Katalog

Sağnak 28 MAYIS 2025 ÇARŞAMBA 8 İNCELEME/HABER LOZAN ve KÜRTLER “Kürtler küçük lokmanın pek kolay yutulacağını vaktinden çok evvel anlamışlardır. Türk SINAN MEYDAN birliğinden ayrılmak zihniyetinde bulunanları Kürtler kendi milletlerinden addetmezler. Ankara’dan Kürtlerin mukadderatı Türk’ün mukadderatıyla eştir. (…) TBMM Hükümeti dâhilinde Tarihten Nürnberg’e Kürtlüğün ayrı bir unsur olarak telakkisini hiçbir zaman işitmek istemediğimizi arz Günümüze ederiz.” (Bazı Kürt aşiretlerinin TBMM’de okunan telgrafı, 17 Mart 1921) Cumhuriyet için Kürdistan Teali Cemiyeti Bendeniz Kürdoğlu Kürt’üm. yazılı bir Kürt dilini öğretmeye gibi ayrılıkçı gruplara ve Binaenaleyh bir Kürt mebus çalışacak kendi okulları el ele! Koçgiri İsyanı gibi ayrılıkçı olmak suretiyle sizleri temin olacaktır...” dedi. (23 Ocak eçen hafta sonunda Ankara’da KK terör örgütünün “fesih hareketlere karşı Anadolu’daki ederim ki Kürtler hiçbir şey 1923) önemli bir toplantı yapıldı. kararını” açıklarken 1923 Türk-Kürt dayanışmasına ve istemiyorlar. Yalnız büyük İşte o günlerde, 16 Ocak PLozan Antlaşması’nı GTürkiye’nin cumhuriyetçileri Türk-Kürt birlikteliğine büyük ağabeyleri olan Türklerin 1923’te, Mustafa Kemal Paşa hedef alması üzerine ile komünistlerini buluşturan önem vermişti. Bu bağlamda saadet ve selametlerini İzmit Basın Toplantısında, “Lozan’da, Türkiye’deki Cumhuriyetçiler Kurultayı’nın Kürt aşiretleriyle diyalog istiyorlar. (Alkışlar) Biz Kürtler kendisine sorulan bir soru Kürtlerin isteklerinin dikkate toplanması için Türkiye Halk Temsilcileri kurmuş, aşiret liderlerine vaktiyle Avrupa’nın Sevr üzerine “Kürtlük” konusuna alınmadığı, dışlandıkları, Meclisi’nin (THTM) 4. olağan genel mektuplar yazarak ve paçavrası ile verdiği bütün değinerek, “Kürtlük namına bir hukuki olarak eşit kabul kurulunda ben de çağrıda bulunduğum heyetler göndererek vatanının sınır çizmek istersek Türklüğü hakları, hukukları ayaklarımız edilmedikleri…” şeklinde halde etkinliğe katılamadım. Aslında işgaline karşı birlikte hareket ve Türkiye’yi mahvetmek altında çiğnedik ve bütün değerlendirmeler yapılarak aynı anlarda yurtdışında benzer bir çaba etmek gerektiğini belirtmişti. lazımdır. (…) Dolayısıyla manasıyla bize hak vermek Lozan’ın eleştirildiğini içindeydim. Mustafa Kemal Paşa, Kurtuluş başlı başına bir Kürtlük isteyenlere iade ettik. Nasıl ki görüyoruz. Savaşı yıllarında Türk-Kürt tasavvur etmektense bizim Atatürkçü Düşünce Derneği Elcezire cephesinde çarpıştık, Peki ama Lozan’da Kürtler dayanışmasını güçlendirmeye Teşkilatı Esasiye Kanunu Nürnberg ve Kuzey Bavyera nasıl ki Türklerle beraber ne istedi? Lozan’da reddedilen çalışırken, son derece akılcı gereğince zaten bir tür Şubesi’nin “Cumhuriyet ve Laiklik” kanımızı döktük, onlardan neydi? Lozan’da Kürtler dışlandı biçimde, ortak tarihsel hafızayı mahalli muhtariyetler teşekkül konulu 19 Mayıs kutlama etkinliğinde ayrılmadık ve ayrılmak mı? hatırlatmış, emperyalist işgali edecektir” diyerek doğal olarak konferans