Katalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 24 MAYIS 2025 CUMARTESİ 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Kadınlar bu düzene Yüz Mekke’yi viran eden Kurtulmuş teslim olmayacak! dırmak, kadınların toplumsal statüsü- dı. Tıbbi bir zorunluluk olmadığı süre- DR. ASU KAYA nü geriletmek ve kadın-erkek eşitsizli- ce doğumun nasıl olacağı hekim ve ka- “Bir gönül alır isen yüzüne varmış YÜKSEL IŞIK CHP OSMANIYE MV., CHP KADIN ğini derinleştirmek için bilinçli bir pro- dın tarafından karar verilmesi gereken gibidir YAZAR KOLLARI GENEL BAŞKANI paganda yürütüyor. bir süreçken, kadınların doğum tercih- Bir gönül yıkar isen yüz Mekke virandır 2011’de Kadından ve Aileden Sorum- leri üzerine iktidar ve sağlık bakanı ta- bugün.” ktidar olmak, bir süreç işidir. Darbelerde ktidar, kadınların yaşamlarını her lu Devlet Bakanlığı’nın adından “kadı- rafından baskı oluşturan açıklamala- Anlaşılan o ki Kurtulmuş, Kürt - İolduğu gibi zor yoluyla olabileceği alanda daraltmaya devam ediyor. nı” çıkaran iktidar, tüm politikalarını rın ardı arkası kesilmedi. Bakanının, en Türk birlikteliğine duyulan gereksinimi İHedef tahtasında hep kadınlar var! gibi mevcut iktidarların yönetebilme yalnızca aileyi odağına alarak şekillen- son yaptığı “Çocuğunuz yoksa sadece sağlamlaştırmak için Kürtleri, Cumhuriyetin ilk yüzyılında, zorlu yeteneğini yitirmesi sonucu halkın rızası dirdi, kadının güçlendirilmesine dair karı koca oluyorsunuz, aile olamıyor- dolayısıyla Türkleri, Şah İsmail ve mücadelelerle kazandıkları hakları, yıl- sonucu da olabilir. Bizim tarihimiz, bunun politikalar zayıflatıldı. İstanbul Sözleş- sunuz” açıklaması, iktidarın kadınla- Alevilerle korkutma yoluna başvurmuş. lar içerisinde erkek egemen sistemin pek çok örneğini barındırır; 12 Eylül mesi, 2011’de, TBMM’deki siyasi par- ra yönelik baskıyı nasıl attırdığını, tüm Başvurduğu yöntem ile “yüz Mekke’yi baskılarıyla kaybetmekle karşı karşı- darbesi, ANAP’ın yahut AKP’nin iktidara ti gruplarının oybirliğiyle kabul edil- toplumu hedef alan ayrımcılık söylem- viran edercesine” “gönüller yıkmış” oldu. ya kalan kadınlar, o günlerden bu ya- gelme serüveni böyledir. miş olmasına rağmen, Mart 2021’de lerinin nasıl sınır tanımadığını da bizle- na hak mücadelelerini sürdürüyor. Bu Asıl sorun, iktidarda kalabilmektir. tek bir kişinin kararıyla sözleşmeden re gösterdi. Çocuk sahibi olmayan, ola- Şaha gitmek için… mücadelenin temel dayanağı, her ge- İktidarda kalmanın yollarının çıkıldı. İstanbul Sözleşmesi’nin kabulü mayan çiftlere, evlat edinen ebeveyn- Her muktedir gibi davranmış; bugün çen gün boyutları artan erkek şiddetiy- başında halkın çıkar ve beklentilerini sonrası yeniden yapılandırılan Ailenin lere, tek başına çocuk büyüten anne- birlik gereksinimi duyduğu Kürtleri le ve her alanda yaşadıkları ayrımcılık- sahiplenmek; taleplerini gerçekleştirmek Korunması ve Kadına Yönelik Şidde- lere ve babalara yönelik olarak iktida- yanına çekebilmek için bilinçaltını larla kadınların nefes alamayacak du- gelir. Ancak yola bu amaçla çıkan pek tin Önlenmesi Kanunu olan 6284 sayı- rın ortaya koyduğu bu “ilkel, ayrımcı ve ruma gelmiş olmaları. çok iktidar, bir süre sonra halkın çıkar harekete geçirerek Alevileri ötekileştirmiş lı kanun temelsiz bırakıldı ve erkek şid- çağdışı” yaklaşımı reddediyoruz. Bugün geldiğimiz noktada