Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 20 HAZİRAN 2025 CUMA 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER tim ve siyasette, adalet ve eşitlik ilkelerine gö- re işleyen katılımcı ve Tutuklanan belediye toplumcu bir anlayış- ta olduğuna inanırdı. Bir devrimciydi: Her türlü sömürü- ye karşıydı... Mevcut düzenin İlhan Selçuk (1) çağ gerisi, adalet- başkanları ve hukuk arın Sevgili İlhan Selçuk’un siz ve haksız olduğunu düşünür, ölümünün 15. yıldönümü. bunun toptan değişmesi gerek- Y Bu vesile ile 15 yıl ön- revlerinden uzaklaştırıldı. Uzak- önlem olması nedeniyle tutuk- na varacak olursa şüpheliyi resen PROF. DR. HIKMET SAMI TÜRK tiğine inanırdı... ce aramızdan ayrılan İlhan laştırma, belediye başkanları hak- lamayı sıkı koşullara bağlamış- serbest bırakır” Bir yurtseverdi: Selçuk için birkaç yazı yayım- 31 MART 2024 yerel seçimlerinde kında açılan soruşturma veya ko- tır. 19. maddenin 3. fıkrasına göre 109. maddeye göre; “(1) Bir suç Bağımsızlığa inanırdı... lamayı planlıyorum. CHP adayı olarak seçilen belediye vuşturmada kesin hükme kadar “Suçluluğu hakkında kuvvetli be- sebebiyle yürütülen soruşturma- Yurdunu, yurdunun insanları- Önce, küçük bir ilaveyle, başkanlarından bir bölümünün kı- nı severdi... devam edecek geçici bir önlem ni- lirti bulunan kişiler, ancak kaçma- da 100’üncü maddede belirtilen ölümünden iki yıl sonra dü- sa bir süre sonra görevleriyle ilgi- Hiçbir ayrımcılık yapmadan, teliğindedir. 47. maddenin 2. fık- larını, delillerin yok edilmesini ve- tutuklama sebeplerinin varlığı şündüklerim. bu topraklarda yaşayan herke- li veya başka bazı suçlamalarla tu- rasına göre “Görevden uzaklaştır- ya değiştirilmesini önlemek mak- halinde şüphelinin tutuklanması HHH sin mutluluğu için çalışırdı. tuklanması ve görevlerinden uzak- ma kararı iki ayda bir gözden ge- sadıyla veya bunlar gibi tutukla- yerine adli kontrol altına alınma- Kimdi İlhan Selçuk? Atatürkçülük ile sosyaliz- laştırılması, seçim sonrasının ön- çirilir. Devamında kamu yararı bu- mayı zorunlu kılan ve kanunda sına karar verilebilir.” 110. mad- Bir gazeteci... mi, devrimcilik ve yurtseverlik ceki dönemlerden farklı özelliği- lunmayan görevden uzaklaştırma gösterilen diğer hallerde hâkim deye göre; “(1) Şüpheli, cumhu- Bir yazar... çizgisinde sentezlemişti. dir. Önce İstanbul’un en büyük il- kararı kaldırılır.” kararıyla tutuklanabilir.” riyet savcısının istemi ve sulh ce- Bir düşünür... Ama bütün bunlardan önce çesi Esenyurt’ta belediye başkanı Belediye Kanunu’nun 45. mad- Ceza Muhakemesi Kanunu’nun za hâkiminin kararı ile soruştur- Bir Atatürkçü... ve bütün bunların ötesinde bir seçilen Ahmet Özer, yedi ay sonra desine göre; “Belediye başkanlı- 100. maddesinin 1. fıkrası şöyle- ma evresinin her aşamasında adli Bir Sosyalist... “İnsandı”: PKK/KCK silahlı terör örgütü üye- ğının herhangi bir nedenle boşal- dir: “Kuvvetli suç şüphesinin var- kontrol altına alınabilir.” Bir Devrimci... Nazikti, terbiyeliydi... liği suçlamasıyla Nöbetçi İstan- Bir Yurtsever... ması durumunda” vali tarafından lığını gösteren somut delillerin ve Karşısındakini önemserdi... bul 7. Sulh Ceza Hâkimliği kararıy- Devletin temeli Ama her şeyden önce ve her on gün içinde toplanması sağla- bir tutuklama nedeninin bulun- Empati gücü yüksekti... şeyin üstünde bir “İnsan”! la tutuklandı. 