veriyordum. Nürnberg’deki istemedik ve istemeyiz. ve Ermeni tehlikesini gerekçe “Kürtlerin de bulundukları (…) Delege heyetimizden cumhuriyetçilerden size selam getirdim, Sevr Kürdistan’ı göstererek “anasır-ı İslam” vilayetlerde kendilerini rica ederim ki (Lozan’da) kilometrelerce uzakta da olsalar Birinci Dünya Savaşı’ndan (Müslüman unsurlar) vurgusu yöneteceklerini” söyledi. azınlıklar söz konusu edildiği Cumhuriyet Devrimi için mücadeleye sonra ayrılıkçı Kürtçüler, yapmıştı. Mustafa Kemal Paşa, bu zaman Kürtlerin hiçbir talebi omuz veriyorlar! Kürdistan Teali Cemiyeti’ni Birinci TBMM’de Kürtlerin sözleriyle 1921 Anayasası’nda olmadığını ve Kürtlerin Bu nedenle Ankara’da bulunamasam kurmuş; Seyit Abdülkadir de temsil edilmesi, Kurtuluş kanaatine tercüman olarak bazı konularda illere tanınan da gönderdiğim iletiyle kurultayı ve Kürt Şerif Paşa gibi bazı Savaşı’nda Türk-Kürt burada söylediklerimi yerel yetkileri kastediyordu. selamladım. O metni okuyucularımla da Kürtçüler, İngilizlere başvurarak dayanışması ve birlikteliğinin Mustafa Kemal Paşa bu (Lozan’da) söylesinler…” paylaşmayı görev biliyorum. Güneydoğu Anadolu’da sağlanması bakımından çok sözleriyle -genelde iddia Dersim Miletvekili Diyab “bağımsız” veya İngiliz önemliydi. edildiği gibi- Kürtlere “siyasi Ağa da şunları söyledi: Kemalistlerle komünistlerin mandasında bir “Kürdistan” 1921 yılı başlarındaki Koçgiri özerklik” vaat etmemiş, 1921 “Efendiler kusura bakmayınız, Cumhuriyet için birlikteliği İsyanı’nın Nurettin Paşa kurulmasını istemişlerdi. (Sinan Anayasası’ndaki güçlü yerel ben ihtiyarım. Hepimiz Cumhuriyetçiler Kurultayı’nın tarafından aşırı güç kullanılarak Meydan, Lozan: Onurlu Barış, yönetimlere vurgu yaparak biliyoruz ve söylüyoruz ki, değerli katılımcıları, bastırması Mecliste tartışma İstanbul, 2024, s. 213) İngiltere’nin “Özerk Kürdistan” dinimiz, diyanetimiz, aslımız, Bir yandan AKP iktidarında her konusu olmuş, bunun üzerine Uzun görüşmelerin sonunda tezini zayıflatmak istemişti. neslimiz hep birdir. Bizim geçen gün derinleşen ekonomik TBMM’de “Koçgiri hadisesinin 1920 Sevr Antlaşması’nda, Lozan’da Lord Curzon’un içimizde ayrılık, gayrılık kriz emekçi yurttaşları, işçi sınıfını amilleri hakkında 176 sayılı Doğu Anadolu’da bir Türklerle-Kürtleri bölme yoktur; ismimiz de dinimiz TBMM Zabıt Ceridesi, C.9, 17 Mart çok çetin bir yaşam mücadelesi karar” alınmış; “Tekâlifi Milliye “Ermenistan”, onun hemen çabasına, sadece Lozan’daki de Allah’ımız da birdir. (…) 1337 (1921) s.132-133 Ambarlarındaki zahirenin içine sokmuş; sürekli artan baskı güneyinde de bir “Kürdistan” Türk heyeti değil, TBMM’deki Hepimiz biriz. Ne Türklük halka dağıtılması” hakkında ve adaletsizlik ise piyasacı düzene kurulmasına karar verilmişti. Kürt kökenli milletvekilleri ve ne Kürtlük davası vardır. bir telgrafta şöyle demişlerdi: hükümet kararnamesi ve siyasal İslamcı totaliter sisteme (Sevr Antlaşması, madde bazı Kürt aşiretleri de karşı Hep biriz, kardeşiz. (…) Ama “Kürtler küçük