 olan farklı “Kültürel “Kutsal Kimlikler” olarak tirmeliyiz? düzenli olarak burç yorumları- yılında, 69 bin TL gibi astro- nsanlığın başlangıcından be- kabul edilir. Kimliklere”... nı takip ettiğini belirtmektedir. nomik bir ücretle sunulan bu İri, bilinmeyene duyulan kor- “Birbirinden Farklı 4) Günümüzdeki Bilişim Modern dinlerin yeni “Göbeklitepe enerjisi” temalı Amerikalı bilim tarihçisi Mic- ku; mitleri, ritüelleri ve kurum- Devrimi döneminde ise ve Ayrı Siyasal ve ideolojik gücü spiritüel seanslar, tarihî miras- hael Shermer’ın dediği gibi: sal dinleri yaratmıştır. Aydın- bu üç kimliğin hepsini eşit Hukuksal Özerk Yapı Tarih boyunca dinler, toplum- “Bilim, bilmediğimizi itiraf et- larımız üzerinden modern “ye- Nitelikleri” kazandırmaya lanma çağıyla birlikte aklın öz- kullanan bir üretim ve ilişki sal düzeni sağlama ve bireyle- tiğimizde başlar. Sözde bilim ni din” sektörünün nasıl büyü- yapısı, bu yapıya koşut yönelik olarak “Mikro gürleşmesi ve bilimin hızla ge- olarak gelişen insanlığın Dincilik/Mezhepçilik re anlam verme işlevi görmüş- ise bildiğimizi iddia ettiğimiz- düğünü göstermektedir. Bu tür lişmesi, insanın doğaya egemen ve “Mikro Milliyetçilik/ örgütsel ve düşünsel evrimi, tür. Ancak zamanla din adam- de başlar.” uygulamalar, kültürel ve bilim- olmasını sağlamış; bunun so- İnsan Hakları kavramını Etnikçilik” bağlamında, ları eliyle kurumsal dinler, bi- Yeni dinler de bilimin sorgu- sel gerçeklerin ötesinde, mis- nucunda da Bertrand Russell’ın ortaya çıkarır ve bütün bu Emperyalizmin de rer otoriter araca dönüşebilmiş- tik pazarlama yöntemleriyle in- layıcı ve kanıta dayalı yaklaşı- Din ve Bilim kitabında belirttiği “Kültürel Kimlikleri” eşit desteğiyle, Devlet Yapısını lerdir. Papalık müessesi buna sanları aldatmakta ve yüksek mını reddederek, takipçilerini gibi, geleneksel inançlar sarsıl- sayan Demokratik ve Laik değiştirmek istemesidir! en iyi örnektir. kazançlar sağlamaktadır. bir tür akıl tutulmasına sürük- maya başlamıştır. Bugünün “yeni dinleri” de Bu ticari faaliyetler, modern lemektedir. Ancak modern çağda, bili- benzer bir potansiyel taşımak- insanın kaygılarını ve arayış- min sunduğu açıklamalara rağ- Bu “yeni dinlere” karşı eleş- yanaktan yoksundur, eleştirel Cehalet ekonomisi tadır. Özellikle “kişisel gelişim” larını sömürmekten başka bir men, akıl dışı inanışlar ve bi- tirel bir duruş sergilememi- düşünceyi zayıflatır, yüksek Akıl dışı inançların bu ka- ve “spiritüel uyanış” gibi cazip amaca hizmet etmemektedir. limsel dayanaktan yoksun spi- zin temel nedenlerinden biri kazançlı bir ekonomik sömü- dar kolay alıcı bulması, yalnız- söylemlerle, takipçilerini eleşti- 2022’de küresel “kişisel geli- ritüel akımlar geleneksel din- de laiklik ilkesinin korunma- rüye hizmet eder ve laikliğin ca bireysel zayıflıklarla açıkla- rel düşünceden uzaklaştırmak- şim” pazarının değeri 40 mil- lerin bıraktığı boşluğu doldura- sıdır. Laiklik, aklın ve bilimin temel prensiplerini aşındırır. namaz. Aslında bu, sistematik ta ve sorgulamayan bir bağlı- yar doları aşmıştır (Statista, rak hızla yayılmaktadır. Bu du- Anlam arayışındaki modern özgürce işlemesinin güven- olarak körüklenen bir cehalet lık yaratmaktadır. Kendi aklı- 2022). Gerçek bilgiye erişmek rum tesadüf değildir. Kapitalist insan için daha sahici yollar cesidir. Devletin ve toplumun ekonomisinin ürünüdür. İngi- nı kullanma cesaretini yitiren uzun, zor ve emek isteyen bir sistemin bireyi yalnızlaştıran, mevcuttur: Felsefenin derin- dogmatik inançlardan arındı- liz filozof Terry Eagleton’ın şu bireyler, bu yeni otoritelere