31 Mart 2024 yerel nacak belediye meclisi, “a) Bele- ması halinde, şüpheli veya sanık Anayasanın 38. maddesinin 4. Sesini yükseltmeden konu- Çok iyi bir gazeteciydi: seçimlerinde üçüncü kez İstanbul diye başkanlığının boşalması veya hakkında tutuklama kararı verile- fıkrasına göre “Suçluluğu hükmen şurdu... Türkiye’yi dünyayı iyi bilir, iyi Büyükşehir Belediye başkanı se- Tam bir “İstanbul Çelebisiydi”... seçim dönemini aşacak biçimde bilir. İşin önemi, verilmesi bekle- sabit oluncaya kadar kimse suçlu izler, iyi yorumlardı... Sevecendi, hoşgörülüydü... çilen Ekrem İmamoğlu, belediye- kamu hizmetinden yasaklanma- nen ceza veya güvenlik tedbiri ile sayılamaz”. Dolayısıyla halen Haberin kokusunu alırdı... Sabırlıydı... ye yönelik yolsuzluk soruşturması sı cezasının verilmesi durumun- ölçülü olmaması halinde, tutuk- tutuklu büyükşehir belediye Çelişkileri iyi yakalardı... Kimse hakkında doğrudan kapsamında 23 Mart’ta nöbetçi İs- da bir başkan, b) Başkanın görev- lama kararı verilemez.” ve belediye başkanlarının Ceza Gazeteyi iyi düzenlerdi. kötü konuşmazdı... tanbul 10. Sulh Ceza Hâkimliği ka- den uzaklaştırılması, tutuklan- Muhakemesi Kanunu’nun Çok iyi bir yazardı: Küfür ettiğini hiç duymadım... Görevden alıkoyan rarıyla tutuklandı. ması veya seçim dönemini aşma- 103, 109 ve 110. maddelerine Türkçeyi çok iyi kullanırdı... Çevresindeki insanları kırma- 31 Mart 2024 yerel seçimlerin- yacak biçimde kamu hizmetinden göre adli kontrol hükümleri ‘istisna’ Anlaşılır, akıcı, berrak bir bi- maya özel bir özen gösterirdi... de İstanbul ilçelerinde CHP adayı yasaklanması cezası alması duru- çerçevesinde, hatta adlî kontrol çemi vardı... Anayasa ve Ceza Muhakemesi Karşılaştığı yönetim sorunları- olarak seçilen belediye başkan- munda bir başkan vekili seçer.” olmaksızın cumhuriyet savcısının Esprili, sorgulayıcı, düşündü- Kanunu’nda aranan koşullar ol- nı, insanları koruyarak, kollaya- ları Mehmet Murat Çalık (Beylik- Başkanlık makamında resen vereceği kararla serbest rücüydü... rak, üzmeden çözmeye çalışır, madıkça tutuklama kararı veril- düzü), Resul Emrah Şahan (Şişli), bir boşluk olmaması için bırakılması, İçişleri Bakanlığı’nın Bir düşünürdü: onlardan çok kendisi üzülürdü. mesi, bu hükümlere aykırıdır. İş- Rıza Akpolat (Beşiktaş), Alaat- Her yazısı yeni düşünce ufuk- konulan bu hükümler uyarınca belediye başkanlarını görevden Vefalıydı, eski dostluklarını lenen suçun özelliği, şüpheli ve- tin Köseler (Beykoz), Hakan Bah- ları açardı... belediye meclislerindeki siyasi uzaklaştırma kararını kaldırması, unutmaz, eski dostlarını hiç ih- ya sanığın durumu gerektirme- Ülkesini ve dünyayı yorum- çetepe (Gaziosmanpaşa), Ca- mal etmezdi... çoğunluklara göre belediye görevlerine dönmelerine olanak dikçe tutuksuz yargılama kural, larken tarihsel ve düşünsel biri- ner Çaykara (Avcılar), Hasan Ak- Ailesini çok severdi; Ülfet Er- başkanlığı, halkın iradesiyle sağlayacaktır. tutuklama istisnadır. Dolayısıy- kimden yararlanır, geleceği kes- tel ve Turhan Selçuk onun ya- gün (Büyükçekmece); Adana il- çelişecek biçimde el değiştirebilir. Görüldüğü gibi, aslında siya- la halkın oylarıyla seçilmiş bele- tirmeye çalışır, yeni sentezler şamına anlam katardı... çelerinde CHP adayı olarak bele- si nedenlerle tutuklanan İstan- diye başkanları