ise, cinsi- ve beklentilerini gerçekleştirmek yerine oldu. Yani, muktedirlerin tarihsel detinin öznesi olan kadınların arkasın- yet temelli eşitsizlikler artmakta; ka- kendi çıkar çevrelerini önceleyen icraatlar tecrübesinden hareket ederek, bölüp, Umudu örgütlemek dan devlet çekildi. dın cinayetlerinin ve kadınların her ge- gerçekleştirir; halka da, korku dağıtıp, parçalamak ve böylece yönetmek Kadınlar, yaşamları boyunca karşı- Biliyoruz ki, “normal doğum” ora- çen gün içine sürüklendikleri derin umut satar. isterken, gerçeğe aykırı ifadeleri, Şah laştıkları tüm ayrımcılıklar ve sorun- nı artışı toplumsal baskıyla değil doğru yoksulluğun, gündemin en üstlerinde Hemen her iktidarın elinin altında İsmail’in kişiliğiyle örtüşmüyor. Tam larla yalnız mücadele etmek zorunda ve tutarlı sağlık politikalarıyla gerçek- yer aldığı ülkemizde, kadın işsizliğin- bulundurduğu tutkallardan biri korku, tersine İsmail hem Anadolu insanının bırakılmaları yetmezmiş gibi, iktidara leşir. Bunun da, AKP iktidarının çök- de de tarihin en yüksek rakamları gö- diğeri umuttur. İkisini birlikte kullanınca gönlünü kazanmıştı hem de Bayezid’e mensup erkek siyasetçiler tarafından müş, tüketime dayalı neoliberal sağlık rülmektedir. Ekonomik krizin, kadın- ortalama yurttaş üzerinde inanılmaz “baba” diyecek kadar sıcak bir isimdi. yerel siyasette de şiddete maruz bıra- politikalarıyla olanaklı olmayacağı or- lara ekonomik şiddet olarak döndü- etki oluşturur. Biz buna “toplumsal algı Hiç kuşkusuz, Anadolu Türkmenlerinin kılmaya başladılar. CHP’li kadın bele- tadadır. Bu konunun, futbol sahaların- ğü Türkiye’de, bir diğer cinsiyet temelli yönetimi” diyoruz. İsmail’e gösterdiği yakınlık, Osmanlı diye başkanları ve kadın belediye mec- da erkeklere pankartlar açtırıp eş bas- şiddet alanı siyaset oldu. Siyasetin her Bu girişe, Meclis Başkanı Numan yönetimini tedirgin etmiş; “baba” lis üyeleri, iktidarın erkek belediye baş- kısı oluşturarak çözülecek bir konu ol- kademesinde kadınlara yönelik erkek Kurtulmuş’un sözleri vesile oldu. diye seslendiği Bayezid dahi Anadolu kanlarının ve belediye meclis üyeleri- mayıp, orta ve uzun erimli güçlü sağ- şiddeti uygulanmaya başlandı. Kurtulmuş, adına “terörsüz Türkiye” Alevilerinin “şaha gitmesini” engellemek nin kendilerine yönelen cinsiyetçi sal- lık politikalarının yaşama geçirilmesiy- Birçok alanda kadınlara yönelik eşit- dedikleri sürecin ne kadar iyi bir şey için sınırları kapatmıştı. Hatta gitmekte dırılarıyla mücadele etmeye başladı- le çözülecek bir konu olduğunu iktida- sizlik ve ayrımcılık artarken, örgüt- olduğunu anlatmak isterken, Yavuz ısrarcı olanların mallarına el konduğunu; lar. Yerel siyasette durum buyken, ka- ra hatırlatmak isteriz. lü kadın mücadelesi de inadına güç- Selim ile Bitlisli İdris’in, Şah İsmail’e karşı öne çıkan isimlerin ise Modon ve Koron dınlar için en yaşamsal konuların ba- Tüm bu baskıcı tutumları ve söylem- lenmektedir. Nasıl ki 80 sonrasında, yaptıkları ittifakı örnek göstermiş. kalelerine sürgün edildiğini biliyoruz. şında gelen ekonomi ve sağlıktan so- leri sonrası, kadınların desteğini kay- Türkiye’de yeniden canlanan kadın ha- rumlu kabinenin “atama” bakanları bettiğini gören iktidar, yine kadınları reketi, “Dayağa Hayır” yürüyüşleriy- Tarihi tahrif ediyorlar Kardeşliğin inşası da, ardı ardına toplumsal cinsiyet eşit- hedef alan bir