ko- süreçken, sahte bilgi, kapitalist rekabetçi ve belirsizliklerle do- likli sorgulamaları, edebiyatın rılması, bireylerin eleştirel dü- layca kanmaktadır. sözleri durumu çarpıcı biçimde sistemin metalaşmış ürünle- lu yapısı, modern insanın an- insan ruhunu yansıtan ayna- şünceye dayalı kararlar ala- özetler: “Tanrı’nın ölümü, sade- ri gibi hızla yayılmakta ve ege- lam arayışını derinleştirmiştir. sı, kolektif sanatın birleştiri- bilmesi için zorunludur. Ak- Bilimin reddi ve akıl ce Tanrı’ya değil, onun yerine Geleneksel dinlerin zayıfladı- men ideoloji tarafından sorgu- ci gücü ve bilimin evreni anla- si takdirde, akıl dışı inanışlar tutulması geçen tüm metafizik inançlara ğı bir ortamda; astroloji, nefes lanmamaktadır. ma çabası... toplumsal hayatta giderek da- olan ihtiyacı da açığa çıkardı.” koçluğu veya kuantum şifa gibi Bu “yeni dinlerin” en belirgin Bu durum, bireylerin eleşti- Unutmamalıyız ki karanlı- ha fazla yer kaplar ve rasyonel İşte bu metafizik ihtiyaç, akıl akımlar, bu boşluğu doldurma özelliği, bilime sırt çevirmeleri- rel düşünce yeteneklerini kö- ğı dağıtacak en güçlü ışık, sor- çözümlerin önünü tıkar. La- dışı “yeni dinler” tarafından is- vaadiyle sahneye çıkmıştır. dir. Kişisel “sezgiler” ve “dene- reltmekte ve onları sömürü dü- gulayan akıldır. Immanuel ikliğin zayıfladığı bir toplum- Bireylerin anlam arayışına yimler”, bilimsel yöntemin ye- tismar edilmektedir. zeninin gönüllü bir parçası ha- Kant’ın yüzyıllar öncesinden da, eğitim politikaları, sağlık cevap verme iddiasındaki burç- rine konulmakta; duygular, ger- Türkiye’de de bu “yeni din- line getirerek, egemen ideoloji- gelen çağrısı hâlâ geçerliliği- tercihleri, hatta ekonomi bi- lardan kuantum şifaya, aile di- çeğin ölçütü kabul edilmekte- ler”, özellikle eğitimli ve şehirli nin rızasının üretilmesine kat- ni koruyor: “Aklını kullanmaya le dogmatik reflekslerle şekil- ziminden “evrene sipariş” öğre- dir. Örneğin, astrolojinin bilim- beyaz yakalı kesimi hedef ala- kıda bulunmaktadır. İşte bu cesaret et! (Sapere Aude!)” Ay- lenebilir. tilerine kadar uzanan bu geniş sel geçerliliği, Journal of Cons- rak devasa bir ekonomik sek- yüzden hızla yayılır, bir salgın dınlanmanın bu cesur parolası, Gerçeğin yolu yelpaze, özellikle eğitimli beyaz ciousness Studies gibi hakem- töre dönüşmüştür. Bilimsel da- gibi. Ama unutulmamalı: Yay- yeniçağın yanıltıcı siren sesle- yakalı kesimi hedef almakta; yanağı olmayan uygulamalar, li dergilerde yayımlanan çalış- gın olmak, doğru olmak anlamı- “Yeni dinleri” eleştirmeli- rine karşı en güvenilir rehberi- onların umutlarını ve çaresiz- malarla defalarca çürütülmüş- akıl almaz ücretlerle pazarlan- na gelmez. yiz çünkü bunlar bilimsel da- miz olmaya devam edecektir. Ordnaryüs Profesör Sadr Dplomas tarhçs Doç. Dr. Türkye, özellkle son 20 yıllık Maksud Arsal’ın, Tanzmat’ın Hüner Tuncer, Osmanlı’nın son dönemde, hızla şçleşen br yüzüncü yılı nedenyle 1939 dönemnde Avrupa devletleryle toplum yapısına sahptr. yılında kaleme aldığı bu eser, olan lşklern rdelyor, Türkye’dek toplumsal ve laklkten kopan devlet Balkanlar coğrafyasının elden syasal gelşmeler yönetmlernn başına nelern çıkışını özetlyor ve o dönemde kavrayablmek ve geleceğn çok açık şeklde yapılmış olan yanlışlıkları gözler etkleyeblmek çn Türkye şç ortaya koyuyor, laklğe hava gb, önüne seryor. sınıfını tanıyablmek, su gb gereksnmemz olduğunu anlayablmek, davranışlarını tarhsel gerçeklerle kanıtlıyor ve analz edeblmek gerekr. geleceğe ışık tutuyor. 13,5x20,5 / 118 Sayfa / İnceleme 13,5x20,5 / 200 Sayfa / İnceleme 13,5x20,5 / 303 Sayfa / İnceleme