hakkında mutla- oluştururdu. Her şeyden önce ve her şe- diye başkanı seçilen Kadir Aydar Tutuklama kararı bul Büyükşehir Belediye başkanı ka bir soruşturma açmak gere- Bir Atatürkçüydü: yin üstünde iyi bir “İnsandı”! (Ceyhan) ve Oya Tekin (Seyhan) Halkın oylarıyla seçilmiş bele- ve 10 belediye başkanının kaderi, kiyorsa bunu kurala uygun yap- Dönemin koşulları içinde ola- HHH tutuklandı. diye başkanlarının tutuklanması yargının vereceği karara bağlıdır. mak gerekir; onları görevleri- naksız görülen Kurtuluş Savaşı’nın İlhan Bey’den sonra çok Böylece 31 Mart 2024 yerel se- ve görevden uzaklaştırılması, her Anayasamızın 9. maddesine göre; ni yapmaktan alıkoyan istisnayı başarısını, başka ülkelerde örneği yalnız kaldık. çimlerinde CHP adayı olarak se- şeyden önce halkın bu başkanlar “Yargı yetkisi, Türk milleti adına uygulamak yanlıştır. pek görülmeyen Atatürk Devrim- Cumhuriyet Gazetesi, hem içe- çilen bir büyükşehir belediye baş- üzerinde birleşen iradesinin çiğ- bağımsız ve tarafsız mahkemeler- lerinin evrensel önemini iyi kav- Kaldı ki Ceza Muhakemesi Ka- riden hem de dışarıdan kaynaklı, kanı ve 10 belediye başkanı tu- nenmesi ve başkanların seçim- ce kullanılır”. ramış, özümlemiş, bunların gü- çok şiddetli sarsıntılar geçirdi. nunu, tutuklamaya bir seçenek tuklandı. Tutuklamaların yalnız le kazandığı statünün yargı kara- Mahkemelerin bağımsızlık ve nümüz Türkiye’sinin temellerini Nihayet bütün güçlüklere de getirmiştir: Adli kontrol. 103. CHP’li belediye başkanlarını he- rıyla kaldırılması niteliğindedir. tarafsızlığı, adaletin ve toplum- oluşturduğunu görmüştü... rağmen, onun yakın arkada- maddeye göre; “(1) cumhuriyet def alması, operasyonun siyasî ni- Atatürkçülüğü çağdaşlık, insan- Şüphesiz, bir suç işlendiği zaman sal barışın güvencesidir. Mahkeme şı Alev Coşkun’la birlikte Ata- savcısı, şüphelinin adli kontrol al- lık, bilimsellik, demokratlık, laiklik telikte olduğunu göstermektedir. türkçü çizgide istikrara ka- görevli ve yetkili cumhuriyet sav- salonlarında hâkimlerin arkasın- tına alınarak serbest bırakılması- ve devrimcilik olarak algılardı... vuşmuş görünüyor. cıları soruşturma yapacaktır. Ama daki levhada yazılı özdeyiş evren- nı sulh ceza hâkiminden isteyebi- Ve bu konularda ödünsüzdü. Ama hâlâ son derece ciddi Halkın iradesiyle bunun için seçimle gelinen bir ka- sel bir gerçeği ifade eder: Adalet lir. Hakkında tutuklama kararı ve- Bir sosyalistti: sorunlarla karşı karşıya. mu görevini yerine getiren beledi- devletin temelidir. Hâkimler, bu çelişebilir rilmiş şüpheli ve müdafi de aynı Marx’ı, Marxizmi özümlemişti... Okurların maddi ve manevi ye başkanlarını tutuklatmakla işe bilinçle –138. maddede belirtildiği Tutuklanan belediye başkanla- istemde bulunabilirler. (2) Soruş- Sosyalist ve komünist uygula- desteğine büyük gereksinme var. başlamak gerekmez. gibi– “Anayasaya, kanuna ve hu- rı, anayasanın 127. maddesi ve Be- turma evresinde cumhuriyet sav- maları iyi izler, doğru çözümlerdi... Zaten Cumhuriyet’in asıl Anayasamız, insanları özgür- kuka uygun olarak vicdani kanaat- lediye Kanunu’nun 47. maddesi- cısı adli kontrol veya tutuklama- Türkiye’nin kurtuluşunun, üre- sahibi onlar değil mi! lüklerinden yoksun bırakan bir lerine göre hüküm verirler”. ne göre İçişleri Bakanlığı’nca gö- nın artık gereksiz olduğu