lokmanın yayınlanmış ve TBMM, muhalif olan herkesi nefessiz bırakma 62,63,64) çıktı. TBMM’de 25 Ocak 1923 düşmanlar bizi birbirimize pek kolay yutulacağını aşamasına varmıştır. Ayrıca Sevr Antlaşması’nın isyanı incelemek için bölge tarihli oturumda söz alan sardırmak için tuzaklar vaktinden çok evvel 145-148.maddelerinde “ırk illerine bir heyet göndermişti. Bitlis Milletvekili Yusuf Ziya Diğer yandan, emperyalizmin kuruyorlar…” (Alkışlar, bravo anlamışlardır. Türk birliğinden ve dil azınlıkları” kavramı Ayrıca 28 Şubat 1922 tarihli, Bey, “Lord Cuzon’un iğrenç kurduğu tezgâhla cihatçıların iktidara sesleri) ayrılmak zihniyetinde kabul edilerek gayrimüslimlerin “Koçgiri hadisesinde duçarı isteklerine kulaklarımızı getirildiği Suriye parçalı bir yapıya TBMM’de daha birçok bulunanları Kürtler kendi yanında Kürtlerin de “azınlık sefalet olanlara verilecek tıkıyoruz” diyerek şunları dönüştürülmüş ve ABD destekli PYD/ milletvekili benzer şeyler milletlerinden addetmezler. haklarına sahip olmaları” tohumluk ve yemeklik söyledi: “Arkadaşlar Kürtler, YPG iktidar ortağı haline gelmiştir. Aynı söyleyerek, Türk-Kürt Kürtlerin mukadderatı amaçlanmıştı. hakkında 196 sayılı kanun” bütün kanaatlerini bir ilkede anda Bahçeli’nin çağrısıyla Türkiye’de birlikteliğine, kardeşliğine vurgu Türk’ün mukadderatıyla Türkiye, Lozan çıkarılmıştı. (Rıdvan Akın, topladılar. O gaye Türklerle başlatılan süreç sonunda kendini yaptılar. (Bkz. TBMM Zabıt tevemdir. Biz Kürtler TBMM Antlaşması’nda, Anadolu’nun “Birinci Mecliste Kürtlerin kader birliğidir. Çünkü feshettiği duyurulan PKK’nin gerçekte, Ceridesi, C.23, 3 Kasım 1921) Hükümetinden başka toprak bütünlüğünün Temsili Meselesi, (1920-1923) mevcudiyet, çünkü varlık, Suriye’deki KCK yapılanmasına katılarak halaskar beklemediğimiz gibi parçalanması ve Türklerle- https://12punto.com.tr/ 2 Şubat çünkü esaretten kurtulmak yeni bir kimlikle devletleştiği bir döneme Lozan’da Lord Düveli İtilafiyeden merhamet Kürtlerin bölünmesi anlamına 2025) bu ilkeye bağlıdır.” Yusuf girilmiştir. Curzon’a tepki dilenmeye tenezzül etmiyoruz. gelen “Kürdistan” projesinin Bu kararlar, o günlerde Ziya Bey’in ardından Erzurum Terör örgütünün fesih bildirisinde Lozan’da İsmet (İnönü), Misakı Milli dâhilinde sulh gündeme getirilmesine TBMM’nin, Türk-Kürt Milletvekili Hüseyin Avni Bey, Türkiye Cumhuriyeti’nin bir taraftan Türklerle Kürtlerin akdedilmesini teminen bütün izin vermedi. Atatürk’ün birlikteliğinin bozulmaması Kırşehir Milletvekili Müfid Efendi, uluslararası alanda kuruluşunu kardeş olduklarını, birbirinden varlığımızla hükümetimize Nutuk’taki ifadesiyle bu konu için çok çaba harcadığını Hakkâri Milletvekili Mazhar belgeleyen Lozan Barış Antlaşması’nı ayrılmayacaklarını savunarak müzaheret edeceğimizi Lozan’da “elbette söz konusu göstermektedir. Müfid Bey, Muş Milletvekili Hacı ve 1923 Cumhuriyetini hedef alması, TBMM Hükümeti dâhilinde Musul’u isterken, diğer taraftan ettirilmemiştir.” Sami Efendi de Lord Curzon’u bir