siyaset izliyor. Bu bilinç- le sokağa çıkmış, kadına şiddete “dur” Kurtuşmuş, tarihi tahrif etmek Bununla birlikte Aleviler, “Siz de şah sizliklerini artıran açıklamalar yapma- li “cinsiyetçi” siyasete karşı, CHP Kadın demişse bugün de bedenleri üzerine pahasına yapmış bunu. Çünkü ne Şah diyeni öldürürlerse/ ben de bu yayladan ya devam ediyordu. Kolları olarak, sokaklarda, tarlalarda, her gün siyaset yapılan, tacizin, şid- İsmail, “Anadolu topraklarını baştan şaha giderim” şeklinde kararlılıklarını fabrikalarda ve meydanlarda her yaş- detin öznesi olan kadınlar özgürlükle- aşağı zulümle inlet(ti)” ne de Yavuz ile göstermiş; Şah Kulu İsyanı da bu sürecin Ayrımcı ve çağdışı yaklaşım tan kadınla mücadelemizi birlikte yük- ri için sokaktalar. Kadınları güçlendir- İdris’in yaptığı ittifak, “Anadolu’daki sonucunda çıkmıştı. İsmail’in o isyanda Geçen sene, 21 milyon kadının istih- seltmeye devam ediyoruz. Bu mücade- mek için ortaya konan bu mücadele- Müslüman toplulukların başının daha dik dahlinin olmadığı, sonrasında takındığı dam dışı kaldığı, bu kadınlardan 7,5 lede, bize cesaret veren güçlerin başın- nin en önemli ayaklarından birisini de bir şekilde dolaşmasına” vesile oldu. tutumdan anlaşılabilir. milyonunun, “ev işleri nedeniyle istih- da da, Cumhuriyetin ikinci yüzyılının CHP’nin kadın örgütü oluşturmaktadır. Yavuz ile İdris’in ittifakı doğru ama Yavuz ise o sırada, bir yandan isyanı dama katılamadıklarını” söyledikleri yüz akı olan genç kadınlar geliyor. Kurtulmuş’un iki iddiası da doğru değil. el altından kışkırtırken, diğer yandan Eşitsizlik derinleşiyor ülkemizde, ekonomide de kadının adı- “Özgürlüklerimizi istiyoruz, bedeni- Sonradan “Bağlamından kopartıldı” dedi da babasını tahttan alaşağı etmekle nın olmadığını görmüş olduk. “Kadın- mizle, kararlarımızla uğraşılmasını is- Ülkemizde, Cumhuriyetin temel ni- ama kullandığı ifadeler, resmi tarihçilerin meşguldü. Bu isyanı kullanarak, babasını teliklerinin fiili olarak ortadan kaldırıl - lar iş aradığı için ülkede işsizlik artıyor” temiyoruz” diyen genç kadınlar, bu dü- bile cesaret edemediği türden. Çünkü alaşağı etti, kardeşlerini öldürttü. masının, laikliğin yok sayılmasının ya- gibi cinsiyetçi ve ayrımcı bir ifadeyi kul- zene karşı inatla ve cesaretle umudu Şah İsmail için çok şey denebilir ama Sonrasında da sayıları 40 bini bulan Alevi nı sıra bir de hukukun yok sayılarak lanabilen bir “ekonomi” bakanının ol- örgütlüyorlar! Anadolu’da kimsenin kılına zarar verdiği katliamına girişti. halk tarafından seçilenlerin hapse atıl- duğu ülkede, kadınlar için mücadele- Biliyoruz ki, İkinci yüzyılın mücadele- söylenemez. Hatta Anadolu Alevileri, çığ Bütün bunları yakında Cumhuriyet dığı bir dönemi yaşıyoruz. Ortaya çı- nin çetin olduğu ortadayken, bir diğer ci kadınları bu düzene teslim olmaya- olup “şaha gitmişler”; Osmanlı, akın akın Kitapları arasında çıkacak olan “Şah kan bu adaletsiz ve hukuksuz iklimin- tartışmalı alan “sağlık” oldu. cak! CHP kadın örgütleri olarak biz de İsmail’e giden Anadolu Türkmenlerini İsmail-Bir Derdim Var, Bin Dermana den en çok etkilenenler her zaman ol- Kadınların kaç çocuk doğuracakla- tüm kadınlarla özgürlüklerimize sahip durdurmak için sınır kapılarını kapatmak Değişmem” kitabımda ayrıntılarıyla duğu gibi yine kadınlar. İktidar, 20 yıl- rına, nasıl doğuracaklarına dair tar- çıkacak, eşitlik