kanısı- İdari vesayet-üniter devlet birlikteliği DOÇ. DR. OZAN ZENGIN eleştirilerden nasibini görevlerinde birlikten almaktadır. bahsedilmekle birlikte ANKARA ÜNIVERSITESI “mahalli ihtiyaçların SBF/MÜLKIYE İdari vesayet gereği gibi karşılanması” ilkesinin niteliği ve “toplum yararının ürkiye’de üzerine İdari vesayet ilkesi, Ten çok tartışılan korunması” gibi ucu açık üniter ve bölgeli konulardan biri “idari yetkiler merkezi yönetime devletlerde merkezi vesayet”tir. İdari verilmiştir. Buna ek olarak yönetim ile yerinden vesayeti, yerel (yönetim) aynı maddede görevleri yönetim kuruluşları özerkliğin(in) ve çağdaş ile ilgili bir suç sebebi ile arasında ilişkiyi sağlayan yerel yönetim anlayışının hakkında soruşturma veya temel bir ilkedir. Türkiye karşıtı bir kavram/ilke kovuşturma açılan yerel gibi üniter devletlerde olarak nitelendirme yönetim organları veya idari vesayet, idarenin yaygındır. Bu kabul hem bu organların üyelerinin bütünlüğünü sağlama içeriden hem de dışarıdan içişleri bakanı tarafından işlevini görür. Türkiye’de destek bulmuştur. geçici olarak görevden çoğunlukla merkezi Yıllar boyunca Avrupa uzaklaştırabileceği yönetimin yer yönünden Konseyi’nin, Avrupa belirtilmiştir. (yerel yönetimler) ve Birliği’nin, Birleşmiş Belediye ve il özel hizmet yönünden (örn. Milletler’in ve Dünya idaresi kanunlarında üniversiteler, KİT’ler, Bankası’nın farklı bulunan “hizmetlerde düzenleyici ve denetleyici metinlerinde Türkiye’nin aksama durumunda” kurumlar, kalkınma aşırı merkeziyetçi bir ikame maddesi de ajansları) yerinden yönetim yapısına örnek düşünüldüğünde bu yönetim üzerinde hukuka teşkil ettiği ve anayasal hükümlerin yerindelik uygunluk ve yerindelik ilke olan idari vesayetin denetimine kapı araladığı denetimi şeklinde sahip bunun nedeni olduğu görülebilecektir. olduğu denetim yetkisi ileri sürülmüştür. İçeride olarak değerlendirilse de iktidar ve muhalefet İlkenin de idari vesayet yalnızca sözcüleri idari vesayetin vazgeçilmezliği bir denetim yetkisi değil anayasadan çıkarılması Tüm bu ağır merkezi yönetim ile ayrı gerektiğini zaman zaman uygulamalara karşın idari kamu tüzel kişiliğini dile getirmişlerdir. vesayetin anayasadan haiz yerinden yönetim Yakın zamanda “terör” çıkarılmasını önermek, kuruluşları arasındaki ve “yolsuzluk” gibi üniter devleti tartışmaya bağlantıyı sağlayan gerekçelerle merkezi açmak demektir. Ağır bir ilkedir. Anayasaya yönetim tarafından vesayet uygulamalarını ve kanuna dayanmak geçici olarak görevden bertaraf etmeyi ve idari zorunda olan vesayet uzaklaştırma ve vesayeti salt hukuka yetkileri, dar yoruma tabi kamuoyunda “kayyum uygunluk düzlemine tutulur. Hiyerarşi gibi atamaları” diye çekmeyi düşünmeyip genel bir yetki değildir. adlandırılan belediye yerel özerklik, yerel başkanı görevlendirmeleri Yerindelik demokrasi, yerelleşme tartışmayı daha da denetimine gibi söylemlerin derinleştirmiştir. Siyasi dönüşebilme naifliğinde “idari vesayet saiklerle merkezi ilkesinin” kaldırılmasını yönetimin içişleri bakanı İdari vesayet, “Mahalli veya valiler aracılığıyla konuşmak Cumhuriyetin İdareler” başlıklı 127. gerçekleştirdiği bu teşkilatlanmasını, ülkenin maddede düzenlenmiştir. uygulamalar ağır vesayet ve ulusun bütünlüğünü Bu maddede idarenin uygulamaları olarak bütünlüğünden ve kamu tehlikeye atmak demektir.