karşıdevrim tarikatı haline gelen Kürtlüğün ayrı bir unsur özellikle Türkiye’deki Kürtleri Ayrıca Lozan’da, “Müslüman kınayan konuşmalar yaptılar. Kürt aşiretlerinin AKP’nin hedefleri ile HÜDA PAR ve olarak telakkisini hiçbir zaman “azınlık” yapmak amacıyla ileri azınlık” ile “ırk ve dil Dersim, Muş, Mardin, Urfa DEM’in bu konudaki söylemleriyle Tbmm’ye bağlılık işitmek istemediğimizi arz (…) sürülen “Müslüman azınlık” azınlıkları” kavramları da kabul ve Kars milletvekillerinin Lord örtüşmüştür. telgrafları ederiz.” (TBMM Zabıt Ceridesi, ile “Irk (soy) ve dil azınlıkları” edilmemiş, sadece Müslüman Curzon’u kınayan önergesi Erdoğan’a ömür boyu başkanlık C.9, 17 Mart 1337 (1921), s.132- kavramını reddetti. olmayanlar “azınlık” kabul 23 Şubat-12 Mart 1921 TBMM’de kabul edildi. kapısını açacak, laikliği yok 133) İsmet (İnönü), Türklerle edilmişti. Böylece Türkiye’deki tarihleri arasında Londra Türklerle Kürtleri ayırmaya edecek ve anayasaya etnikçi/ Kürtlerin soy, din ve kültür Kürtlerin “azınlık” olarak Konferansı toplandı. Bu çalışan Lord Curzon’un bu dinci düzenlemeleri sokacak bakımından bir olduklarını, adlandırılması söz konusu konferansta, İngiliz Lord Lozan Konferansı girişimini kınayan Rişvan, değişiklikler için karşıdevrimci TBMM Hükümetinin, edilmemişti. Türkiye Lozan’da, Curzon, Kürtlerin yoğun olduğu Zorkun, Merdis, Kazru, İzoli öncesi Türk-Kürt bir ittifak kurulmuştur. Üstelik Türklerin olduğu gibi Kürtlerin Kürtlerin “azınlık” değil, illerin özerkliğini savundu. aşiret reislerinin telgrafları böyle bir dönemde TBMM’deki birlikteliği de hükümeti olduğunu, “yurttaş” olduklarını belirtmişti. Lord Curzon’un, “Türkiye’de da TBMM Genel Kurulunda dağılım, Cumhuriyetin kazanımlarını TBMM’de birçok Kürt O günlerde Türklerle birlikte Kürtlere siyasi özerklik Lozan Konferansı öncesinde okutuldu. (5 Şubat 1923) savunabilecek güçten de yoksundur. milletvekili bulunduğunu ve Kurtuluş Savaşı’na katılmış, verilip verilmeyeceğini” İngiliz emperyalizmi ve bazı HHH Türkiye Halk Temsilcileri Meclisi, Kürtlerin Türkiye’de yurttaşlık TBMM’de temsil edilmiş, sorması üzerine Bekir Sami ayrılıkçı Kürtçüler, Türklerle Sonuç olarak Türkiye ilerici, yurtsever vatandaşlarımızın haklarından yararlandıklarını kaderini Türklerle birleştirmiş Bey, “Kürtlerin istedikleri Kürtleri ayırma girişimlerini Lozan’da, Türk-Kürt öz- 1923 Cumhuriyetine sahip çıkma ve Kürtler değil; emperyalizmle şey, asırlardan beri olduğu sürdürürken, TBMM’de, söyleyerek, Kürtlerin Türklerden kardeşliğini, birliğini, onu sosyalist ilkelerle daha ileriye işbirliği halinde Kurtuluş gibi Türklerle kardeş gibi aralarında Kürt kökenlilerin de ayrılmak istemediklerini belirtti. bütünlüğünü savundu; taşıma mücadelesi için bir çatı Savaşı’na karşı çıkmış, yaşamaktan başka bir şey olduğu çok sayıda milletvekili, İsmet (İnönü), Musul’daki Kürtlerin “azınlık” değil, “eşit ihtiyacı içinde olduğu bir dönemde, Kürdistan Teali Cemiyeti’ni değildir” demişti. Türklerle Kürtleri ayırma