ve adalet mücadelesini zorunda kalmıştı. anlattım. Okuduğunuzda göreceksiniz ki dan fazla zamandır, Cumhuriyetin ka- tışmalar yıllardır sürerken, konu yeni- kol kola, en önde sürdürmeye devam 23 Mayıs 2025, Şah İsmail’in sonsuzluğa dınlara dair kazanımlarını ortadan kal- den iktidar tarafından gündeme taşın- edeceğiz. olup bitenler, Kurtulmuş’un çarpıttığı gibi göçüşünün 501. yılı. Şah İsmail için değil. pek çok şey denebilir ama Anadolu’ya Kurtulmuş’a da önerim; tarihi zulmettiğini söylemek için insafsız olmak çarpıtmaktan vazgeçsin. Çünkü lazım. Kurtulmuş’un sözleri insafsızca çarpıtılarak, gelecek inşa edilemez. Öte ve bu insafsızlık Alevileri incitti. Aleviler Antalya Arkeoloji yandan Türk-Kürt kardeşliğinin yeniden ise “incinsen de incitme” ikliminde inşası da, herkesin “gönlünü almak” ile şekillenmişler. Gene de Şah Hatayi’nin dile getirdiği şu nefesi hatırlatmakta olur; çarpıtarak, toplumları yanıltarak, yarar var: bir yere varılamaz. Müzesi korunmalıdır rağmen, Cumhuriyet dönemi mimari göstermektedir. DR. MIMAR ÜMRAN KARAHASAN mirasının korunması konusunda yeter- Yapı; üretildiği dönemin üslupsal ve CUMHURİYET YAZARLARI, 12. SARIYER ntalya Arkeoloji Müzesi, Cumhuri- li bir bilincin tam oluşmadığını da gös- yapım tekniği özelliklerini somut ola- EDEBİYAT GÜNLERİ’NDE OKURLARIYLA BULUŞUYOR Ayet dönemi mimarlığımızın önemli rak ifade etmektedir. Aynı zamanda termektedir. Bu nedenle; 1964’te pro- isimlerinden Doğan Tekeli, Sami Sisa ve mimari kompozisyonunu oluşturan iç jelendirilen müzenin; neden tartışma- Metin Hepgüler tarafından tasarlan- ve dış mekân bağlantıları, dış cephe- sız bir şekilde taşınmaz kültür varlı- İMZA mış ve 1964 yılında açılan “Ulusal Mi- de izlediğimiz yatay ve düşey çizgile- ğı olduğunun açıklığa kavuşturulma- marlık Yarışması”nda birincilik ödülü riyle hem çağının hem de Akdeniz mi- sı gereklidir. Çünkü ulusal ve uluslara- almıştır. Ayrıca 1988 yılında sergileme- marisinin tipik estetik özelliklerini taşı- rası normlara göre herhangi bir yapı- de ve düzenlemedeki başarısıyla “Av- maktadır. Konturu, gabarisi ve topoğ- nın kültür varlığı olarak kabul edilmesi, rupa Konseyi Özel Ödülü”ne değer gö- rafyayla kurduğu uyumuyla; kentin bir onun taşıdığı değerlere bağlıdır. Müze- rülmüştür. Müze yapısı Akdeniz mima- vista noktası olan Bey dağları önünde nin taşıdığı bu değerleri tek tek belirle- risini yansıtan estetik çizgileri, topoğ- sakin, anlaşılır ve dengeli bir duruş ser- yerek ilerlemek, konuya nesnel bir ba- rafyayla olan uyumu, insanı ezmeyen, gilemektedir. Bu da bizlere mimari ta- kış açısı kazandıracaktır. ama içine çağıran çözümlemeleriyle, sarımda, kentin doğal silüet değerleri- Müze yıllardır Bey dağlarıyla çağdaş mimarimizin özgün bir örne- nin önemsendiğini göstermektedir. Akdeniz’in buluştuğu eşsiz Antalya silü- ğidir. Aynı zamanda, geçen uzun yıllar Tüm bu özelliklerin bir müze yapı- etinin önünde; sakin ve dengeli mima- içerisinde Antalyalıların ve yüzlerce zi- sında buluşması, yapıya özgünlük de- risiyle kent hafızasında yerini almış ve BORA SERDAR yaretçinin belleğinde güçlü bir yer ala- ğeri kazandırmaktadır. Bu nedenlerle bir kimlik değeri kazanmıştır. Bu neden- 24 MAYIS rak kentin önemli bir hafıza mekânı ol- müze; Cumhuriyet dönemi mimarlığı- le Antalya Arkeoloji Müzesi olarak kent 16.00 ma özelliğini de kazanmıştır. nın tasarım ve mimarlık anlayışını yan- için bir simge değeri de taşımaktadır. 20 Mart’ta mevcut müze binasının sıtan bir belge olma özelliğine sahip- Yapılar insanlar üzerinde her zaman bulunduğu yerde, yeni bir müze yapıl- tir. Sıraladığımız bu kriterler ışığında SÖYLEŞİ-İMZA bir etki yaratırlar. Hemen herkesin masını içeren proje, Kültür ve Turizm müze yapısına koruma statüsü kazan- özellikle kamu yapılarıyla duygusal bir- Bakanlığı yetkililerince basın mensup- dırılarak gelecek nesillere aktarılma- takım anıları vardır. Çünkü kent içinde- larına tanıtılmış ve Antalya Arkeolo- 25 MAYIS sı; Cumhuriyet dönemi mimarlık tari- ki anılarımız mimariyle bütünleşir. Mü- ji Müzesi’nin yıkımı bu konuyla birlikte himizin kesintisiz izlenebilmesi açısın- ze yapısı bu anlamda çocukluktan iti- gündeme taşınmıştır. Antalya Kültü- dan da büyük önem taşıyacaktır. SÖYLEŞİ baren Antalyalıların ve kentin yüzler- rel Miras Derneği, DOCOMOMO Tür- ce ziyaretçisinin belleğinde ciddi bir anı kiye Ulusal Çalışma Grubu ve Akdeniz Korumak uygarlıktır değeri taşımaktadır. Serbest Mimarlar Derneği ayrı ayrı ola- “ÖYKÜCÜLÜĞÜMÜZÜN Koruma; bilinçli ve çözüm üreten rak Antalya Kültür Varlıklarını Koruma YÜZ YILI” yapıcı bir eylemdir. İvedilikle atılma- Süreklilik, ekonomi ve Bölge Kurulu’na başvurmuş ve yapının sı gereken ilk adım; Antalya Arkeoloji 14.00 işlevsellik korunması gerekli kültür varlığı olarak Müzesi’ne, tüm özgün mimari özellik- HÜRRİYET YAŞAR M. SADIK ASLANKARA tescilini talep etmişlerdir. Bölge kuru- Müzenin, yapımının tamamlandığı leriyle birlikte korunması gerekli bir ya- lu 10.04.2025 gün ve 19534 sayılı kara- 1972’den günümüze kadar kendi özgün pı statüsü kazandırılması olmalıdır. İMZA rıyla bu öneriyi reddetmiştir. Şimdi ay- fonksiyonuyla toplumun kültür yaşa- Bundan sonra müzenin yapı fizi- nı sivil inisiyatif, konuyu yüksek kurula mına hizmet vermeyi sürdürdüğü gö- ği açısından durumunun saptandığı ve taşıyacağını belirtmektedir. rülmektedir. Bu da yapıya geçmiş ve zaman içinde yapılan eklerinin de be- HÜRRİYET YAŞAR Cumhuriyet dönemi mimarlık tarihi- gelecek arasında devamlılık sağlayan lirlendiği analitik rölövesinin hazırlan- M. SADIK ASLANKARA mizin kesintisiz izlenebilmesinde önem- bir kültür köprüsü olma özelliği kazan- ması gereklidir. EREN AYSAN li bir yeri olan müzenin korunması konu- dırmıştır. Bu özelliğiyle de süreklilik Bu aşamadan sonra yapının resto- sunun tartışılması üzücüdür. Ancak An- değerinin önemli bir temsilcisidir. 15.00 rasyonu; günümüzün somut ihtiyaç- talya bölge kurulunun, yapıyı korunması Yeryüzünde insan eliyle üretilen ları, yapının bugünkü fiziksel durumu gerekli bir kültürel varlık olarak tescil et- ve belli gereksinimlere cevap veren değerlendirilerek, çağdaş ve bilimsel memesi de, bir o kadar şaşırtıcıdır. EREN AYSAN ÖZCAN KARABULUT her ürün ekonomik bir değere sahip- bir anlayışla hazırlanacak restorasyon tir. Müze bu anlamda her zaman eko- projesiyle yaşama geçirilmelidir. Kentlinin belleğinde nomik bir değer ifade etmektedir. Bu- Buradaki temel yaklaşımda; tari- simgesel yapı gün hâlâ yüzlerce ziyaretçiyi karşılaya- hi yapıya koruma değeri kazandıran Bu aynı zamanda birçok başarılı ko- rak özgün fonksiyonunu sürdürebilme- tüm özelliklerinin korunması esas ol- ruma kararlarına ve uygulamalarına si de, onun işlevsellik değeri taşıdığını malıdır.