Kürtlerin de Türkiye’ye haklara sahip yurttaş” 2023 seçimlerinden sonra Cumhuriyetin kurmuş, 1921 yılı başlarındaki Evet, Kürtler Türklerden çabalarına açıkça karşı çıktılar. bağlanmak istediklerini belirtip olduklarını bildirdi. Lord 100. yılında kurulmuş ve bugüne kadar “Koçgiri İsyanı”nı örgütlemiş ayrılmak istemiyordu. Londra Örneğin, Erzurum Milletvekili Musul’da halk oylaması Curzon, Kürtleri Türkiye’den örgütlenmesini birçok ilde tamamlamış, ayrılıkçı Kürtçüler “Bağımsız Konferansı sürecinde 1, 19, Süleyman Necati (Güneri) yapılmasını istedi. ayırmak isterken TBMM’deki emekçi kesimler için yeni bir siyaset Kürdistan” istemişti. Dönemin 24 Mart 1921 tarihlerinde Bey, kendisini seçenlerin büyük Lord Curzon ise bu Kürt kökenli milletvekilleri ve yapma platformu oluşturmuş, önemli “ayrılıkçı Kürtçülerinin” bu TBMM’de yapılan gizli ve bölümünün Kürt olduğunu iddialara karşı çıkarak Kürtlerin birçok Kürt aşireti de Lord gelişmeler kaydeden çalışmalarını isteğini, tüm Kürtlerin isteğiymiş açık oturumlarda, Meclis belirterek “vatan kardeşi” soy, dil ve kültür bakımından Curzon’a tepki göstererek sürdürmüştür. gibi yansıtmak, tarihi gerçeği Başkanı, Kürt aşiretlerinden olduklarını belirtti; Türklerin Türklerden farklı olduklarını Kürtlerin Türkiye’den ayrılmak çarpıtmaktır. gelen telgrafları okutmuştu. ve Kürtlerin tarih boyunca bir söyledi; “Kürtler seçim istemediklerini belirttiler. Lozan Kurultaydan beklenen Bu telgraflarda, “Kürdistan olduklarını, Türkiye’de “ırk yapmayı bilmezler” diyerek Antlaşması’nın 39. maddesinde meselesi olmadığı”, azınlıkları” olmadığını söyledi. Musul da halk oylamasına da Türk-Kürt “Türkiye’nin tüm halkı, din sonuç bildirisi Bitlis Milletvekili Yusuf Ziya karşı çıktı. “Güney Kürdistan” Kürtlerin TBMM’den başka ayırt edilmeksizin, yasa 4. olağan genel kurulda alınan bir birlikteliğini Bey ise şunları söyledi: dediği Musul vilayetinde Kürtler kurtarıcı beklemedikleri ve önünde eşit olacaktır” denildi. kararla THTM’nin öncülüğünde, Türkiye güçlendirmek için bir “mahalli özerklik Türk birliğinden ayrılmak “Avrupalılar diyorlar Lozan’da Türkiye’deki Kürt için bir dönüm noktasında toplanan ve Mustafa Kemal Paşa, 19 istemedikleri belirtilmişti. ki, ‘Türkiye’de yaşayan sistemi kurmak istediklerini” varlığı değil, Türklerle Kürtleri Kemalistler ile komünistler arasında Mayıs 1919’da Anadolu’ya Örneğin, Kürt aşiretleri, 17 azınlıkların en büyüğü, belirtip “Bu mahalli özerklik bölen, Türkiye’yi parçalayan Cumhuriyet temelinde bağ kuran çıkıp ulusal direnişi örgütlerken, Mart 1921’de TBMM’de okunan en yoğunu Kürtlerdir.’ sisteminin kendi yönetimi ve Sevr reddedildi. Cumhuriyetçiler Kurultayı, son derece kritik bir önem taşıyor. Çünkü gerici kuşatma altında Türkiye için tek çıkış Özel SektÖr Öğretmenleri SendikaSı ‘eğitim mücadeleSi’ başlattı: yolu, aralarında ideolojik farklar bulunsa Emre Kongar öğrencilerle da bu ilerici kesimlerin birlikteliğidir. Benim düşünceme göre Cumhuriyetçiler Kurultayı’ndan Ankara’da bir araya geldi İnsanca çalışmak istiyoruz beklenen, Türkiye’nin içine sokulduğu CUmhUr İyeT bu kaos ortamında laik Cumhuriyeti, Vakfı Başkanvekili Öze L Sektör Öğretmenleri onun yarattığı Aydınlanma birikimini, tam bağımsızlık ve kamuculuk ve gazetemizin Sendikası, eğitim nöbetinin temelindeki kazanımlarını savunmak yazarı Prof. Dr. birinci yılında yeni bir eğitim için verilecek mücadele... Emre Kongar, Atılım mücadelesi başlattığını Ve kimlik siyaseti üzerinden Üniversitesi’nde duyurdu. Yapılan açıklamada, Cumhuriyete yönelen 2. cumhuriyetçi düzenlenen “Öğretmenlik Meslek ve emperyalist neoliberal “Emre Kongar ile Kanunu’nun gündeme gireceği saldırıların bertaraf edilmesi için yol Güncel Gelişmeler o günlerde başta taban maaş haritasını belirlemesi... Söyleşi”nde talebi olmak üzere özel öğretim Türkiye’nin Atatürk’ün söylediği Sendika isteklerinin arasında şunlar yer aldı: üniversite kurumlarında yaşanan çok gibi “hak sahibi olmanın herkesin n Taban maaş hemen yasaya girmelidir öğrencileri ile Emre Kongar sayıda sorun gündeme getirildi. emek sahibi olması esasına dayanan n Belirli süreli iş sözleşmesi kaldırılmalıdır bir araya geldi. Yükselen eylemler, eğitim bir ülke” haline getirilmesi için n eğitim ve güzel sanatlar işkolu kurulmalıdır Lamia Ergenekon toplumuna geçiş hakkında nöbetinin toplumun geniş gerekli olan düşünce platformunu ve n Özlük haklarında kamu ve eşitlik sağlanmalıdır Konferans Salonu’nda da konuşan Kongar, “Tarım kesimlerince sahiplenilmesi; örgütlenmeyi sağlamasıdır. Bu yönde kurultay iradesi tarafından düzenlenen söyleşide devrimi dünyanın ilk Milli Eğitim Komisyonu’nda dayanacak gücü kalmadı” sorumluluğu üstleniyoruz. yayımlanacak sonuç bildirisinin hayati bir Kongar, “Üniversite küreselleşmesidir. Osmanlı görüşülmeye başlanan taban ifadeleri kullanıldı. Sendika, Bu işkolu düzenlenecek ve işlevi yerine getireceği görüşündeyim. benim için mukaddes tarım devriminden endüstri maaş konusunun tartışılmasına “Özel Sektör Öğretmenleri eğitim çalışanlarının emeğini Bu düşüncelerle Cumhuriyetçiler bir yer. Üniversite bir dönemine geçemediği için neden oldu” dendi. Sendikası, Türkiye’de toplu iş iş kolunun içine hapsetmek Kurultayı’nın tüm katılımcılarını, yurtsever bilim mabededir. Hem çöktü” ifadelerini kullandı. Milli Eğitim Bakanı Yusuf sözleşmesi hakkı olmayan/gasp isteyenler teşhir edilecektir. devrimcileri saygıyla selamlarım. bilimsel hem yönetimsel Kongar söyleşi sonrasında Tekin’le de görüşme yapıldığı edilen en büyük sendikadır. Eşitlik istiyoruz. Onurumuzla Zülâl Kalkandelen açıdan üniversite özerkliği öğrenciler için kitaplarını belirtildi. Açıklamada, “Süreç Sendikal bürokrasi bu işkolunu yaşamak ve çalışmak istiyoruz” Cumhuriyet gazetesi yazarı-THTM önemlidir” dedi. Din-tarım imzaladı. bir kez daha tıkandı. Yüz tahtı haline getirmiştir. İşçi açıklamasını yaptı. kurucu üyesi toplumundan endüstri l ANKAr A/ Cumhuriyet binlerce eğitim emekçisinin sınıfı ve eğitim hareketi için l İSTANBUL/Cumhuriyet